Tíminn - 17.04.1955, Side 4

8
TÍMINN, sunnudaginn 17. apríl 1955.
86. blað.

Á þremur litlum eyjum við
strönd Noregs um miðja vegu
:mílU Þrándheims og Álasunds
er saltfiskbærinn Kristian-
sund, lykill hafsins ems og
heimamenn kalla bæinn,
höfuðstaður Norður-Mæris.
Bærinn er meira en tvö hundr
uð ára gamall, en þó er hann
:í raun og veru yngsti bær
Noregs, því að hann á raun-
ar fimmtán ára afmæli þessa
dagana. -Fjóra apríldaga í
röð 1940 helltu þýzkár flug-
vélar sprengjuregni yfir þenn
an friðsama og óvarða fiski'
mannabæ, og þær hættu ekki
fyrr en þar stóð ekki steinn
yfir steini. Hvert einasta hús
miðbæjarins var bfuniUð eða
hrunið, hvert fiskiver eyði-
iagt og allir íbúarnir, 15 þús
und að tölu, dauðir eða heim
-lislausir. Margir bæir Noregs
fengu harða útreið, en þó eng
:inn sem Kristianssund. Og
þessa dagana eru fimmtán
ár liðin frá þessum ógnar-
atburðum, einu hryllilegasta
dæmi, sem tú er um villi-
mannlegan og blygðunarlaus
an stríðsrekstur þýzku nazist
anna.
Fagur aprílmorgun.
En þó að tilefnið sé ekki
fagurt, minnif þetta mig á
einhvern fegursta aprílmorg
KRISTIANSUND—bærinn, sem lagður var al-
veg í rústá þrem dögum,endurreistur að fullu
samræðurnar orðnar kunnug-
legar, nærrl því innhegar.
Hann er norskur sjómaður
og hefir fiskað ein tíu sumur
að minnsta kosti við íslands
strendur og á þaðan margs
að minnast. Þannig er það á
þessum slóðum. Hittí maður
aldraðan sjómann er ekkert
llklegra, en honn sé hálfur
íslendingur að þessu leyti. —
Þegar húm fellur á um lág-
nættið, býður hann mér í
klefa sinn og dregur upp
brennivínsflösku. Ævintýrin
frá íslandsströndum lifna á
ný og ég hiusta hugfanginn.
Fátt er ein.s gaman og heyra
útlending segja frá íslands-
ævintýrum síhuih.
Mik‘11 morgiinbær.
Og áður en Varir er nótt-
in liðin. Klukkan fimm um
morguninn siglum við í
hvítri morgunsól inn til Kríst
iansund. Eg hefi aldrei fyrr
né siðar komið í slíkan morg
unbæ, eldrei séð svo nývakn
aðan bæ. Bryggjan er ný,
hvert einasta hús nýtt og
hundruð í smíðum. í fjöl-
breyttri Utagleði sinni reis
hann í morgunsárinú sem
ungur maður af blundi. En
þetta var fyrir fimm árum,
og þá var heimurinn sann-
arlega í smíðum í Krisrían-
sund. Nú má segja, að bær-
inn sé endurreistur og vel
það. Fólkið er komið heim
aftur, og þar hefir gerzt eitt
merkilegasta ævintýrí endur
reisnarinnar miklu í Noregi.
LHið til baka.
Og þegar við reikum um
hinn nývaknaða bæ þennan
aprílmorgun skulum við láta
Saltfiskbreiffurnar teygja sig um allar klapþir á Innland-
inu. Það er sólskin og sunnanvindur, báran strýkur steina.
rn, sem ég man. Það var fyr-
r fimm árum. Við höfðum
stigið um borð í strandferða-
ikipið Lofoten í Þrándheimi
jtn kvöldið og var förinni
neitíð til Kristianssund. Þótt
irilsamur dagur sé að baki,
jr ekki hægt að sofna. Leiðin
ijr undrafögur um þrönga
rírði og sund milli eyja og
dierja og nóttin er að verða
björt. í horni reyksalsins sit
.r líka glaður hópur ungra
i'inna og syngur finnsk sól-
n-ljóð. Úti við gluggann
itendur hæglátur, skeggjað-
xv öldungur og horfir bláum
:iugum norður um haf Eg stað
: tæmist viff hlið hans, segi
ekki neitt, en veiti honum at
j.iygli. Eftir stutta stund og
t.ður en við vitum af, eru
hugann reika til baka. Kríst-
iansund óx á þremur eyjum
yzt í skerjagarðinum. Þær
mynda höfn frá náttúrunn-
ar hendi inn úr Hustatvík.
Þarigað er stutt leið í örugga
höfn utan úr hafrótinu. Bær
inn óx við veiðar, verzlun og
siglingar og bar merki vel-
megunar. Falleg timburhús í
þjóðlegum norskum stíl fyrrí
alda settú svip sinn á bæ-
inn. Krístianssund va,r svo
heppinn bær að sleppa við
eyöingu þeirra stórbruna, er
lögðu í ösku svo marga
noijska bœi á síf^astu öld.
Hann hélt reisn sinni og forn
um svip fram eftir öldinni.
Svo leið fram í apríl 1940,
Nazistar höfðu gert innrás í
'loreg, og Norðmenn vörð-
Kristiansund er fallegur bær á sólríkum sumardegi.

^ 4
Flutningaskipin leggjast að hliffum fiskgeymsluhúsanna og taka hinn dýrmæta farm. —
ust af hreysti. Þó féll eitt
vígið af öðru og varnarlínan
færðist norður. í Krístian-
sund var þó ekki búizt við
vopnaskiptum. Þar voru eng
ar norskar herdeildir, engar
herstöðvar. Sólin skein glatt
þennan aprílmorgun. Menn
risu snemma úr rekkju, því
að nóg var að starfa í Kríst-
ianssund. Togararnir og vél-
bátarnir komu inn með afla
sinn, vörufiutningaskip voru
tæmd og hlaðin. Á klöppun-
um sunnan á Innlandinu voru
konur og kaviar í óða önn að
breiða fsk til berrís.
Sprengjum rignir.
Allt í einu heyrðist dynur
í lofti og flokkur flugvéla kom
úr suðrí. Þegar hann kom
inn yfir Hustadvíkina lækk
uðu flugvélarnar flugið ein
af annarri, renndu sér yfir
Kirkjulandið — miðbæinn —
og létu sprengjum rigna. Hús
in sundruðust, eldarnir gusu
upp, fðlkið flýði úit úr bæn-
um í dauöans ofboði. Þannig
komu nokkiir hópar flugvéla
um daginn, og þannig þrjá
daga í röð. Eftir fjóra daga
voru eldarnir hjaðnaðir, bær
inn í rústum, íbúarnir flún-
ir eða dánir. Þann dag héldu
sigurvegararnir, hinn þýzki
her inn í bæinn.
Fregnir um hörmungar
þessa Utla bæjar bárust ekki
víða fyrstu dagana. Blöðm
sunnar í landmu, sem öll voru
þá á valdi nazista sögðu lítið
frá slíkum árásum, og marg-
ir stórir atburðir gerðust nú
dag hvern víða um Noreg.
Þaö var ekki fyrr en nokkr-
urn dögum síðar, að blaðið
Lofotposten skýrði ýtarlega
frá villimannaárásinni, er
maður frá Kristianssund
kom norðúr til Troms.
Blaðið Lofotposten, sem
gefið er út í Svolvær á sér
merkúega sögu í frelsisbar-
áttu Norðmanna á þessum
árum. Það er stærsta blað
Norður-Noregs og meðan
stætt var stappaði það stál-
inu í norska herinn og norsku
þjóðina. Blés eldmóði í and
spyrnuhreyfinguna, lýstá
hryðjuverkum nazistanna og
sagði óspart til syndanna.
Nokkra mánuði varð það
raunverulega málgagn hins
frjálsa Noregs. Það hefir ver
ið sagt siðan, að þetta blað,
undir ritstjórn hins skelegga
baráttumanns, Johans A.
Paulsens hafi átt drjúgan
þátt í því hve löng og hörð
barátta Norðmanna gegn of
urefUnu var.
í viðtali við sjónarvott að
árásunum á Krist.iansund seg
(Framha’d á 7. „íðu).
Eldurinn geystist yfir og brenndi til ösku hvert hús, sem
sprengjurnar höfðu ekki þegar eyðilagt.
Þannig var bærinn eftir árásirnar — naktir steinveggir, rjúkandi rúsíir.