Tíminn - 04.09.1957, Síða 5

SÍMI N N, miðvikudaginn 4. september 1957.
5
Á Flórída tóksí yfirvö
hemja hina afbrotahne
14 ríki í Bandaríkjimum hafa lekiS
upp aðíerS Fiórídarikis
i Grein eftir Jón Kristgeirsson kennara
Á styrjaldartímanum var
mikil herstöð á Florída í
Bandaríkjunum. Fjöldi
manna kynntist þannig hag-
sæld þess héraðs, og ákvað
því að setjast þar að, er
stríði lauk. Það varð ein á-
stæðan til hinnar stórkost-<
legu mannf jölgunar þar um
það leyti, er vart þekkjast
dæmi til annars staðar. Auk
þess flykktust þangað inn-
flytjendur hvaðanæva að.
Þar á meðal þreyttir peninga
furstar og stríðsgróðamenn,
sem nú hugsuðu sér að
njóta ávaxtanna, og varpa af
sér fargi stríðsáranna.
Að ógleymdum öllum hinum ó-
tölulega grúa ferðamanna, er
ikoma þangað til lengri eða
skemmri dvalar, til að lauga sig
í paradísarheimi Florídaskagans.!
Það var ekki horft í skildinginn
Og lifað var hátt. Léttúðin var.
með í bland.
Ætla mætti, að ekki hafi þró- j
azt hollt andrúmsloft til vaxtar j
heilbrigðrar æsku í hringiðu mann
hafsins mikla.
Árið 1946 vöknuðu þegnar Flór-;
ída við vondan draum. Afbrot ung
linga og barna voru komin upp úr
öllu valdi, svo að tæplega þekkt-
ust áður dæmi um slíkt. Það virt-1
ist gagnslítið, að fjölga lögreglu,
fangelsum eða betrunarheimilum.
Brotum fjölgaði að sama skapi.
Auk þess gerðist þarna sama sag-
an og annars staðar, að margir
þeir, sem lögreglan hafði einu
sinni skipt sér af, héldu áfram að
veita henni viðfangsefni, og voru
settir inn æ ofan í æ. Og eftir fyrri
reynslu að dæma, mátti reikna
með að leið .margra brotlegu ung-
linganna lægi á sínum tíma úr
unglingafangelsunum til ríkisfang-
elsa, og þaðan á fátækraframfæri
eða á vit líknarstofnana eða hins
miskunnsama Samverja. Það virt-
ist svo sem boð og bann megnaði
lítils. Hinir beztu menn sáu, að hér
var í óefni komið. Hér þurfti að
spyrna við fótum.
ALLSHERJARNEFND SKIPUÐ.
Fylkisstjórinn skipaði 15 manna
allsherjarnefnd til að athuga mál-
ið, finna hvað var að og marka
stefnuna til úrbóta. Þetta olli
tímamótum. Hið einkennilega gerð
ist, sem raunar er sjaldgæft með
nefndir, að þessi nefnd tók ætlun-
arverk sitt alvarlega. Vann að því
óslitið í 2 ár, og að þeim tíma
loknum gaf hún út 500 blaðsíðna
skýrslu um málið. Starfssvæðið
var allt Flórídaríki. Þá voru skóla
nemendur þar allt fram á 18 ára
aldur 647.000 að tölu.
Þessi nefnd liafði ekkert laga-
legt vald á bak við sig, þannig að
hún gæti skipað fyrir. En í fram-
kvæmd varð hún alveg einráð á
þessu sviði. Allir töldu sér skylt,
að fara að ráðum hennar, félög
einstaklingar og yfirvöld, Þar á;
meðal löggjafar- og fjárveitingar- j
vald fjdkisþingsins.
Nefndin byrjaði á að afla sér
umboðsmanna í öllum skólahverf-.
um. Þar komust á undirnefndir, i
er ráku erindi hennar, og hún
hafði sambönd við alla, er á ein-j
hvern hátt fjölluðu um málefni
barna. Urðu þannig hundruð
VSEja Reykvíkingar þetta?
Farvegir almannafjárins í Eeykjavík

Mr. Zollis Maynard fulltrúi í menntamálaráðuneytinu.
LeRoy Collins, fylkisstjóri á Florída, er aS búast til feröar frá heimili sínu.
Æskan á Florídaströnd
manna starfandi að einu marki.
Safnað var skýrslum og gögnum
um líklega sem ólíklega hluti, er
talið var, ao á einhvern hátt
kynnu að skipta máli. Auðvitað
varð að gera sér grein fyrir ástand
inu og orsiik áður en reynt var að
íinna !ausn.
TVÆR SERENGINGAR.
Tvær spurningar mörkuðu meg-
in stefnu frá upphafi: Hvers njóta
þau börn, er aldrei verða brotleg,
fram yfir hin? Og hvað hafa synda
selirnir farið á mis við, er veldur
breyskleika þeirra?
Jafnframt var byggt á þeim
þrem sannindum, að öll börn í
ríkinu eiga skilyrðislaust jafnan
rétt til góðs uppeldis og menntun-
ar án tillits til kringumstæðna
þeirra. Að vanræktu barni er hætt
við að verða vandræðabarn. Og,
að það sem reynzt hefir hollt fyrir
„góðu“ börnin, myndi einnig
bjarga þeim brothættu.
Tilætlunin var að finna svar við
þessum spurningum, svo að hægt
væri að freista þess, að bæta þeim
börnum upp, er skorti það nauð-
synlega, og þannig að lækna vand
ann.
Það kom í Ijós, að skólar voru
yfirfullir og vanbúnir að tækjum
og gögnum. Á stríðstíma hafði við
Iiald og aukning skóla tregðazt, og
ekki hafði nægjanlega verið haf-
izt handa á því sviði eftir stríð.
Enda þurfti mikils með til að
veita móttöku fádæma fjölgun
nemenda. Eftir ósk nefndarinnar
voru íjórveitingar til byggingar
skólahúsa og búnaðar þeirra marg-
faldaðar. Og byrjað var bar á fram
kvæmdum, er þörfin var mest.
Kennaraliðið hafði einnig gengið
úr sér í styrjöldinni. Margir, og
þá þeir tápmcstu, höfðu horfið frá
störfum. — Skóli er eins góöur og
kennarar hans, en ekki betri. —
KENNSLA'N AUKIN.
Allt að helmingur kennara voru
aðeins gagnfræðingar að mennt-
un um þetta leyti. Snúið var sér
að því að auka og bæta kennslu-
krafta. Starfandi kennarar voru
hvattir til að afla sér framhald's-
menntunar undir kjörorðinu:
„Lærðu meira, þá færðu hærra
kaup“. Ríkið veitti þeim einnig
fjárhagslegan stuðning til námsins.
Laun hækkuðu við hvert stig, er
kennarar juku við menntun sína.
Ein af hinum mörgu stofnun-
um og fyrirtækjum Reykjavíkur-
bæjar heitir Innkaupastoínun
Reykjavíkurbæjar. Hún var sett
á laggir fyrir allmörgum árum
af mikilli nauðsyn, að því að
talið er, enda virðist svo í fljót-u
bragði, að ærin þörf ætti að vera
fyrir hana. Reykjavíkurbær þarf
margvislegra innkaupa við til
fjölþættrar starfsemi sinnar,
framkvæmda og umsýslu. Ekkert
virðist sjálfsagðara en að ein
stofnun annist að mestu leyti þau
innkaup fyrir bæjarstofnanir,
leiti hagkvæmustu viðskipta og
geti í krafti þeirrar stórverzlun-
ar, sem innkaupastofnun gæti
verið, gert hin beztu kaup og
þannig sparað bænum stórfelld
útgjöld.
Nú er að líta á árangurinn af
þessari starfsemi. í reikningum
fyrirtækisins má sjá þá kynlegu
staðreynd, að velta þess hefir
farið hlutfallslega minnkandi hin
síðustu ár og rekstur þess virð-
ist síður en svo hagkvæmur. Það
sést einnig af starfsskýrslum ann-
arra bæjarfyrirtækja, að þau
skipta mjög lítið við Innkaupa-
stofnunina.
Þegar litið er á rekstur inn-
kaupastofnunarinnar sjálfrar
virðist þó nærtæk skýring á því,
hvers vegna svo lítil eru viðskipt
in. Forstjóri Innkaupastofnunar-
innar er einnig heildsali fyrir eig
in reikning. Hann hefir skrif-
stofur Innkaupastofnunarinnar í
eigin húsakynnum og leigir ein
tvö herbergi til þess með aðgangi
að stiga, stigagangi og salerni á
kr. 3 þús. á mánuði. Símastúlka
er sameiginleg fyrir heildsöluna
og Innkaupastofnunina, en laun
hennar eru færð að fullu á reikn
ing Innkaupastofnunarinnar.
Sama er að segja um viðhald og
ræstingu húsnæðisins. Starfs-
fólkið var forstjóri, skrifstofu-
stjóri, gjaldkeri, skrifstofumaður
og EÍmastúlka.
Útboð munu sjaldan eða ekki
send út þegar um stór innkaup er
að ræða, nema til um 8 aðila,
heildsala, og er fátítt að leitað
sé til annarra. Þessir aðilar eru
jafnan þeir sömu og viðskiptun-
um skipt bróðurlega á milli
þeirra. Jafnframt má minnast
þess, að heildsalinn, sem er for-
stjóri Innkaupastofnunarinnar,
hefir töluvert vöruval sjálfur, og
þarf vart að spyrja að markaði
fyrir þær vörur.
Reksturinn er því í stórum
dráttum þessi: Innkaup fyrir-
tækja bæjarins hjá Innkaupa-
stofnuninni er ekki nema lítið
brot áf því, sem eðlilegt er að
þau væru. Þessi fyrirtæki, t. d.
Áhaldahúsið, hafa keypt mikið af
vörum sínum í verzlunum í smá-
sölu. Viðskipti Innkaupastofnun-
arinnar eru takmörkuð við þröng
an hring heildsala, og forstjór-
inn blandar eigin heildsölustarfi
óviðurkvæmilega í rekstur stofn
unarinnar. Ekkert eftirlit virðist
með þessu af hálfu bæjaryfir-
valda. Innkaupastofnunin er því
óþarft fyrirtæki og byrði á bæn
um eins og hún hefir verið rekin.
Skýringin á þessu ófremdará-
standi er raunar augljós. íhaldið,
sem ræður Reykjavíkurbæ, vill
láta beztu gæðinga sína, heild-
sala og kaupmenn, græða sem
bezt á rekstri bæjarins. Engu
máli skiptir, hvort hagkvæm inn-
kaup eru gérð fyrir almannafé
það, sem bæjarfyrirtæki hafa
undir höndum.
Er þetta rekstur, sem Reykvík-
ingar óska eftir? — na
Enda breyttist ástandið bráðlega ’
í kennaraliópnum. Svo að nú hafa
um 97% starfandi kennara í rík-
inu lokið B.A.prófi og þriðjungur
einnig • meistaraprófi (Masters De-
gree) í kennsluvísindum.
Það virtist sameiginlegt hinum
brotlegu börnum, að þau voru lítið
heima. Þau voru ekki heimakær.
Eftir skólavist á daginn ráfuðu
þau um í smáhópum í leit að ævin-
týrum. Að lokinni máltíð um sex-
íeytið fóru þau einnig út í sömu
erindum og komu oft seint heim
á kvöldin. Heimili þessara barna
voru eins og við þekkjum ein-
hvernveginn sjálfum sér ónóg,
þegar svona var ástatt. Það er
sama sagan alls staðar.
RÉÐU EKKI VIÐ BÖRNIN.
Þegar talað var um þetta við for
eldrana, var svarið oft á þessa leið:
„Við viljum gjarnan hafa börnin
okkar meira heima, en við ráðum
bara ekki við þau. Það er svo
margt, sem togar þau burtu. Við
getum ekki staðið vörð yfir þeim
allan sólarhi’inginn, né hlekkjað
þau inni.“
En hér voru hvorki hlekkir né
bönn nein úrræði. Því að ofmikið
aðhald er jafn gagnslaust sem of
mikiö frjálsræði. Það sem börnin
skorti, var fyrst og fremst holl við
fangsefni, störf, og leiðsögn til að
hagnýta sér þau.
Menn komu auga á, að í þá 3
mánuði ársins meðan skólarnir eru
lokaðir í sumarleyfinu, voru mestu
vandræðin með unglingana. Hvers
vegna ekki að nota skólana einnig
þann tíma fvrir börnin? Gefa þeim
kost á að taka þátt í frjálsu, lif-
andi starfi að eigin vali, og kenna
| þeim eitthvað nýtt og gagnlegt til
| að halda áhuga þeirra vakandi.
' Gagnslaust væri að hafa eintómar
skcmmtanir. Börn myndu fljótt
verða leið á þeim. Þetta vakti
mildar umræður manna á meðal
af öllum stéttum þjóðfélagsins.
| Margir voru á báðum áttum. Hæt(:
i við, að unglingunum myndi þykja
I nóg, að vera í skóla' venjulegan
tíma ársins. Niðurstaðan varð
samt sú, að samin var sumarstarfs
skrá skólanna, en hún átti eftir að
verða áhrifarík.
Árið 1948 byrjaði framkvæmd
! hennar undir yfirstjórn mr. Zollie
.Maynards fulltrúa í menntamála-
’ráðuneyti Florída.
SNOGG BREYTING.
Nemendur voru á báðum áttum
og reiknuðu með, að lítið væri að
sækja þangað. í fyrstu var þátt-
talca frekar dauf. En það snar-
breyttist bráðlega. Meirihluti allra
nemenda sækir nú sumarskólana
að staðaldri. Þátttaka er alveg
frjáls, en þó er sérstaklega hyllzt
til að laða þangað þá, sem eru í
lausum tengslum við heimili sitt.
Viðfangsefni í skólanum eru
meðal annars alls konar störf,
kennsla í handavinnu, matreiðslu,
teikningu, fólagsfræði, íþróttum,
leikjum, söng, hljómlist, félags-
legri starfsemi, ferðalögum, úti-
legu, athugun og rannsókn á nátt-
úru landsins, jurtum, dýralífi,
jarðmyndun, auðæfum náttúru hér
aðsins sögu þess o. fl. Sérhæfðir
kennarar annast alla kennslu.
LÖGREGLA MEÐ í LEIK,
Lögreglulið leggur einnig fram
krafta sína í þarfir sumarskólans,
1 og fræðir ungli’ngana um algeng-
! ustu' lög og reglur snertandi um-
ferð og daglegt líf. Það tekur þátt
í störfum unglinga og leikjum. Svo
að þeir sjá, að löggan er meira en
! grýla og refsivöndur, heldur bezti
vinur og bjargvættur. Margir for-
• eldrar og aðrir aðstandendur barn
1 anna eru einnig með, ýmist sem
j beinir þátttakendur eða áhorfend-
ur. Það hefir orðið til þess að
færa aðstandendur og börnin nær
hvort öðru. Börnin hafa áhuga á
að taka foreldrana með. Foreldr-
ar hafa orð á, að þeir hafi ekki
fyrr en þá gert sér grein fyrir,
hvsrsu vel þeir gætu átt samleið
með börnunum, og hve mikið þeir
ættu sameiginlegt með þeim.
Starfsemi sumarskólanna leiddi
og af sér, að æfð voru og fundin
upp mai’gs konar tómstundastarf-
semi og viðfangsefni, sem koma í
góðar þarfir hvenær sem er.
Meö brotlegu börnin, sem dvalið
liöfðu í betrunarhúsum, hafði oft
verið venjan sú, að mörg þeirra
kviðu fyrir að hverfa heim aftur
•og höfðu að litlu þar að hverfa,
enda urðu þau oft bitbein félag-
anna þar í heimkynnunum. Leiddi
þetta því oft af sér ný vandræði
og afbrot.
FÁ TRÚNAÐARMANN.
Nú er siðurinn, þegar einhver
(Framhald á 8. síðuj