Tíminn - 21.10.1958, Blaðsíða 9

T í M I N N, þriðjudaginn 21. október 1958.
9
Ræöa fljármálaráðherra
athuguðu um leiðir til jafnvægis
í þjóðarbúskapnum og til þess að
stöðva verðbólguhjólið.
ÍÞeir komust að þeirri jiiður-
stöðu, sem raunar var í samræmi
við það, sem áður hafði komið
fram, að á meðan sá háttur væri
á hafður að hækka kaupgjald og
afurðaverð sífellt á víxl í fullu
samræmi við hækkun framfærslu
vísitölunnar, án tillits til ástands
að öðru leyti, væri alveg von-
laust að verðbólguhjólið yrði
stöðvað.
Það væri alveg sama til hvaða
úrræða gripið væri til þess að
koma á samræmi, hvort byrjað
væri með gengislækkun, niður-
færslu eða uppbótum, allt bæri að
sama brunni. Vei’ðbólguhjólið
hlyti að velta áfram á meðan vísi-
talan eða spólan eins og hún hefir
'stundum verið kölluð, væri notuð
á sama hátt og verið hefir sem
mælikvarði r.ð kaupgjaldi og af-
urðaverði. Af s'líku hlyti að leiða
sifelldar víxlhækkanir, sem eng-
liffi kæmi til góða en hefði í för
með sér áframhaldandi verðbólgu
þróun.
Allt var þetta mjög til umræðu
s. 1. vetur og vor og hefir verið
síðan.
I sambandi við setningu efna-
hr.gslaganna í vor var því bent á
aó brýna nauðsyn bæri til að vísi-
tciustefnan í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum yrði endurskoðuð á
þessu ári, áður en til þes's kæmi
ac fyrh’sjáanlegar vísitöluhækkan-
ir vegna hinna nýju ráðstafana
væru farnar að hafa áhrif til
hækkunar á kaupgjald og verðlag
á víxl. Var gert ráð fyrir því og
er enn, að þessi mál yfðu tekin
til meðferðar sérstaklega á þingi
Alþýðusambandsins í haust.
Með öðrum þjóðum hefir hinn
vélræni víxlgangur í þessum efn-
um yfirleitt verið stöðvaður, en
stefnan í kaupgjalds- og verðlags-
málum byggð á samningum, og
reynt að sæta lagi þannig að al-
mennar kauphækkanir séu gerðar
í samræmi við framleiðsluaukn-
ingu í þjóðárbhinu og skili þannig
ra unverulegum kjarabótum.
Eru þá vísitölur um framfærslu
kostnað einnig hafðar til hliðsjón-
ar að sjálfsög'ðu.
í mörgum löndum liefir verið
komið upp öflugum hagdeildum
stéttasamtaka, atvinnurekenda og
ríkisvaldsins', ,sem hver urn sig
skoðar þróun framleiðslumála of-
an í kjölinn og leiðbeinir stjórn-
um stéttasamtaka og stjórnarvöld-
um um það, hvaða ákvarðanir
niuni gefa bezta raun.
J
Ný hækkunaralda
Enda þótt ráðstafanir í efnahags
málum væru á síðasta ári miðað-
■ar við 5% almenna kauphækkun
og gert ráð fyrir því að stefnan
í kaupgjalds- og . verðlagsmálum
yrði endurskoðuð, nefh' reyndin
orðið sú, að kauphækkanir í land-
inu hafa orðið miklu meiri. Hefir
risið alnxenn kauphækkunaralda
og kaupgjald ahnennt hækkað
vcrulega umfrám þfessi 5%. Hafa
mörg stéttarfélðgin talið að þau
væru að leita gancirsamis með þess-
um breytingum og vafalaust sum
liaft rétt fyrir-sér í því. En hvað
sem því líður, hefh' niðurstaðan
orðið almenn kauphækkun og þar
með almenn verðhækkun langt
umfram það, sem htegt er að gera
ráð fyrir að útflutningsframleiðsi-
an geti undir staðfð með núver-
andi verðlagi og uppbótum.
Ég ætla ekki að rekja hér ein-
stök atriði þéksaráFhiála, en aðeins
gc-ta þess, að vitaskuld hefir það
hal’t mikil áhrif á allan gang
þeh’ra, að úr þeím pólitísku her-
búðum, sem fjöldi atvinnurekenda
í landinu heíir verjð talinn lialda
sig í, hefir það verið óspart látið
út ganga, að ékkert væri óeðlilegt
að leitað væt'i éftir kauphækkun-
um og það epda^þótt vitað væri
að framlciðsjan' gæti ekki staðið
undir þeim.
Engum déffiií fTiug, að þessu og
þvílíku hafi -ráðíð umhyggja fyr-
ir kjarabólum .þéirra, sem hér eiga
hlut að máli, þegar þess er gætt,
að úr þessum sömu herbúðum hef
ir á -undanförnum árum verið lögð
megin áherzla á að sýna fram á,
að almennar kauphækkanir, gem
framleiðslan geti ekki staðið und-
ir án nýrra hjálparráðstafana,
væru verri en gagnslausar fyrir
þá, sem laun taka, og væri þeim
ti.’ tjóns' eins og ófarnaðar.
En það gefur auga leið, hvernig
til muni takast varðandi jafnvægið
í efnahagsmálum, þar sem einn
hinn veigamesti þáttur þeirra
mála, stefriau í kaupgjaldsmálum,
er látin á’ vald félagssamtaka án
íhlutunar ríkisvaldsins, þegar
svona vinnubrögð eru viðhöfð.
Engum gelur dulizt, vegna þess
hve öll þessi 'mál og s'amhengi
þeirra var upplýst í fyrravetur, að
verulegar almennar hækkanir á
kaupi og þar af leiðandi hækkanir
á verðlagi, umfram þau 5%, sem
lögfest voru, hljóta að hafa í för
með sér nýjar ráðstafanir vegna
framleiðslunnar, hækkanir á yíir-
færslugjaldi og útflutningsupp-
bótum, eða þá aðrar nýjar ráðstaf
anir. Verði svo engin breyting
gerð á notkun vísitölunnar við
mælingu kaupgjalds og afurða-
verðs, verða hinar nýju ráðstafan-
ir þeim mun stórfelldari.
Sterkt miftstjórnarvald
í efnahagsmáhim
ekki til hér
Ég skal engu spá um, hver nið-
urstaða verður þeirra athugana,
sem nú fer fram á næstunni inn-
an stéttasamtakanna og annars
staðar um þessi miklu vandamál,
en augljóst mun öllum, að í þessu
efni þarf endurskoðunar við. Það
mun ósk allra góðviljaðra manna,
að það takist að finna heppilegri
leiðir en þær, sem farnar hafa ver
ið undanfarið.
i Það hefir margoft verið bent á
og er ástæða til að rifja það upp
enn, að hjá okkur er ekki til neitt
slerkt miðstjórnarvald í efnahags-
málurn fremur en í öðrum lönd-
um, sem byggja á svipuðum stjórn|
arháttum og við. Alþingi og ríkis-
stjórn fjalla um rikisbúskapinn
sjálfan. Bankarnir hafa með hönd-
um útlánastarfið. En sumir hinir
veigamestu þættir þessara mála
eru alls ekki í höndum ríkisins
eða ríkisstofnana, svo sem ákvarð-
anir um kaupgjald og afurðaverð,
en eru í höndum atvinnurekenda
og stéttarsamtakanna.
Stéttasamtökunum er því ætlað
mjög þýðingarmikið hlutverk í
þjóðarbúskapnum. Þeim er bein-
línis ætlað að eiga ríkan þátt í
meðferð efnahagsmálanna með
ákvörðun stefnunnar í launamál-
um.
Engum getur dulizt, að stétta-
samtökin eiga hér hjá okkur tals-
vert erfitt með að gegna þessu
hlutverki. Kemur þetta af því'
hversu þau eru sett saman af mjkl
um fjölda félaga. Mörg þessara fé-
laga hafa sýnilega mikla tilhneig-
ingu til þess að fara alveg sínar
eigin götur án tillits til heildar-
stefnu, og samkeppni milli stétta
virðist afar mikil og hörð. Af
þessu leiðir sífelldan skæruhernað
í kaupgjaldsmálum, sem veldur
launafólki ekki síður en öðrum
miklum áhyggjum.
Margvíslegt ósamræmi leiðir af
þessu á ýmsar lundii'. Vinnustöðv
anir, þar sem í hlut eiga stundum
tiltölulega fámennir hópar valda
stöðvun framleiðslunnar og miklu
tjóni, fyrst og fremst þeim, sem
ekki hafa fastar tekjur en eiga
afkomu sína undir því að atvinnu-
rekstur og framleiðslustarf gangi
hrukkulaust með fyllsta hraða.
Ég er sannfærður um, að ekk-
ert er nauðsynlegra nú í þjóðarbú-
skap okkar en að stéttafélögin nái
að styrkja sig og efla. Að þeim
auðnist að verða samstæð og sterk
og fær um að j'etja sér ákveðna
stefnu í kaupgjaldsmálum og fram
fylgja henni.
Þetta er bókstaflega lifsnauðsyn,
ef forðast á stórfellt tjón og ef
nokkur von á að vera um að koma
á jafnvægi til frambúðar í þjóðar-
búskapnum.
Eftir þvi sem stéttasamtökin
verða sterkari og samstæðari, og
ná betri tökum á því þýðingar-
mikla hlutverki, sem þeim er ætl-
að að vinna í þjóðarbúskapnum,
eftir því muriu þau reynast félags-
mönnum sínum farsælli tæki í
kjarabaráttunni og eftir því munu
þau reynast þjóðinni í heild þýð-
ir.garmeiri stofnanir. Þannig hefir
þróunin orðið annars staðar og
þannig mun hún einnig verða hér.
Ósamstæð og sundruð samtök,
þar sem hver vinnur í samkeppni
við annan, munu alls ekki geta
orðið félagsmönnum sínum sú stoð
sem vera þarf og heldur ekki
reynzt fær um að eiga jafn ríkan
þátt í heilbrigðri þróun þjóðarbú-
skaparins og slíkum samtökum
verður að ætla í þjóðfélagi, sem
byggir á félagafrelsi og samninga-
frelsi, en ekki á lagaboði né sterku
ríkisstjórnarvaldi um ákvarðanir í
kaupgjaldsmálum. Það sama á við
um samtök hinna vinnandi fram-
leiðenda í landinu, sem eru áhrifa
rík í verðlagsmálum.
Hér þarf fyrst og fremst mikið
starf í samtökunum sjálfum, og
engir vita það betur en þeir, sem
þar fylgjast bczt með og mestan
hafa áhuga fyrir starfi þeirra.
En því bendi ég á þessi atriði
hér, að þarna er um einn veiga-
mesta þátt efnahagsmálanna að
ræða og að þau mál geta aldrei
þróazt á æskilegasta hátt nema
ríkisvaldið og félagavaldið í land-
ir.u stefni að sama marki, þ. e. að
jafnvægi í þjóðarbúskapnum.
í samráði við samtök stéttanna
þarf m. a. að endurskoða þá lög-
gjöf landsins, sem lýtur að þessum
efnum og skoða vandlega hvort
eigi er mögulegt að endurbæta
löggjöfina til stuðnings við far-
sæla lausn þessara mála.
Engar ýkjur eru það, að hjá
okkur í þjóðfélagi hinna frjálsu
félagasaíntaka og hins dreifða
valds', eru efnahagsmálin í
margra höndum og erfitt að sam-
stilla, en á því. er þó þjóðarnauð-
syn. Og frelsið viljum við hafa.

Itlftt /e/
tt.lK.
16. dagur
liennar. — En hvao þú ert
fákæn. Það er ekki hægt að
taka þessa freistingu frá móö
úi’ þinni svona snögglega. Hún
gæti misst stjórn á sér, og
nágrannafnir komizt að öllu
saman. Þú verður aö láta mig
ráða þessu máli til lykta,
Katharine.
Katharine hlö hásum
hlátri.
— Eg hefi lengi Játið þig
einráðan, og nú sérðu af-
leiðingar þess. Eg vil að lækn
ir skoði mömmu og leggi á
ráðin um lækningu hennar.
—■ Læknir? — Guð minn
góður, ætlaröu að láta ó-
kunnan mann sjá niðurlæg-
ingu móður þinnar? Guð fyr-
irgefi þér, Katharine.
—Láttu mig jafna það
sjálfa við guð, pabbi. En ég
vil ekki hafa Hetty hér á
heimilinu lengur. Hún verður
að fara — annars fer ég.
Faðir hennar hallaði sér aft
ur í stólnum. Allt í ehiu
fannst henni sem hann þrútn
aöi út og ýf'lif'stærri og öfl-
ugri. Haim'Ieít fast á Katha
rine.
— Jæjá' ,fá^u þá, sagöi
hann hægt’ én reiöilega. —
— Eg vil'-:hiél5(ffir enga dóttir
dóttir eiga en stelpu, sem
ekki hlýðif méi'. Þú kannt
ekki boðofÖíð; Heiðra skaltu
fööur þinn-og móður.
Katharine. h^i aftur.
— Já, íárííu:" Taktu saman
dót þitt og hypjaðu þið til
einhverrar frsénku þinnar.
— Pabbi. -N.ýtj.skalf hún svo
mikið, að-'-hún varð að setj-
ast. ' " ,
— Heyrirðu ekki til mín?
Nú hafði faðir hennar kreppt
hnefana ^yo að hnúarnir
hvítnuðu. “
— Jú, ég heyri til þín. Það
er satt, að þú einn hefir my.nd
ugleik til þess'að reka Hetty,
en ég mun gæta móður minn
ar, hvort sem þér líkar betur
eöa verr. Hettý' fær ekki lyk
ilinn að herbergi hennar
framar.
Nú var faðir hennar lík-
astur belg, sem loftinú hefir
veriö hleypt úr. — Ef þú aö
eins vissir, hve Hetty hefir
oröið aö þola vegna móöur
þinnar.
— En hvaö heldurðu, aö
fólk segi, ef þú rekur mig aö
heiman? Heldurðu, að þaö
„taki sig betur út“. Heldurðu,
að álit þitt hjá söfnuðinum
vaxi við þaö? Eg verð hér
kyrr, en ég geri það ekki til
þess aö gæta heiðurs heimil
isins.
— Katharine, ég meinti
það heldur ekki,ð sem ég sagöi
Þú veizt ekki, hvaö ég hefi
orðiö að þola. Eg hefi raynt af
öllum mætti að halda sann-
leikanum leyndum fyrir börn
um mínum. Þú ert svona hörö
viö mig, af því að þú skilur
þetta ekki til fulls. Þú munt
líta með meira umburöar-
lyndi á þetta, þegar þú kynn
ist því betur.
Þessi rödd, gömlu sögurn-
ar og siðareglurnar, sem hún
hafð'i fylgt öll þessi ár, yfir-
buguðu hana nú alveg, og hún
brast í grát.
— Gráttu ekki, vina mín.
Krjúptu á kné viö rúm þitt og
biddu algóöan guö um fyrir-
gefningu og handleiðslu. Eg
skil það vel, að þér hefir orð
ið mikið um þetta, en við
munum hjálpast að við aö
komast fram úr þessum ó-
gö'ngum. Þaö er bezt að ‘þú
hafir eftirlit með því, hve mik
iö móðir þín fær. Eg skal tala
við Hetty, og þú skalt hafa
lykilinn aö herbergi móöur
þinnar. Viltu þaö ekki?
— Jú, pabbi. Hún lá á hnján
um viö stól hans og grét. —
Eg heföi ekki átt að tala þann
ig við’ þig, pabbi.
Faðir hennar strauk hug-
hreystandi yfir hár hennar.
Nú var hann rólegri. Hann
hallaði sér aftur í stólinn og
ánægjubros breiddist um
andlit hans.
— Við skulum biðja: Drott-
inn minn, þú sem hefir lagt
á okkur þessar raunir ....
Orðin komu í runu. Já, faöir
hennar var fagurmæltur mað
ur. Hann hafði líka marga ára
reynslu í starfinu, og orðin
brugöust honum aldrei.
13. kafli.
Pabbi hafði sigraö einu
sinni enn. Katharine varð þaö
ljóst jafnskjótt og hún hafði
náð valdi á tilfinningum sín-
um. Þó var hún staðráðin í
einu — Steven og Ruth skyldu
aldrei fá vitneskju um þetta.
| Hún vakti yfir hverri hreyf
ingu þeirra, föl og alvarleg.
Drengurinn var fjórtán ára og
stúlkan níu, þau hlýddu henni
bæöi ,en þó var þeim i nöp
j við hana. Þeim þótti nóg um
ráöriki eldri systur sinnar.
Þau fengu ekki aö sjá móöur
sína nema þegar Katharine
þókknaðist. Móðir þeirra var
sjúk, var þeim sagt, og hún
þoldi ekki hávaða.
Stundum bráði þó af henni,
svo að hún var hress og eðli-
leg, og þá kom hún niður og
spjallaði glaðlega við börnin.
Svo lokaði hún sig kannske
allt í einu inni i herbergi sínu,
o gKatharine varði dyrnar.
Faðir þeirra dvaldi æ meira
einn inni i skrifstofu sinni.
Honum var kannske ekki held
ur alls kostar gefið um ráð-
riki dótturihnar.
Nú kom það meira aö segja
stundum fyrir, aö hann sótti
ekki messur eöa safnaöar-
fundi. Það hafði aldrei hent
áður. Katharine fór þá ein
og Katharine varði dyrnar.
þung á brún og alvarleg. Safn
aðarfólkið haföi enga hug-
mynd um það, sem gerðist
heima hjá Venners-fólkinu.
Þaö rabbaði vingjarnlega
við Katharine og sagði: •—
Blessaöur Venner, hann er
ekki orðinn eins góður til
heilsunnar og áöur. Það eru
kannske áhyggjurnar vegna
sjúkleika konu hans, sem fara
svona með hann. Við verðum
aó biöja fyrir þeim og vona,
aö Katharine veitist styrkur
til þess aö bera þessa þungu
byröi.
Henni tókst það, hvaðan
henni kom styrkur til þess,
vissi hún ekki ,og hún vissi
heldur ekki, hve mjög mundi
reyna á þrek hennar á næst-
unni. Vonin um aö úr raknaði
var henni allt. Hún var aðeins
tvítug að aldri og átti enn
bjartsýni æskunnar.
Dagarnir uröu að mánuöum
og Katharine fann, að ástand
ið batnaöi ekki. Henni varð
brátt ljóst, aö það var orðiö
um seinan að reka aþnn högg
orm út, sem kominn var i hús
iö. Hina rströngu og gömlu
fjölskylduvenjur tóku að slæv
ast. Faöir hennar vanrækti
sunnudagsfundina i söfnuöin-
um æ oftar. Hann sat í skrif-