Tíminn - 06.01.1956, Síða 5

Jfc bJaff.
TIMINN, föstuðagiim 6, janúar 1956.
9.
Bókmeruitir — listir
j Föstud. 6. junúar
Ofbeldi útgerð-
armanna
1 Þau tíðíndí hafa nú gerzt,
Eið samtök útvegsmanna hafa
lýst yfir stöðvun á bátaflot-
anum vegna þess, að ríkis-
Stjórnin hefir ekki þegar orð-
S-ð við ktöfum þeirra um ráð-
Stafanír til hækkunar á fisk-
verðinu. Porsætisráðherra
Jiafði þó snúið sér bréflega til
Samtakanna og lýst yfir því,
að ríkfestj órnin myndi leggja
'úr það höfuðáherzlu, að báta-
Útveginum yrði tryggður við-
.linandi starfsgrundvöllur. Með
liliðsjón af þessari yfirlýs-
i-ngu, lýsti ráðherrann þeirri
Von sinni að útgerðarmenn
3nyndu ekki grípa tU þess ráðs
©ð stöðva bátaflotann.
Þessi tiímæli ríkisstjórnarr
Innar og'yfirlýsingu hafa for_
.jsprakkar útvegsmanna ákveð-
áff að taka ekki til greina. í
■Staðinn hafa þeir lagt verk-
fcann á bátaflotann.
Það er vissulega vægilega
$il orða tekið aö segja, að þess-
®,ri framkomu útgeröar-
ananna sé ekki bót mælandi
íFramkoma þeirra er svipuð-
Wst því og ef bændur á ó-
jþurrkasvæðinu hefðu rokið í
það að skera niður búpening
Binn vegna þess, að ríkisstjórn
in hefði ekki verið viðbúin að
segja það fyrir einhvern á;
kveðinn dag, hvaða hjálpar-
ráðstafanir hún myndi gera-
l Því' skal síður en svo mót-
anælt, að bátaútgerðin þarfn-
ist bóta á kjörum sínum.
ílinar miklu kaup- og verð-
liækkanir innanlands gera
það óhjákvæmilegt. En það
ÍBr ekki auðvelt verk fyrir ríkis
Btjórnina að gera slíkar ráð-
istafanir. Það hljóta útvegs-
menn að gera sér ljóst. Undir
þeim kringumstæðum er vissu
lega farsælast og þjóð-
hollast að beita skynsemi og
rökum, en grípa ekki til of-
fceldis-
Útgérðarmenn kunna aff
reyna að færa sér tíl máls-
bóta, að ýmsar aðrar stéttir
þeiti svipuðum aðferðum til
aff knýja fram kröfur sínar,
t. d. verkalýðssamtökin. Slíkt
er vissulega rétt. En slík fram
ganga verkalýðssamtakanna
er oft og tíðum ekki tU fyrir-
myndar,: þótt stundum eigi
hún rétt á sér. Þess ber og vel
að gæta, að nokkuð annað
samband er milli útgerðar-
manna og rikisvaldsms en
verkamanna og ríkisvaldsins,
þar sem útgerðarmenn hafa
mikið af veltufé þjóðarinnar
til vörzlu og er sýndur meff
því mikill trúnaður umfram
flesta. aðra þegna þjóðfélags-
Ens. Það vald, sem þeim er
þannig veitt, mega þeir ekki
nota til, órökstuddrar upp-
reisnar gegn þjóðfélaginu.
■ Þetta verkfall útvegsmanna
er glöggt; ciæmi þess, hve stétta
samtökin • ætla sér orðiff mik-
Ið vald hér á landi. Tiltölu-
lega fámennar stéttir taka sér
vald til að stöðva þær atvinnu
greinar, sem öll afkoma þjóð
arinnar veltur á. Þjóðin verð-
ur að gera sér þess fulla grein,
að þjóðfélaginu verður ekki
jstjórnað, ef slíku heldur á-
fram. Stéttasamtökin eru
Sjálfsögð og geta hjálpað tU
að skápa jafnrétti og jafn-
vægi í( 'þjóðfélaginu. En þau
verða að þekkja takmörk sín
og mega ekki gera þjóðfélagiff
j&starfhæft. ___
Fjallar iim bardaga í Indékma. og er af mörgum talim vera eití
bezta skáldvcrk köfundar
Norski blaðamaðurznn Olav
Paus Grunt ræSir í eftirfarandi
g-rein um nýjustu skáldsögu Gra-
hams Greene, „The Quiet Ameri-
can“, sem hann telur jafnvel
ganga næst hinu viffurkennda
skáldverki Greenes, „The Power
and the GIory“, aff gæffum.
Strax við lestur fyrstu setninga
hinnar nýju sfcáld'sögu Grahaims
Greene, „Tíhe Quiet American",
hrífst lesandinn burt frá veruleika
hversdagsins og innlifir sig í sög-
una. Slíkt er að vísu ekkert ný-
næmi hjá Greene, en menn gleðj-
ast yifir því, að langt er frá, að
hann hafi misst nokkuð af áhrifa
valdi sínu í þessari sögu, og ef til
vill hefir hann aldrei náð eins
sterkum tökum á lesendum sínum
og einmitt í henni.
Oft hafa titlar bóka Greenes leitt
okkur inn á róstusöm svæði, og má
í því sambandi nefna. „The Power
and the Glory" sem gerist í Mexí-
kó, og „The Heart of the Matter",
þar sem staðsetningin er vestur-
sti-önd Afríku. í nýju bókinni fer
skáldið með okkur til Indókína, og
gefur okkur innsýn í blóðuga og
tillitslausa bardaga Prakka og
bandamanna þeirra við hið komm-
úniska Vietminh. Að venju er stað-
arlýsing hans svo saxmfærandi, að
lesandinn skynjar umhverfið með
hverri taug, jafnvel di-egur að sér
sama andrúmsloft og sögupersón-
urnar.
Stuttum en gagnorðum lýsingum
á götum og skúmaskotum Saigon,
hrísökrum og fjalllendi og vigvöll-
um, er komið á framfæri í formi
hugrenninga fyi'stu pei'sónu, vand-
lega fléttað inn í sjálfa atburða-
rás sögunnai'. Með ýtrustu spar-
semi veitir Greene okkur nákvæm-
lega nógu mikla vitneskju um Indó-
kína tU þess að gera frásögnina
lifandi, sálarlíf pei'sónanna sann-
færandi og vandamál sögunnar eðli-
leg.
Svo sem venja er þessa sögu-
manns af guðs náð, er spenningur-
inn geymdur til góða af leikni
meistarans. Bókin hefst á dular-
fullu dauðsfaUi. Ein af aðalsögu-
hetjunum, hinn „rólyndi Ameríku-
maður", Alden Pyle, finnst drukkn
aður í einu af síkjum Saigon og nú
rannsakar fyrsta persóna, Fowler,
enskur stríðsfréttaritari, líf hins
látna síðustu mánuðina fyrir lát
hans. Ástæðan til morðsins — flest
um mun finnast, að um pólitiskt
nxorð hljóti að vera að ræða — er
athuguð gaumgæfilega. Allt, sem
komið hefir fyrir, er sikýrt jafn-
óðum og það fer um huga Fowlers.
Hann er miðpunktur meðvitundar
í bókinni. Það gefur fi'ásögninni
GftAHAM GREENE
samþjappað afl, sem virkar sarm-
færandi, vegna þess, að það kemur
frá Fowler, sem er því vanastur
að láta Ijós sitt skína umfram aðra
fi'éttaritara á síðutn blaðs sins. í
starfi sinu lítui’ hann yfirleitt beint
á raunveruleikann, þvælir fyrir sér
staðreyndum, en forðast tilfinninga
semi, og ber fram ályktanir sínar
svo umbúðalaust, sem mögulegt er.
Út af fyrir sig getur það talizt til
handbragðs meistara, að Greene
skuli velja fréttaritarann Fowler til
að segja sög.una. Það veitir líka bók
inni eðlilegar takmai'kanir, að allar
persónur og atburðir koma til les-
andans gegn um huga Fowlers. Það
skýrir líka einhliða túlkun á sálax'-
Iífi annari-a mikilsverðra persóna,
svo sem stúlkunnar Phuong og
Amei'íkumannsins Pyle. Það gefur
framsetningunni sjaldgæfa hrynj-
andi og stílnum nakið afdráttar-
leysi, og gerir eðlilegar skiptingar
milli atburða fortíðar og persóna
nútíðar. Stíll Grahams Greenes hef
ir aldrei verið svo laus við skrúð-
mælgi, enda þótt skáldið hverfi að
sjálfsögðu ekki alveg frá myndræn-
um lýsingum og skáldlegum sam-
líkingum. En þegar þær koma fyr-
ir, eru þær nauðsynlegar, og hitta
í mark.
Við skulum Iíta dálítið nánar yfir
efni bókarinnar og persónur:
Þegar við hittum stríðsfréttaritar
ann Fowler, hefir hann fyrir löngu
sætt sig við tilveru sína í hinu fjar
læga, róstursama Indókína. Heima
í Englandi stóð hann í stappi við
konu, sem hann í mörg ár hefir
beðið um að gefa sér eftir skilnað,
og daglegar göngur á hávaðasamar
og sóðalegar ritstjórnai'skrifstofur
í London freista ekki. Bardagarnir,
sem hann á að iýsa, eru vægðai'-
lausir. Mannvonzka, eigingirni og
grimmd blómstra í skúmaskotum
Saigon. En hann hefir fundið lag-
lega, litla inníædda stúlku, Phuong
* Það væri ekki ólíklegt, þótt
ýmsir álitu, að ríkisstjórnin
svaraði útgerðarmönnum á
þann veg, að hún myndi ekki
taka mál þeirra tú athugun-
ar að nýju, fyrr en þeir hefðu
aflétt róðrabanninu. Hér mun
þó ekki ráðið til þess, að slík-
um vinnubrögðum sé heitt,
heldur hvatt tú þess, að ríkis-
stjórnin gangi sem fyrst frá
áþyrgum og sanngjörnum tú-
lögum um þessi mál. Ef út-
gerðarmenn hafna þeim, skap
ast nýtt viðhorf, sem getur
leút til hinna róttækustu að-
gerða.
í þeim nýju tillögum, sem
ríkisstjórnin leggur fram,
verður að taka tUUt til þess,
að eins og bátaútgerðarstyrkn
um er hagað nú, lendir hann
að langsamlega mestu leyti
hjá þemi, sem hafa bezta af-
komu, þ. e. þeim, sem afla
mest- Þetta er ekki sann-
gjarnt. Styrkurinn á að sjálf
sögðu að lenda tiltölulega
meira hjá þeún, sem halda
uppi útgerð við erfiðust skil-
yrði og tryggja með því jafn-
vægi í byggð landsins og af-
stýi'a fólksflótta, sem væri
þjóðfélaginu mjög óhagstæð-
ur. Með núgildandi fyrirkomu
lagi hefir útgerðm á Vestfjörð
um, Norðurlandi og Austfjörð-
um ekki fengið þann hluta,
sem henni ber. Hinar nýju
tillögur verða að stefna að
þvi, að úr þessum misrétti
verði bætt.
að nafni, sem býr til te fyrir hann,
kveikir í þehn fjórnm ópíumpípum,
sem hann heíir vanið sig á að
reykja á hvei'ju kvöldi, og gefur
þessum miðaldra, d'álítið þreytta
manni, hinn unga líkama sinn á
vald. „Hamingja" hans er hæðnis-
leg uppgjöf þess nianns, sem cerir
| sér engar grillur um tilveruna, gagn
| vart umheiminum. En við komumst
! þó brátt að raun um, að í honum
i búa ennþá mannlegar tilfinningar
og skap.
Alden Pyle kemur frá Boston,
i seim þátttakandi í hjálparsveit, er
Ameríkumenn hafa sett á laggirn-
ar í Saigon. Hinn reyndi Fowler er
fljótur að komast að niðux'stöðu
varðandi Pyle: barngóður, bláeygð
ur Amerílcumaður, sem vill gera
vel, hefir óhagganlegar hugmyndir
um hlutina og hættulegar tilhneig
ingar hins hreinlynda til að skapa
hvers kyns erfiðleika, vegna góðlát-
legrar íhlutunarsemi.
„Ég hefi aldrei þekkt nokkurn
mann, sem hafði betri ástæður fyrir
öllum þeim vandræðum, sem hanxi
orsakaffi“, segir Fowler á einum
stað unr Pyle. Fyrstu vandræði, sem
hann kemur sér í, teljast til einka-
mála: hann verður ástfanginn af
innfæddri vinkonu Fowlers, Phuong,
sem einnig fellur fyrir honum, aðal-
lega af því að hann er Ameríku-
maður og virðist geta boðið betri
kjör og tryggari framtíð en Eng-
lendingurinn, sem er bæði vanstillt
ari og þegar kvæntur. En gremja
Fowlei's yfir að missa stúlkuna er
ekki eins mikil og ótti hans við
hugsjónir Pyle, trú hans á „blessun
lýðræðisins" og „bölvun nýiendu-
stjói'nar" og leynilega löngun hans
til að skapa „þriðja aflið“, lýðræðis
her, til að berja bæði á Frökkum
og konxmúnistum. í þessu skyni
hefir hann og flokkur hans haft sam
neyti við í'æningjaforingja nokkurn,
sem þeir af sinni amei'isku grunn-
hyggni, segir Fowler, halda að geti
skapað grundvöll áhrifamikillar
hreyfingar meðal fólksins. Ameríku
mennirnir hefjast þegar handa um
að útvega ræningjaforingjanum
vopn, og síðan hefur ræningjaflokk
urinn grimmdarverk á íbúum
Saigon. Þá reynir Fowler með hjáJp
kínverskra vina. í borginni, að koma
Pyle burt. Hann er orðinn of hættu
legur maður til að ganga laus.
Vissi Fowler, að Pyle myndi verða
myrtur? Var hann vegna afbrýði-
semi ákveðinn að koma Pyle fyrir
kattarnef með einhverjum ráðum?
Gi-eene lætur sögumann sinn ekki
afhjúpa þessi atriði til fullnustu.
Líklega veit Fowler ekki til fulln-
ustu, þrátt fyrir hæfileika sinn til
óvægrar rannsóknar á hjörtum og
nýrum, hvers vegna hann hefir far
ið svona að. Fi'önskum lögi'eglu-
manni, Vigot, sem yfirheyrir Fowler
rækilega, tekst heldur ekki að
bi-egða Ijósi yfir málið. En eftir
dauða Pyles hefir Fowler fundið
elskuna sína aftur. Að a.ustui'lenzk-
um hætti hefir hún snúið til hans,
eins og ekkert hefði ískorizt, og
tekið upp skyldur sínar sem þjón-
ustustúlka og rekkjunautur á ný.
Fléttaðar inn í fi'ásögnina fimx-
um við lýsingar á atburðum úr
sti'íðinu, settar fram af gagnorðu
raunsæi, sem koma manni til að
finnast sumar aði'ar sögur úr sið-
ari heimsstyrjöldinni nxeð öliu sínu
ruddalega orðbragði og upptuggum,
óþroskaðar og upplognar. Aðferffir
Greenes eru mákvæmar, er :ia eru
áhrif þeirra augljós.
við hinn trúarlega tón, sem i fyrrt
sögum hans hefir veriff miffdepillinn..
Aðaluppistaffan í nýju bókinni er
sálræns eðlis, og ef til vill er þetta
bezta bók, sem hann hefir skriíað',
siffan „The Power and the Glory”
kom út. Eins og Mai'k Twain og1
Henry Jarnes höfðu oft gert á xmð
an honum leiðir Greene i þessari
bók grunnhygginn fulltrúa hinnas
ungu Ameríku inn í hinn eldgamla
heim valds, svika og táls, heim, seffl
einnig getur dæmt menn og a’tburöl
á grundvelli veruleikans, eftir for-
múlurn einum saman. í þesswno
heimi rekur Amerikumaðurinn sig
á ýmsa örðugleika, og stundum —•
eins og í skáldsögum Greenes —
leiðir hin fei'hyrnda klunnamennska
hans aðeins ógæfu yfir þá, sem
hann á samneyti við.
Að vissu marki er lýsingin á Pylo
skoplýshxg. Hann er séður af hæðn
islegum augum Fowlei-s, sem einnig
eru langþreytt á hálfgeröu spila-
gosa háttarlagi hins káta Ameríku-
nxanns. Það bryddir jafnvel á andúff
á Ameríkumönnum í þessari bók c-g
jafnvel, þótt ekkei-t væri fjær lagi
en að taka skoðanir Fowlers fyrir
sjónarmið Greenes sjálfs, er ekM
hægt að sporna við þeirri hugsuja,
að ef til vill sé Greene sjálfiup
langþreyttur líka.
'I
En þaff er ekki hægt að segja,
að hann haJdi hlxfiskildi yfir fynstu
persónu, landa sinum Fowler. Skálcl
ið hefir grafið djúpt í huga þesss-
arar persónu. Og af mörgu, sem
hann hefir fundið, er fátt til aö
státa af. Um síðir lætur hann Fowl-
er i té dálitinn ánægjuauka. Eigin-
konan í Englandi fellst á skiinað,
og hann getur kvænzt Phuong. Og
blaðsstjórnin j London veitir honuro
árs framlengingu sem fréttaritara
í Indókína. Það virðist sem haxm
sé að rétta úr kútnum, og sxðustu
oi'ð hans, þegar hann situr einn cg
hugsar aftur í tímann, eru þessi:
„En hve ég vildi, að til væri ein-
hver sem ég gæti sagt frá, hvo
soi'gmæddur ég var“. Guðsþörfin ex'
aldrei langt í burtu jafnvel þótii
vifffangsefnið sé ekki trúarlegs efflis,
Einnig það gefur þessari góffu ská’ld
sögu hljómgrunn.
Tillösiir farmanna
:S" ' „íi vciiö, að mieð þessari
0u sinni hafi Greene sagt skiliff
17. þing F.F.S.Í., sem haldic)'
var nokliru fyrir áramót, sam
þykkti svohl j óöancii tillögu
um vitamál:
17. þing F.F.S.Í. skorar ein
dregið á Vitamálastjórnina
að beita sér nú þegar fyrir
þvl að komið verði upp full-
kominni Ijósmiðunarstöð á
Saúðanesi við Siglufjörð, þar
sem radíóvitinn þar er úr-
eltur orðinn og alls ófullnægj
andi fyrir sjófarendur.
Þingið er þeirrar skoðunar
að nauðsyn beri til að fá bin
ar fullkomnu ljósmiðunar-
stöðvar staðsettar svo víða á
landinu að öryggiskerfi yrði
myndað með það fyrir aug-
um að staðarákvarðanir sé
hægt að gefa skipum hvar
sem er á miðunum í kring-
um landið.
Ag Vitamálastjórnin beitii
sér nú þegar fyrir því að sett
ur verði viti á Hellisnípu fyr-
ír utan Keflavík, með rauðu
ljósi fyrir Gerðhólma.
Að ráðstafanir verði gerð-
ar til þess að ljósbaujur og
hljóðbaujur verði settar á
Hörgárgrunn og Laufásgrunn
við Eyjafjörð og ennfremur
Raufarhöfn. Fullkomnum
vita verði komið fyrir á Odd-
eyrartanga við Eyjafjörð.
Þingið telur nauðsynlegt
að endurbættur verð'i innsigl
ingarvitinn til Akraness á
þann hátt, að vitinn verði
(Fisaaliald á 6, Biffu.)