Tíminn - 28.07.1955, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 28. júlí 1955.
167,- blaíí.'
Jón Árnason, íyírverandi
bankastj óri Landsbankans,
er kominn á efri ár og á að
baki sér á ýmsan hátt merk-
an starfsdag. Hann er emn
af þeim mönnum, sem hafa
unnið að því að færa iitflutn
ingsverzlunina á íslenzkar
hendur. Hefir hann unnið
það þarfa starf — að vísu á
annarra vegum — að selja
landbúnaðarafurðir erlendis.
Fyrir þetta starf sitt í þágu
landbúnaðarins á Jón mikla
viðurkenningu skilið, enda
hlotið hana. En það er að sjá
af skrifum hans að honum
finnist mikið vanta á að
störf hans séu metin að verð
leikum.
Það er einkum hiujtverk
hans í peningamálunum, er
honum finnst vanmetið. Af
skrifum hans er ljóst, að
hann vill gjarna láta líta
svc út, að í þeim málum hafi
hann einnig gegnt miklu og
farsælu hlutverki. En í því
máli er hægt að gefa Jóni
orðið um Jón.
Lögin um Landsbanka ís-
lands voru sett fyrir rúmum
aldarfjórðungi. Með þeim var
stigið það óheillaspor, að end
uxreisa ísljandsbankafyrir-
komulþgið í Landsbankan-
um. Jón Árnason var formað
ur bankaráðsins nema fyrsta
árið, þangað til hann varð
bankastjóri 1946, en hann lét
af því _ starfi á síðast liðnu
ári. Ýmsar tillögur um
breytta skipan peningamál-
anna hafa komið fram þetta
timabil, enda gerir 1. gr.
Landsbankalaganna ráð fyr-
ir þvi að horfið yrði síðar
að fullum aðskdnði spari-
sjóðsdeildar og seðlabankans.
Jón Árnason hefir á umliðn-
um árum aldrei mátt heyra
nefnt að neitt væri athuga
vert, eða við neinu væri hrófl
að. Þrátt, fyrir útlánaflóð og
dýríið, höftin á atvmnulíf-
inu, gengislækkanir og stór-
felldar verðlagsþreytingar
hefir Jón ekki vdjað taka í
mál umbætur á skipan pen-
ingamálanna.
Rétt áður en Jón lét af
störfum sem bankastjóri brá
svo undarlega við, að hann
birti grein í Visi um nauð-
syn breytinga á meðferð pen
ingamálanna (hinn 23. októ
ber 1953).
í grein sinni í Vísi sagði
Jón m. a.: „Verði ekki ein-
hver meiriháttar breyting á
meðferð peningamálanna, er
hætt við að þess verði ekki
langt að bíða, að varanleg
lækkun peninga komi til
framkvæmda“. Hann segir að
peningamál þjóðarinnar séu
í „bráðri hættu“. Kunnuga
hlýtur að hafa rekið í roga-
stanz, þegar þeir lásu þessa
kröfu Jóns um að meðferð
peningamálanna verði
breytt. Þó segist hann ekki
ætla að gera tilraun til að
benda á leiðir, „sem leitt
gætu til umbóta á öngþveiti
peningamálanna.“
Enginn gerðist til að taka
op’nberlega undir þessi skrif
•— eða skriftir — Jóns. Honr
um var ekki anzað. En eftir
bessi skrif datt víst engum
1 hug að Jón færi að skrifa
í kvörtunartón um vanmat
hlutverks síns í peningamál-
unum. Það var með þessa
grem í huga, að ég las grein
hans í Morgunblaðinu hinn
17. maí s. 1. Þar vék hann enn
að peningamálunum. Ég
gerði siðan athugasemdir
við ságnaritun Jóns, sem
hefðu gétað orðið inngangur
að frekari skrifum um pen-
ingamálin. Jón hefir síðan
svarað í Tímanum hinn 8.
fc. m., en þótt leitt sé frá að
Dr. BenjamírL Eiríksson:
Skrif Jóns
Orðið er frjálst
Árnasonar
segja, þá forðast hann mál-
efnalegar umræður eins og
heStan eldinn. Óhjákvæmi-
legt er samt ag ég leiðrétti
nokkrar missagnir og rang-
færslur sem eru í greininni
og virðast helzt stafa af van-
stillmgu höfundarins.
Mál í afgre'ðslM.
Jón segir í skrifum sínum
að Magnús Sigurðsson hafi
litt haldið starfi sínu á lofti
(erlendar lántökur) án þess
þó að taka Magnús heitinn
sér tll fyrirmýndar. Sann-
leikurinn er sá, að starfið er
þannig vaxið, að það er úti-
lokað að hægt sé „að halda
því á lofti“. Jón segist í grein
inni ekkert hafa séð um lán
tökumál ríkisstjórnarinnar
nú í blöðunum, né tekizt að
afla sér áreiðanlegra frétta
annars staðar. Flest eru þessi
mál að me>ra eða minna leyti
trúnaðarmál ríkisstjórnar-
innar. Þetta veit Jón ósköp
vel. Ég hefi á undanförnum
árum tekið þegjandi við alls
konar aðkasti í blöðunum,
bæði rangfærslum á skoð-
unum minum og eins alröng-
um frásögnum um gang
mála, — og verð að gera
svo enn. Það fylgir því að
vera embættismaður á ís-
landi. Jón segir skakkt frá
ferðalögum mínum á síðast
liðnu ári, og að engin lán
hafi verið tekin, nema Al-
þjóðabankalánm. (Jón gefur
í skyn að Landsbankinn hafi
annast lántökur til 1954, er
hann lét af störfum, en
Framkvæmdabankinn var
stofnaður í febrúar 1953.)
Annars veit ég ekki, hvort
lántökur erlendis á að túlka
sem lof eða last, þegar Jón
á í hlut. Hann er yfirleitt á
móti þeim, enda svartsýnn
þegar efnahagslegar fram-
farir þjóðarinnar eru ann-
ars vegar. Með grein sinni er
Jón að fiska eftir blaðaskrif
um um afgreiðslu og gang
þessara mála, skrifum sem
hann veit allra manna bezt
að eru útilokuð. Það er furðu
legt að maður í stöðu Jóns
skuli láta líta svo út, að
hann sé algjörlega fáfróð-
ur um gang þessara mála,
þrátt fyrir skýrslur og aðrar
upplýsingar, sem honum ber-
ast.
Út af seinustu viðræðun-
um við Albjóðabankann skal
ég þó bæta því v^ð, að að
þeim loknum gaf ég, eins og
venja er til, skýrslu um ferð
ina til hæstv. fjármálaráð-
herra. Skýrsíunni ttl hans
lýkur með þessum orðum:
„Áður en ég fór frá Wash-
ington gekk ég á fund Jóns
Árnasonar. Skýrði ég hon-
um frá viðræðunum við Bank
ann. Bað hann að fá skrif-
legt það sem ég hefði sagt
(við hann) og loíaði ég að
senda honum afrit af vænt-
anlegri skýrslu um viðræð-
urnar“.
Jón var þá nýkominn til
Washington, sem fulltrúi
Norðurlandanna í bankaráð
inu. Siður er að láta fulltrúa
íslands íylgjast með því sem
gerizt. En samningar fara
fram við bankastjórann og
starfsmenn hans, ekki banka
ráðið.
Ég gerði svo útdrátt úr
skýrslunni, þar sem sagt var
frá viðræðunum, og sendi
Jóni. Nú geta menn borið
þetta saman við fyrirspurnir\
og skrif Jóns í Tímann. Um
þessa hegðun Jóns eru tú
mörg orð á íslenzku, en fá
prenthæf.
Starf Magnúsar
Sigurðssonar.
Þótt ég verði að vera fáorð
ur um störf mín, vil ég ekki
láta hjá líða að leiðrétta
rangar staðhæfingar Jóns
um skoðanir mínar.
Ég hefi aldrei reynt að
gera lítið úr lántökum Magn
úsar heitins Sigurðssonar. Ég
er Jóni alveg sammála um
það, að bankasambönd þau
i Bretlandi, sem Magnús
heitinn Sigurðsson stofnaði
til fyrir íslands hönd, hafa
verið mikUvæg og íslandi
hagkvæm, og séu svo enn.
En ég hefi margsinnis bent
á hina vanræktu þætti pen-
ingamálanna innanlands.
Betri skipan þeirra mála
myndi auka lánstraust þjóð
arinnar en ekki mmnka. Sú
skipan, sem nú er, er þannig,
að naumast verður við neitt
ráðið beri eitthvað útaf.
Enda sýnir grein Jóns í Vísi,
að hann er loksins kominn
á þá skoðun, að umbóta í
meðferð peningamálanna sé
þcrf.
Atstaða mín til Lands-
bankans.
Þá er Jón með fullyrðing-
ar um það, að ég beri í brjósti
„rótgróna en órökstudda ó-
vild til Landsbankans“, og
hafi „róið að því öllum ár-
um að fá bankann lagðan
niður“, Allt er þetta rangt.
Ég var formaður þeirrar
nefndar, sem samdi lögin um
stofnun Framkvæmdabank-
ans. Samkvæmt tillögu okk-
ar fékk Landsbankinn einn
mann af fimm í bankaráð
Framkvæmdabankans. Fyrir
slíku fyrirkomulagi er ekk-
ert fordæmi á íslandi, og
getur þetta varla tahzt vott-
ur um „rótgróna óvild“. Ég
hef aldrei lagt til‘að Lands-
bánkinn yrði lagður niður,
heldur að Seðlabankinn
verði gerður að sérstökum
þjóðbanka og að yfirvaldi
peningamálanna. Jón er ær-
ið drjúgur yfír því, að þetta
muni ekki r.á fram að ganga
(þrátt fyrir Visisgremina).
En hvað sem því líður þá er
það víst að vandamálin eru
cg vcrða áleitin.
LaTzdbúnaðarlánín.
Það sem einkum virðist
angra Jón er það, að hann
hafi ekki fengið þakkir fyrir
annað landbúnaðarlánið.,
sem tekið var hjá Alþjóða-
bankanum. Þar sem hér er
um að ræða Hðna tíð og af-
greidd mál skal ég fara nokkr
ym orðum um þessar lán-
tökur og aðdraganda þeirra.
Sumarið 1950 var verzlun-
arástandið mjög slæmt, skort
ur á mörgum helzu nauð-
synjum. Gjaldeyrisaðstaðan
var erfið. En þannig var
samt ástatt, að stórfé vant-
aði til ýmissa nauðsynlegra
framkvæmda. Innlent fjár-
magn vantaði, innlend „fin-
ansering“ myndi því dýrtíð-
armyndandi, og útilokuð.
Kom þá fram tillaga, þó ekki
frá Jóni, að leitað yrði til
Alþjóðabankans, þar á með-
al um lán til landbúnaðar-
framkvæmda. Máhð var síð-
an borið undir Jón, þar sem
hann var fulltrúi íslands I
yfirstjörn bankans. En hann
taldi að Aiþjóðabankinn
myndi ekki lána nema doll-
ara.
ís’and hafði á þeim árum
mikinn greiðsluhalla við doll
arasvæðið, og engar likur á
því að ástandið myndi þreyt
ast það mikið, að treystandi
væri að hægt yrði í framtíð-
inni að greiða miklar skuldir
í dollurum. Menn álitu því
að ekki væri rétt að taka lán
í tiollurum, önnur e»i hin
mjög svo hagstæðu Marshall
lán.
Síðan var leitað til bank-
ans, en ha‘bS;,:býrjaði á því
að senda hifogað menn til
þess að athuga hér ástandið
í efnahagsmálunum, og
skoða allar aðstæður. Áður
en bankinn lánar vill hann
ganga úr skugga um það,
að lántaki geri það sem hægt
sé að ætlast til af honum
t'l þess að leysa sín eigin efna
hagsvandamál, að fram-
kvæmdirnar séu skynsamleg
ar, og að hann muni geta
endurgreitt lánið. Lánið
fékkst ekki fyrr en á árinu
1951. Eysteinn Jónsson fjár-
málaráðherra fór tU Wash-
ington þá um haustið til að
semja um og taka lánið, og
vorum við Jón með honum.
Aðdragandinn var því á ann
að ár.
í þessu sambandi vil ég
nota tækifærið til þess að
gera nokkru nánar grein
fyrir skoðunum mínum varð-
andi þá hugmynd, að leita er
lendis eftir lánsfé til land-
búnaðarframkvæmda. Það
kom fyrir að menn færðu í
tal við mig, að slík hugmynd
væri fáráðhngsleg. Lands-
bankinn hafði annazt lántök
ur erlendis 1 þrjátíu ár (eins
og Jón segir), og aldrei hefi
ég heyrt þess getið, að Jón
hafi beitt sér fyrir því að
reynt yrði að taka lán tú
landbúnaðarframkvæmda í
Bretlandi, eða nokkurs stað-
ar. Það varð því vart nokk-
urs skilningsleysis og van-
trúar.
Menn, sem vilja leggja á-
herzlu á framkvæmdir í
landbúnaði, færa aðallega
þrenns konar rök: Þjóðhags
leg, mennmgarleg og þjóð-
ernisleg. Þegar á að fara að
ræða við erlenda aðila ura
lánsfé t>J framkvæ’.ndanna,
kemur naumast annað til
greina en hm þjóðhagslegu
rök. Ég hefi lengi haft áhuga,
á þessari hhð málsins.
Þótt íleiri sjónarmið kæmu
til greina, þá er ég 'samt s'am
mála þeim, sem álíta að efpa
hagslegar framfarir þjóðar-
innar eigi sem mest að bein-
ast að bættri afkömu; þ. e.
hærra tekjustigi (riiveau),
einkum ems og til hagar þessi
árin. Þegar nýbýli er sett ’á
laggirnar við hliðina á bú-
andi bónda, þá batna hans ;
lífskjör ekki. Hafi aftur á
móti nýi bóndinn veriO’ 'at- 1
vinnulaus batna k1ör hans.
Þegar sett er á stofn--nýtt.
fyrirtæki, sem er jafn arð-r-
mikið og þau sem fyröfseru,’
þá batna lífskjör (afkoma)
þjóðarinnar ekki við það.
Þjóðartekjurnar vaxa að
vísu, en aðeins í hlutfalli við
aukningu hinna vinnandi.’
Hinn vinnandi maður ber>
ekki meira úr býturri en áð-
ur, en vmnandi mönnum
fjölgar. Þjóðarbúið stækkar,
en afköst miðað við fyrir-
höfn aukast ekki. Fyrirtæki,
sem sett er á stofn til þess
að framleiða vöru á sama
verði og hún hefir áður verið
keypt á frá útlöndum, bætir
því ekki afkomuna beinlínis.
Hins vegar gerir slíkt' at-
vinnulífið fjölbreyttara, og
því traustara.
Það sem fyrst og fremst
bætir llfskjör þjóðarinnár
eru aukin afköst í þeim frám
leiðslugreinum, sem við þeg-
ar stundum. Sá bati kemur
sem lægra vöruverð1' eða
hærra kaupgjald og tekjur.
Stórum hluta tekna áilis ál-
mennings — bænda iáfji't
sem annara — er váuð til
að afla matvæla, og er meiri
hluti þeirra iiinlérid' fráiri-
leiðsla. Þegar td lengdár lset
ur verður verkamáður ' í
sveit að bera svipað ú'r'hýt-
um ;og aðrir verkamenri f
atvinnuífinu. Sé mikill mun-
ur — á annan hvorri veg-
inn — þá verður óhjákvæmi-
lega tilflutningur fólks milli
atvinnugreina. Menri sækja
þangað sem tekjurnar eru
meiri. Verðlag landbúnaðar-
afurða hlýtur því í höfuð-
atriðum að fara eftir afköst-
um verkamannsins, sem
þær framleiðir (eins og verð
lag á cllum vörum). Athug-
un sú á efnahagsmálunum,
sem ég gerði að ósk ríkis-
(Framhald á 6. síðu).' .
Afhjúpun minnisvarðar
í Ólafsdal
Þann 28v ágúst n.k. verður afhjúpaður í Ólafsdal minn-
isvarði skólastjórahjónanna, Guðlaugar Sakaríasdóttur
og Torfa Bjarnasonar. í tilefni þess biður framkværiidá-v
nefnd minnisvarðans búfræðinga frá Ólafsdalsskólanúm
að gefa sig fram til undirritaðs.
Ásgeir Bjarnason, Ásgaröi.
$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$(
$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$»
Matráðskona
Eiðaskóla vantar matráðskonu næsta vetur. Ágæt
vinnuskilyrði. Allar upplýsingar gefa skólastjórinn eða
þórarinn Sveinsson, Eiðum.
iQ