Tíminn - 19.02.1958, Qupperneq 5

STÍMINN, miðvikudaginn 19. febrúar 1958.
5
Halldór Kristjánsson, Kirkjubóli:
Orðið er frjálst
Lúðvík Gizurarson og samvinnuhreyfingin
Það þótfu nokkur fíðindi, Tæpasit imoin það talið þjóShættii, fram á ieið til itryiggari og betri
að Alþýðuflokknum bæffist le'St- >ó að einlwers staSar imynd framitíðar.
nýr forvígismaður í baráffu
þeirri, sem háð var fyrir bæj
arstjórnarkosningarnar í
Reykjavík, þar sem var Lúð-
vík Gizurarson.
M'unu ýmsir ihafa Ibeðið þess með
ist fjármagn 'hér á landi. Miikta
fremur mætti færa rök að því, að
fáitt væri alvarlegra óhyiggjuiefni
fyrir þesisa þjóð en •einoni.tt það,
hve líitið fer fyrir innlendu íjár-
magni. Flestar þær framikivæimdir,
sem þjóðin þráir mest, og á raunar
mest undir, tefjast vegna þess, að
að innient f jármagn «er af sikiornuim
ntolkkiurri eftirvæntingu að heyra skamimti. Fra’imtíð og sjláliístæði
þennan nýja framherja tóiika þjóðarinnar efliist mjög af því, að
jsitefnu ffoklksins. Eg var einn ^ í jnnlent fjármagn myndist.
þeirra hópi. Hins vegar varð mér pað er því jtákiviaett að mynda
það ókki óblandin ánægja þegar til fjánmagn, ef meðferð þess er eikiki
fcorn og finnst raunar, áð hluitiur bjóðhættuieg eftir á.
filioikiksins í íkiosni'ngunuim yrði í
mcikknu samræmi við máiatiihúnað Reka samvinnufélögin
inn, sv,o raunaiegt sem það er. hættuiega starfsemi?
Mér hefir jafnan fundizt, að Al- Vitaniega getur það alltaf orikað
þýðuiEokikurimi ætti sér nauðsyn- tvíituaeilis, hvernig eigi að vetSr
Oegt hlu'tve.rk á sitjórnmiálasviðinu. jeggja þjóniuistuna, hvert íkapp
Þjóðiegur verkalýðsfilokkur á ekki sikruli- leggja á það að haffa hana
aðeins rétt á sér, heldur er hann ódýra eða hvað mikla áh'erzflu eigi
naiuðsyn. Hin-s ima .svo geta um ieið a.g leggja á það að flláta tnynidast
að ég veit ekki betór en í Noregi mjármagn, svo að hægt 'sé að sinna
eé Verkamannaflökikurinn stærsti fieiri verkefnum og leyisa vanda ai-
ibændafloikikurinn, það er sá ixiennings víðar. Eins igetur það ver
Ifloikkiurinn, sem flest bændafóik og ið álitamái í hvaða röð saim.vinr.'u
Bveitamenn greiða atflcvæði sín, hreyifingin eigi að sinna nýjuan
jafníramit því. sem þorri verka- verkefnum og hvað eigi að ganga
miahna kýs hapn. Þettn.er svo með fyrir löldu því, sem kallar að.
þeirri þjóðinni, sem Ifelendinigium Hins er hér að gæt.a, að saim-
or skyldust. Myndi það ekki beridá vinnuhreyfingin rekur allOa sína
til þess, að aiþýðufólk hér í sveit sfarfsaxni í samkeppnj við aðra.
(um og þorpum getur átt samstöðu Það er þvi engin áslæða til að
í stjórmií.álum? Það eru þau mikil- haIdaj að hún sa{ni fé
sínu með
vægu tíðindi, sem okkur ber að þvi að ,talka hærri lgjö]d af almenn
rnuna og 'Skiij'a. Hitt er svo ef til ingi en keppinautarnir fyrir þá
víil_ minna atriði, hvort þetta fóOik þjiónustUi sem Hátin er á té. Erfitt
er í einum stjórnmálaflokki eða miUn að jeiða rúk að þvá, að menn
tveimur eða hvort flokkur þess fengju þá þjónustu við Oægra verði
væri kaiilaðiur Framsoknarf'lOkkur hj.á öðrum. Að þvi j,eytj tapa við.
eða Albýðufiokkur.^Varast skyldu | ^kiptamemnirnir isíður en svo á
því, að samvinnufélögin eru til.
Hitt mun ekki heOdur orka tvá-
menn að miða ofmikið við skamm 1:
vinnt dægurástand, sem m-ótast
íkann að hafa af einstökum fyrir-
mönnium. Þjóðlegur fiokkur, sem
miðar stefnu sína og stamf við liags
muni aiþýðu, sem vii'l una aiþýð-
tegu hlutskipti og byggja afkomu' Hefir Sambandið fé
eínu á heiðarlegu stárfi; á að sam-j gf þjóðinni?
mælis, að öli sú startf&emi, er sam
vinnufélögin annast, er þjóðinni
nauðsynieg.
Hvaða fyrirkomulag vær betra?
Nú er þá næst að hugleiða,
hvort uppbygging, íýrirkomuiag
og istjórn samvinniuféflaganna sé
m.eð þeiim haetti, að það sé þjóð
inni einhiver hiásiki?
Samvinnuíélögjn eru fjöldafc-
lagssikapur og standa öMum opin.
Ailir stjórnendur þeirra eru k,osn-
ir aúmennum kiosninguim, eins og
lýðræðiislegast getur verið. Þyki
því forustumenn þeirra ei'nhvers
staðar snúa starfseminni ó villágöit
ur, er opin ieið að gagnrýna það
innan félags og vinna að stetfnu-
breytingu með hrey.ttri stjórn og
fllieiru.
Bresti eitthvað ó, að iýðiæðið
verði í framfcviæmd eíns og þvá er
ætlað, stafar það atf iþvi, að al'mienn
ingur er ekki svo óxvakur sém
skyldi.
Vel má vera, að samvinnuskípu
lagið haí'i sawns sitaðar einhverja
annmarka í fraim&væmtí. En við
skiulfum hug'sa þessa hugsun iifl
enda. Hvaða form eða fyrirkranÍN
lag myntíi þá reynast betra en sam
vinnuskipulagið?
Varfla myndi það vera betra fyr-
ir þó, sem kynnu að vera of sinnu
litlir til að nota sér lýðræði sam
vinnustefnunnar, að eiga allt sitt
ráð lunxiir þeim, sem að lögum og
formi eru óháðir viðhorfum og til-
lögum aimennings.
Það er heildur ekki mán sfcoðun,
að betra væri að hafa þennan rekst
'Ur alian á vegum rikdsins. Sé fé-
lagtsmönnum a'lmennt e'kki trúandi
til að hafa vit og manndóm til að
veflja sér heppilega stjórn, er erfitt
að sj'á ilá&ur tii, að það yrði bet.ur
gert með þri.að fella það saman
við alþingisk'Osningar. Sé vald
þeirra of mikið, sem nú eru kosn-
ir og ráðnir ffil að stjórna sam-
vinnuifélögunum, er vandi að sjé,
Hættom aS grafa okkur niður
Akureyri. — Viku eftir vikujfarir og vélþróun okkar tíma, að
hefir snjóað á NorðurJandi. Hinn miða flesíar aðgierðir í vetrarflutn-
hvíti faldur er orðinn þykkur og ingum við það að grafa sig niður
hvergi sér á dökkan dii. Um það i snjóinn og nota gömlu farartæk-
er ekki að sakast á þessum árs-! in, bílana, þegar búið er að moka
tínia þótt hvítt sé yfir að líta eða skafa, í stað þess að laga sjálf
og kuldalegl. Við slíkar aðstæð- farartækin eftir snjónum og láta
ur hefir þjóðin búið í þúsund ár.1 snjóinn bera þau uppi lífct og
EN SÚ BREYTING er á orðin,' skíði.
Farartæki i snjó. Drátlarvél á skrigbeltum.
EYFIRÐINGAR hafa fengið
að fcenna á þessari miður heppi-
eina alþýðustéttirnar og hlý.tur að
gera það fyrr eða síðar. Hér hefir
Isilendingar þefcfcja það úr sögu
sinni bæði að fornu og nýju, að
að í heilum héruðum er fram-
leiðslu svo háttað, að hriðarkafli
setur ailt á an.nan endann. Þettajlegu þróun í samgöngumálunum.
er bæði augljóst og ábreifanlegt j Framan úr Eyjafirði hafa jarðýtur
hér í Eyjafirði og svo mun víðar' dregið þunga mjólkursleða þegar
vera um þessar mundir. Snjórinn jrennt hefir í slóðirnar, ef rétt er
er sem sé ofckar mikli farartálmi, að nota orðið slóðir um tveggja
gerir vegakeríið að engu og þar melra djúp snjógöng. Stundum
með hirnar svökölluðu lífæðar liefir það tekið 20 tíma að fljdja
byggðanna. Bændur á mjólkur- mjólkina úr næstu hreppum, þá
framleiðslusVæðunum verða að j vegafengd 'sem í sæmilegn færi er
koma afurðum siínum á markað j 20 mínútna afcsbur. Frá Dalvfk,
daglega og neytendur í bæjunum ÁrsfcógHströnd, Grenivík og Sval-
geta heldur ekfki án þeixra verið. barðseyri er gripið til bátanna. En
En hríðin og snjórinn ógna bæði þeir flutningar þykja, einnig dýrir
neytendum og íramleiðendum á og óþægilegir þvi iangt er vxíða að
blessaðia 'sjó og nær gjörsamlega ófært hest
Of mitoð verið gert aðþyí að eyða fjármagn ha'fi verið dregið saman
m;eð verzlun við 'þá og síðan Iflultt
fertötftonium í banáttu milli þeirra,
aean töldu sig fuiltrúa þessara
stétta. -
En isnúum nú frá þessari hugleið
inigu og að mátlatii'.bún'aði Lúðvíks
Gissurarsonar.
Áhyggjur Lúðvíks
Gissurarsonar.
•Hinum unga manni lá það mjög
áhjarta að Samband ísl. samvinnu’
íéflaga efklist ekki um of. Hann; vitnieskju, því að þá væri þar um
kallaði það auðhring og þótti harla giiæpsamlegt fjársvikamál að ræða,
varihugavert. ^ I En ég man ekki .til þesé, að nokk-
Þetta viðhorf hjá ungum manni, ur ,maður hafi þorið samvinnufé-
tem kemur fram sem málsvari al- ]ögin þeim sökum
þýðuiS'tétta, er svo athyglisvert, að
ástteða er til að kryffja málið til
úr landi eða gert að þarfflitflum
eyðs'Iueyri auffikýffinga. Á þetta við
um það fjórmagn, sem myndaet
hjá samivinnufélögum?
Viti Lúðvík Gissurarson nokkur
dæmi þess, að hjá íslenzkum sam
vinnufélögum sé um að ræða
gróða, sem falinn sé fyrir félags-
mönnuim og dreginn undan, ætti
hann efcki að fliggja á þeirri
hverjum vetri og hin
að úr þvi yrði bætt með því að ,tækini nútímans fær ekki rönd við um undaníamar vikur.
Jegtgja þeta vald í hendur þeirra 1 reist.
manna, sem jafnlframt hafa sjéift
ALLTAF HEFIR vexið leitazt
ríkisvaldið í höndum. sér.
Þetta er kjarni málsins, því að
við verðum að gera ofckur grein
fyrir þv'i, bvað við eigi að taka.
Mættum við fá meira að heyra?
MENN BINDA nokkrar vonir
við sinjóbeltin nýju, sem sett eru
við að hreinsa vegina, rySja snjón- j á dráttarvélar, að rneð þeim megi
,um burtu, svo að biíreiðarnar geti j að nokikru bæta úr brýnni flutn-
haldið áætlunarferðum sínum. | ingalþörf, þegar annað bregst.
Þetta er svo siem. 'hægt að gera j Kemur þá snjóiþ.iöppunin til sög-
, á meðan vetrarveðráttan sýnir unriár í stað moksturs og sýnist
Þegar tf arið er að krylíja til ! gltettur einar. En þegar vetrarríki það ólíkt hentogri aðferð, hvort
mergjar adeilurnar á saimvinnufé-: er> og af því h'ötfum við nú raun- j gem diráttarvélar á snjóbeltum með
lögin kemur oft 1 JjÓs, að þær eru ar lítið hatfit að s'egja um ázatugi, j viðtengda sleða er það sem koma
runnar tfrá fceppinautum iþeirra, er |Verður aliur snjómokslur hreinasti ska'l eða önnur tækí, sem þjappa
viflija sjá'Ifir fflá áð hirða til frjálsr , barnaiskapur' og enda óframkvæm-1 snjóinn og gera á þann hátt harða
ar ráðí,töfu.nar það fé, sem þau janlegur. Þá eru venjulegar bif- j og auðifama vegi fyrir sig og ef
binda í eign a'Imennings. Það er
þvi engin furða, þó að finna tnegi
þann tón í biöðum keppinautanna.
Við þvii er efcfcert að segja. En þeg
ar frambjóðandi Alþýðufl'ok'kisins
reiðar eins og illa gerðir hlutir og
eiga ekki við. Það er svo sem
virðingarverí að gxaí'a sig á fast til
að vita hvar maður stendur og
hvað er undir fótum. En þetta er
Lifl vffl létta bífla.
E.D.
ber (sér'S'ltfkt í munn, er ástæða tii ;þó ekki. það sem koma skal og
Hi'tt má eflaust íinna ýmis dæmi að biffija hann að hugl'eiða málið í dugar heldur efcki þe.gar vetur
um, a'ð samvinnufélögini hadi í nánar. FyrÍT okkur, sem öðruvisi, konungur sýnir veldi sitt.
mengjar í ro og næðj. Er samvmnu þjónustu sinni tekjuháa menn. i huigsum, væri sjálfsagt hofllt að
féllagsska'purinn á IsOandi auðhrjng Hins vegar sé eg ekki í íljótu heyra rök þau, iseim bann ber. fjrr-
ur, semer hættulegur hagsmunuim hragði hæ,ttuna ai þvtf, að sfcrif-j ir eiig.
almennings?
Hringúr eða samvinnufélög.
Við sfcuium í fyrsta Jagi hug-
stofumenn, sem vinna, ábyrgðar-j
mikil stjórnarstörf, beri svipað úrj Viðhorf liðsmannsins.
býtuim fyrir sína vinnu og iðnaðar t Ég er enginn fyrinmaður feam-
menn eða ski.pstjórnarmenn, svo vinnulhreytfíngarinnar né beldur
leiða, hversvegna auðhringjr eru að eilttihvag sú nefHt. Vera má, að málpípa nejnoa hötfðingja þar. Ég
hættulegir og hvað auðhringur
raunveruflega er. Hringur í þessari
ástæða sé til að endurskoða eitt- er aðeins óbreyttur féiagsimaður í
hvað um flaunagreiðsfluT samvinnu- li.tilu kau.ptfélagi í ú'tfcjálkabyggð.
morkingu hefir verið haít féj,aga> en ekki myndi það vera' Þar hefi ég fundið, að kauipfélag
1 j nema Mtifll hfluti í aUsherj'aréndur, ið sparar roér érlega nokkurt fé
uð sam-tök ffiltö'Mega fáxra manna,'
Bem ná í sínar hendur úroiitaáhrif- j ski0ðun laiunamála og launahlut-1 m.eð bagstæðum vjðskiptum, auk
er jlálfcvæð cg góðgjiörn, byggð á
þei/m. skilningi, að samvinnuffélág
er samhjiáflp almienoicngs, þax sem
-aiflir hafa sama rétt.
Mikiar fram'lfcvæmidjr fcoiíffa mik
•ið. fé. Samvinnuhreyí'ÍRgin leysir
.ekiki hin 'stærstu veúkefni af hönd
úm, án. miíkils fjánma.gps freimur en
aðrir. Nú'bímaþjóðtfél'ag þartf mikið
maign aif viðskipbuan mínum og ann j'fjármagn. Þeir sem kaflla samvinnu
arra. Það fjármagn er samkvæmt I félögin auðlhriing'i og telja nauðsyn
landsíiSgum jhiálcf ppiniber eign, eign legt að hindra vöxit þeirra og við
aimennimgs í héraðinu og verður j gang, ætto að gera grein fyrir því, benda
. . ,, bvorki seit né fiflubt í bur.tu. Þetta hverjir þeir vilja að etjórni þessu
að þau noti aðstoðu sina til ai na Kjarni niálsins. . íjiárimagn er notað ti*l að koma -upp fj'ármagni. Varíia er það þeirra
^ioða a Sarra manna hendur. ro • starÆsemi þessa „auffihrings", er þeim mannvirkjum sem nútáma j óskadraumur að tryggingar, sigl-
Ið ,er þ-u notað i annarri merKingu t hjnurn unga þjóð:rnáí!,aíuilltrúa stóð viðskiptalíf þarf og reka verzflun,! ingar o. s. frv. sé ura aldur og
um eða a. m. k. miklum áhrifum
á ákveðnu 'sviði viðskipta og fjár-
ímála. Nú er það grundvallarreglla
eamvinnufélaga, að þau eru öllum
opin. Þar a'f fleiðir, að þau geta
aldrei orðið hringur ó þann hátt,
fal'lis í landinu.
Það þarf ekfci að kasta þungum
steini að samvinnuíélögunum.
vegna þesis, að þaiu dxagi sarnan
, fé, sem þjóðinni er síðan tapað.
i
þess sem það myndar nokkurt fjár
EIGINLEGA er það furðúlegt,
miðað við ýimsiar verkl'egar frani-
en hingað til, þegar það er haft
uim 'sam vinnutfólögin.
Er innlent fjármagn
hætlulegt?
Það er staðreynd, að samvinnufé
lögin, re'ka umfangsmikla þjónustu
fjtarffeemi hér á landi, svo sem
verzlun, siglingar og tryggingar.
Með þessari starfsami er dregið
eaman allmikið fjánmagn á íslenzk
an mæltfifcvarða. Mikiu fjiármagni
(ylligir svo aMitatf að vissu ley ti mik
j.ð vaid.
■sem er á sinn hiátt forsjón byggð ævi i höndum útlendinga.
arflagsins.
Við höfum séð sarovinnuhreyf-
inguna leyisa ýimisan vanda, sem
elkki er gott að sjlá, hvernig hefði
verið ley'Stor annars.
éklki 'svarað, raunu ýmsir íreistast
sflíkur stoggur af, er því í aðalat-
riðum á þessa leið:
Starfsemin er ölfl þjóðholl.
Viffiskiptamönnunuan væri stfzt
hagistæðara eða ódýrara affi batfa
viðskipti sín annars sitaðar.
Með þessari starfsemi er dregiðj'
saman fjánmagn, sem þjóðinni er Hvers konar gagnrýni
liin mésta nauðsyn. j er þetía?
Þetta fjánmagn er svio notað til Auffivitað hefir samvinnuhxeylf-, þjóðnýtir gróða af verzflun og við
ffleiri gagnlegra hluta. I ingin gott af gagnrýni. í öliu lýð-j skiptum og g-erir hann almennings
Þannig er sanwinnuhreytfingin ræðiislegu startfi er mikið komið j eign. En sMflrt igaignrýnisflausit eftir
tæki ti! að bæta úr brýnni nauð-Jundir vakandi dómigreind almennj át er ósanr.boðiið mái'svara alþýð-
syn þjóðarinnar og þoka henni! ings. En gagnrýni samvinnumanna unnar.
Baráflart m Isafjörð j
(Framhald af 3. síðu).
-sig flálka á bæjarsbjórnarkosning-
unum 1954, að ísfirðir.gar óska
ekfci eftir að Sjálfistæðismenn fái
annað tæikitfæri tifl að bera ábyrgð
á bæjarmálum kaupstaðarins, því
þrátt tfyrir iglæisiflegan sigur Kjart-
'ans Qæfcnis í aflþinjgiskosningunum
1953, en atkvæðamagn flofcksins í
þeim fcasninguim hetfði nægt til
hneinB meirMuta í bæjai’stjórnar
fcosningum, þá fékk fflokkurinn
ekfci auikna fulltrúatölu í bæjar-
stjórn. Og á sömu Jeið fór í síðustu
bæjanstjlórnarfcoisningum, þrátt fyr
'ir, ein.s og segir í gula dáflfci
Bjarna, að „þegar leið að bæjar-
stjórn arkosn ingum töldu . . . allt
ttl þess, að Sjálfstæðis-
menn myndu vinna hreinan snciri-
hlluta í ibæjarstjórn“. Þetta töildu
að rfisu emgir nema þeir sem ekki
þékfcja sög.u „nieyðartímabilsins“ á
lísafirð'j. og Bjarni Ben. ekki held
ur — hir.'s vegar finnst honuim það
Meðan þeesu >og fleiri spurning
u'm, sem óg (hefi hér vikið að, er j miátoilag ráðning á undirsáta sína
á ísa'firði, að senda þeim þetta
s&eyti, sem vitanflega er þeim ætl-
að. Bjarni viflil mú vera hú'sbóndi
til að haflda, að gagnrýr.in sé at-
hugunarflitið hötfð éfflir Morgun-
blaðinu og runnin heir.t írá þeim
mönnum, sem telja, að frá sér sé
tefcið, þegar samvinnuhreyfingin
á sínu heimifli.
En það er sama 'hva'ð Bjarni
neiknar, íisfirðingar haía fengið
nóg af ráðismennsku íhaldsins í
bæjansitjórn ísafjarðar og mun
eödki 'kjósa isilika srnán yfir sig frem
'ur- on Bjartna á Bimni tið.