Tíminn - 25.02.1954, Blaðsíða 2

9
TÍMINN, fimmtudaginn 25. febrúar 1954.
46. blað,
Cervaníes -
Barbaríinu og
hermaðurinn, sem lenti í
varð fræg r tithöfundur
8
Sinfóníuhljómsveitin.
Ríkisútvarpið.
Um miðbik Spánar liggur La,
Mancha-hásléttan eins og
opin bók undir hinum suð-
ræna himni. Svo gæti virzt,
sem þessi bók væri eins og
óskrifað blað, því að aðeins
á einstaka stað eru lítil svcita
þorp og hirðar með lijarðir
sínar. — En þegar maður hef-
ir kynnzt mestu sölubákinni,
sem nokkru sinni hefir ver-
iö skrifuð, DON QUIJOTE DE
LA MANCHA, verður þessi há-
slétta í huga manns eins og
lifandi leiksvið, þar sem ekki
færri en 600 persónur sög- ,
unnar standa manni Ijóslif-
andi fyrir hugarsjónum.
Barizt við vindmyllur.
Enn í dag getur maður séð fyrir
sér hina aldagömlu vindmyllu, sem
Don Quijote áleit hina mestu mein-
vætt, og til þess að sýna hetju-
dáð sína, gekk hann til orrustu við
vindmylluna, með þeim áranlgri,
að minnstu munaði, að hann yrði
höfðinu styttri. Síðan er það haft
að orðtaki „að berjast við vind-
myllu“, þegar einhver stendur í
ímynduðum stórræðum. En sagan
um vindmylluna er aðeins ein af
mörgum, sem ganga um síöur þess-
arar bókar, sem hvarvetna vitnar
um djúpa þekkingu og skilning á
mannlífinu hjá þeim, er bókina
reit, Miguel de Cervantes.
Maður getur næstum heyrt hlát-
ur hans bak við skoplegar lýsing-
arnar, sem hann dregur upp af
nærfærni og hárfínni hnitmiðun.
Miguel de Cervantes var fæddur
árið 1547 í litla háskólabænum
Alcalá de Henares í nágrenni við
Madrid. Fjölskylda hans lifði breyti
legu og hrakningasö2nu lífi; bjó
um tíma í Valladolid, Sevilla og
Madrid, því að faðir Miguels var
snauður að veraldarauð. Að at-
vinnu var hann bæði læknir og
m
lyfjafræðingur, en aðeins fáir af
sjúklingum hans gátu greitt fyrir
sig. Ein fyrsta æskuminning Mig-
uels var sú, að faðir hans safnaði
saman búslóð sinni cg öðrum eign-
um og ók þeim til veðlánarans.
<¥
Cervantes.
Útvarpið
Úív rpiö í dag:
Fastir liðir eins og venjulega.
20.30 Tónleikar (plötur).
20.45 Erindi (Kristján Eldjárn þjóð
minjavörður).
21.05 Tónleikar Sinfóníuhljómsveit-
arinnar (útvarpað frá Þjóðleik
húsinu). Stjórnandi: Rcíoert
A. Ottósson.
22.10 Framhald hljómsveitartónleik
anna.
22.55 Passíusálmur (10).
23.05 Dagskrárlok.
tjtvarpið á morgun:
Fastir liðir eins og venjulega.
18.55 íþróttaþáttur (Sigurður Sig-
urðsson).
20.20 Lestur fornrita: Njáls saga;
XV. (Einar Ól. Sveinsson pró-
íessor).
20.50 íslenzk tónlist: Lög eftir Þór-
arin Guðmundsson (plötur).
21.10 Dagskrá frá Akureyri.
21.30 Tónleikar (plötur).
21.45 Frá útlöndum (Axel Thon-
steinson).
22.10 Passíusálmur (11).
22.20 Útvarpssagan: „Salka Valka"
eftlr Halldór Kiljan Laxness;
XI. (Höfundur les).
22.45 Dans- og dægurlög Alice Babs
syngur (plötur).
23.00 Dagskrárlok.
Árnað heilla
Trúlofun.
24. þ. m. opinberuðu trúlofun
sína ungfrú Nanna Guðjónsdóttir,
Hallgeirsey, A.-Landeyjum, og Lúð-
vík Marteinsson, frá Vestmanna-
eyjum.
við rauðgullinn sjóndeildarhring-
inn. Þetta var sigursælasta og stolt
asta augnablikið í sögu Spánar og
lífi Cervantes.
í klóm Tyrkjans í Barbaríinu.
i Árið 1575 yfirgaf Miguel Ítalíu
1 j og sigldi áleiðis til heimalands síns,
en örlögin voru honum andhverf.
Márar hertóku skipið og fluttu á-
höfn og farþega sem ánauðuga
þræla til Algerisborgar. Miguel
varð nú þræll Dali Mami, sem eitt
sinn hafði verið kristinn, en gerð-
ist siðar sjóræningi. Vikur og má'n-
uðir liðu. Miguel sá meðfanga sína
líða og deyja. Hann sá ungar stúlk-
ur leiddar til þrælasölumarkaðsins;
hann sá fólk barið og húðflett lif-
andi og í gálgunum sá hann lík
þeirra hanga, sem gert höfðu til-
raun til þess að flýja. Miguel reyndi
Stuttu síðar var honum varpað í að hughreysta meðfanga sína, og
skuldafangelsi og dætrum hans, hann skipulagði flótta margra. En
Andréu og Lusiu, einnig, en bræð- alltaf komst það upp, og loks var
urnir tveir, sem voru yngri, urðu bann sjálfur dæmdur til dauða.
einir síns liðs og grétu af hungri. , En hann var hughraustur sem fyrr,
Samt sem áður auðnaðist hon- hugdirfskan varð honum til
um að afla sér nokkurrar mennt- UíS. Því a® márarnir dáðust að
unar, og ef til vill hefir hann kom- benni. Hann játaði á sig að hafa
izt í háskólann í Salamanca, og aðstoðað samfanga s.na í flóttatil-
unnið fyrir sér með því að vera raP«um þeirra og það með fullri
þjónp hinna efnabetri stúdenta. einurö og án þess að blikna eða
En í skóla lífsins fær skáldsagna- bláná. Síðan liðu fimm löng ár,
höfundurinn þó jafnan haldbeztu unz settmennum hans heima á
menntunina, og Miguel sér lífið Spáni hafði heppnazt að draga
fyrir sér í öllum þess margbreyti- saman lausnargjald fyrir hann,
leik á götum borgarinnar. Hvern °S Þegar hann fékk loks frelsið,
eyri, sem honum áskotnaðist varði Satu allii viðurkennt, að enginn
hann í leikhúsin, og þar komst befði borið betur örlög sín en hann.
hann í snertingu við listina; sá
hvernig hugarflugið getur skapað MiSuel byrjar að skrifa.
sannleika, sem er ennþá sannari j Þegar hann sté á spánska grund
raunveruleikanum. j að nýíu arið 158°’ komst hann brátt
I aö' raun um, hve heimurinn gleym-
Miguel gerist hermaður. !ir flíótt stríðshetjum sínum. Árum
Hann var orðinn 22 ára, og átti saman beið hann þess, að íá umbun
ekkert, nema drauma sína og þrár, vel'ka sinna með því, að fá lífvæn-
— drauma um frægð og frama. ie=a stöðu, en árangurslaust. Þá
Hann komst til Ítalíu og innritað- tðk hann að skrifa, en vakti litla
Sinfóníutónleikar
fimmtudaginn 25. febr. 1954, kl. 9 síðdegis.
Stjórnandi: Róbert Abraham Ottósson.
Einleikari: Rut Hermanns.
Viðfangsefni; Fidelioíorleikur eftir Beethoven.
Fiðlukonsert í e-moli eftir Mendelsohn.
Vorsinfónían eftir Schumann.
Aðgöngumiðar í Þjóðleikhúsinu.

WMW.VA^V.W.V.WW.'AW.VAVðVWWAWW
S
Hjartanlegar þakkir fyrir mér auðsýnda marghátt-
aða ssemd og vinsemd á sjötugsafmæli mínu 21. febr.
1954. — £
Jörundur Brynjólfsson. *«
1 ? I*
WAV.WAV.V/AWAVMW.WWAWM.Vt'MVAV
ist í spánska herinn þar. Einkenn-
isbúningurinn hans var skreyttur
athygli í fyrstu. Fyrsta bókin gaf
honum ekki meiri tekjur í aðra
hanafjcðrum, og hann fann sig bönd en svo, að hann gat rétt
í fyrsta sinn á ævinni velklæddan keyPt sér brúðkaupsfötin. Stúlkan
og í fyrsta sinn fékk hann daglega
hans hét Catalina de Palacios Sazar
nóg að borða. Oft gladdi hann ? Vözmediairo. Hún vai' mjcg mig,
sig síðar við minningarnar frá eða um belmingi yngri en hann.
þessum árum; hann gleymdi aldrei Hann flutti með hina ungu konu
herþjónustuárunum, ekki heldur sina 1:11 Madrid, cn hún átti öið-
vinalegu ölkránum, hinu ljúffenga “8* með að samlaga sig hinu ó-
víni og hinum aðlaðandi og lífs-' reglubundna lífi, er rithöfundar,
glöðu ítölsku stúlkum. I leikarar og aðrir listamenn borgar-
En hann kynntist einnig styrjöld- ;innar lifðu. Hún skildi ekki mann
um. Að þessu sinni voru það Tyrk- , sinn> sem sveimaði um leikhúsin
ir, sem ógnuðu öllum hinum kristna eins og fiuSa umhverfis kertaljós,
heimi. Árið 1571 kom stór tyrknesk en irann gafst ekki upp og hélt
ur floti fyrir fullum seglum vestur áfram að skrifa, þrátt fyrir rýrar
Miðjarðarhafið. Hinn tyrkneski tehjur.
soldán, Delim II., hafði ásett sér |
að rífa krossinn niður af Péturs- . Skattheimtustörf:n.
kirkjunni í Róm, en hefja tyrkneska j En svo kom fram á sjónarsviðiö
hálfmánann upp í staöinn. Spán- hættulegur keppinautur, hinn ungi
verjar sendu flota til Italíu undir Lope de Vega, og fullur afbrýði-
forustu Don Juan af Austurríki semi og vonbrigða lagði Miguel
(bróður Spánarkonungs). Um borð pennan á hilluna, og tók fyrsta
í einu af skipunum í þessum flota, starfi, sem honum bauðst. Hann
var hinn ungi Miguel de Cervant- ' gerðist skattheimtumaður, og var
es. j einnig falið að aíla framlaga til
Úti fyrir Lepanto við grísku hins stóra hers; sem Filip konung-
ströndina mættu þeir tyrkneska | ur var að stofna, til þess að sigra
flotanum og hófst þar ein mann- ; England. „Spánn syngur þegar sig-
skæðasta orrusta, er veraldarsagan ursöngva", skrifar Miguel de Cer-
getur. Um 8000 kristnir menn og vantes, og fullur áhuga gekk hann
um 25.000 tyrkir létu lífið, og fjöldi til verks við innheimtustörfin.
skipa hurfu í hafið, en hermenn- | En ekki leið á löngu, unz hann
irnir hjuggu hver annan í spað, sat í fangelsi á ný vegna óreiðu á
er þeir börðust í návígi á þilförum ' reikningshaldinu. Það var þó ekki
skipanna. Þegar orrustan hófst, lá óheiðarleika hans að kenna, held-
Cervantes í malaríu um borð í ur því, hversu lítill tölvísindamað-
skipi sínu, og bylti sér óþolinmóður , ur hann var, svo að allt fór í handa
í fletinu. Hann gleymdi hitasótt- j skolum hjá honum. Hann var þó
inni og hljóp upp á þilfar. Stuttu látinn laus, en varð að greiöa háa
síðar fékk hann tvö skot í brjóst- ■ sekt. Eftir þetta var hann dauð-
ið og það þriðja hæfði annan hand- hræddur við að ganga með mikla
legg hans. En þrátt fyrir þetta fjármuni á sér, og þegar hann
var hann með þeim fyrstu, sem hafði verið úti við skattheimtu-
réðust til uppgöngu á skip fjand-
mannanna. Úm þetta leyti hvarf
tyrkneski hálfmáninn í hafið út
störfin, lagði hann alla upphæð-
iha, sem innheimzt' háfðr; inn-hjá
bankaeiganda nokkrum í Sevilla,
en bankinn varð gjaldþrota, og
Miguel lenti enn í fangelsi. Þarna
kynntist hann lífsviðhorfi margs
konar misindismanna og hlýddi á
frásagnir þeirra.
Sagan mótast í huga hans.
Þegar hann starði út milli fang-
elsisgrindanna, barst hugur hans
út til rykugra þjóðveganna í Anda-
lúsíu, þar sem hann hafði reikað
um á skattheimtuferðum sínum, og
hann sá fyrir sér lífið í þess marg-
breytileik, og smám saman tók sag-
an að mótast í huga hans, og þeg-
ar hann var látinn laus úr fang-
elsinu, var hann tilbúinn að hefj-
ast handa við samningu hins ó-
dauðlega listaverks. Um síðir urðu
landar hans einnig tilbúnir að
hlusta á rödd hans, enda voru þeir
orðnir reynslunni ríkari. „Hinn ó-
sigrandi' spánski floti var á marar-
botni og með honum höfðu stór-
veldisdraumarnir sokkið. Nú var
rétta stundin upp runnin, til þess
að framkalla hressandi hlátur með-
al fólksins og fá það til að gleyma
hi‘nu sæi-ða stolti sínu, og það
gerði riddarinn hans Miguel, þegar
hann kom ríðandi á truntu sinni
í fylgd með þjóninum Sancho
Panza, sem hafði asna fyrir reið-
skjóta.
Þegar Miguel de Cervantes byrj-
aði að skrifa bók sína, var hann
orðinn 58 ára gamall, og það vakti
aðallega fyrir honum að gera gys
að riddarasögunum, sem þá voru
mjög í tízku á Snáni, en heimska
og hégómi vera’darinnar gaf hon-
um stcðugt nýjar og nýjar hug-
myndir. Gæsafjai'ðurstafur hans
þeyttist yfir blaðsíðurnar klukku-
tímum saman, dag eftir dag, meðan
kvenfólkið masar og þVuskast í
húsinu— en það eru tvær systur,
gömul frænka hans, vanstillt dótt-
ir og húsfreyjan, Catalina, sem
aldrei hefir getað skilið mann
sinn. En hann lét ekkert trufla
sig, hvorki kvenfólkið né rukkar-
ana, sem voru tíðir gestir, því að
nú var hann gagntekinn af verk-
efni sínu.
Don Quijote kom út 1605 og varð
bókin brátt fræg um allan Spán,
en lesendurnir vildu fá að heyra
meira, og Cervantes hóf að skrifa
framhaldið, sem ekki stóð fyrri-
hlutanum að baki. Og í dag er sag-
an af riddaranum frá La Maneha
eitt af höfuðverkum vestrænna
bókmennta, og hefir verið þýdd
á allar tungur heims, og kvikmynd-
ir og leikhús hafa notfært sér
hana í ríkum mæli.
Þannig auðnaðist hinum gamla
hermanni að gera nafn sitt ódauö-
legt, þótt hann lifði í fátækt og
eymd. Hann andaðist í Madrid, 23.
apríl 1506, <og var lagður í gi>pf,
sem enginn veit nú lengur deili á.
ÍSreÍBidýrin
(Framhald af 1. siðu.)
allmörg, að þau sækja hverrt
vetur oían að byggð, jafnvel
þótt jarðgott sé á innheið-
um, Eru bændur nú orðnir
dálítið uggandi vegna þess-
ara tíðu heimsókna þeirra,
því að dýrin ganga allhart
að beitarlandinu, þesrar þau
eru í svona stórum hjörðum.
í
Tvö þúsund eða fleiri.
Friðrik á IIóli í Fljótsdal,
sem er eftirlítsmaður hrein-
dýranna, telur sig ekki geta
sagt með vissu, hve mörg
dýr eru nú í íslenzka hrein-
dýrastofninum, en augljóst
er. að dýrunum hefir stór-
fjölgað síðustu árin. Hann
telur þó víst að þau séu orð-
in um tvö þúsund, en sumir
telja þau miklu fleiri.
Snjóföl á jörðu.
Blíðviðri hefir verið hér á
Héraði og er raunar enn.
Alauð jörð var þar til um
helgina, en nú er jafnfallið
snjóföl á jörðu. Fært er bíl-
um um allar sveitir.
Ilsísleit
(Framhald af 1. síðu.)
Tvær telpur meðal gesta.
f herberginu voru sex
Bandarikjamenn og sjö ís-
lenzkar stúlkur. Einnig voru
þar tveir íslenzkir piltar. Var
farið með þetta fólk til rann-
sóknarlögreglunnar og þar
voru teknar af því skýrslur og
einnig af húsráðanda.
Við rannsókn fannst ekkert
vín í herberginu. Tvær telpur
voru meðal þeirra, er í her-
berginu voru. Voru þær þáðar
fæddar seint á árinu 1938.
Dómsrannsókn hófst í málinu
í gær.
Stokkseyri
(Framhald af 1. slðu.)
steinn hingað frá Vestmanna
eyjum, en þar hefir hann ver-
ið stækkaður og endurbyggö-
ur í Dráttarbraut Vestmanna-
eyja. Hann var stækkaður um
4 lestir og er nú 20 lestir. Mun
hann nú hefja róðra. Eigandi
bátsins er Stokkseyrarhrepp-
ur og fleiri. Skipstjóri á bátn-
um er Helgi Sigurðsson.
ClíkféíjSIÖ TfmanBu