Tíminn - 03.01.1959, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardagiim 3, janúar 19591.
Dr. Vilhjálmur Stefáns
son á gömlum slóðum
Um 750 þúsund fjér eru á fóðrum í vetur.
Iragar, en jafnframt ber að minn-
íst þess, að elztti dragarnir eru
aú að ganga úr sér, fyrnast að
'ullu og aðrir eyðileggjast við
•lys og óhöpp, svo að fjölgunin er
tuðvitað ekki eins mikil og inn-
lutningurinn gefur í skyn.
Af öðrum vélum og tækjum
nun min-na hafa verið flutf. inn
;n gerzt hefur að undanförnu, en
íokkuð kom þó af mjaltavélum
mdir árslokin, og var með því
1 ippfylltur aðeins'" hluti af þeim
jrýnu þörfum, sem er fyrir mjalta
/élar víða um sveitir.
Hversu mikið var byggt á árinu
i' sveitum landsins er enn ekki til
alning yfir, en fastasjóðir Bún-
iðarbankans, og lán úr þeim, eru
jezti mælikvarðinn á þær fram-
cvæmdir.
Talning lána og lánsfjárhæðir
ir fastasjóðunum voru ekki end-
mlegar þegar ég fékk yfirlit þar
t aðfangadag jóla, þá var cftir að
jorga allmörg lán, sem afgreiðslu
löfðu þó fengið og greiða skyldi
,'yrir áramótin.
Fram að þeim tíma var búið að
7eita um 900 lán úr Ræktunar-
i.jóði og samanlögð upphæð þeirra
aam 43,5 milljónum króna. Úr
oyggingasjóði var þá búið að veita
"im 160 ný lán og svo mörg við-
oótarlán vegna áframhalds við
oyggingar, sem byrjað var á fyrr,
en samtals námu lánsfjárhæðir
■jóðsins 9,4 milljónum króna. Veð-
leildin hefur verið févana eins og
itundum fyrr, svo að lán úr henni
námu aðeins 646 þúsund krónum.
Á vegum Landnámsins var unn-
ð eins og að undanförnu. Sam-
jykkt yolu 78 nýbýii á árinu, upp-
óygging fi-amkvæmd á 8 eyðijörð-
im, 8 bæjaflutningar voru sam-
jykktir og veitt aðstoð á 9 stöðum
il þess að fyrirbyggja að jarðir
?æru í eyði. Samkvæmt þeirri
agagrein, er kveður á um aðstoð
'rins opinbera við stækkun túna
i þeim jörðum, er hafa minna en
10 ha tún, var unniö á árinu. Magn
beirra framkvæmda er ekki enn
óekkt fremur en magn jarðræktar-
:?ramkvæmda yfirleitt.
Miklar athaínir
á vegum Sand-
græftslunnar
Þá ber þess að geta, að á veg-
um Sandgræðslu rikisins voru at-
hafnir miklar. Lönd voru varin
gegn ágangi búfjár, örfok hindrað
á sama hátt og sáning og.dreifing
áburðar á sahda framkvæmd eins
og að undanförnu. Svo var það ný-
mæli upp tekið að nota flugvél
til áburðardreifingar á óræktuð
lönd og í óbyggðum. Um undan-
farin ár hafa flugvélar verið tekn-
ar í þjónustu landbúnaðar víöa um
lönd, til áburðardreifingar, til fræ-
sáningar og til dreifingar skor-
dýraeiturs.
í fyrsta sinn var þetta gert hér
nú og þar með markað njtt spor
í ræktunarsögu okkar. Árangur-
:nn af fyrstu tilraun í þessu efni
lofar góðu og má vera að hér sé
ágæt hjálp fengin til þess að efla
•íðlendi gróðurbreiðu landsins
eða að minnsta kosti til þess að
hamla gegn veldi niðurrifsafl-
anna, sem í sífellu herja á gróð-
urinn um öræfi og óbyggðir.
í>á má 'geta þess, að eyðing refa
og minka hefur verið skipulögð
óg að unnið með meira fjármagni
og meiri mannafla en áður, undir
leiðsögn starfsmanns, veiðistjóra,
sem annast f amkvæmdir og for-
sjá þessa hultverks á vegum Bún-
aðarfélags íslands.
Það nýmæli var á vettvang fært
á þessu ári, að landbúnaðarsýning
var haldin á Selfossi í ágústmán-
uði. Stóð hún nær vilcu og var sótt
af þúsundum manna víðsvegar að.
Búnaðarsamband Suðurland stóð
fyrir sýningunni.
Þá var umfangsmikið landsmóí'
hestamannafélaga haldið á Þing-
völlum.
Mörg sveitabýli
fengu rafsr.Rgu á árinu
Raforkuveiturnar teygja nú
greinar sínar vítt um land, hæg-
ar að vísu en ýmsir óska en lík-
lega örar en eðlilegur fjárfesting-
armáttur þjóðarinnar hefur bol-
magn íil. |
Raforkumálastjóri tjáir, að á ár-
inu hafi á annað hundrað sveita-
heimili fengið orku frá samsveit-
unum og um 20 hafi reist einka-
stöðvar. Er nú rafmagn frá sam-
sveitum komið á um það bil 2000
sveitaheimili, eða á nálægt %
af þeim fjölda, sem 10 á.a áætlun-
in um rafvæðingu gerði ráð fyrir.
Og svo eru nú einkastöðvar á sem
næst 1000 sveitaheimilum. Þar
bætist lí'ka við. Smástöðvar — svo
sem 3—4 kílówött — virðast ódýr-
astar og því hentugastar, til Ijósa
og til eldhúsverka þar, sam sam-
veiturafmagnið kemur seint eða
ekki.
Sími er nú nær því á hverjum
sveitabæ. Vegir hafa verið lagðir
um sveitir og brýr byggðar til efl-
ingar samgönguskilyrðum þar.
Verkefnin voru mö.g og eru það
stöðugt, og eiginlega skortir alltaf
vinnuafl úi'i í sveit. Á þriðja
hundrað útlendingar voru þar við
stórf í sumar og á annaö hundrað
í vetur.
Ný vitSfangsefni
INý v.u.iuu iyg viðfangsefni eru
framundan. Þei.ra á meðal má
telja viofangjefni, sem undirbúin
hafa verið á þessu ári og til fram-
kvæmda aoma nú um nýar, en það
er sam>ala á eggjum, með tilheyr-
andi mati og ílokkum, og svo
Osta- og jmjjfsaian, sameignarfé-
lág mjólkursamlaganna og Mjoík-
ursamaoiuan„r. Eru hvo.utveggja
samtök framleiðendanna, er miða
að því að efla vöruvöndun með
mati og oæta jölufyrirkomulag.
Osta- og smjörsalan verður um-
boðssölum.ðsvóð, er annast dra.f-
ingu og útflutning afurða mjóík-
ursamlaganna. Hlutve k hannar
er m. a. að útrýma lélegri cg mið-
ur góðr vöru og stuðla að því að
framleiddar verði og seldar ein-
ungis ágæiar vörur. Verðu. því
viðhaft viirumat, með yfirmat
norskr. .'jólkurvöruframleiðenda
em 5 og er hér nú, og

Ríkisháskólinn í Norður Dakota
' 75 ára afmæli á þessu ári og
'efir þeirra merkistímamóta í
ögu hans verið minnzt með ýms-
im hætti, en eins og alkunnugt er
hefir fleira námsfóllc af íslenzkum
"ttum stundað nám á þeim há-
kóla en á nokkurri annarri æðri
nenntastofnun í Bandaifkjunum.
Aðalafmælishátíð skólans fór
f am dagana 6.—8. nóvember, er
haldin var þar mikil fræðslumála-
ráðstefna, sem forystumenn í
menntamálum víðsvegar úr Banda
ríkjunum og Kanada tóku þátt í
með ræðuhöldum. Meðal þeirra,
sem aðalræðurnar fluttu var hinn
heimsfrægi landi vor, iandkönnuð-
urinn og rithöfundurinn, dr. Vil-
hjálmur Stefánsson, er á sínum
tíma stundaði nám á Rikisháskól-
anum, og varð heiðursdoktor við
hann árið 1930. Voru þau dr. Vil-
hjálmur og frú Evelyn kona hans
heiðursgestir háskóians á afmælis
hátíðinni.
Ræðuefni dr. Vilhjálms var
„The University and the Scandi-
navian-Americans“. Mælti hann
að öðrum þræði í skemmtilegum,
léttuni tón, vék að námsárum sín-
um á háskólanum og að sögnum
þeim, sem myndast hafa um dvöl
hans þar, en hann er fyrir löngu
orðinn þjóðsagnahetja í annálum
skólans. Jafnframt sló ræðumað-
ur á alvarlegri streng í ræðu
sinni, fór fög-um orðum um það
haldgóða, menningarlega vega-
nesti, sem hann hefði flutt með
sér úr lieimahúsum, og dró sér-
staka athygli áheyiænda sinna að
íslenzkri og norrænni menningu
og bókmenntum, er hann taldi
mesta heiður og hrós íslending-
um og frændum þeirra á Norður-
löndum.
Fræðslumálastefnunni lauk um
hádegi laugardaginn 8. nóvemher.
Sunnudagsmorguninn 9. nóvem-
ber lögðu þau dr. Vilhjálmur og
frú hans leið sína norður í íslend-
ineabyggðina í N.-Dakota, á æsku
stöðva.r hans, en hann er, eins og
kunnugt er, alinn unp á landnáms
býli í grennd við Mountain í N,-
Dakota. Af hálfu Ríkisháskólans
fvlgdu þeim hjónum úr garði dr.
Christopher J. Hamre, yfirmaður
deildar háskólans í æðri náms-
greinum og dr. Richard Beek, for-
seti háskóladeildarinnar í erlend-
um málum og ræðismaður íslands
í Norður-Dakota. Ennfremur voru
með í förinni dr. Gúðmundur
Grímsson, forseti Hæstaréttar
Norður-Dakota '■íkis og frú Grím-
son. er þau hjónin höfðu einnig
ver;ð gestir háskólans í afmælis-
hátíðinni. Eru þeir dr. Vilhjálm-
ur og Guðmundur dómstjóri æsku
vinir og skólabræður.
Þegar norður til Mountain kom,
lá leiðin fyrst heim á æskuheimili
dr. Vilhjálms, í för með þeim
hjónum Birni og Guðrúnu Olgeirs-
son, sem þar liafa búi'ð áratugum
saman og gat ekki ákjósanlegri
le’ðsögumenn. Margt hefir að von-
um breytzt síðan dr. Vilhjálmur
kom síðasf á þessar æskustöðvar
'ínar fyrir meira en hálfri öld, en
umhverfið var um margt óbreytt,
lækinn sinn og hvamminn fann
hann, bæjarstæði bjálkahúss
frumbýiingsáranna og fleira, sem
vakti honum í brjósti ljúfar minn-
ingar frá löngu liðnum dögum.
Munum við öll, sem nutum þess
að vera með honum á þessari pfla-
grímsför á æskustöðvarnar, verða
langminnug stundarinnar, er við
áttum þar dvöl. Fortíð og samtíð
tóku höndum saman yfir tímans
djún stundina þá.
Að þeirri ferð lokinni var liald-
ið heim til Tryeeva Bjarnasonar,
æskuvinar dr. Vilhiálms. og setzt
að ríkulegum miðdesisverði á
vUtlegu heimili þeírra Biarnason-
hióna. voru þar einnig saman-
'Vni-nnir fleiri fo’-nvmtr dr. Vil-
hiálms. og urðu þar eðlilesa fagn-
aðarfundir. Að m’ðdeeisverði lokn
um ckemmtu menn sér með sam
ræðmn os sameismleeum söng ís-
InnTtra söneva undir forust'u frú
Fvelvn Stefánsson. sem hefir á-
gæta söneriidd og kann fjölda ís-
lenzkra oönsva oe kvæða og ber
bau prvðileea fram. Því næst var
Urin stutt ferð unn í 'Pembína-
fiöll. oe =á baðan vítt vfír fagra
ng söffuríka falendincfabvEreðina,
bví að beiðaikírt var bn að dálítið
væri cvalt í veðri: blómlee bænda-
bvb'n blö&fu v'ð siónnm. baustföl-
ir akrar roðaðir eeislnm síðdegis-
sóiar r>ó að bvesðín væri eigi eins
hósmldarlee Off hnn er oð sumi’-
inti, var hún eiei að síður bæði
fonffvfð ne frfð vf'rii+um.
Ff+ir að skilnaðarckál hafði ver
ið dnrVkirt í ’’amrn.fslrin7.ku kaffí
á heimili ItO'lTa ■Riavnason-hión-
anna var hald'ð til FiUheimilis-
inc .'Rorear" að Moun+ain oe fór
har fram tntv++öknvpÍ7la +ii heiðui’S
hpim dr V’lhiálmi oe frti haus,
pe var bar vp'tt af rausn ne nrýði.
TTm pða vf’l’ 1 nr* manns munu hafu
sót+ hornian eftirminniipea mann-
r-«noð víðsveear að úr fslendinga-
■hveeðinni.
cóknarorestnrinn. séra ++lafur
ckóliason. bauð gecfi velknmna
ht+ríiim orðum. ]ét alla svngja
TTvað er svo elatt sem eóðra vina
tiTndur “ oe 'kvaddi cfða.n til sam-
Vomi,c+ió”nar R’phard Bepk. seiTt
kvnn+i h+na póðn pecfi. Gnðmund-
ur dómo+ióri flutti ávarn. bar sem.
hi'nn lót f liósi ánæPtu rinn yfil’
hvf að hafa po+að VP.rið mpð í beSS
arí ■nilaerímcfnr æskuvinar síns á
fpnnar clóðii’ boirra beppja. Dr.
TTdhiáTmur fiutti faera ræðu,
mi-n.n+ist með míklum innileib
makev+öðva cfnna op æckuvilia.
Var hanu miöp hvltur í ræðulok,
ep auðfnndið að fóik var að bjóða
hiortanleea vel'knminn heim víð-
fvmean cnn iivöoðar'iivn a r. seni
Vvnrki hafði f fiariæoðinnt gTeymt
eömirim pö+iim né ffnmlina v’nutTl.
Tfom hað o-löppt fram f drenpileg-
um nvðum F. M. Emarssonar rikis-
hinermonns. C” hann hakkaði dr.
Vi+hiálmi oe frú haos knmnna.
Aiik h+ns alnipnna sönPs. söng
f”ú Evelvn S+pfánscnn fslenzka
sönpva vi'ð mikla hrifningu áheyr-
pn d a.
Að veizluhaklinu inknu gafst
camknmueestum tækifæri til a<5
hoiica uoo á og ræða við hina
kærirnmnu pesti, en í hónnum.
vnm vmcir fornvinir dr. Vflhjálms
op foreldra hans.
óhætt er að fullvrða hað, að
| bessi heimsókn dr. Vrthiálms
fFramh. á 8 síðu.)
Kártöfluuppskeran nam 90 þúsund tunnum, og vantar mikió á að það fullnægi þóif þjóöj innar fy. i.- þ.,
Á myndinni sést hin nýja upptökuvél, sem Þykkybæingar hafa fengið til kartöfluupptöku.
verður fyxst um sinn, Norðmaður,
til þess að kenna íslendingum þau
>törf, er hér að lúta.
Ur þessu verður ekki sérmerki
hvers mjól'kursamlags á smjöri og
astum lengur, aðeins unz umbúða-
birgðir eru til þurrðar gengnar, en
upp frá því verður allt undir
nerki Osta- og smjörsölunnar og
H'eð auðkenni gæðaflokks og að-
eins ágætisvara. Stofnun þessi fær
Tiiðst'öð í gömlu Mjól'kurstöðunni
í Reykajvík, en samlögunum verð-
ir heimílað að selja í nánasta um-
'i.ve fi sitt, að sjálfsögðu þó aðeins
metna vöru með auðkennum heild-
irsamtakanna.
Þessar ráðstafanir verður ef-
lausf að telja til hinna merkustu,
er á árinu hafa verið gerðar á
vettvangi samtaka búvöruframleið-
enda á íslandi, í samræmi við
það, er annars staðar gerist.
Senn renna svo síðustu stundir
ársins út í móðuna mi'klu, tímans
straum. Árið 1958 verður að telj-
ast undir meðalái’i í ýmsu en ná-
lægt því annars, fyrir bændur og
búendur landsins. Og þegar klukk-
an .slær síðasta slagið á gamlaárs-
kvöld og nýja árið hefst, þökkum
við þó forsjóninni fyrir það, er
hlotið höfum. Landbúnaðurinn
skilar í þjóðarbúið lífsnauðsynj-
um, sem ekki er hægt að vera án
og skapar þjóðarþegnunum þrótt
og heilsu.
Gleðilegt gott ár! Þökk fyrir
árið, sem er að renna út.