Tíminn - 06.09.1958, Qupperneq 6

6
T í IVIIN N, laugardagim 6. september H95&

Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINtB
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur ( Edduhúsinu við Lindargðt*
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18804.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasíml 19 523. Afgreiðslan 1232S
Prentsmiðjan Edda hf.
Annað er grobb en geta
FRA upphafi Islandsbyggð
ar og allt fram til síðustu
áratuga, var landbúnaðurinn
raunverulega eini atvinnu-
vegur þjóðarinnar. Fiskveið
ar voru að.vísu nokkuð stund
aðar, en þó að mestu sem
bjargræðisbót fyrir þá, sem
annars höfðu aðalframfæri
sitt af landbúnaði. Er aldir
liðu, tók þó að vaxa upp í
íandinu dugleg og harðsæk-
in sjómannastétt, við eign-
uðumst nýtízku fiskiskip,
þorp og kaupstaðir mynduð-
ust. Aðalatvinnuvegir þjóð-
arinnar voru orðnir tveir og
afkoma hennar öll traustari
að sama skapi en áður. Með
vaxandi þéttbýli tók smám
saman að rísa upp ýmiss kon
ar iðnaður. Og nú er svo
komið, að hann er orðinn
einn af þremur höfuðatvinnu
vegum þjóðarinnar og ein-
mitt sá þeirra, sem ætla má,
ef allt fer að óskum, að komi
til með að taka, að allveru-
legu leyti við fólksfjödgun
komandi ára.
í því sambandi eru vonir
manna ekki hvað sízt bundn
ar við vaxandi stóriðnað. Að
honum er nú þegar orðið
myndarlegt upphaf, þar sem
eru áíburðar- og sements-
verksmiðjan. Undirstaða
þeirra og jafnframt frekari
framkvæmda á þessu sviði,
er sú, að við höfum fjár-
hagslegt bolmagn til þess,
að hagnýta okkur, til nokk-
urrar hlítar, hvera- og
yatnsorkuna.
(FYRIR nokkru var lagð-
ur hornsteinn að hinni nýju
virkjun við Efra Sog. Sú
framkvæmd var mjög aðkall
andi orðin. Án hennar er
t.d. ekki unnt að fullnýta
afkastagetu áburðar- og sem
entsverksmiðjanna. Morgun
blaðið hefii> af venjulegri
smekkvisi, notað þetta til-
efni til þess að narta í Her-
mann Jónasson, forsætisráð
herra. Ástæðan er talin vera
ummæli, sem hann lét falla
í ræðu, er hann flutti í til-
efni af hátiðahöldunum við
Efra Sog. í ræðu sinni benti
forsætisráðherra á þá bros-
legu staðreynd, að allir flokk
ar vildu gjarnan láta þakka
sér framkvæmdirnar en sum
ir kærðu sig á hinn bóginn
ekki um, að vera bendlaöir
við þá skuldaaukningu, sem
af framkvæmdinni leiddi.
I>essu reiddist Mbl. ákaf-
lega. Kveður það forsætis-
ráðlierra aðeins hafa farið
með hálfan sannleikann, er
hann sagði, að virkjunina
hefði ekki mátt hefja seinna
en gert var. í næstu máls-
grein etur þó blaöið þessa
staðhæfingu ofan í sig er
það segir: „Auðvitað er það
rétt, að framkvæmd virkjun
arinnar við Efra Sog mátti
ekki dragast‘\ Er þvi ástæðu
laust að eltast frekar við
þetta fleipur.
EN ÞÁ eru það skulda-
málin. Varla líður sá dagur,
að Mbl. jagist ekki yfir
skuldasöfnun erlendis. Ekki
er þó annaö vitað, en Mbl.
menn hafi verið til með, er
þeir voru í ríkisstjórn, að
taka öll þau lán, er fáan-
leg voru. Ólafur Thors var
búinn að baksa í því í 3 ár
að fá erlent lán til Sogs-
virkjunarinnar en hafði ekki
árangur sem erfiði. Þegar
stjórnarskiptin fóru fram
voru virkjunarframkvæmd-
irnar strandaðar á fjár-
skorti. Eftir á var Ólafur
hinn sperrtasti og sagðist
hafa átt kost á lánum bæði
í Þýzkalandi og Bandaríkj-
unum. Því tók hann ekki
annað hvort þeirra? Var það
vegna varfærni hans gagn-
vart erlendri skuldasöfnun?
Eða ætlaði hann ekkert aö
skeyta um, þótt Sogsvirkjun-
ina ræki upp á sker? Vitan-
lega hvort tveggja fjar-
stæða. Hið sanna er, að Ólaf
ur gat ekkert lán fengið.
Þetta tilkynnti hann stjórn
Sogsvirkjunarinnar og skyldi
hún sjálf reyna að útvega
lán. Formaður hennar er
Gunnar Thqrodcísen. Hver
voru hans afrek í málinu?
Enginn hefir komið auga á
þau.
Þannig var ástatt, þegar
núverandi ríkisstjórn tók við.
Hún gekk þegar í að leita
fyrir sér um lán. Það fékkst
vestur í Bandaríkjunum. Og
nú er verkið hafið.
ÞAÐ ER svo þáttur út
af fyrir sig, með hverjum
endemum framkoma þess-
ara lánleysingja Mbl.-liðsins
var í sambandi við lánsum-
leitanir rikisstjórnarinnai\
Búast hefði mátt við, að þeir
hefðu a.m.k. látið þær af-
skiptalausar. En það reynd-
ist þeim ofraun. Einhver
geðstirður huldumaður átti
viðtal við blað vestur í Banda
ríkjunum og lét þess getið
að með því að veita íslend-
ingum lán, væri verið að
borga aögöngumiöa fyrir
kommúnista að ráðherrastól
um úti á íslandi. Á venju-
legu máli þýðir þetta það,
að með því að veita lánið,
er verið að hjálpa ríkisstjórn
inni til að halda velli. Og
það þótti vænlegt til árang-
urs úti í Bandaríkjunum að
segja að kommúnistar væru
í íslenzku ríkisstjórninni.
M.ö.o. ekki var horfandi í að
koma í veg fyrir Sogsvirkjun
ina, þött það yrði til ómet-
anlegs tjóns fyrir þjóðina
alla, ef aðeins var unnt að
valda ríkisstjórninni erfið-
leikum. Kennir nokkur i þess
ari einstæöu framkomu
anda boðorðsins fræga:
Fyrst okkar hagsmunir, svo
flokksins, síðast þjóðarinn-
ar?
Einlægnina og heiðarleik-
ann, sem býr að baki öllu
skuldajapli Sjálfstæöis-
manna má svo bezt marka á
því, að sjálfir hafa þeir borið
fram tillögur um ennþá
meiri erlendar lántökur en
framkvæmdar hafa verið. Og
hverjar eru þær framkvæmd
Íslenzk þrautseigja mun
sigra brezka þráann
Ræða Þórarins Þórarinssonar á úti-
fundinum um landhelgismálið
Góðir áheyrendur!
Ég var staddur á iundi Stéttar-
sambands bænda, þegar mér bár-
ust tilmæli um að segja nokkur
orð á þessum fundi.
Ég átti þar tal við ýmsa menn
um landhelgismálið, enda er nú
ekki meira um annað talað.
Ég held að það sé rétt, að
ég byrji orð mín hér, með því
að hafa yfir ummæli gamals
bónda, sem voru á þessa leið:
„í þessu máli þarf engin stór
orð og allra sízt grjótkast. Hér
þarf aðeins að halda virðulega
og einbeittlega ó réttum mál-
Btað.“
Það er sannfæring mín, að í
ummælum þessa aldna og hyggna
bónda, sé mótuð sú stefna, sem
við eigum að fylgja, í þeirri bar-
áttu við Breta, sem fram undan er.
Við ætium okkur ekki að sigra
með vopnum eða ofbeldi í neinni'
mynd. Það er aðalsmerki íslend-
inga að vera eina vopnlausa þjóð
heimsins. í þessari deilu, eins og
öllum öðrum, sem við kunnum
að lenda í við aðrar v þjóðir, er
það takmark okkar að ná sigri
með því einu að fylgja fram
réttu máli af staðfestu og virðu-
leika.
Eini bletturinn
í landhelgisdeiiunni hefir þessa
líka verið vel gætt hingað til,
þegar undan er skilið grjótkastið
'á bústað j^rezka sendiherra!ns.
Það er eini bletturinn, sem hefir
fallið á hinn hreina skjöld ís-
lands í þessu máli. Við skulum
öll taka saman höndum, og gæta
þess, að slíkir blettir verði ekki j
íleiri.
Ég vil í þessu sambandi minna
á það, að við gerum þetta ekki
aðeins okkar vegna. í öllum lönd
um eigum við marga vini, og það
er einlæg von þessara vina okk-
ar, að við höldum á málstað okk
ar einarðlega og virðulega. Hver
mistök af hálfu okkar hryggja þá,
en gleðja andstæðingana. Okkur
er það mikilsvert, að þessi vina-
hópur okkar fari stækkandi, því
á samúð og skilningi annarra
þjóða byggist það öðrum þræði,
að sigur vinnist í þessari viður-
eign. Við skulum því kappkosta
að halda með þeirri háttvísi og
festu á þessu máli, að það verði
til þess að vinum okkar erlendis
fari stöðugt fjölgandi.
Fordæmi varískips-
mannanna
. Áður en ég vík frá þessu atriði,
vil ég fyrir mína hönd og áreið-
| anlega allra þeirra, sem hér eru,
. og allrar íslenzku þjóðarinnar,
'flytja hinum íslenzku varðskips-
Imönnum kveðjur og þakkir fyrir
1 hyggilega en djarflega fram-
komu þeirra og fyrir að hafa
staðizt allar ögranir hins brezka
hervalds, er vel hefðu getað leitt
ógætna menn til misíheppnaðra
verka. Því þakkarverðara er þetta,
að vafalaust svellur hinum ís-
1 lenzku varðskipsm'önnum oft móð
I ur í brjósti, því áreiðanlega er
1 fáum ríkari í huga sæmd íslands
þessa dagana, en einmitt þeim.
Því skyldi hið virðulega fordæmi
þeirra, vera öðrum íslendingum
til eftirbreytni.
Sennilega löng barátta
framundan
Ég sé ekki ástæðu til þess, að
fara hér að skýra málstað okk-
ir, sem ríkisstjórnin hefir
tekið lán til, er íhaldið
hefði viljað láta ógeröar?
Fróðlegt hefði verið að heyra
það.
Þórarinn Þórarinsson
ritstjóri flytur ræSu sína.
ar, eða rifja upp þá atburði, sem
orðið hafa. Hvort tveggja er hverj
um íslendingi kunnugt. Við höf-
um orðið fyrir ranglátri árás og
reynt er með valdi að neyða okk-
ur til að víkja frá lífsnauðsynleg-
um rétti okkar.
Á þessari stundu mun okkur
það efst í huga, hvernig við get-
um bezt tryggt að málstaður okk-
ar vinni sigur og hljóti sem
fyrst fulla viðurkenningu. Fyrstu
dagarnir hafa verið okkur hag-
stæðir, en við megum samt ekki
telja okkur trú um að fullur sig-
ur sé unninn. Við getum enn átt
fyrir höndum baráttu, sem getur
staðið mánuðúm eða misserum
saman.
Brezki þráinn
í sérhverri deilu er það frum-
skilyrði til sigurs að vanmeta
ekki andstæðihginn. Ef við
skyggnumst yfir brezka stjórn-
málasögu, komumst við að raun
um, að þar er tvennt mest áber-
andi: Annars vegar hin mestu
stjórnmálahyggindi, en hins veg-
ar hinn heimskulegas'ti þrái.
Það eru ekki stjórnmála-
hyggindi heldur heimskufull-
ur þrái, sem stjörnar gerðum
brezkra ráðamanna í þessari
deilu. En því er ekki að neita,
að oft hefir bessi þrái Breta gef-
izt þeim véi, þegar þeir hafa
glímt við andctæðinga, er ekki
höfðu úthaid og seiglu til jafns
við þá. Úrslit þessarar deilu velta
ekki sízt á því að þeir mæti hér
ofjörliun sínum í seíglú og út-
haldi.
Islenzka seiglan
í þessu sambandi kemur mér
það í hug, sem gáfaðasti Daninn,
er um skeið var.andstæðingur okk-
ar í sjálfstæðisbaráttunni, Georg
Brandes, á eitt sinn að hafa sagt.
Ummæli hans voru á þá leið, að
þrennt væri mest á íslandi: Kuld-
inn á jöklunum, eldurinn í Heklu
og þrjózkan íslendingum. í alda-
langri sjálfstæðisbaráttu við Dani,
færðu íslendingar heim sanninn
um það, að þeir bjuggu yfir nægri
s'eiglu eða þrjózku, eins og and-
stæðingarnir orðuðu það, til að
vikja ekki frá réttu máli og
vinna því sigur að lokum.
Það, sem við þurfum nú að
gera Bretum ljóst, er alveg sér-
staklega þetta: Þótt íslendingum
hafi að undanförnu liðið betur en
forfeðrum þeirra, og ekki þurft
eins mikið á seiglunni að halda
í baráttunni við eld og ís, hafa
þeir alveg nóga seiglu, eða
þrjózku, ef Bretar vilja heldur
orða það eins og Brandes, til þess
að víkja ekki um hársbreidd frá
tólf milna landhelginni, þótt það
kosti þá átök í nokkra mánuði
eða misseri, því að allir eru ís-
lendingar vissir um, að hinn rétti
málstaður þeirra hrósar siiri að
lokum.
Karlmannlega brugÖizl:
við ósigri
Því fyrr sem Bretar gera sér
grein fyrir þessari seiglu íslend-
inga, þvi fyrr munu þeir sjá sitt
óvænna og láta undan siga. Því
fyrr rnunu stjórnmálahyggindi
þeirra vinna bug á hinum heimsku
lega þráa þeirra. Og þegar Bretar
hafa gert sér þetta Ijóst, .munu
þeir snúa við blaðinu á hinn mynd
arlegasta hátt.
Ég minnist þess, að fyrir tveim
árum sá ég og heyrði Selwyn
Lloyd á þingi Sameinuðu þjóð-
anna, snúast við ósigri Breta í
Súezdeilunnt, með virðuleik og
reisn, sem mér fannst mikið til
um. Ég á þá ósk Selwyn Lloyd
til handa, að hann eigi eftir að
viðurkenna tó'lf milna fiskveiði-
land'helgi ísiands (irúð engu
minni reisn, og sú ósk mun á-
reiðanlega rætast, ef íslendingar
sýna nægilegt þol í deiiunni. *
Takmark, sem ekki
vertiur viki'S frá
Eitt tel ég enn nauðsynlegt
framar flestu öðru til að tryggja
fullan sigur í landhelgismálinm
í erlendum blöðum er alltaf stöð-
ugur orðrómur um það, að ís-
lendingar kunni að vera tilbúnir,
á einum eðú öðrum vettvangi,
að víkja meira eða minna frá
tólf mílna fiskveiðilandhelginni.
Meðan þessi orðrómur er ekki
alveg kveðinn niður, mun það
mjög torvelda okkur að ná full-
um sigri i deilunni. Við þurfurn
því við öll tækifæri, innan lands'
og' utan, að láta það koima skýrt
fram, að íslendingar víkja ekki
um hársbreidd frá ákvörðun sinni
um tólf milna fiskveiðilandhelgil
Hún var takmark okkar áður en
Bretar hófu ofbeldisaðgerðir sín-
ar, og hún er það því enn meira
nú eftir að ofbeldisverkin hafa
verið framin á okkur.
Áður var tólf mílna landhelgin
takmark okkar vegna þess ao
hún var, og er, okkur lífsnauð:
synleg, ef við eigum að halda á-
fram að lifa sem frjáls menning-
arþjóð í landi okkar. Nú er hún
orðin takmark okkar, einnig vegna
þess, að við megum aldrei sætta
okkur við, að það, sem við eig-
um með réttu, sé af okkur
tekið með ofbeldi. Ef við sættj
um okkur við slíkt í þessu máli]
er hin fyllsta hætta á að annað
og meira verði tekið af okkur á
eftir.
ÞaÖ, sem skiptir mestu
Eins og ég sagði í uppbafi,
leyfir hinn takmarkaði ræðutímj
það ekki, að hér sé rætt um ein:
stök málsatriði, og því hefi ég
aðeins stiklað á nokkrum atrið;
um varðandi sjálfa málsmeðferð-
ina. Ég vil að lokum endurtakg.
þetta:
Ofbeldi Breta eigum við að
svara með virðuleik og festu, og
láta aldrei ögra okkur til neinna
óhæfuverka né mistaka. Heimsku
fullum þráa Breta eigum við að
svara með' þ\d að sýna í verki, að
hin íslenzka seigla, studd af góð-
um málstað, er ennþá úthalds-
betri. Og við öll tækifæri hva.r
í heiminum sem íslenzkur maður
fer, verður það að koma fram,
svo skýrt, að á því leiki enginn
vafi, að tólf mílna 'fis'kveiðiland:
helgi er réttur okkar og óhjá-
kvæmileg nauðsyn, og frá því
marki verður ekki hvikað, hvað
sem fyrir kemur og hverju sem
ógnað er.
Bf við höldum þannig á mál-
stað okkar þurfum við engu að
lcvíða. Þá mun tólf milna fisk-
veiðilandhelgi íslands verða virt
og viðurkennd af öllum, fyrr en
seinna, og íslenzk samheldni og
seigla fagna einum sínum stærsta
■sigri í sjáifstæðis’baráttu íslend-
inga.