Tíminn - 17.06.1954, Blaðsíða 5

132. blað.
TÍMIxy, fimmtndaginn 17. júní 1954.
5
Fimmtud. 17. júní
Svartur markaður í Moskvu
Elnkaframtaklð g'ægist fram á hverjií srötuhorm.
í þe^sari grein lýsir blaðamaður, Tom Whitney, sem verið i
hefir niu ár í Moskvu, hvernig rúblurnar renna í launverzl-
uninni við Rauða torg.
Tíu ára afmæli
lýðveldisins
í dag eru liðin tíu ár frá
eudurreisn íslenzka lýðveld-
isins. Margt hefir gerzt á
þéssum tíu árum, bæði heima ' tæki afgreidd hjá raftækjaverzlun-, en tekizt hefir að vinna
og erlendis, sem ástæða er um hins opinbera. Og ef þú hring-
til að rifja upp, og draga af,ir 1 annað númer’ getur þú náð
Ef þú hringir í ákveöið síma-
númer í Moskvu, getur þú pantað
þér sjónvarpsviðtæki, sem þér
verður afhent innan sólarhhngs,
í stað þess að bíða þá tvo eða þrjá
mánuöi, sem það tekur að fá sltk
einhverri vöru bregzt, má engínn
opinber verzlunarstjóri lækka verð-
ið, án leyfis yfirvaldanna. Þó að
vöruframboð hafi stórum aukizt,
síðan eftir heimsstyrjöldina, geta
ennþá liðiö þannig mánuðir, áður
bót á
ályktariir um það, sem fram
undan kann að bíða.
íslenzka þjóðin getur litiö
tíl baka yfir þessi fyrstu 10
ár lýðveldisins með þakklát-
uhi huga og auknu sjálfs-
trausti. Hamingjan hefir ver
ið þjóðinni hliðholl á þessum
tíma. Margvíslegar framfar-
ir hafa oröið hér meiri en
tali af mönnum, sem verzla með
þvottavélar, læknum, viögerðar-
mönnum og byggingarverkamönn-
um. Allt eru þetta menn, sem reka
sinn eigin sjálfstæða atvinnurekst
ur og leysa viðfangsefni sín bæði
betur og fljótar en hinir opin-
beru aðilar eru færir um.
Það kann að virðast ótrúlegt, en
kapítalismi og einkaframtak
blómstrar í miðri háborg komm-
únismans. Og þú rekst þar á þessi
| Uffforilulio. V-/q JUU XCiwl þctr CL jJOOjf
nokkru sinni fyrr og jafnvel fyrirbæri á öllum mögulegum svið-
nieiri en annars staðar eru, um, bæði lögieg og óiögieg.
dæmi um á sama tíma, þeg- Við skulum til dæmis taka Rósu
ar miðað er við fámenni þjóð ,Martynóvu. Hún var fyrirmyndar-
arinnar og aðrar aðstæður.
Að nokkru leyti má þakka
þetta sérstakri heppni, en
hún ein hefði þó ekki nægt,
ef þjóðin hefði ekki jafn-
framt unnið af áhuga og at-
orku að framgangi margvís-
legra áhugamála sinna.
Fyrstu 10 ár lýðveldisins rétt
læta því fullkomlega aukna
trú þjóðarinnar á sjálfa sig
og land sitt.
Margar aðrar þjóðir en ís-
lendingar geta einnig minnzt
þessara síðastliðnu 10 ára
með þakklátum huga. Þjóðir,
sém áður voru undirokaðar,
hafa endurheimt frelsi sitt og
hafizt handa um marghátt-
aða viðreisn. Meðal þessara
þjóða má nefna Indverja,
Indonesíumenn, ~ Burmabúa,
Ceylonbúa og Pakistanmenn
og nú seinast Gullstrandar-
menn- í Afríku. Yfirleitt er
það nú stefna hinna vest-
rænu ..þjóða, s,gm áður fóru
með nýíenduyfirráð, að veita
nýlenduþjóðunum frelsi sitt
eins fljótt og þær erú undir
það búnar. Sú stefna ein er
líka rétt í þessum málum.
Því miður geta ekki allar
þjóðir sagt þessa sögu. í Ev-
rbpu' hefir nazismanum ver-
ið steypt af stóli, en hann
beitti inargar þjóðir ófrelsi og
kúgun um það leyti, sem ís-
lenzka lýðveldið var stofnað.
Þess var vænzt að ný öld frels
is og friðar myndi renna upp
í Evrópu við fall hans. Sú hef
ír því miðúr ekki orðið raun-
in. Ný ofbeldissbefna, sem
stefnir að heimsyfirráðum,
hefir orðið arftaki nazism-
ans. í dag búa margar þjóðir
Evrópu við ófrelsi og undir-
okun af völdum hennar.
félagi í æskulýðsfylkingunni í
Moskvu, þangað til hún í fyrra
tók að hafa biðraðastöður að at-
vinnu. Henni tókst að komast
fremst í biðraðirnar, sem jafnan
mynduðust íyrir framan hinar
gríðarstóru opinberu verzlanir,
þegar von var á einhverjum nýj-
um varningi, sem ekki hafði lengi
verið á boðstólum. Þær vörur, cem
hún keypti þannig, seldi hún síðan
fólki, sem ekki gat því við komið
að standa í biðrööum. Hún var
dæmd sem mangari, sem er sam-
eiginlegt heiti alira þeirra, er hagn
ast á einhvern ólöglegan hátt. Hún
afplánar nú fimm ára dóm í einu
af fangelsum Ráðstjórnarríkj-
anna.
Kommúnistar geta skrifað það
á reikning hins óþjála og sein-
virka framleiðslu- og dreifingar-
kerfis síns, að þess kopar .ejnka-
framtak fellur í góðan jarðveg í
Rússlandi. Þó að þeir úthrópi á-
ætlanir sínar um. • aukna fram-
leiðslu, komast þéir ékki fram hjá
þeirri staðreynd, að smásöluverzl-
un er ekki nema i þriðja hverju
rússnesku sveitaþorpi. Það gefur
því auga leið, að fjöldi manns sér
þar möguleika til nokkurs á-
bata.
Þegar ráðuneyti innanríkisvið-
skipta úthlutaði verzlununum ’
Moskvu alltof litlum hluta úrafram-
leiðslunnar í fyrra, tókst félaga M.
Norrænt bún-
aðarmét
Þann 30. júní er væntan-
legur hingað til iands flokk-
ur búnaðarsérfræðinga frá
Norðurlöndum. Alls munu
verða í förinni 36 menn og
konur. 7 frá Danmörku, 5 frá
Finnlandi, 2 frá Svíþjóð og 22
frá Noregi.
Þessir gestir munu sitja hér
búnaðarmót, er íslandsdeild
Norræna búfræðifélagsins
! efnir til, og auk þess feröast
, um landið til að kynnast bún
aöarháttum.
Mótið verður sett í hátíða-
sal háskólans miðvikudaginn
1. júlí kl. 10 árdegis. Þann dag
jog þann næsta verða haldnir
, fyrirlestrar um búnaðarmál.
| Hinir erlendu fyrirlesarar
eru:
Karsten Iversen tilrauna-
stjóri í Askov, talar um bú-
fjáráburð og ræktun í norð-
lægum löndum.
C. I. Törnqvist búfræðingur
búnaðarháskólann í Ási, tal-
ar um innflutning búfjár til
Noregs, og þýðingu þá, sem
slíkur innflutningur hefir
haft fyrir norska búfjárrækt.
Agronom G. Ivar Törnqvist
frá Sviþjóð talar um túnrækt
Þegar íslendingar héldu
17. júní htíðlegan fyrir ári
síðan, gérðist atburður í
einu þessara landa, Austur-
Þýzkalandi, er minnti átak
anlega á það, hve hörmuleg
kjör þessara þjóða eru.
Verkamenn í Austur-Berlín
fóru í kröfugöngu til að
heimta rétt 'sinn. Hinni frið
sömu fylkingu þeirra var
sundrað með kúlnahríð úr
útlendum skriðdrekum og
þeir foringjar kröfugöngu-
manna, sem enn eru á Iífi,
eru nú ýmist í dyflissum eða
þrælkunarvinnu. Slíkt er
frelsið í umræddum lönd-
um Evrópu.
Það er til að sporna gegn
slikum örlögum, sem hinar
slíkum markaðssveiflum, og á með-
an verða viðskiptavinirnir blátt á-
fram að sitja og bíða, eða ieita á
náðir einkaframtaksins.
Jafnvel með vörusölu til l’íkis-
stofnana geta sovétborgararnir
hagnazt drjúgum. Rússneskir lækn
ar nota til dæmis ennþá blóðsugur
í stórum stíl til að taka sjúkling-
um sínum blóð (Stalín var ,tekið
blóð á þann hátt, er hann lá bana
leguna). Einhverjir mestu blóð-
sugusalar ríkisins voru bræður
tveir í kákasiska bænum Lenin-
akan, Mamedov að nafni. Heil-
brigðismálaráðuneytið í Moskvu
gerði samning við Mamedovbræð-
urna um kaup á blóðsugum á 1,20
rúblur hvert kvikindi. Og hugmynd • ^
in var sú, að mestur hluti andvirð- j
isins gengi til þess verkafólks, er J Spassky turnÍTm í Kreml
hafði af því atvinnu að safna |
dýrum þessum. Mamedovbræðurnir Þeir, sem þannig vinna, resa r>ig
guldu hins vegar ekki nema 20 hins Vegar á, að skattaálögur á , , „ . XT ,x
kópeka (fimmtung úr rúblu) fyrir slikt emkaframtak er mikið, allt Og ræktun grasfræs 1 Norður-
hverja blóðsugu, og mismuninum að 50—75% af tekjum. En laun-, »viþ,i°ð.
stungu þeir í eigin vasa. Með þess- þegar gjalda hins vegar ekki nema ! I sambandi við fyrirlestur
um hætti högnuðust þeir um 400 um 13% af tekjum f skatta. ÍTörnqvists mun fræræktar-
þúsund rúblur á blóðsugusölu til
ríkisins á ári.
Á hverjum mánuði eru slíkir
mangarar teknir fastir og dæmdir
svo hundruðum skiptir í Sovétríkj
unum. En allur fjöldinn stundar
atvinnu sína óhindrað. Gróðafíkn-
in lætur ekki að sér hæða, jafn-
vel í skipulagðasta lögregluríki
heimsins.
Og hvernig getur leynilögreglan
komið í veg fyrir, að húsfeðurnir
leigi út herbergi á margfaldri há-
markshúsaleigu. Vinur minn þekkti
konu„ sem leigði herbergi á .265
rúblur á mánuði, en að auki krafð
ist hún staðgreiðslu, er hækkaði
leiguna fjórfalt.
: — Ég færi á hausinn, ef ég ætti
að leigja herbergin út á hámarks-
leigu, sagði hún.
Eða hvernig ætti leynilögreglan
1
Oft er geysihörð samkeppni milli ráðunautur Norömanna, Otto
þessara manna elnkaframtaksina. I Lier, gefa yfirlit um frærækt
Sem dæmi um samkeppni má nefna j j Noregi, sérstaklega með til-
það, að á seinni árum hafa konur jjtj tlj Norður-Noregs.
frá Moskvu komið alla leið til Ríga
þeirrar borgar, sem eitt sinn var
höfuðborg Litháens, til að kaupa
þar fatnað. Og klæðskerarnif þar,
sem eru í hörðu verðlagsstríði viö
starfsbræður sína í Moskvu, sauma
Islenzkir fyrirlesarar verða:
Dr. Halldór Pálsson, talar
um sauðfjárrækt.
Unnsteinn Ólafsson, skóla-
stjóri, talar um jarðhita og
á þær nýtízku göngudragtir íyrir, garðrækt, og Arni G. Eylands
200 rúbiur, eða helmingi lægra J fiytur yfirlitserindi um bú-
verð en þær kosta í höfuðborg Ráð skap og búnaðaraðstöðu hér á
stjórnarrikjanna.
Það eru heldur engin vand-
landi.
Laugardag 3. júlí verður far
kvæði á að íá ríkisráðna smiði tilið„austur 1 Fljótslllið, að Sáms
að hjálpa við húsbyggingu eða við- j stöðum og Víðar.
gerð á húsgögnum í frítímum sín-| Sunnudaginn 4. júlí verður
um. Það getur hins vegar gengið farið að Geysi og Gullfossi.
erfiðlega að ná í efni til slíkra | Mánudaginn 5. júlí verður
hluta. Þetta hefir haft í för með lagt upp í þriggja daga ferð
að koma 1 veg fynr, að eg seldi ; ser mikinn þjófnað úr verksmiðj-, til Norðurlands, með viðkomu
vim mmum sjonvarpstækið mitt j um og vöruskemmum ríkisins. Það , • Hvannevri Hnlum i TTinlta
og hagnaðist um leið dálítið á er ekki langt siðan, að nokkur hóp ú . . uey L Hoium i Hjaita
viðskiptunum. Eins og nú standa1 ur siikra fulltrúa einkaframtaks- aal’ a AKureyri Vlöar.
sakir koma ekki nema 100.000 sjón inSi er voru Undir forustu manns
Kogan og nokkrum skoðanabræðr j varpstæki á markaðinn árlega, en nokkurs að nafni Kobenev, var á-
um hans að útvega sér ósamsett' eftirspurnin er tíföld á við það. kærður fyrir að hafa stolið lOj'
úr i þúsundatali frá úraverk- j Tæki, sem hefir 12 sentimetra af framieiðslu nokkurra verk-
smiðju ríkisins. Þeir settu úrin sam skerm, kostar 1275 rúblur. X-Comm- smiðja í Moskvi.
an og seldu þau í Moskvu. Þeir • únisti, sem var auðsjáanlega vel |
höfðu hagnazt um eina milljón j heima í þessum viðskiptaheimi, rekstur istorfum eins 0 lækna.'lands sér um flutning beirra
rúblna, aður en logréglan komst a bauð mér eitt sinn slíkt tækil a, tannlækna og kennara. Þar eS til iandsins frá Kaunmanna
sioð þeirra. Hið utþanda og si 1800 rúblur, eða 525 rublur yfir ha- •kjivh-j f t vfirfnll pr'tu lanasms’ lra Kaupmanna
gat afhent llk ®sJukrahusin eru oít yllrfuI1’. er, höfn og Osló, og heim aftur.
b . fjoldi folks, sem kys að hafa sinn
[ eigin heimilislækni. Það eru lækn-
ar, sem vinna hjá hinu opinbera,
Fimmtudaginn 8. júlí og
föstudaginn 9. júlí munu gest
irnir dvelja að mestu í Rvík
og fara svo heimleiðis með
flugvél að morgni laugavdag
Það er einnig mikill einkaatvinnu inn 10. júlí. En Flugfélag ís-
riðna net ríkisverksmiðja og ríkis- marksverði, og hann
verzlana, sem staría eftir fram- tækið samstundis.
leiðslu- og söluáætlunum stjórnar
ihnar, íullnægir hvergi nærri eft-
irspurninni. Ef kaupendurnir tæma
Þó er allur einkarekstur ekki
„ , en hafa auk þess nokkra einka-
bannaöur í Sovétnkjunum. Emka- ( sjúklinga. Talið er að
einn af íræg
Félagið Nordiske Jordbruks
forskeres forening var stofn-
að 1918. Eru deildir þess starf
andi í Norðurlöndunum öll-
skyndilega verzlanirnar af skrúf- j framtak er leyft í um 20 starfs- ugtu læknum Russ]ands hafi 16.00o J um Og meðlimir mikið á ann
noglum hafa þær enga moguleika gremum. Þa á meðal ma telj rúb]na mánaðartekjur af slíkri'að þúsund. Auk landsdeild-
a að ía uyJar birSðlr’ Þær Beta læknmgar, rakstur, glerslipun, bok starfsemi einni saman. Tekjur
ekki fengið meira en hinn árlega, band og ýmsar viðgerðir. Við þessi hans fyrjr gtörf sín f þágu hins
störí mega sovétborgarar vinna I;opinbera geta engan veginn num.
fyrir eigin reiknmg allan daginn.! ið þeirri upphæð.
Þar að auki geta þeir fengið að j x
vinna fyrir eigin reikning nokkurn I Emkaframtakið gægist fram a
hluta úr deginum við ýmis önnur,hveriu 8°tuhorm 1 Mo£kvu' ef
tildæmda skammt. Og tillaga um
að auka skrúfnaglaframleiðsluna
verður að ganga sína leið um alla
skrifstofuganga pappjrsþjóðfélags-
ins upp til æðsta ráðsins í Kreml.
Ef á liinn bóginn eftirspurnin eftir
störf.
menn
þess.
hafa peninga til að njóta
hafa stofnað með sér varnar frjálsu þjóða rofnaði og hin ' KailIJrcíðar
samtök til tryggingar friði kommúnistíska einræðis i
og frelsi. Þær tvær frjálsu
Evrópuþj óðir, sem standa ut
an samtakanna, Svíar og
Svisslendingar, verja hlut
fallslega enn stærri fjárhæð
ura til varna sinna. íslend
ingar hafa talið sér skylt
vegna hinna sameiginlegu
varna í þágu friðar og frelsis
að leyfa nokkurra hersetu í
landi. Því fylgja vissulega
örðugleikar og hættur, sem
þó eru ekki nema smámunir
lrjálsu þjóðir Evrópu, ásamtjí samanburði við það, sem
Báhdarlkjuriúm. og Kanada, koma myndi, ef eining hinna
stefna flæddi yfir löndin.
Ef eining frjálsu þjóðanna
bregst ekki, má fyrr en síðar
vænta þess, að fylgjendur
oíbeldisins taki upp friðsam
(Framhald af 4. slðu.)
ellin ekki vera farin að hamla
hlaupi hans enn.
Á eftir fór fram góðhesta-
sýning og greiddu áhorfend-
ari vinnubrögð. A þessum ur atkvæði. Flest atkvæði
tímamótum er vissulega á
stæða til að óska fárra hluta
framar en að íslendingar
geti haldið áfram að bæta
land sitt og lífskjör, líkt og
seinasta áratuginn, og að
senn verði svo friövænlegt í
heiminum, að þeir geti búið
einir í landi sínu.
fékk Blesi, eigandi Arni Guð-
mundsson, Sauðárkróki. —
Næstir komu þeir Faxi, eign
Þorvalds Þorvarðssonar á
Sauðárkróki og Bleikur, eign
Steingrims Arasonar, Sauð-
árkróki. Veðbanki var starf-
ræktur í sa'mbandi við kapp-|1937,
reiðarnar. GÓ.
anna er félaginu skipt í nokkr
ar starfsdeildir eftir við-
fangsefnum og áhugamálum
félagsmanna.
Félagið gefur út tímarit —*
Nordisk Jordbruksforskning,
af því eru komnir út 35 ár-
gangar. Þriðja hvert ár held
I ur félagið norrænt búnaðar-
mót — Jordbrukskongress —.
Var siðasta mót af því tagi í
Kaupmannahöfn 1953, þar
mættu um 700 manns. Næsta
mót verður í Svíþjóð 1956.
Þetta litla mót hér er eins kon
ar aukamót, sem efnt er til,
til þess að gefa nokkrum mæt
um búnaðarfrömuðum kost á
að kynnast búnaðarháttum
hér á landi, en kostnaðar
vegna er erfitt um mikla þátt
töku í slíku móti hérlendis.
íslenzka deildin var stofn-
uð 1927, og endurskipulögð’
(Frarúhald á 7. siðu).