Tíminn - 14.09.1956, Qupperneq 6

s
TÍMINN, föstudaginn 14. september 1955.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi viS Lindargötu.
Cfcar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðameun),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
WjjKjtjjjjjjjjjjtjjjj^ r
Of dýru ver8i keypl“
99
í TILEFNI af umræðum
leim, sem fara nú fram um
afstöðuna til Atlantshafs-
bandalagsins og varnarmála
íslands, er ekki ófróðlegt að
:rifja það upp með hvaða
hætti þátttaka íslands í
'bandalaginu var ákveðin.
Samkvæmt frásögn Bjarna
Benediktssonar, sem skjal-
Eest er í þingtíöindunum,
átti sendjherra Bandarikj -
anna víðrseður við hann sem
utanríkisráðherra 5. janúar
1949. Erindi hans var að
skýra frá fyrirhugaðri stofn
un bandalagsins með tilliti
til þátttöku íslands. Ríkis-
stjórnin ræddi síðan málið.
Þann 12. jan. flutti Bjarni
svo sendiherranum þau skila
bqð, áð stjórnin gæti ekki tek
ið ákvörðun um afstöðu ís-
lendinga fyrr en frekari upp
lýsingar lægu fyrir um þær
skulbindingar, er kynnu að
fýlgja þátttökunni. Alveg sér
staklega tók ráðherran fram,
„að sú skoðun væri ákaf lega
rík hjá fylgjendum ríkis-
stj órnarinnar og stjórninni
sjálfri, að það væri of dýru
verði keypt að láta hermenn
dvelja hér á friðartímum
fyrir það öryggi, sem við
það fengist." (Alþt. 1944,
c293).
ÞEGAR ekki fengust
greinilegar upplýsingar um
þetta atriði, var það ákveðið
að þrír ráðherranna skyldu
fara vestur uiö haf til við-
ræðna við utanríkisráðherra
Bandaríkjanna. Eftir heim-
komuna gáfu ráðherrarn’p
itarlega skýrslu um málið,
sem birt var í þingtíðind-
unum, í skýrslunni segir, að
þeir hafi tekið skýrt fram,
að „ekki kæmi til mála, að
útlendur her fengi að hafa
aðsetur á íslandi á friðar-
fcímum né yrðu þar leyfðar
erlendar herstöðvar". Skýrsl
unni lýkur með því að segja,
að utanríkisráðherra hafi
Lýst yfir því, að þess yrði
ekki krafist, að „erlendur her
eða herstöðvar yrðu á íslandi
á friðartímum“.
Þegar aðildin að bandalag
inu var samþykkt á Alþingi,
var það mjög eindregið árétt
að af stuðningsmönnum
hennar, að sú kvöð fylgdi
ekki aðildinni, að herseta
yrði hér á friðartímum. Sér-
staklega var þetta tekið
greinilega fram af Ólafi
Thors, er lét svo ummælt
tm sáttmála bandalagsins:
, „Hann er sáttmáli um
það, að engin þjóð skuli
nokkru sinni hafa her á ís-
iandi á friðartímum. Hann
er sáttmáli um það, að
aldrei skuli'herstöðvar vera
á íslandi á friðartímum".
(Alþt. 1949; D 326).
ÞANNIG var það skýrt
markað af öllum flokkum,
— ekki sízt af Sjálfstæðis-
flokknum, — þegar gengið
var í Atlantshafsbandalagið
1949, að herseta yrði ekki
leyfð á friðartímum, enda
fylgdi engin slík kvöð þátt
tökunni. Orsökin var aug-
ljós. Sú hætta fylgir hersetu
á friðartímum, að hún er
meira en líkleg til að reyn-
ast ofdýru verði keypt fyr-
ir það öryggi, sem við hana
fæst, eins og Bjarni Bene-
diktsson orðaði það við
ameríska sendiherrann 12.
jan. 1949.______________
Það er í samræmi við
þessa skoðun og yfirlýsing
ar, sem Framsóknarflokkur
inn og Alþýðuflokkurinn
beittu sér fyrir þeirri sam-
þykkt á seinasta þingi, að
hafist yrði handa um brott
flutning hersins. Ástandið
er nú vissulega stórum frið
vænlegra en 1949, þegar
Berlínardeiian stóð sem
hæst, en þá höfnuðu ís-
lendingar hersetu á þeim
gi'undvelli, að þeir vildu
hana ekki á friðartímum.
Með því að vinna að brott-
flutningi hersins nú, er að-
eins verið að framfylgja
þeirri stefnu, sem mörkuð
var 1949.
Ef forkólfar Sjálfstæðis-
flokksins hefðu staðið við
þær yfirlýsingar, sem þeir
gáfu 1949, hefði orðið full-
komin eining um ályktun
seinasta Alþingis um varnar
málin. Ef Bjarni Benedikts-
son hefði staðið við þau um-
mæli sín 1949, að það sé „of
dýru verði keypt að láta her-
menn dvelja hér á friðartím
um fyrir það öryggi, sem við
það fæst“, myndi hann hafa
mælt eindregið með sam-
þykkt seinasta Alþingis. En
forkólfar Sjálfstæðisflokks-
ins kusu að svíkja. Hersetu-
gróði í fimm ár hafði lokað
augum þeirra fyrir þeim
hættum, sem þeir sáu við
hersetuna 1949.
En þótt forkólfar Sjálfstæð
isflokksins hafi brugðist
stefnunni frá 1949, mun þjóð
in ekki bregðast. Hún veit og
skilur, að sjálfstæði hennar
byggist m. a. á því, að hér
sé ekki lengur herseta en
ítrasta nauðsyn krefur. Hún
metur það meira en hersetu
gróða. Á því sviði eins og
flestum öðrum, fr(’ra leiðir
hennar og braskaranna ekki
saman.

Mynd þesíi sýnir líkan af hinam nýju aSalsíöSvuin NATO, sem eru í byggingu í Pansarborg. — Hin stiá'n.
máialega Starfsemi bandalagsins hefir til þessa verlð fil húsa í bráSabirgðehúsnæSi í Chaíllot-höll við Sígnu.
ðtækur undirbúningur á sér nú
stað til að auka NATO-samstarfið
Hinir „3 vífrtT munu senda ríkisstjórnum allra
aðildarríkjsrina fjölmargar spurningar og til-
lögur fil umsagnar og atbugiinar
Þessa tíagana fara fram viðræð kvarSanir í utanríkismálum í sam
ur ýmsra forystunianna Atianz- ráði við aðrar ríkisstjórnir innar,
hafsþjóðanna um hvernig beztum ramma NATO.
árangri verði náð í að færa ut Lokaákvörðun um mál þessi verð
starfsemi og samvinnu NATO- ur yæntanleg tekin á næsta ráð-
þjáffanna á fleiri sviiíum en hern
aðrlegnm og er það gert sam-
kvænit ályktun síðasta utanríkis-
ráðherrafuudar NATO. H. C.
Hansen forsætisráðherra Ðan-
sem haldinn verður
herrafundi.
desember.
Þegar er nokurn veginn óhætt að
slá því föstu í hverju vaudamálin
. verða fólgin, sem lögð verða fyrir
merkur er væntanlegur tii Pans ráSherrafUnd þennan.
ar innan skamms til að taka þatt. Efst á lista verður yafalaust aukn
í vioræ’ðum þessum og skýia frá ing lllns stjórnmálalega samstarfs
sjónarmiðum dönsku stjókrnar- Atlanzhafsríkjanna og á það sér
innar. »>að eru fyrst og frernst margar orsakir, en einkum eftir
hinir „þrír vitru“ utanríkisráð- faran(1j.
herrar Noregs, Ítalíu og Kanada, I
sem vinna að máluin þessum, eu SAMVINNA NATO-
þeir voru kosnir í nefnd á utau þjój)ANNA.
ríkisráðherrafundiiium til að Samvinna" og
kanna mál þetta.

VAR3MENN FRÉLSISINS
Tákn Atlantshafsbandalagsins —
SPURNINGAR TIL AÐILDAR-
RÍKJANNA.
Undirstaða þessara athugana eru
spurningar, sem sehdar verða til
allra aðildarríkja bandalagsins.
Eru spurningar þessar 32 að tölu,
sem m. a. annars fjalla um það
hvernig hihar eihstöku ríkisstjórn
ir litu á það, að starfskipulagi
NATO yíði breytt, einnig er ætl-
unin með spurningunum að sjá,
hvað langt ríiússtjórhir aðildar-
ríkjanna vilja ganga varðandi á
samstarf NATO-
! rikjanna er ekki eins æskileg sem
skyidi. Einkum hefir Kýpur-deil
an orsakað spennu milli þriggja
aðilja — Englands, Grikklands og
Tyrklands. Einnig hefir ósk íslend
inga um brottflutning hersins
orðið þess valdandi, að nú er enn
meiri nauðsyn á því, að þessar
þjóðir hafi samráð hver við aðra
um lausn vandamálanna.
Ilin brcytta utanríkisstc-fna
Rússa hefir orðið þess valdandi
að setja verður nýjar pólitizkar
kröfur til NATO-sáttmálans. En
valdajafnvægið í Evrópu var það
vandahiál, sem fyrst og fremst
varð að taka til yfirvegunar í
aðalstöðvum Atíanzhafsbandalags
ins, en nú er kcmin til sögunnar
í stærri mæli en nokkru sinni
fyrr, stjcrnmálaleg og efnahags
leg barátta milli 'Austurs og Vest
urs fyrir utan Evrópu. TJndir Slífe
um kringumstæðum er hin stjórn
málalega samheidni jafnvel enn
mikilvægari en liið hernaðarlega
samstarf. Hinar beinu deilur á
milli NATO-landanna annarsveg-
ar og þeirra íanda hinsvegar, sem
ekki tilheyra nokkinfi annarri
LESTER PEARSON
— tekur hann viS af Ismay lávarSi?
meirihluti Atlanzhafsráðsins úr-
slitavaldið í hendur. Það má hugsa
sér 3 aðrar endurbætur til þess að
auka hið stjórnmálalega samstarf:
Ein þeirra er heint og beint
„tæknilegs“ eðlis og hafa Kanada
menn stungið upp á henni, en hún
er í því fólgin, að embættismenn
bandalagsins komi saman viku fyr
ir ráðherrafundina til að ræða hin
„praktisku" vandamál.
Þannig komi ráðherrarnir að«
eins saman til að taka ákvarðanir
en ekki til að halda ræður. Önn
ur endúrbótin gæti verið fólgin í
því, að veita fastafulltrúum hjá
bandalaginu meiri völd, ekki cndi “
lega stjórnmálaleg áhrif heldur
fyrst og fremst völd.
Sulzberger hefir til dæmis komið
fram með þá tillögu í New York
Times, að fastafulltrúi U.S.A. hjá
NATO eigi að vera maður, sem
beðið hafi ósigur í forsetakosning
um í Bandaríkjunum. Éinnig hefir
verið um það taiað að veita fram-
kvæmdastjóra bandalagsins meiri
völd, svo að stöðu hafis megi frem
ur líkja við aðalframkvæmdastjóra
stöðu hjá S. Þ.
r
Nöldur hinna hryggbrotnu
MBL. nöldrar enn um
itjórnarþátttöku kommún-
Ista. Forkólfar Sjálfstæðis-
flokksins eru bersýnilega
enn ekki búnir að sætta sig
við það, að þeir fengu ekki
kommúnista til liðs við sig til
að ógilda fjögur þingsæti
Alþýðuflokksins og breyta
kosningalögunum og stjórnar
skránni, en af því hefði ó-
hjákvæmilega hlotist ein-
hverskonar stjórnarsamstarf
þessara flokka. Vegna þess,
að kommúnistar tóku ekki
þessu tilboði, eru þeir nú
dæmdir óaíándi og óferjandi
í dáikum Mbl. og Vísis. Þetta
gera rr.enn sér líka vel ljóst,
og því gera fcrkólfar Sjálf-
stæðisflokksins sér sjálfum
minnstan greiða með því að
haga sér eins og biðiilinn,
sem talar illa um stúlkuna,
sem hefur hryggbrotið hann!
blokk öins og Súez-deian og Alsír j
VandamáiiS, verða þcss valdandi,; TEKUR LESTER PEARSON VIÐ
að enn meiri þörf er á stjórn-! AF ISMAÝ?
málalcgri sainvinnu, en spurning i Enn sefn kornið er muh I klega
in er, hveritig slíkri satnvinnu j ekki vera mikiivægt að gera forrá
verði bezt komið á. i lega breýtingu í þessum efiV.vm á
Mjög mikilvægt er, að stórveld i meðan Englsndingurinn Ismay
in virðast nú fúsari til þess en áð j lávaríður siíur í embætti en
ur að móta utaíiríkisstefnu sína það er almenfit viðurkefint, að
í samræmi við skoðanir og vilja honum hefir orðið geysimikið á-
annarra landa í NATO.
LÁTA SMÁRÍK-ÍN AF NEITUN-
ARVALÖÍNU.
Telja má víst, að stórveldin gangi
enn lengra í slíkri samvinnu, ef
hin smærri ríki í bandalaginu láti
af þeirri stefnu, að þau geti hindr
að framgang mála nreð einskonar, Spaak og Lester Pearson. Einkum
neitunarvaldi og í stað þess fáii (Framhald á 8. síðu).
gegnt í skipulagningu bandalags-
ins, því að fáir munu meirí iiæfi
leikum gæddir til að sitja í þessu
embætti eft Ismaý lávarður, sem
lætur af störfum á næsta ári. Með
al þeirra nafna, sem nefnd eru í
sambandi við- eftirmann Ismay eru
t. d. Halvard Lange, Paul-Ilenry