Tíminn - 17.07.1954, Blaðsíða 5

157. blaö.
TÍMINN, laugardaginn 17. júlí 1954.
k
Líwyaírd. 17. júlí
Er hægt að varast
gulu í saltfiski?
Norðurlandabréf
Norska utanríkisráðuneytið mótmælir njósnum Rússa — Svar rússneska
sendiherrans — Dregið úr fjárfestingu í Danmörku — Svíar efla flugherinn
— Ásakanir Isvestia — Kaffiverðið í Svíþjóð
í j úníhef ti fiskveiSitíma-
ritsins Ægis er sagt frá mjög
athyglisverðri tilrami til að
finna orsök gulu í saltfiski.
Tilraun þessi var hafin í
febrúarmánuði í fyrra, og
hefir Geir Arnesen efnafræð
ingur unnið að henni á rann
sóknarstofu Fiskifélags fs-
lands.
Gula í saltfiski er sem
kunnugt er mjög alvarlegt
fvrirbrigði, því að hún veld-
ur stórskemmdum á fiskin-
um sem markaösvöru. Um
þetta segir Geir Arnesen í
grein sinni í Ægi: „Það er
kunnara en frá þurfi að
segja, að mikil brögð hafa
verið að guluskemmdum í
saltfiski hér á landi, eftir að
saltfisksframleiðsla hófst Njósnir Rússa í Noregi.
aftur eftir himsstyrjöldina | Síðasti. þriðjudag íét norska
Síðari. Tjónið af VÖldum gul. stjórnin afhenda sendiherra Rússa
unnar undanfarin fimm ár | í °sl0 orðsendingu, þar sem mót-
nemur eitthvað á annan tug,mælt var njósnum rússneskra
milljóna króna. Hér er um að sendisveitarmanna í Noregi. í orð-
Á ári hvcrju halda Danir á Bellahöj mikla landbúnaðarsýningu, sem sótt er al míklum
fjölda manna og þykir jafnan einn mesti merkisatburður þar í landi. Myndin er frá sýn-
ingunni í ár, en henni er nýlega lokið.
i-æða eitt af stærri vanda-
málum sjávarútvegsins ....“
Talið hefir verið víst, að
gulan í saltfiskinum stafaði
af saltinu, sem notað er í
fiskinn, og munu menn hafa
orðið þess varir, að hættan
á gulunni var misjöfn eftir
því, hvaða salttegund var
notuð. En hvað var það í
saltinu, sem orsakaði guluna?
Um þetta hafa verið uppi
ýmsar tilgátur, bæði meðal
sérfróðra manna og annarra.1
En nú lítur út fyrir, að tek-
ist hafi að svara spurning-
unni. Það er kopar í saltinu,
sem gulunni veldur.
sendingunni segir:
— í orðsendingu, sem norska
stjórnin sendi Sovétstjórninni 16.
febrúar 1954, var mótmælt óeðlileg
um skiptunv, er starfsmenn við
rússneska sendiráðið í Osló hefðu
átt við norska borgara, er ákærðir
höfðu verið fyrir njósnir. Dómur
er nú fallinn í máli þeirra Asbjörns
Sunde og Erlings Nordby, og er
staðfest með honum, að nokkrir
starfsmenn við rússneska sendiráð
ið hafa rekið njósnir og féngið
leynilegar hernaðarlegar upplýs-
ingar frá áðurnefndum mönnum,
sem nú hafa verið dæmdir í 8 ára
og þriggja ára fangelsi fyrir af-
brot sín.
Norska stjórnin verður eindregið
Á rannsóknaistofu Fiskifé ag mótmæla þessum njósnum, er
ráðstafanir til þess að draga úr
gjaldeyriseyðslunni, en áður var
hún búin að hækka vextina og
draga nokkuð úr opinberum fram
kvæmdum með þetta sama fyrir
augum. Hinar nýju ráðstafanir
eru þessar:
1. Takmörkun á byggingu íbúð-
arhúsa. Ákveðið hafði verið að
byggja um 7CC0 smáíbúðarhús, en
festingu. Sú lækkun ein nemur 50
millj. kr.
4. Hækkaður verður skattur á
gjaldeyri, sem veittur er til bíla-
kaupa, einkum þó fólksbíla.
STORT OG SMATT:
Hvað tafði rauða
herinn?
Þjóðviljinn hefir það eftir
Ismay lávarði, framkvæmda-
stjóra Atlantshafsbandalags-
ins og yfirmanni herráðs
Breta í styrjöldinni, að Rúss
ar hafi um það leyti sem At-
lantshafsbandalagið var stofn
að, haft nægilegan herstyrk
til að leggja undir sig Vestur
Evrópu alla leið að Atlants-
hafi. Og blaðið spyr: Hvers
vegna gerðu Rússar það þá
ekki? Þessu getur sjálfsagt
(enginn svarað nema Rússar
(sjálfir. Ýmsar getgátur hafa
verið uppi um þetta efni.
Sumir segja, að innanlands-
ástæður í Rússlandi hafi
valdið. Aðrir telja, að Rúss-
ar hafi óttast kjarnorku-
sprengjuna og viljað bíða
þcss, að þeir stæðu Banda-
ríkjamönnum jafnfætis í
framleiðslu kjarnorkuvopna.
Enn aðrir segja, að stofnun
Atlantshafsbandalagsins hafi
beinlínis komið í veg fyrir
árás Rússa á Vesturlönd, og
má ætla, að Ismay lávarður
sé þeirrar skoðunar, þar sem
hann lét svo um mælt, að
samskonar bandalag hefði
5. Boðið verður út nýtt happdrætt getað komið í veg fyrir árás
islán ríkisins að upphæð 100 millj.
krónur.
Að dórni stjórnarinnar miða all-
ar þessar ráðstafanir að því að
Hitlers og fyrri heimsstyrjöld
ina. Ef Þjóðviljinn talaði við
frú Teresíu á veðurstofunni,
myndi hann komast að raun
um, að slæmar veðurspár eru
þeim verður fæ.'.kað í 6000. Þetta (jraga £r peningaveltunni og
minnkar fjárfestinguna um ''0 i minnka þannig eftirspurnina eftir 1 yfirleitt á rökum byggðar, þó
rnillj. króna og sparar ríkissjóði 25 !
millj. króna útgjöld.
lagsins hafa veiið gerðo.v til—! starfsmenn rússneska sendiráðs-
raunir_ með tíu tegundir af ms hafa rekið. Mál þetta hefir
salti. I fjórum þessara salt-1 vai-ið athygli og ugg almennings, ^
tegunda var enginn kopar, ^ j Noregi. Norska stjórnin telur t
og við notkun þeirra tegunda Sjáifsagt, að rússneska sendiráðið i
koill aldrei fram nein gula í gerj þegar nauðsynlegar ráðstaf- j
fiskinum. í hinum sex var | anir til þess að koma í veg fyrir i
meira eða minna af kopar, jag siíkt endurtaki sig hér eftir, —
í orðsgndingu, sem rússneski ji
2. Takmörkun ýmissa opinberra
bvgginga. M. a. verður ekki notúð
á þessu ári 13 miUj. kr. fjárveiting
til skólabygginga, 9 millj. kr. fjár-
veiting til félagsheimila og 3 millj.
kr. fjárveiting til félagsheimíla.
Mun þetta svara til þess, að þess-
ar framkvæmdir séu minnkaðar
um 10%.
3. Lækkun útgjalda til land-
varna um 10%. Lækkunin er aðal-
lega fólgin í því, að dregið er úr
ýmsum byggingum og annarri fjár
og reyndist gulan í fiskinum
því meiri, sem koparinni-
hald salfsins var meira.
Þegar hreint salt var bland-
að með kopar kom gulan
fram. í grein sinni segir G.
A. svo um niöurstöðurnar:
„Það verður ekki annað séð
af þessum rannsóknum, en
að hinir guluvekjandi eigin-
leikar koparsaltsins séu skýr
ir og ótvíræðir. Aftur á móti
r ekki vitað, hvaða efnabreyt
ingar það eru, sem eiga sér
stað í fiskholdinu, þegar
fiskurinn gulnar, en senni-
legast þykir mér, af þeim
athugunum, sem fram hafa
farið að hér sé um svonefnd-
sendiherrann birti iitlu síðar, segir
svo:
— Ég mótmæli ásökunum yðar,
herra ráðherra, sem aigerlega til-
efnislausum.
Ég lít á málaferlin gegn Sunde
sem tilraun lögregluyfirvaldanna til
að skapa tortryggni og fjandskap í
garð starfsmanna séndiráðsins.
Ég vænti þess, herra ráðherra, að
norska utanríkisráðuneytið geri
ráðstafanir til að stöðva hina fjand
samlegu framkomu lögregluyfir-
valdanna við sendiráð Sovétríkj-
anna og tryggja því eðlileg starfs-
skilyrði. —
Danska stjórnin takmarkar
erlendum gjaldeyri.
Þá hefir stjórnin lýst yfir því, að
hún muni taka til athugunar í_sam
bandi við yíirmenn Atlantshafs-
bandalagsins að stytta herskyldu-
tímann. Hann er nú í Danmörku
18 mánuðir, en er i Noregi 16 mán-
uðir.
Svíar kaupa 140 brezkar
orrustuflugvélar.
Sænska stjórnin hefir nýlega
samið við Hawkerverksmiðjurnar í
Bretlandi um kaup á 140 orrustu-
flugvélum af nýjustu gerð. Þær
munu alltaf kosta 288 millj.
sænskra króna.
Hawkerflugvélarnar eru taldar
meðal beztu orrustuflugvéla, sem
nú eru búnar til. Atlantshafsbanda
lagið mælir mjög með notkun
þeirra og eru þær notaðar í vax-
andi mæli af flugherjum þeirra
landa, sém tilheyra bandalaginu.
Talið er, að þessi flugvélakaup Svía hengi á óheiðarlegan hátt.
bendi til þess, að Svíar samræmi
nú vopn sín vopnum Atlantshafs-
bandalagsins og hafi veruiega sam
vinnu við það, þótt slíkt sé ekki
gert opinbert.
jað fyrir komi, að þær rætist
ekki á tilseítum dpgi. Og
veðurspáin í alþjóðamálum
1949 gaf áreiðanlega tilefni
til fyllstu öryggisráðstafana
á Vesturlöndum.
Þjóðviljinn játaði
í gær
Þjóíðviljinn játaéfí í gær,
að það væri tilhæfulaust, að
utanríkisráðherra hafi sagt,
að hann þyrði ekki að birta
einangrunarreglurnar af ótta
við, að þær kynnu að mælast
illa fyrir hjá varnarliðsmönn
um. Játningunni fylgdi ljós-
mynd af greinarstúf úr Tím
anum 29. júní, sem sýnir, að
Þjóðviljinn hefir áður slitið
það, sem þar stóð, úr sam-
Síys hafa verið tíð hjá danska
flughernum að undanförnu.
Stjórn hersins hefir því ráðið
einn þekktasta flugmarskálk
Breta, Saunders, sem sérstak-
an ráðunaut flughersins
næstu níu mánuðina.
verið í saltinu, sem valdi
gulu. Engin slík efni hafa
heldur fundist, og allar salt
tegundir, sem gulnað hefir
upp úr, og reyndar hafa ver
ið, hafa verið notaðar eftir
að koparefnin höfðu verið
fengin úr þeim.“
Hér er á margan hátt um
mjög athyglisvert mál að
fisksgulunni einni saman.
Hvað skyldi þá hafa tapast á
an ilding (oxydation) að i f járfestinguna.
ræða — — það, sem mestu í síðastl. viku iét danska stjórn-
máli skiptir fyrir saltfisk- in koma til framkvæmda nýjar
framleiðendur, er, hvort nú
sé hægt með efnagreiningu
að segja fyrir um það, hvort
salt valdi gulu við fisksöltun
eða ekki. Ef einhver vottur
af kopar finnst í saltinu með
þeirri mælitækni, sem rann-
sóknarstofan hefir yfir að
ráða, verður saltið að teljast
ótryggt, og enda þótt enginn
kopar finnist, þá er það þvi
aðeins tryggt, sé saltið allt
eins hvað koparinnihald á- ræða. Samkvæmt skýrslulþað getur verið fyrir þjóð-
hrærir. Hér er í raun og veru' efnafræðingsins hefir útgerð ina, að haldið sé uppi vís-
gengiö út frá því, að engin' in síðustu fimm árin tapað á indalegri starfsemi í þágu
•önnur efni en kopar geti annan tug milljóna á salt- Iframleiðslunnar.
Rússneskt blað deilir á
Norðmenn og Svía.
Nýlega hafa birzt tvær greinar
í rússneska stjórnarblaðinu Isvest-
ia, þar sem því er haldið fram, að
Noregur sé nú miðstöð fyrir am-
erísku njósnarstarfsemina í Sovét-
ríkjunum. í greininni er sagt, að
norsk yfirvöld hjálpi njósnurunum
til þess að komast til Sovétríkj-
anna. Ennfremur segir, að mikii
hervæðing eigi sér nú stað í Nor-
Togaraútgerðin
á Akureyri
Útgerðarfélag Akureyraf
h.f., sem Akureyrarbær er
meðeigandi í, á nú og gerir
út fjóra togara, Kaldbak,
Svalbak, Harðbak og Slétt-
bak. Er Harðbakur af nýrri
gerðinni, en hinir þrír „ný-
sköpunartogarar“. Var Slétt-
bakur keyptur frá Reykjavífc
á árinu, sem leið. Félagið hélt
aðalfund sinn í maílok og
egi eftir amerískum fyrirskipun- kom þar fram, að félagið
um. Loks er því haldið fram í hafði selt afurðir árið 1953
greininni, að Bandarikin reyni nú
að draga Svíþjóð inn í hernaðar-
sama tíma vegna ýmissa ann kerfi sitt og fordæmir blaðið í því
avra galla á fiskframlciðsl- J sambandi, að sænska stjórnin ráð-
unni, sem hafa það í för með serir að le§sia fram fé U1 stækk-
sér. að hún getur ekki orð-junar á höfninni í Þrándheimi.
ið fyrsta flokks vara? Til- Blaðið seSir. að sú höfn sé fyrst
raun sú, sem hér er skýrt frá
gefur þá jafnframt nokkra
hugmynd um, hvers virði
og fremst ætluð Atlantshafsbanda
laginu.
Talsmaður norsku stjórnarinnar
hefir sagt, að greinin í Isvestia sé
svo mikil fjarstæða, að henni verði
ekki svarað.
(Framhald á 8. sfðu.)
fyrir 23 milljónir króna, eni
vinnulaun voru 11 milljón-
ir króna. Úthaldsdagar þeirra;
þriggja togara, sem félagið
átti allt árið voru samtals
734, en úthaldsdagar Slétt-
baks 89. Félagið kom upp fisfc
hjöllum og birgðageymslum á
árinu, og í ráð ier að byggja
hraðfrystihús og geymsluhúa
fyrir saltfisk og harðfisk.
Nokkur hagnaður varð &
rekstrinum, ef afskriftum eí
Framhald á 6. síðu.