Tíminn - 16.04.1958, Síða 6

6
TÍMINN, miðvikuáaginn 16. aprfl 195fc
Útgefandi: Framsóknarflokkurm*
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarlxsara (ib.)
Skrifstofur f Edduhúsinu við Lindargötm.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 183M
(riitstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusíml 12323.
Prentsmiðjan Edda hf.
Tíu ára efnahagssamvinna
I DAG eru liðin 10 ár síöan
Efnahagssamvin n ustof nun
Evrópu í París tók til starfa
meS þátttöku 16 þjóöa. í
þessum mánnði fyrir 10 ár-
um lá fyrir hiö stórmerka og
einstæöa tilboö Bandaríkja-
manna um aö veita þjóðum
Evrópai fjárhagsaöstoð til
endurreisnar. Marshaliáætl-
unin var gerö af meira víö-
sýni og örlæti en sigurvegar-
ar i styrjöldum höfðu áöur
sýnt. Öllum þjóöum álfunn-
ar stóð til boöa aö vera meö
í þessu samstarfi. Á þeim
tíma laut Rússland, einveldi
Stalíns. Hann hafði sumariö
áöur sent Molotov til París-
ar til að tilkynna, aö Rúss-
ar ætluðu ekki aöeins aö
halfna Marsha/lLsamstarfinu
heldur beita ölium ráöum til
aö gera þaö tortryggSeg’t.
Leppríkin fengu ekki að vera
meö. Tékkóslóvakía hafði
tilSkynnt þátttöku sina einn
daginn, en varö aö aftur-
kaila hana hinn daginn. Það
varö endanlegur ósigur fyr
ir Masaryk og þá, sem hann
stu-d’du. Myrkur kommún-
ísmans lagöist ef tir það meö
fullum þunga yfir landiö.
•En vestrænu rikin 16 mynd
uöu Efnahag'ssamvinnu-
stofniunina. Fyrsta hlutverk
heavnar var aö gera tillögur
um skiptingu Marshallfjár-
Ins, en síöan varö þaö verk-
svið hennar aö efla og auka
efnaihagsleg samskipti þess-
ara landa, ryöja burtu tálm
unum í milliríkjsamskiptum
og stuöla almennt aö efna-
hagslegri framför og bættri
sambúö þjöðanna. Merkilegt
skref var stigiö árið 1950, er
Greiöslubandalag Evrópu var
stotfnsett. Meö því voru viö-
skipti þátttökulandanna
mjög auövelduö meö því aö
nú var ekki lengur nauð-
synlegt að hafa jafnvirðis-
viöskipti viö hvert hinna ein
stöku þátttökulanda heldur
var hægt aö færa í milli og
nota útflutning til eins lands
til vörukaupa i ööru. Þannig
hafa íslendingar fengið auk-
íö svigrúm í viðskiptum meö
iimstæður sínar á Ítalíu og
Portúgal til dæmis. Efnahags
samvinnustofnunin hefir
iagt meginkapp á þaö alla
tíö, aö spyrna gegn því aö
öll milliríkjaviðskipti færð-
ust yfir á vöruskiptasvið ein
vöröungu. Frjáls gjaideyris-
viöskipti og þverrandi hindr
anú' hefir verið þaö takmark,
sem OEEC hefir sett sér.
Þrátt fyrir mikla erfiðleika,
hetfir mikið áunnizt á því
sviöi í mörgum löndum. Þaö
er einmitt þessi starfsemi,
sem plægði akurinn fyrir
efnahagssamvinnu sexveld-
a,nna á meginlandinu og opn
aði möguleika tii þeirra um
ræöna um fríverzlunarmál
og tollabandalag, sem enn
standa yfir.
ÍSLENDINGAR hafa tekiö
þátt í þessu samstarfi frá'
upphafi og hafa ríka ástæöu
til þess að minnast stofnun
arinnar á þessum tímamót-
um. Stofnunin hefir látiö
ýms sérmál okkar til sín
taka. Greiðslubandalag
Evrópu hefir reynzt okkur
hin hagkvæmasta stofnun og
liefir greitt fyrir viöskiptum
okkar í mörgum íöndum.
OEEC lagöi mikla áherzlu á
a'ö vinna aö því a'ö löndunar
banniö á ísienzkum fiski í
Bretlandi yrði upphafiö. Sú
lausn, sem varö á því máli
1956, var aö verulegu leyti
undirbúin af sérfræöingum
og starfsmönnum stofnunar-
innar, sem töldu löndunar-
banniö óeölilegt og óréttlátt.
Þá hefir veriö unniö aö at-
hugun á því í kjarnorku-
nefnd stofnunarinnar, sem
nú er veriö aö breyta í kjarn
orkumálastofnun, aö rann-
saka mögiuleika á þunga-
vatnsframleiöslu hér á landi.
Þaö mál er nú komið á þann
rekspöl, aö sérfræðingar
munu vimia aö rannsókn hér
í sumar. Forystumenn stofn-
unarinnar hafa sýnt góöan
vilja á þvi a'ö kynna sér ís
lenzk málefni og er skammt
aö minnast heimsóknar M.
René Sergent, framkvæmda-
stjóra, er hingaö kom til
lands fyrir skömmu. AÖ öllu
samaniögöu hefir þátttaka
okkar í þessum samtökum
orðið til góös. Hún hefir von-
andi orðiö til þess aö styi'kja
fremur en veikja samtökin
í heiid og hún hefir áreiöan-
lega orðiö okkur gagnleg.
Vegna þessarar þátttöku er
nú t. d. að öllu leyti auöveld
ara fyrir okkur aö gera okk
ur grein fyrir því, hve áhrif
fríverzlunarsvæöi í Evrópu
hefii' á aöstööu okkar og efna
hag, hvort sem viö erum þar
þátttakendur eöa ekki.
TÍU árum eftir stofnun
OEEC sjá menn betur en áð
ur, hversu hönnulegt þaö
var, aö austurevrópuríkin
skyldu taka þá stefnu 1947,
aö útiloka sig frá þessu sam-
starfi og hlása í þess staö aö
kolum kalda stríösins og
sundurlyndisins.
Enn áttu eftir aö líöa
mörg ár unz greinargerö um
utanrikisstefnu Stalíns á
þessum tíma yröi birt af
íieim, sem gleggst máttu vita
um raunverulegt innihald
hennar. Þaö var gert á 20.
fiokksþingi kommúnista-
flokksms rússneska 1956, er
Krustjoff leysti frá skjóð-
unni. Öll sú saga sýnir og
sannar e. t. v. betur en nokk-
uö annaö, aö þaö var rétt og
sjáHfsagt af Vestur-Evrópu-
þjóöunum aö treysta sam-
starfið innbyi’ðis og viö
Bandaríkin meö því að efla
OEEC, Atlantshafsbandalag
ið og aörar frjálsar stofn-
anir. Og enn í dag er þessi
steína rétt. Hún treystir
frið og eflir sanna fram-
för.
Grein eftir Truman um kjarnorkumálin:
Bandaríkjamenn og Bretar bjóði
Rússum samstarf undir umsjá S.Þ.
— Ég álít, að það sé orðið
tímabært, að við gerum nýtt
átak til lausnar því alvarlega
og alþjóðlega vandamáli, sem
skapast við áframhaldandi og
ótakmarkaðar kjarnorkutil-
raunir. Tillaga mín er sú, að
við leysum þetta vandamál á
eftirfarandi hátt: Bandaríkin
og Bretland bjóða Sovétríkj-
unum samstarf um að þessi
ríki sameini fæknilega og
vísindalega þekkingu sína á
sviði kjarnorkumálanna og
vinni síðan saman að áfram-
haldandi rannsóknum og til-
raunum undir eftirliti Sam-
einuðu þjóðanna. —
Þannig byrjai* Truman, fyrrv.
forseti grein, sem birtist í mörg-
um amerískum blööum í síðastl.
viku. 1 framhaldi greinarinnar
segir á þessa leið:
— Önnur ríki myndu svo einnig
geta tokið þátt í þessu starfi, þar
sem það færi fram undir umsjá
alþjóðlegrar stofnunar.
A þennan 'hátt á að vera liægt
að koma á raunhæfu og fram-
Kvæmanlegu eftirliti mcð kjarn-
vopnum, án þess að tefla öryggi
nokkurrar þjóðar í hættu.
Jafnframt yrði komið á aiþjóð-
legu samstarfi, sem gæti afstýrt1
hættu þeirri, scin fylgir kjarnorku (
tilraununum. .
ANNAR mMdlvægur órangur
myndi og vinnast við slíkt sam-
starf. Við gætum cinbeitt okkur
miklu betur að því að hagnýta
kjarnorkuna til friðsamlegra nota,
þegar aðrar orkulindir þverra
eða tæmast. Við getum ekki sætt
okkur við neina kyrrstöðu i þess-
ari stórkostlegustu vísindalegu
framþróun, sem átt hefir sér stað
í sögu mannkynsins.
Eg myndi hvetja Rússa til að
íhuga gaumgæfilega þann ávinn-
ing, sem það yrði fyrir bæði þá
og okkur að sameina þannig kraft
ana. Manitkynið þarfnast þess að
verða leyst undan þeim miklu byrð-
um, sem styrjaldaróttinn er. Áróð-
ur og einhliða yfirlýsingar um
eitthvað, sem rnenn ætla að gera,
draga ekki úr óttanum, heldur
auka hann.
RANDARÍKIN og hin frjálsu
lönd verða að halda ófram að efla
styrk sinn í þeirri trú, að fyrr
en síðar falli Sovétríkin frá þeirri
stefnu að leggja undir sig allan'
heiminn. j
Hcr heima fyrir álít ég þörf á
því að leiðrétta skoðanir vissra
manna í báðum flokkum, er álíta
ag Bandarikin hafi heðið ósigur
fyrir Sovétríkjunum í áróðrinum
um kjarnorkuvopnin.
Krustjoff verði boðið til New York og fund
ur æðstu manna verði haldinn á vegum SÞ
Harry Truman, fyrrum Bandaríkjaforseti og Symington, öldungadeildar-
þingmaöur frá Missouri. — Sá orðrómur gengur, að Truman munl styðja
hann sem næsta forsetaefni demókrata.
AÐEINS ein ástæða getur valdið
þvi, að svona augljós áróður getur
haft nokkur áhrif á vissa menn
og hún er sú, að forustu okkar
skortir athafnasemi, skapandi
hugsun og skýra stefnu.
Þessir gallar á forustu okkar,
hafa veitt Rússum tækifæri til
að geta notfært scr áróðurstækni
sína.
Við höfum selið með hendur
í skauti, mcðan Rússar hafa sótt
fram. Vegna mistaka okkar og
ótraustrar forustu, hafa Rússar
unnið á í nálægari Austurlöndum
og Austur-Asíu og hlutur okkar
versnað að sama skapi.
Jafnhliða höfum við verið ó-
sanngjai-nir við bandamenn okkar
og neytt þá þannig til örþrifaráða.
Það er ekki áróður Rússa sem
hefir bætt hlut þeirra, heldur at-
hafnasemi þeirra og athafnaleysi
okkar.
Eg segi þess vegna, að við þurf-
um forustu, sem veitir leiðsögu.
Við þurfum stórhuga og hugmynda
ríka stefnu. Við þurfum að sýna
þetta í verki og endiurvekja þannig
tiltrú hins frjálsa heims til styrks
okkar og fyrirætlana.
VIÐ SKULUM ekki heldur
gleyma því, þegar við stöndum
'frammi fyrir þeim vanda, er fylgir
kjarnvopnunum og tílraununum
með þau, að í seinustu: styrjöld
féliu um 40 miUjónir manna af
völdum hinna svokölluðu venju-
legra vopna.
Hið stærsta vandamál nú, cr að
koma í veg fyrir styrjöld. Ef við
getum ekki afstýrt nýrri styrjöld,
er það algert aukaatriði, hvort
við höfum hreinar eða óhreinar
kjarnsprengjur eða hvort við höld
um áfram tilraunum með slik vopn
eða ekki.
Eg veit að sjálfsögðu, að eitt
vandkvæðið í samningiim við
Rússa, er fólgið í því, hve forusta
þeirra er óstöðug. Saga einræðis-
ins i Sovétríkjunum fjallar um
leiðtoga, sem hefjast til æðstu
j valda og falla svo í ónáð með þeim
' aflciðingiun, að eftirmaðurinn
reynir sem mest að ófrægja fyrir-
j rcnnarann og ýmis vérk hanis.
Hvaða ti-ygging er því fólgin
lí orðum rússnesks einræðisiherra?
KRUSTJOFF er nú einræðis-
(Framh a 8. síðu).
’BAÐsrorAA/
Leyndardómur vísitöiunnar.
altur á fáum vikum. Vísitalan er
Eg trúi ekki á áróður. Eg trúi
á sannleikann. Eg trúi á athafnir.
Eg trúi á glögglega markaða
stefnu og hreinskilinn og umbúða-
lausan málflutning. Eg trúi því,
að áróðurinn verði alltaf gegnsær.
Áróður, sem aðeins byggist á
orðum, án allra athafna, getur
aldrei leyst úr ágreiningsmálum
né haft varanleg jáhrif á hina al-
þjóðlegu þróun. Yfirlýsing Riissa
um, að þeir hafi stöðvað kjarna-
vopnatilraunir að sinni, er orða-
leikur, sem er ekkert annað en
áróður.
Þessi yfirlýsing mun ekki draga
neitt úr stríðsóttanum meðan ekki
kemur greinilegar í ljós í verki,
að hún sé byggð á fullri einlægni.
Hvernig geta menn þá litið á
þetta eins og sigur? í mesta lagi
getur slíkur áróður haft nokkur
álirif — en aðeins í stuttan tíma
— á vissa hópa 'hór og erlendis,
sem nú þegar ættu þó að vita
.betur.
REYKVIKINGUR sendir ibréf
og ávarpar „baðstofubóndann“
með þessum orðum: „Timinn rit-
ar í dag um nauðsyn fræðslu um
vísitölufyrirkomulagið. Það eru
orð í tíma töluð. Þess vegna vil
ég biðja þig að veita mér og öor-
um lcsendum þekkingu á vísitöi-
unni, myndun hennar og tilgangi
í efnáliaigslífinu." Þessi ógæti
borgari hefir búið við vísitölu í
áratugi, en samt er hún honum
talsverður leyndardómur. Ætli
ekki að svo sé um fleiri? Ég vil
stuðla að því, að þessi íræösla
verði veitt, en ekki getur það
orðið hér í baðstofunni. Til þess
þarf rneira rúm.
Máttur vanans.
ANNARS FINNST mér að það
sé með vísitöluna eins og aðra
liLuti, sem maður býr lengi með.
Maður hættir að taka eftir þeim.
Maður þarf til dæmis helzt að
fara til útlanda og koma heim
aftur til að sjá, hversu Reykjavík
er í rauninni ákaflega ósnyrtileg
borg. Augun venjast þessu svo
víst sjálfsögð. Sumir telja hana
einn af hornsteinum þjóðfélags-
ins. Aðrir benda á að hun sé
mest megnis illur vani. Það er
svo líka aiveg óvíst, hversu mikið
gott hún hefir gert þjóðinni á
liðinni tið. Að minnsta kosti hefir
mikið verið syndgað í nafni
hennar. En ég skal gjarnan
leggja þvi Hð, að um þetta birt-
ist grein i Tímanum. Látum því
efni sva lokið að sinni.
Ilmur sumarsíns.
Á SUNNUDAGINN flaug lóu-
bópur krákustigu um loftin blá
iiór yfir Vatnsmýrinni og dembdi
sér að lokum niður á þurran biett
með grærmi slikju. Maður sér
þetta út undan sér út um bíl-
rúðu, en finnur þá allt i einu. að
sumarið er að heita má komið.
ÞAÐ SNJÓAÐI í Esju og önn-
ur nálæg ijöal í nótt sem leið, en
það er engin alvara í þvl, sagði
einhver í fiskbúðinni í morgun.
En meðan beðið er eftir af-
greiðslu þar, er oft spjallað um
daginn og veginn. Vonandi hef-
ir sá rétt fyrir sér. —Finnur.