Tíminn - 05.12.1958, Qupperneq 7

TÍMINN, föstudaginn 5. descinber 1958.
2
Stjornarandstæðingar í liði kommúnista réðu tillög-
um þeirra og miðuðu þær við að loka færum leiðum
Tillögur Framsóknarmanna em í beinu framhaldi af
yfirlýstri afstöðu ríkisstjórnarinnar í vor
RætJa Eysteins Jónssonar, fiármálaráíh. á fundi Framsóknarfél. í fyrrakvöld
Nú hefur forsætisráð-
herra lýst því hvað ríkis-
stjórnin áleit í vor að þyrfti
til þess að nokkur von væri
að leysa efnaahgsmálin á for
svaranlegan hátt, og ég ætla
ekki að endurtaka það, því
að það hefur verið endurtek
ið í allt sumar í okkar blöð-
um og annars staðar.
Það varð niðurstaðan, að það
væri óhugsandi að konia þess-
’ um málum í nokkurt viðunandi
horf, ef vísitöluskrúfan ætti að
halda áfrani að leika I.ausum hala.
Og þctta var viðurkennt af allri
ríkisstjórnfnni þá.
Næster spurningin: Hverjar eru
tillögur Framsóknarmanna eins og
3iú er komið?
Okkar höfuðuppástunga er sú,
að Iaunastéttir og þá um leið
framleiðendur, bændur, falli frá
15 vísitölustigum á jafnréttis-
grundvelli. Þessar stéttir féllu frá
6 vísitölustigmn 1956, og mun
enginn hafa talið sig skaðast' á
því.
Þessum 15 stigum er hægt að
falla frá og búa samt við jafn-
niikinn kaupmátt launa og í októ-
ber í haust eða febrúar í vetur
sem leið.
Mun þá margur segja: Ekki
standa þessi mál sérstaklega hættu-
lega, ef hægt er að stöðva verð-
bólguhjólið eftir þessa grunnkaups-
hækkunarveltu með því, að falla
frá 15 vísitölustigum. En eftir þá
hreytingu mundi kaupgeta tíma-
kaupsverkamanna verða meiri en í
febrúar s.l.
Við álílum að þetta sé hægt, ef
menn vildu sýna þessa tilhliðrunar-
semi, sem er ekki fórn fyrir neinn,
því að þó að menn haldi áfram að
velta áfram dýrtíðarhjólinu, hvort
sem það verður eftir niðurgreiðslu-
leiðinni eða með því að taka nýju
vísitölustigin inn í kaupið og fram-
leiðslukostnaðinn, þá græðir eng-
inn á því. Það græðir enginn á því,
að veita yfir sig dýrtíðarbylgjunni
á nýjan leik. Það verður allt tekið
af mönnum aftur, og menn hafa
ekkert nema skaðann af hinu ægi-
]ega dýrtíðarflóði.
Hvað þarf þá af fé, til þess að
þetta sé framkvæmanlegt, og hvern'
ig er þetta hugsað í einstökum
atriðum?
Það þarf fé til þess að auka út-
flutningsuppbæturnar vegna grunn
kaupshækkananna umfram 5%,
sem standa auðvitað áfram í gildi.
Hagfræðingar telja, að ef bæta
setti .allan þann kostnaðarauka
þyríti 105 milli. Álitið er að frysti-
húsin þurfi alls ekki fullar við-
aukabælur. Aftur á móti kemst
Norðurlandssíldin ekki af nema fá
tiltölulega betri bælur en i fyrra.
Þessi tala gæti máske lækkað eitt-
hvað, en ekki svo neinum úrslitum
valdi í þessu öllu.
Þá þarf 55—90 millj. króna, til
þe.ss að greiða fyrirsjáanlegan halla
á litflutningssjóði á næsta ári, að
óbreytlum ástæðum. Tekjuöflunin
í fyrra er þannig, að það vantar
55—90 millj. fyrir hæsta ár, að öllu
óbreytlu. Á þessu ári er úlkoman
hetri, því að mikið af framleiðsl-
unni í ár var bætt með gamla upp-
bótarlaginu,
Þá þarf að greiða 56 millj. eða
svo í launauppbætur til opinberra
starfsmanna, upphætur á trygg-
ingargreiðslur og hækkun á ýmsum
rekstrarliðum fjárlaganna vegna
grunnkaupshækkananna frá í fyrra.
Þetta er cnginn smápeningur
samanlagt, sem fram er talið, þótt
fallið sé frá vísitölustigum.
Verður þá ekki svo gífurleg
EYSTEINN JÓNSSON
hækkun á verðlagi og vísitöiu
vegna nýrrar tekjuöflunar, að vísi-
töluskrúfan fari af stað á nýjan
leik? Svarið við þessu er, að við
getum ekki stöðvað skrúfugang-
inn á þessum grundvelli, lienia
liafa líka peninga til þess að vem
færir um að greiða niður þá
hækkun á vísitölunni, sem verð-
ur af nýjum álöguni og 4—5 vísi-
tölustigum að auki, sem eru ým-
ist komin fram eða rétt ókomin
umfrarn þessi umtöluðu 15 stig.
Þetta teljum við að mundi verða
hægt, ef við þyrftum ekki að afla
fjár með almennum álögum nema
til útflutningssjóðs, en gætum af-
greitt fjárlögin án stórfelldra,
nýrra álaga, og þá án þess að lækka
framlög til atvinnuveganna og
verklegra framkvæmda. Þetta telj-
um við að mundi geta tekizt. Og við
teljum einnig, að áætlanir á tekj-
um útflutningssjóðs hjá hagfræð-
ingum séu það \rarlegar að gera
megi ráð fyrir umframtekjum, til
þess að standa undir nauðsynleg-
um niðurgreiðslum, til þess að
stöðva dýrtíðarvöxtinn við 217 stig.
Okkur er ljóst, að með þessu yrði
teflt á tæpasta vaðið; ekki mætti
mikið út af bera — en með all-
góðri útkomu ríkisrekstrarins í ár
að bakhjarli, virðist vel verjandi
að taka þessa áhættu, enda mikið
að vinna:
Víxlgaugur dýrtíðarinnar stöðv-
aður. Framleiðslunni skapaður
góður grundvöllur áfram. Kaup-
máttur launa eins og í október
og laun verkamanna þar með
betri en í febrúar s.I. Komið í
veg fyrir stöðvun framfara og
uppbyggingu atvinnulífsins víðs-
vegar uni I.andið.
Af þessu má sjá, að það er
liægt að leysa þessi mál án veru-
legra fórna, ef hyggilega er að
farið. En af þessu sést lika glöggt
hversu gersamlega óviðráðanleg
þessi ,mál eru, ef vísitölustigin
15, ættu að halda fullu gildi í
kaupgjaldinu eða greiðast niður
ásamt liinu öllu.
Reist hefur verið aldá gegn
því einu sinni enn, að vísitölu-
skrúfan sé tekin úr sambandi.
Kommúnistar standa fyrir því, sem
fyrr. Vísitölunni beri að halda í
órofa sambandi við kaupgjaid og
afurðaverð. Þessu fylgir sú tillaga,
að notaðar séu niðurgreiðslur og
aðrar slíkar ráðstafanir til þess að
stöðva dýrtíðina. Því er sem sagt
haldið að niönnum, að það sé hægt
að stöðva dýrtíðina, með því að
greiða niður og hafa vísitöluskrúf-
una í sambandi. En þelta er blekk-
ing.
Ef vísitalan er höfð í órofa
sambandi við kaup og afurða-
verð, þá heldur dýrtíðarspólan
áfram, hvernig sem íarið er að.
Þó reýnt verði að eyða áhrifun-
um í bili með niðurgreiðslum, þá
kostar það svo mikia tekjuöflun,
að það ræðst ekki við neitt. Af-
leiðingaBnar verða aftur gífurleg
hækkun á vísitölunni og svo
áfram ög áfram.
Ég nefni hér nokkrar tölur til
þess að sýna mönnum hvert þetta
myndi leiða:
Ef þessa leið ætti að fara, þá
mundi þurfa að greiða vísitöluna
niður fyrst um 20—21 stig. Það eru
17 stig komin núna strax og 3 eða
4 bætast við eftir örstuttan tíma,
sem afleiðing af því, sem þegar hef-
ur gerzt, m. ö. o. 20—21 stig. Þetta
kostar ekki minna en 130 millj., en
er lítt eða ekki framkvæmanlegt
þótt fé væri til, því að úr þessu
yrði mjög stórfellt misræmi í verð-
lagsmálum innanlands.
Þá þyrfii vitanlega að afla nýrra
útflutningsuppbóta, jafn mikilla
eins og eftir okkar ieið eða eftir
áællun hagfræðinga 85—105 millj.
og upp í hallann á útflutnings-
sjóðnum 55—90 millj. Loks launa-
uppbætur og grunnkaupshækkanir
á fjárlögum 56 millj. Þetta gerir
samtals gífurlegar fjárhæðir. Upp
í þær kæmi eins og í okkar dæmi
það, sem kannske mætti hækka
tekjuáætlanir, sem fyrir liggja, en
eftir stæði a. m. k. 200—250 millj.,
sem afla yrði með nýjum álögum,
og þar til viðbótar þó einhver
tekjuöflun vegna fjárlaganna.
Afleiðingar þessa yrðu svo
stórfelldar, nýjar hækkanir á
vísitölunni, sem ekkert fé væri
til þess að greiða niður, og dýr-
tíðarskrúfan því í fulluni gangi
áfram. Engi,nn gæti á þessu
grætt. Þannig fer, ef skrúfu-
ganginum er við lialdið, og það
engu síður þótt menn þykist ætla
að stiiðvvi dýrtíðina nieð því einu
að „borga hana niður“.
Fram hjá þessu atriði er bara
gengið einfaldlega með því að segja
að afla eigi tekna til þess að greiða
niður vísitöluna, án þess að það
snerti nokkuð almenning í landinu.
En við, sem höfum fengizt' við þessi
mál nokkuð lengi og með ýmsum,
þekkjum svona hér um bil hvaða
úrræði það eru, sem þessir herrar,
sem þannig tala, hafa þegar kemur
að því að ákveða, hvar eigi að taka
peningana, þá verðitr alltaf það
sama uppi á teningnum. Það er
ekki hægt að leggja á svo gífur-
legar fjárhæðir, án þess að það
snerti allan almenning í landinu.
Þá er stungið upp á því, að. í
þessa lút sé kastað 50 til 60 millj.
af því fé, seni varið er til verk-
legra framkvæmda víðsvegar um
landið, m. a. til atvinnuaukningar
og annarrar slíkrar starfsenii.
Þetta inundi jiafngilda helmings
niðurskurði eða svo á öllum slík-
um framkvæmdum, og valda al-
veg straumlivörfum í þessu efni,
algerri stefnubreytingu. Þetta er
stefna kommúnista.
Það yrði eyði’agt, sem upp hef-
- ir verið byggt Undanfarið. Mundi
þetta gerbreyta atvinnuástandinu
víðsvegar um Iand, og eyðileggja
trú manna á áfmmhaldandi upp-
byggingu atvinnulífsins út um
land. Straumurinn til Reykjavík-
ur mundi hefjast aftur til stór-
tjöns fyrir alla landsmenn jaftit.
Þessi stefi?i'i, að viðhalda vísi-
töluskrúfunni og ausa í gin
ófreskjunnar því fé, sem varið
hefir verið til framfara, mundi
leiða út í verra kviksyndi en
nokkru sinni fyrr.
Launastéttir og alþýða gætu
ekki grætt á þessu, en skulda-
köngar og veTðbólgubraskarnr
ílialdsins mundu græða.
Nú höfum við i i'ikisstj. fengið
í hendur tillögur Alþýðubandalags
ins. sem eru eins konar ,,út-
færsla“ á þessari stei'nu. Það er
ekki einu sinni hirt um að hafa
samhengi í eí’ninu. Það er talað
um að borga niður 15 vísitölustig,
þótt fyrir liggi að glíman stendur
strax við 17 stig og 3—4 stig að-
eins rétt ókomin. Engar tillögur
eru um þetta til, sem hægt er að
henda reiður á, nema helzt hin
þráláta krafa um einhliða lækkun
á verði iandbúnaðarafurða.
Þá er byggt á því, að til auk-
inna útflutningsuppbóta þurfi 39
milljónir, en það er ekki helming
ur þess, sem þarf, að dómi hag-
Lræfjinga ef sjávarúitvegurtnn
(hátar og togarar) ættu að búa
við sömu kjör áfram og hann hef-
ur nú. Ráðherrar koipmúnisla
segja, að útvegurinn þurfi ekki
meira. Þetta cr ekkert nema
blekking og alveg. óframkvæman-
legt að þrengja svo að framleiðsl-
unni. Sami ráðherra, sem þetta
segir, sagði líka í fyrra í febrúar,
að það þyrfti 25 milljónir vegna
útfluíningssjóðs og 65 milljónir
vegna rikissjóðs. — En eftir 7
mánaða þóf stóð hann frammi fyr-
ir því, að það þurfti 280 milljónir
en ekki 90 milljónir.
Á halla útflutningssjóðs, 55—90
milljónir kr. er ekki minnst í til-
lögiinum, né upphætur á laun opin
berra starfsmanna og • önnur slík
útgjöld, sem þúið er að sam-
þykkja.
Tekjuöflunarúrræðin, til þess að
standa undir hinum gífurlegu nið-
urgreiðslum, útflutningsuppbótun-
um nýju og launauppbótum ríkis-
ins eru þessi:
að hækka verð á tóbaki og á-
fengi og benzínskatt.
að skera niður á fjárlögum,
fyrst og fremst fjárfestingar-
útgjöld.
að nota af greiðsluafgangi ríkis-
ins á þessu ári (20 millj).
að Seðlabankinn hækki vexti
sína.
Þesasr tillögur eru hreinar
málamyndatillögur um tekjuöfl-
un, til þess að mæta þeim gífur-
Iegu útgjölduni, sem ímindL leiða
af vísitöluskrúfustefnu fcomniún-
ista. Fjáröflunin þyrfti að nema
liundruðum milljóna króna, eins
og ég hefi sýnt fram á.
Varðandi lækkun á fjárlögum
haf3 ekki skriflegar, sundurliðað-
ar tillögur borizt, en nefnd til
dæmis lækkun á atvinnuaukningar
fénu, greiðslu jarðræktarframlaga
i skuldabréfum og sömuleiðis að
greiða hluia af framlagi til at-
vinnuleysistryggingasjóðs í skulda
bréfum.
Mörgum mun þykja svona till.
í efnahagsmálum furðulegar. Það
er ekki nema von. Hér býr sérstak
ur hugsunarháttur á bak við. Þeim
dettur ekki i hug að þetta fái
staðizt.
Skýringarinnar er að leita í hugs
unarhætti, sem Haraldur Jóhanns-
son hagfr. gefur uppiýsingar um
í Þjóðviljanum í haust, þegar hann
ræðir um það, sem gerðist í fyrra-
vetur.
Hann segir: „Alþýðubandalagið
vildi ekki leggja svo mikla nýja
skatta á, að þeir dvgðu lil að brúa
: bil tekna og útgjalda.“ Og svo
. kemur skýringin neðanmáls:
„Að baki þessari afstöðu Al-
þýðubandalagsins er þessi þanka-
gangur: Er nokkur munur á
eðli verðhækkana vegna víxl-
verkana vísitölunnar og verð-
! afiað með álögum, sem hækkuðu
1 vöruverðið og síðan kaupgreiðslu-
! vísitölu og kaupgjald, og að lokum
■ vöruverð. Skattheimtan sjálf
leiddi þannig til verðrýrnunar
gjaldmiðilsins. Hefði þess vegna
ekki komið í sama stað niður að
grípa til deficit financing, þ.e.
aukinna bankaútlána.“
Þarna hafq menn það. í fyrsta
lagi álitið á skrúfugangi vísitölunn
ar, sem kommúnistar nú heimta
að viðhaldið verði. í öðru lagi, að
það sem fyrir þeim vakir er að’
i það séu búnir til nýir peningar
: í seðlabankanum, til þess að leysa
vandann og halda niðri dýrtíðinni!
j Þess vegna leggja þeir ekki til nú
fremur en áður, að afla tekna i
útgjöldin. Bara að prenta seðla.
Þelta er þá það, sem kommúnist
ar höi'ðu fram að léggja þegar
! skera á úr um það, hvort eigi að’
. leysa efnahagsmálin í ríkisstjórn-
inni eða ekki.
Engin sem hér er inni mun efast
um hvað verið er að fara.
Tillögunuin ráða líka andslæi?
ingar stjórnrinnar í Sósíalista-
flokknum. Þeir sem liafa viljaö
og vilja stjórnarsamstarfið feigt
og liafa unnið gegn því • undan.-
farið fyrir opnum tjöldum. Þetta
kemur ekki svo injög á óvart
þegar þess er gætt, scni ekkerí
hefur farið dult undanfarið, a‘ö
þeir sem staðið liafa að stjórnar
samstarfinu hafa alvég gefist
upp og afhent hinurn ráðin.
Eg ætla ekki hér að rekja stai í:
ríkisstjórnariWnar. Hún hefur
mörgu góðu til vegar komið og
margir munu eftir henni sjá, e£
hún verður nú felld af þessuin
öflum.
i Mest er þó það afrek stjórnar-
; innar að hafa valdið strauihhvörf-
' um í atvinnulífi landsins með
! stuðningi sínum við uppbyggingu
atvinnulífsins víðs vegar um land,
jafnhiiða því sem hún hefur einn-
ig borið gæfu til að leysa stærstu
mál höfuðborgarinnar og nágrenn,
is, svo sem t.d. Spgsvirkjunai-
málið.
En sá galli hefur verið á sam-
starfinu frá upphafi, eins og for
sætisráðherra rakti hér mjög
greinilega, að enginn flokkur hef-
ur raunverulega staðið með þess-
ari ríkisstjórn heill og óskiplur,
nema Framsóknarfl. og kvcður svc
ramt að þessu, eins og hann, sagði,
að stjórnin hefur ekkert málgagn
haft lieils hugar nema málgagn
Framsóknarflokksins — Tíminn.
í Aiþýðuflokknum og Sösialista
fiokknum hefur frá upphafi verið
öflug stjórnarandstaða undir for-
ustu Einars Olgeirssonar, sem hef
ur ráðið Þjóðviljanum frá fyrstu
tíð og sem hefur allan tímann haft
samband við stjórnarandstöðuna.
Jafnframt þessu hefur í Áiþýðu-
flokknum verið öflug klíka hægri-
manna, sem hafa haft stöðugt sam
band við stjórnarandstöðuna í
Sjálfstæðisfl. frá því að þessi ríki;
stjórn settist í stólana.
Undir eins og það lá ljóst fyrir i
sambandi við efnahagslöggjöfina
á s.l. vori, að allt var undir því
komið um framtíð þessarar stjórn-
ar, að hægt væri að losná frá vísi-
töluspólunni með einhverjú móti
og finna nýjar leiðir í efnahags-
málunum, sameinaðist allt- þetta
lið, íhaldið, stjórnarandstaðan í
sósfl. með Þjóðviljann að málgagni,
og hluti af Alþ.fl., urn, að ckki
kæmi til nokkurra mála að slíkt
ódæði mætti ske!
Og, eins og Hermann Jónassoni
tók hér fram, hefur verið háður
harðsnúinn undirbúningur og kosn-
ingabarátta fyrir Alþýðusambands-
. þingið, sem m.a. hefur mið’ast við
I að koma þessari hugmynd, sem
átti að leggja fyrir Alþýðusam-
bandsþingið, fyrir kattarnef.
Hér kom einnig til stjórnlau9
ótti, bæði kommúnistanna og Alþ.-
fl.mannanna við áróður íhálds-ins í
verkalýðsfélögunum.
Þá er ein undirrótin að þessu,
harðsnúin mótstaða gegn þeirri
stefnu, að halda uppi öflugum fram
' förum í sjávarplássum og sveitum
: landsins.
; Þessi hreyfing, innan samstarfs-
' flokka okkar, varð sterkari eftir
síðustu bæjarstjórnarkosningar, því
i að þá jókst hræðsla sumra við'
j áróður íhaldsins.
| Hver varð svo niðurstaðan af
þessum vinnubrögðum og’þessum
| klofningi? Niðurstaðan varð sú, að
ráðherrarnir í ríkisstj. töldu sér
ekki fært að standa að neinum
till. um efnahagsmálin n\eö Fram-
i (Framh. á 8. síðu.)