Tíminn - 04.06.1958, Blaðsíða 7

' í M IM V joiSvikudaginn 4. júní 1958.
r r
Utvarpsræða Asgeirs Bjarnasonar, þingmanns Dalamanna:
Því verður naumast haldið fram, að aðrir skili að
jafnaði stærri hlut í þjóðarbúið en bændur
Herra forseti. — Góðir hlustendur.
Við, sem nú lifum og störfum í
lanclinu höfum hlotið í -arf mikinn
íj ársj-ó'ð, sem forfeður okkar börð
ust fyrir um aldir, en það er
sjálfstæði þjóðarinnar, viðurkenn
ing á rétti hennar til landsins og
tilveru meðal þjóðanna. En þetta
kostar okkur líka umfram allt fórn
fýsi og samheldni auk fjármuna,
ef vel á til að takast.
Áður fyrr lxafði Alþingi og ríkis
stjórn litil afskipti af atvinnuveg
um þjóðarinnar. Bóndinn og út-
gerðannaðurinn sáu um sig sjálf-
ir. I>eir tóku á sig „boðaföllin“ og
látið var skeika að sköpuðu, hvort
þeir stóðust þau eða ekki.
UppbóíarleiSin kemur
til sögunnar
Nú er öldin önnur. Árið 1946
fór nýsköpunarstjórn Ólafs Thors,
hv. þm. Gullbringu- og Kjósar-
sýslu, inn á nýja leið í þessum
efnum. Þá var fyrsf gengið inn á
það af Alþingi og ríkisstjórn að
taka ábyrgð á fiskverði til útflutn-
ings. Síðan hefir ekki tekizt að
losna við afskipti ríkisins af út-
f 1 utningsverðinu, enda ekki tekizt
á annan hátt að skapa rekstrarskil
yrði fyrir atvinnuvegina.
Með hverjú ári hefir það orðið
erfiðara að afla fjár til þess að
br.úa bilið á milli framleiðslukostn
aðar annars vegar og sölverðs af
urðanna hins vegar, en þetta hef-
ir verið nauðsynlegt, nema því að-
eins að eitt af þrennu hefði skeð
eða allt í senn:
1 fyrsta lagi að framleiðslukostn
aður innanlands hefði haldizt ó-
breyttur.
í öðru lagi að framleiðsluaukn
ingin í landinu hefði verið það
mikil, að hún hefði getað staðið
undir hinum aukna kostnaði sem
orðið hefir og þó hæpið að það
eitf hefði dugað:
í þriðja lagi að verðlag erlendis
hefði hækkað til samræmis við
aukinn fcostnað við framleiðsluna
innanlands.
Ekkert af þessu hefir verið til
staðar í það ríkum mæli að það
hafi nægt til að brúa bilið, þess
vegna hefir á hverju ári í s. 1.
12 ár þurff nýjar aðgerðir af hálfu
ríkisins til að tryggja sölu af-
urðanna á erlendum markaði.
Grurtdvöllurinn er sá að útflytj
endur verða að láta gjaldeyrinn af
liendi fyrir verð, sem hvergi nærri
hrekkur fyrir framleiðslukostnað
inum. Er nú svo komið að enginn
útflytjandi getur flutt neitt út,
nema með meiri eða minni uppbót
um frá því öpinbera. Fyrst í stað
var bilið brúað meg því að sjá
framleiðslunni fyrir nýjum lekju
stol'num í formi óbeinna skatta.
Geagislækkunin 1950
Árið 1950 var ósamræmið milli
erlends verðlags og framleiðslu-
kostnaðar innanlands orðið það
mikið að ekki þótti fært að halda
áfram á sömu braut. Þá var gjald
eyrisskráningúnni breytf það mik
ið að það átti að nccgja til að
bjarga útgerðinni. En sú varð
þó ekki raunin. — Þá töluðu núv.
stjórnarandstæðingar ekki um á-
lögur á þjóðina, eins og háttv.
þm. Sjálfstæðisfl. gera nú, og
voru þó álögurnar, ef álögur skyldi
kalla, miklu meiri þá en nú, því
að allt sem greiða þurfti í erlend
um gjaldeyri, hækkaði jafnt, og
þar á meðal neyzluvárningur.
Nei, Sjálfstæðismönnum ferzt
hvorki að tala um álögur á þjóð
ina, né það að aðrir vilji gina né
gapa yfir bönkum og lánastofn
unum, því þeir láta sjálfir, aldrei
ónotuð tækifæri í þeim efnum og
svífast einskis.
Mikil fjárfesting hefur orðið í landbúnaðinum að undanförnu, en
framleiðsluaukning hefir líka orðið mikil.
MilIiIeiÖin, sem nú
er farin
Sú leið, sem farin er nú í efna-
hagsm'álum og lögfest hefir verið
til að tryggja afkomu aðalatvinnu
veganna, er millileið. 1 hinum
nýju lögum um útflutningssjóð o.
fl. er farinn meðalvégur milli geng
isbreytingar og þess skattafyrir-
komulags, sem ríkt hefir á undan
förnum áriun. Kerfinu er breytt
frá því sem verið hefir og það
jafnframt gerjf einflaldiara. Það
er gerður minni mismunur á upp
bótum en áður hefir átt sér stað
og það er gert ráð fyrir því að
allar tegundir útflutningsvara
geti komið til greina.
Þá er gert rág fyrir því að
leggja yfirfærslugjald á allar að-
fluttar vörur og duldar geiðslur.
Ennfremur að greiða yfirfærslu-
uppbætur á tekjur islenzkra at-
vinuvega af öðru en vörusölu, eins
og t. d. flutningsgjöld í sigling
um m. a.
Breytingar
til mikilla bóta
í þessu er fólgin mikil breyting
frá því sem verið hefir, sem hefir
m. a. þá þýðingu að ekki er lengur
útilokað að nýjar at'vinnugreinar
geti staðizt samkeppni í útflutn-
ingi, þótt svo hafi verið áður.
Þá minnkar nú mikið bilið á
milli innlends og erlends verðlags
í ýmsum greinum og er það spor í
réta átt, enda hefir það líka hlot
ið viðurkenningu hv. stjórnarand-
stæðinga, sem eru hreint ekki
eins mikið á móti þessum lögum
og þeir vilja vera láta, og sýndu
breytingatillögur þeirra það bezt.
Þær miðuðu flestar að því að auka
útflutningsbæturnar, en það þýð,
ir meiri álögur ag þeirra dómi og
engin tillaga hefir komið frá þeim
um það að minnka gjöldin á nauð
synja- eða rekstrarvörum land-
búnaðar og sjávarútvegs.
Enda eru margir hinna reyndari
þm.' Sj'álfstæðisfl. það greindir
menn að þeir sjá þýðingu þessa
rrtáls fyrir land og þjóð, þótf sjálf
um hafi þeim ekki auðnazt að
koma með neitt, sem getur þjarg
að atvinnuvegum þjóðarinnar. Og
engan fá þeir til að trúa því, að
við lifum til lengdar eins og á-
statt er, án þess að gera nýjar
ráðstafanir. Ef engar ráðstafanir
væru gerðar, þá fyrst væri ástæða
til að óttast um hag lands og þjóð
ar. Þvi eftir því sem lengur er
dregið að aðhafast eitthvað í efna
hagsmálum eftir því eykst misræm
ið í verðlagi innanlands' og utan og
enginn eyrir verður fiT að brúa
bilið svo að ekki liggur neitt fyrir
annað en ag framleiðslan stöðvist.
verkamenn atvinnulausir og afurð
ir landbúnaðarins illseljanlegar.
Aðgerðarieysið yrði of dýru verði
keypt til þess að nokkur skyni
borinn maður óski þess, því altir
sjá hvernig fer um lífsnauðsynjar
og framkvæmdir í landinu, þegar
framleiðsla þjóðarinnar er ósenni
leg eða stöðvast'.
Nýju lögin
og landbúnafiurirm
Um á'hrif hinna nýju iaga um
útflutningssjóð á aíkomu lancl-
búnaðarins vil ég taka það fram
að aðstaða til útí'lutnings á land-
iiúnaðarvörum vérður nú betri
vegna hækkaðra útilutningsupp-
bóta. Hækkun á erlenduin rekstrar
vörum, ásamt hækkun á vinnulaun
um mun að sjálfsögðu verða tek
I in til greina við verðlagningu á
ÁSGEIR BJARNASON
komandi hausti, mjólkurverð
hækkar nú þegar í samræmi við
grunnkaupshækkun og aukinn
dreifingarkost'nað samkv. lögunum.
Kjötverð hækkar einnig, sem nem
ur hækkun á dreifingarkostnaði.
Oþarfur metingur
Því er haldið fram af sunium
ræðum á Alþingi nú nýlega að
ofmiklu fé sé varið til fjárfesting
ar í landbúnaði miðað við annað.
í því sambandi var því haldið
fram að fjárfesting í landbúnaði
sl. 4 ár hafi verið meiri en í sjávar
útvegi. Ég hygg að óþarft sé
og engum fil góðs að stofna til
metings milli þetósara hc(fuð.Vt-
vinuvega í þessum efnum. Upp
bygging þarf að eiga sér stað bæði
í landbúnaði og sjávarútvegi og
nær væri að bera samanlagða fjár
festingu þeirra saman við heildar
fjárfestingu þjóðarinnar.
En ég vil leyfa mér af þessu
tilefni ag fara nokkrum orðum
um landbúnaðinn, þátf hans í þjóð
arbúskapnum og landbúnaðarfram
kvæmdir síðustu ára.
Framleiísla land-
búnaðarins
Það er að vísu rétt að land-
búnaðurinn framleiðir eins og nú
standa sakir ekki nema tiltölulega
lítinn hlul'a af útflutningsvöru
landsmanna. Á það vil ég þó
benda, enda full ástæða til að
menn viti það, að s'á gjaldeyrir
sem inn i landið kom á s. 1. ári
fyrir útfl. landbúnaðarvörur, gær-
ur, ull, kjöt o. fl. gerði betur en
að greiða allar rekstrarvörur sem
keyptar voru til þarfa landbúnað
arins á því ári. En eins og kunnugt
er framleiðir landbúnaðurinn að-
allega vörur, er þjóðin notar sjálf,
og auðvitað sparar hann þannig
gjaldeyri, sem hún yrði að afla
með einhverju móti, ef þessar
vörur væru fluttar inn.
Landbúnaðarframleiðslan til inn
landsnotkunar mun eftir því
sem næst verður komizt hafa num
ið nokkuð yfir 700 millj. króna á
sl. ári miðað við verðlagsgrund
völl landbúnaðarafurða. Þeir, sem
tala um ofmikla fjárfestingu í
landbúnaði nú síðustu árin verða
að gera sér grein fyrir því, að
framkvæmdir í lanclbúnaði hafa
á ýmsum tímabiium á þessari öld
verið litlar og verulegur hlut'i er
bústofnsaukning, sem er vegna
fjárpestanna.
Fjárfesting
í landbúnaðinum
Á árunum 1947—52 er landbún
aðarfjárfestingin, þó ekki nema
um 40 millj. króna á ári, en hef
ir aukizt síðan. Á öðruin sviðum
átti sér stað mjög mikil fjárfest
'ng á sama tíma og lítil fjárfesting
var í landhúnaði. Til dæmis um
það sem fengizt hefir fyrir það fé
æm fest hefir verið í landbúnaði
í seinni tíð skal ég nefna þetta:
A árunum 1947—56 stækkuðu
túnin um 23 þúsund ha. eða sem
uæst þriðjungi á sama tíma voru
reist 2083 íbúð.arhús eða á þriðju
hverri jörð í landinu. Á síðustu
5 árum hafa verið byggð f jós með
hlöðuin yfir nálega 10.000 naut
gripi og fjárhus með lilöðum yf
ir um 150.000 fjár. En bústofns
aukningin á árinu 1953—56 er
7300 nautgripir og 260.000 fjár.
Auk þessa liefir yfirleitt verið
vel séð fyrir vélvæðingu í land
búiiaðinum.
En framleiðslaukningin er líka ■
mikil síðustu árin. Kjötframleiðsla
hefir aukizt síðustu 5 árin úr
9000 í 15400 tonn, ull og gæru-
framleiðsia meir en tvöfaldazf og
mjólkurframleiðslan hjá mjólkur
búunum aukizt úr 42 millj. lítr-
um í 66 millj. lítra. Ég vil enn
fremur benda á það að við land-
búnaðinn vinna nú aðeins 13% af
þjóðinni og hygg ég að því verði
naumast haldið fram að þau 87%,
sem önunr störf vinna skili að
jafnaði stærri hlut í þjóðarbúið.
Ný Iagasetning
í þágu landbúnaÖarins
Bændur landsins hafa lyft'
Grettistaki og notið til þess stuðn
ings Búnaðarfélags íslands og
Stéttarsambands bænda. Það er
líka söguleg staðreynd, að þegar
bændurnir hafa leyst sín stærstu
vandamál þá hefir Framsóknar-
flokkurinn jafnan átt sæti í rík
isstjórn og farið með landbúnað-
armál.
í tíg núverandi rikisstjórnar hef
ir margt verið unnið landbúnaðin
um í hag. Lögum um búfjárrækt
hefir verið breytf til bóta, enda
þarf saman að fara arðmikið bú-
fé grasgefin tún, og góð nýting,
svo að vel notist starf bóndans.
Þá ber enfremur að nefna hina
nýju lagasetningu um landnám,
ræktun og byggingar I sveitum,
þar sem tekin er upp sú nýjung
að styrkja sérstaklega ræktun
þeiri-a býla, sem hafa undir 10
ha. tún.
Framsóknarmönnum hefir lengi
verið það ljóst að brýna nauðsyn
ber til að skapa öllum býlum í land
inu rekstrarhæfan grundvöll, en
sá grundvöllur er óvíða til staðar,
ef túnin, sem eiga að sjá búpen-
ingnum fyrir fóðri, eru undir 10 ha
Þá er samkv. þessum sömu lögum
verulega bætt aðstaða nýbýlinga
frá því sem verið hefir. Það er
trú mín og von að þeir fjársjóðir,
sem faldir eru í ræktanlegu landi
muni smámsaman leysast úr læð-
ingi og að þar eigi enn eftir að
skapast nýir möguleikar t. d. í
sambandi við skógrækt, hvera-
orku m. m.
FramiiS Iandbúna'ðaríns
Sjálfsagt spyr nú einhver: Hvað
á að gera með meiri framleiðslu í
landbúnaði en nú er? Því vil ég
svara þannig: Þjóðinni fjölgar.
Mörg smáþorp eiga eftir að rísa
upp í sveitum landsins. Sú kem-
ur tíð, að enginn efast um, að
hægt sé að flytja út sauðfjárafurð
ir með góðum árangri, en það er
með þær eins og aðra framleiðslu,
að það þarf að tryggja rekstrar-
grundvöll útflutningsafurðanna og
um leið tryggja fólkinu í landinu
stöðugt verðlag daglegra nauð-
synja og eigna.
íslenzku þjóðinni fjölgar um
3000 manns á ári og leiðir þetta
til þess að efla þarf framleiðsluna
af fremsta megni, svo að hægt sé
að sj'á öllum fyrir lífsnauðsynj-
um.
Búið í haginn
fyrir framtííina
Núverandi æskumenn og konur
geta valið um skóla og hlotið góða
menntun, enda er æskan þess
verðug því að hún er bæði þrótt
mikil og dugleg og hefir alla mögu
leika til að láta gotf af sér leiða.
Þessum arftökum þjóðfélagsins
mun vafalaust takast að bæta urn
og laga ýmislegt sem miður fer
nú í landi voru.
Af hálfu hins opinbera er fé
varig til menhtunar ækunni eftir
því, sem ást'æður leyfa, og á þessu
ári er fjárveitingin til mennta-
mála 123 millj. kr. en auk þess
12 millj. kr. til kirkjumála.
En einnig á annan hátt er 'fé
varið t'il þess að búa í haginn fyr-
ir framtíðina. Til opinberra fram
kvæmda er m. a. veitt á fjárlög-
uin þessa árs:
Til nýbyggingar þjóðvega sem
næst 15 millj. króna og til viðhalds'
þjóðvega heimingi hærri upphæð
eða 33 miilj." kr. Til endurbygg-
ingar gamalla vega, fjallvega og
sýsluvega rúmar 4 millj. króna. Til
brúargerða rúmum 10 millj. króna.
Til hafnarframkvæmda um 13
millj. króna. Til raforkusjóðs 15
millj., nýrra raforkuframkvæmda
10 millj. króna. Til ræktunarfram
kvæmda samkv. jarðræktarlögum
23 millj. króna.
Til nýbýla 6,5 millj. króna, til
lánastofnana landbúnaðarins : 4.1
millj. og til stækkunar á túnum
innan 10 ha. 5 millj. króna.
Allir þessir liðir á fjárlöguin
eiga það sameiginlegt að þeii"
miða að varanlegum umbótuni,
sem eiga að skapa þjóðinni betrf
afkomu í framtíðinni.
Atvinnuvegirnir
og fjárfestingin
Þag er talið að um 1500 millj.
króna hafi farið í fjárfestihgu ár-
ið 1957 eða 1 króna af hverjum
þremur sem þjóðin hefir aflað.
Þessi fjárfesting er að miklu leyti
á vegum einstaklinga. —
Það gefur auga ieið að það'
þarf ýtrustu hagsýni og dugnaö
til að halda þannig áfram til
lengdar. En eitt er víst að það er
ekki hægt að festa svona mikið fé
árlega, nema því aðeins að at-
vinuvegir þjóðarinnar gangi, og
gangi vel. Öll fjárfesting varðaidi
atvinnuvegina er nauðsynleg, sé
hún til þess ao auka framleiðslu-
magnið og skapa ný verðmæti og
þar af leiðandi auknar tekjur. Sú
fjárfesting þarf jafnan að sitja f
fyrirúmi fyrir öðru, sem ónauðsyn
legra er. Það má heldur aldrei
draga vinnuafl þjóðarinnar um of
frá atvinnuvegunum. Þeir eiga aö
geta fengið og þurfa ag fá inn-
lent vinnuafl, svo ekki fari af
þeim sökum gjaldeyrir úr landi.
Verkefni, sem bíða
framundan
Framsóknarflokknum er það
ljóst ag það þarf að venja meira
fjármagni en gerf hefir verið til
sjálfs atvinnulífsins. Ber þó aö
meta það, sem vel hefir veriö
gert í þessum efnum. Byggg hef-
ir verið áburðarverksmiðja, söm
sér bændum fyrir nægum köfn
unarefríisáburði og jspairar þar
með mikinn gjaldeyri. Nú er langt
(Framhald á 3. síðu)