Tíminn - 03.01.1959, Side 7

T I M 1 N N, laugardaginn 3. janúar 1059.
7
Frá Hólum í Hjaltadal.
'í'estu á hinuni fornu höfuðsetrum ^
kirkjunnar. í Reykjavík og á Ak-
ureyri skulu þeir sitja. Því er
líkast sem kirkjuþingsmenn hafi
verið haldnir þeirri háskasamlegu
fjöldhyggju, að hinum æðstu emb-
ættismönnum, sé ekki sæmandi að
sitja í sveit. En svo sem eins og
; til viðurkenningar á því, að biskup
! ar liafi þó fyrir eina tíð selið að
Hólum og Skálholti, á að flytja
i út hingað — til notkunar við há-1
I tíðleg tækifæri — hinn tildurs-
leg nafngiftarsið brezkra lávarða
o? kenna annáh biskupinn við
Hóla- hinn við Skálholt, enda þótt
þeim sé ekki ætlað að stíga þar
fæti nema á préstasíafnum. I
Þetta-eiga þá að vera öll tengsl
in við fortíð og sögu. Með þessum
hætti á að reisa við lifandi helgi
Skálholtsstóls og Hóla. Hvílík fjar
stæða! I
Biskup. bólfastur í Reykjavík, ■
verður aldrei Skálholtsbiskup í vit
und þjóðarjnnar i huga fólksins
í landinu, i'remur en sá verðúr,
Hólabiskup. sem á Akureyri situr.
Þeir kynnu að verða kallaðir svo
í rituðu sunnudagsmáli. Þar með
búi'ð.
GÍSLI MAGNUSSON:
HÓLAR OG SKÁLHOLT
I.
Hólastaður er landi og lýð til
■sóma svo sem verða má um bisk-
upslaust biskupssetur, sem við eru
tengdar helgar minningar.
Skálholtsstaður er að rísa úr
rústum — hið ytra. Þar eru gerð
mikil og vegleg mannvirki. Víst er
það góðra gjalcla vert — svo langt,
sem það nær.
Eigi veit ég gerla hversu hátt
þeir hafa hugsað, er mest'ó’g bezt
hafa beitzt fyrir viðreisn Skál-
hoitsstaðar, hins sagnhelga biskups
staðar. jEn ekki þykir mér sem
ólíklegt sé, að hugsjón þeirra og
lokamark hafi verið að endurvekja
lifandi .helgi staðarins. Til þess
þurfti að sjálfsögðu að búa staðinn
svó að <húsúm og öðrum mann-
virkjum, að hann mætti hafa sem
hfeimiii og embættissetur höfð-
ingja kristins Lóms.
Eg hef að vísu engin skilyrði
til þess að vita nokkuð um „vilja
þjóðarinnar“, • sem vitnað er til
sýknt og heilagt. En ieggi menn
hönd á hjarlað ætla ég að þeir
verði æði margir, er rennur blóðið
til skyldunnar. Eg ætla að þeir
verði æði margir, er fýsandi
mundu þess, að bætt verði fyrir
afbrot erlends valds gegn örbjarga
þjóð með því að tendra að nýju
íifandi helgi biskupsstólanna á
Hólum og í Skálholti. Víst verður
þjóðin <að horfa fram, sækja fram
á öllum sviðum andlegs lífs og at
hafna. En hvað stoðar það, ef
rótin er feyskin, — ef þjóðin geym
ir þess, sem bezt er óg dýrast og
hæst rís i íslenzkum erfðum, Þá
verður öll framsóknin, öll mennt
unin, og menningin froðukúfur
einn, húsið reist á sahdi.
Eigi tjóar heldur að lifa öllu
lífi í liðnum tíma, enda naumast
hætt við slíku á þessari hverfiöld,
íslenzkri þjóð er þsim mun meiri
vandi búinn, sem hún er flestum
þjóðum fámennari. Hún verður að
horfa bæði fram — og aftur. All-
ar framfarir, aBa menningu, verð
ur hún að reisa á íslenzkum
grunni, á þjóðlegri rót. Þá verður
hún vaaxndi þjóð og batnandi. F41a
týnir hún sjálfri sér. Og víst er
meiri hætta á því en margur
hyggur, að þessar 160 þúsund
hræður glati erfðum og endlegu
sjálfstæði i þeirri milljöna mergð,
er tímmn cg, tækin hafa greitt
götu alla leið heim í hlaðvarpa.
Að íortíð skal hyggja, ef frum-
legt skal byggja,,
án fræðslu þess liðna sést ei
hvað er nýtt . . .“
kvað heimsborgarinn Einar Béne
diktsson.
II.
Skálholt var í öndverðu gefið til
fjzvarandi biskupsseturs. Biskups-
dóm (ber að endurreisa bæði í Skál
holti og á Hóluni. Það er skylda
■við fortíð og sögu. Sveitum lands
ins væri það verðskuldaður vegs-
auki. Og víst mætti það verða
guðs knstni í landinu til eflingar
og íslenzkri þjóð til ævarandi bless
unar.
Nú víkur þvi svo undarlega við,
að Skálholt virðisi ekki eiga app
á pallborðið hjá þeim aðiljum
ýmsum, er hvað helzt fjalla um
málefni kirkjunnar. Þeir ýmist
forðast í ályktunum sinum að
nefna á nafn hina einu lifandi og
varanlegu viðreisn staðarins, eða
þeir eru henni beinlí iis andvígir.
Hinn almenni kírkjufúndur var
haldinn dagana 11.—13. okt s. 1.
Fundur nn samþykkti svofellda á-
lyklun um andlega upprisu hins
forna höfuðseturs kristins dóms:
.,Hinn almenni kirkjufundur
1858 íelur æskilegt, að hið fyrsta
verði stofnaður almennur, kirkju
legur lýðskóli í Skálhoiti, með
líku sniði ogð víða er á Norður
löndum. Auk hins aimenna lýð-1
skóla verði þar haldin námskeið,
þar sem prestar, söngstjórar og
ofgr.'nleika.rar^ æskulýðsleiðtogar
og aðrir starfsmenn kirkjunnar
fái leiðbeiningar og þjálfun til
undirbúnings fólagslegu starfi á
vegum kirkjunnar. Ennfremur
fari þar fram almenn námskeið
og sumarbústaðastarf eftir því,
sem auðið reynist!" j
Svo mörg eru þau orð — og of
mörg. I
Já — það er víst æði margt,
sem getur verið ,,æskilegt“. Allt
er þetta vafalaust gott og blessað,
sem sá virðulegi kirkjufundur tín
ir þarna upp i tillögu sinni. Þó
varð mér hugsað sem svo, er ég
las þessa ályktun. hvort þeir ætl-
uðu nú að gera Skálbolt að eins
konar ruslakistu. Ef til vill var
það syndsamleg hugsun. Það ver'ð
ur þá að hafa það. ÖIl er ályktun
þessi svo loðmulluleg, alR í svo
lausu lofti, að húa sver sig í ætt
við alian þann urmul vita mark-
lausra ályktana, því að oftast er
þetta orðin tóm, án þess að heitur
hugur fylgi máli eða ýtt sé á eftir
af þeim krafti, sem eldur áhugans
eina fær leyst úr læðingi.
ni.
Kirkjuþingi er lokið, hinu fyrsta.
Eg hef ekki séð samfellda skýrslu
um störf þess, og get því eigi um
þau dæmt í heild. Vafalaust hef
ur þingið eitthvað gert, er góðs
árangurs má af vænta. Annað er
naumast ætlandi, slíkir sem þeir
menn’ eru, er þingið sátu. Þó
verð ég að telja, að þingið hafi
hraoalega brugðist skyldu sinni
v'.ð afgreiðslu langsamlega stærsta
og merkasta málsins, er fyrir það
var lagt.
Stofnun kirkjuþings fyrir hina
íslenzku þjóðkirkju á sér áratuga
sðdraganda. Koma þar mætir menn
við sögu fyrr og síðar. En mestur
skriður komst á málið fyrir at-
beina tveggja hinna síðustu kirkju
málaráðherra, fyrst Steingríms
Steinþórssonar og síðar Hermanns
Jónasson'ar. Og loks voru lögin
um kirkjuþing samþykkt á síðasta
Alþingi.
Eg var einn þeirra, er vænzt
höfðu þess, að hið fyrsta kirkju-
þing á íslandi mundi ber.a giftu
til að valda nokkrum tímahvörf
urn í íslenzkri kirkju- og kristni-
sögu, í sjálíri þ.jóðarsögunni. Við
höfðurn vonað — og raunar talið
víst —, að kirkjuþingið mundi ein
um huga ieggja til við Alþingi,
að endurreistir yrðu hiskupsstól-
arnir á Hólum og í Skálholti. Sú
von brást. Kirkjuþing samþykkti
að vísu, að tveir skyldu biskupar
vera. En þeir mega ekki hafa ból-
IV.
Nú kemur til kasta Alþingis.
Ekki væri það í sjálfu sér með
ólíkindum, þótt Alþingi færi a'ð
vi.lja kirkjuþings, — sem raunar
mim ekki hafa verið ejndreginn
í þessu máli. Á hitt er þö að líta,
| að ástæða er til að ætla að all-
margir alþingismenn, í öllum flokk
um, hafi aðrar skoðanir á málinu
og betur við hæfi fortíðar og fram
tíðar en þær, er ofan á urðu á
kirkjuþingi. Má marka það á til-
lögu þeirri ti! þingsályktunar um
endurreisn biskupsdóms í Skál-
holti, er flutt var-á síðasta þingi.
Er þfess fastlega að vænta, að
löggjafarsámkoma þjóðarinnar
beri giftu til þess að ganga svo
frá þessu mikilsverða máli, að
öllum aðiljum megi til sæmdar
verða og vegsauka: hinum fornu
höfuðstöðum, kristinni kirkju og'
íslenzkri þjóð .
Gísli Magnússon.
(Sökum þrengsla í blaðinu uiid-
anfarnar vikur, hefir þessi grein
beðið birtingar alllengi).
Miklar (ramkvæmdir og nýbygging-
ar í Dalasýslu á síðastliðnu ári
Frá fréttaritara Tímans
1 Dalasýslu.
Allgóð heyskapartíð var
hér um Dali síðastliðið sum-
ar, þótt spretta á túnum yrði
undir meðallagi. Það sem af
er vetri hefir verið góð tíð
og fé ekki tekið á gjöf fram
undir miðjan desember.
S. 1. sumar voru brúaðar tvær
ár í sýslunni, Tungná á Fells
sfrönd og Straumá á Skógastrand-
arvegi. Unnið var að öllum þjóð-
vegum sýslunnar, allmikið að
Haukadalsvegi og Staðarhólsvegi,
og lokið var þjóðvegi yfir Svína-
dal. Höfnin í Skarðsstöð var lengd
mcð steinkeri og gengið frá því til
fulls. Þar er rekið útibú frá Kaup
fclagi Stvkkishólms og er þar fjöl
þætt verzlun.
Slátrun.
í haust var slátrað 14 þúsund
fjár hjá Kaupfélagi Hvammsfjarð
ar. Meðalþungi dilka var 15,2 kíló.
Sláturhús kaupfélagsins var stækk
að í sumar, og var aukning slátur-
fjár hátt á 5. þús. frá síðastliðnu
ári. Verzlunarhús Kaupfélags
Hvammsfjarðar er nú langt kom.ið
og verður það væntanlega tekið í
notkun snemma á næsta ári. Þar
er um 300 metra gólfpláss1 fyrir
búð og lager auk skrifstofuhús-
næðis, kaffistofu o. s. frv.
Afmæli U.M.S.D.
Ungmennasamband Dalamanna
hélt hátíðlegt 40 ára afmæli sitt
30. nóv. s. 1. Fór samkoman vel
og rausnarlega fram. Stjóri. U M.
S.D. skipa þeir Halldór Þórðarson,
Breiðabólstað, formaður, Benedikt
Gústafsson, *Miðgarði, ritari, og
Sigurður Þórólfsson, Fagradal,
gjaldkeri. E. Kr.
Alþjóðabankinn
tvöfaldar
stofnfé sitt
NTB—Washington, 29. des.
Alþjóðabankinn tilkynnti í
dag, að höfuðstóll bankans
yrði aukinn á næsta ári úr
10 þús. milliónum dollara í
21 þús. millj. dollara
Húsfreyjan í
jólabúningi
Fjórða tölublað Húsfreyjunnar
blaðs Kvenfélagasambands íslands
er komið út. Er þelta jólahefti all
stórt. Hefst það á jólahugvekju,
en auk þess eru i blaðinu eftirtald
ar gfeinar, sögur og kvæði: Með
eigin höndum, grein um sam-
nefnda sýningu, afmælisgrein um
frú Guðrúnu Pétursdóttur, ljóða
kveðja til Jakobínu Johnson, við
tal við Steinunni Ingimundardótt
ur, jólasag'an Jólagesturinn eftir
Elinborgu Lárusdóttur, Lund eft
■ir Þórunni Ríkharðsdóttur. Þá er
sagt frá jólaréttum og jólaönnum,
frásögn frá Feneyjum og greinin
Blaðakonur boðnar til Nato eftir
Sigríði Thorlacius. Ýmislegt fleira
sirrílenra er í riíinu.
Á víðavangi
Áramótagreinar formanna
stjórnmálaf lokkanna
Að vanda bírtu forustumenn
stjórninálaí'lokkanna sérstakar yl-
irlitsgreinar í blöðum flokkanna
nú um áramótín. Ef greinar þess-
ar ættu að koma að fullu gágni
og skapa æskilega venju, ættn
þær fyrst og fremst aö vera mál-
efnalegar og hafnar yfir venju-
legt nagg og skæting blaðannn.
Tvær áramótagreinanna full-
nægðu alveg þessum kröfum eða
grcinar þeirra Hernianns Jónas-
sonar, /ormanns Framsóknai-
flokksins, og Emils Jónssonai,
formanns Alþýðuflokksins. Ifins-
vegar verður ckki hið saiwa jagt
urn áramótagreinar þeiiTa Ólai
Thors, formanns Sjálfstæðis-
ílokksins, og Einars Olgeir'sson-
ar, formanns Sósíalistafiokksins.
Báðar þessar greinar voru fullar
a/ óhróðri, skætingi og ósannind
um, seni að sumu leyti voru neð-
an við það, sem lákast héfur sést
í Mbl. og Þjóðviljanúm. Þó gekk
Einar feti framar í sóðaskapn
uin.
Athygli vakti það, að engin.
áramótagrein birtist eftir for-
mann Alþýðubandalagsins,
Hannibal Valdimarsson. Bendir
það til þess, ásamt möngu öðru
að kommúnistar vilji nú sýna
það á flestan hátt. að Alþýðu-
bandalagið sé úr sögunni, nema
þá sem hjáleiga Sósíalistaflokks-
ins.
Fer Bjarni til tunglsins?
Mbl. hefur liamast séinustu
misserin gegn öllum erlendum
lántökum, enda þótt þeim hafi
verið varið ti! gagnlegustu frarn
kvæmda. Blaðið hefur mótmæli
lántökum austan tjalds meði
þeirri forsendu, að þær myndu
binda þjóöina á klafa Rússa. Lán
tökum vestantijalds hefur' Mbl.
mótmælt með þeirri /ullýrðingu,
að þar væri verið að þigg'ja ntútu
fé vegna hersetu Bandaríkja-
rnanna á Keflavíkurfitígvelli.
Það mun nú ráðið, áð eitt aí
fyrstu verkum hiniia nýju sam-
stjórnar Sjálfstæðisflokksins og:
Alþýðuflokksins verði allmikil
erlenld lántaka. Það þarf eþki að
vera álasvert, ef lánsfénu verður
varið til skynsamlegra liliita. En
spúrningin er nú þessi: Hvar á
ríkisstjórnin að taka lán, eí
ekki á að brjóta gegn framan
greindum kenningum Mbf.?
Hugkvæmur maður í Sjálf-
stæðis/Iokknum hefur nýlQga
sagt um þetta, eð líkleg't verði
helzt að leysa þetta niál á þann
hátt, að Bjarni Benedilitsson
verði sendur í geimfari tif túngls
ins og látinn leitast fyrír um
lántökur þar.
Það verður nú fróðlegt að sjá.
hvort Bjarni leggur í þetta
ferðalag til tumglsins eða kýs
heldur að strika yfir ö!l göipln
orðin um „mútuféð“ og rúss-
neska „klafann".
MisheppnaSur saman-
burður Ólafs
f áramótagrein Ólafs Thors cr
mjög gumað að því, hv.e liann
og Bjarni Benediktsson hafi únd
irbúið útfærslu fiskveiðiland-
helginnar 1952 miklu belur en
fyrrv. ríkisstjórn hafi undirbú-
ið út/ærslu fiskveiðilandhelg*
innar á síðastl. ári.
Sannleikurinn er sá, að út
færsla fiskveiðiiandhelginnai
1952 var ekkert undirbúinn út á
við, þegar frá er talin skyndiför
Ólafs Thors til London í janúai
1952, en í þeirri för náði Ólafiu
ekki tali af neinum ráðamanni
Breta, heldur fékk að taia við
undirtyllur, seiu ekki virðasl
liafa skilið hann eða hann ekki
sagt þeim það, sem hann átti aö
scgja. Útkoman varð líka eftii
því eða fjögtirra ára löndunar-
bann á ísl. ís/iski í Bretlandi. Sú
deila leystist ekki fyrr en eftiv
að stjórn Herinanns Jónassonai
kom til valda 1956.
Útfærslan á síðastl. ári var
hins vegar rnjög vel undirbúin
(Framh á 8. síðu.J