Tíminn - 17.04.1959, Síða 8

3
T f !\I IN N, fósturiaginn 17. apríl 1959.
Ögn um Njáluritara
(Framhald af 4. síðu)
aSeins einu sinni fyrir i Njálu og
nær hún einnig til Eystri-Rangár:
„itiu síðar riðu þeir vestan yfir
ár (úr Grímsnesi) og komu þar,
sem fundurinn hafði verið við
Rangá (hjá Hofi)“. Þeir Kári og
Þorgeir luku erindi sínu við Mörð
Valgarðsson og „Reið þá Þorgeir
austur aftur, en Kári reið vestur
yfir ár“.
En Njála bendir ekki einungis
á það, að sá, sem ritaði hana, hafi
átt heima við Rangá, hún bendir
einnig á, að hann hafi átt heima
neðanlega við hana. „Gunnar reið
neðan úr Eyjum“. „Þeir Gunnar
riðu neðan að Rangá“, segir um
hreyfingar fyrir neðan Odda. Hins
vegar: þeir Skarphéðinn „stefna
upp til Rangár“, þeir Flosi
„stefndu upp til Rangár og upp
með henni“ eftir Njálsbrennu og á
hvort tveggja við um það, þegar
komið er að ánni skammt fyrir
ofan Hof. „Réðu þeir þá af að
fara ofan til Rangár (frá Kirkju-
bæ)“. Og er þá afmarkað svæðið
frá Odda eða Móeiðarhvoli upp til
Hofs eða Valla. Þeir Skarphéðinn
vógu bræður Lýtings við „læk
einn“ eigi alllangt frá Völlum.
Njáluritari lýsir landslagl í kring-
um læk þennan greinilega og mun
því hafa þekkt hann, en hann veit
ekki nafn hans og bendir það til
þess, að hann hafi átt heima neðar
við Rangá. Þó má vera, að þegar á
dögum hans hafi menn ekki verið
á eltt sáttir um það, við hvaða
læk vígið hafi farið fram, og hafi
ritarinn því sannleikans vegna tal-
ið fara betur á því að nefna engan
ákveðinn læk til sögunnar.
Eitt er það, sem mjög hefur
verið hampað, því til sönunar, að
Njáluritari hafi ekki verið nægi-
lega kunnugur í Rangárþingi, en
þar er „daJurinn í hvolnum" á
Bergþórshvoli. Sagan ber það með
sér, að þar áttu menn Flosa að
felast, en dalurinn eða hvosin er
ekki nógu stór til þess að slikt sé
hægt. En ég get ekki betur séð, en
að Njáluritara hafi verið þetta
fuUkunnugt, en hafi jafnframt
verið annt um að rekja söguna
eins og hún var sögð. Njála segir:
„Nú talar Flosi við sína menn:
„Nú munum vér ríða til Bergþórs-
hvols og koma þar fyrir náttmál“.
Þeir gera nú svo. Dalur var i hvoln-
ura, og riðu þeir þangað “ í
Odda segir Njála: „ * ráku þeir
féð I geilarnar “, en ekki: Þar
voru geilar, og ráku þeir féð þang-
aS. Njáluritari veit fullvel um geil-
arnar í Odda og harrn veit Mka, að
það er hæpið að tala um að það sé
daltir i hvolnum á Bergþórshvoli,
þess vegna segir hann ekki: Þeir
ríða nú í dalinn í hvolnum, og
hann heldur ekki einu sinni áfram
að segja frá í nútíð og segja: Dalur
er í hvolnum, og ríða þeir þangað.
Nei, hann breytir skyndilega um
tíð og segir: „Dalur var í hvoln-
um“ af því hann veit að þar er
enginn dalur í hvolnum, en sagan
hermdi, að þar hafi verið dalur og
það varð að standa.
Arið 1076 gerist merkilegur at-
burður í ísiandssögu (Konungs-
armMl). Þá kemur Sæmundur hinn
í'róði úr skóla í Frakklandi. Og
Sæmundur flylur með sér það
vopn, sem við myndum í dag kalla
penna, og með þetta vopn í hendi
fremur hann þá hluti, sem undar-
legir hafa þótt, og það myndast
þjóðsögur um Sæmund hinn fróða.
Og i þjóðtrúnni nægir honum þetta
vopn tii að sigra sjálfan andskot-
ann, á sama hátt og margir eftir-
3. síðan
þeyttist heimshornanna á milli.
Þegar dónutrinn var kveðinn upp
sat Olga Dawson á lítilli knæpu
og drakk kaffi. Ilún var mjög
niðurdregin, en sagði: Ég mun
standa við fangelsisbliðið, þegar
George minjx kemur út — og svo
hefjum við Mfið á nýjan leik.
Skammt frá fangelsínu, sem
Dawson dvelur nú í, er geymslu-
lóð með brotajárni, þar sem Daw
son hóf hinn ævintýralega feril
sinn. Dawson getur því sagt með
sanni: Allt er í heiminum hverf-
ult.
komendur hans, sem því vopni
hafa kunnað að 'beita, hafa sigrað !
afkomendur nefndrar persónu. I
Odda var vagga íslenzkrar bók-
menningar, og það er engin til-
viljun að Ari fróði, frændi Sæ-
mundar fróða, varð hinn mikli
sagnamaður. Og það er heldur eng-
in tilviljun að frá Odda kemur
Snorri Sturluson alskapaður. sagna-
maður. Ég held því varla að það
geti talizt goðgá að láta sér detta
í hug, að Njála hafi verið rituð í
Odda. Og það kæmi mér ekki á
óvart, að þegar íslenzkir fræði-
menn fara að rannsaka íslendinga-
sögur út frá öðrum sjónarmiðum
en þeir hafa gert nú um sinn, kæmi
það í Jjós, að miklu fleira hafi ver-j
ið ritað í Odda en nokkurn hefur
órað fyrir.
Hallur, fóstri Ara fróða, er 14
vetra þegar Njálsbrenna fer fram.
Það má því geta nærri, hvort Sæ-
mundur hafi ekki þekkt marga
menn, sem mundu Njálsbrennu, og
það þarf enginn að segja mér, að
hann láti söguna fara brenglaða frá
sér til þeirra afkomenda sinna, sem
söguna rita. Ættrakningin til Sæ-
mundar fróða bendir til þess að
hann hafi verið látinn, þegar sag-
an er rituð. Á þeim tímum voru
ættir ekki raktai’ til lifandi manna.
Þegar Þorláks saga er rituð í Skál-
halti í biskupstíð Páls Jónssonar,
Loftssonar, er ætt Sæmundar rakin
til Jóns Loftssonar, en ekki til Páls
biskups, sem þó mætti teljast ekki
óeðliiegt, sérstaklega þegar þess
er gætt, að Þorláks saga forðast
eins og heitan eldinn að geta Jóns
Lolfssonar, sem hefði þó verið ærið
tilefni til. Þórður Narfason rekur
ættir til afa síns Skarðs-Snorra,
sem hefur verið látinn, en ekki til
föður sins og sjiáífs sín. Hins vegar
hafi synir Sæmundar verið á lífi,
þegar sagan er rituð, annars hefði
átt að rekja ættir til þeirra.
Eftir að þetta er skrifað las ég
grein A. J. Jóhnsens um ferðalag
Flosa um Austurfirði, í Árbók
Fornfleifafélagsins árg. 1941—42.
Þá sá ég, að mér hai'ði orðið það
á, eins og Njáluritara, að veita því
ekki athygli, að Flosi þurfti að
fara frá Heydölum í Hrafnkels-
staði í þremur dagleiðum. Þetta
stafaði af því að ég hef aldrei farið
þessa leið og ímyndaði mér hana
miklu styttri en hún í raun og
veru er. Þa'ð að A. J. Jobnsen telur
það þrjár dagleiðir, sem ég tel
tvær hér að framan, kemur hins
vegar til af því, að hann reiknar
með venjulegum dagleiðum Fiosa,
þar sem þær eru greindar, en ég
reiknaði með eius löngum dagleið-
um og frekast væri hugsanlcgt að
fara gangandi.
Og að lokum get ég ekki látið
hjá líða að láta í ljós undrun
mína yfir niðurlagsorðum greinar
Gunnars: „Og hvort sem niðurstaða
fæst um höfund Njálu eða ekki,
og hver sem hún verður, þá verður
þessi foók Barða fræðimönnum
framtíðarinnar áttaviti í leit að ör-
lagaþáttum í sögu 13. aldar í bók-
menntum þeim, sem sú öld gaf
þessari þjóð. Höfundar þeirra bók-
mennta áttu það sameiginlegt með
höfundum allra annarra alda um
allan heim, að í ritum sínum
kynntu þeir og túlkuðu sína per-
sónulegu reynslu og sín persónu-
legu sjónarmið á atburðum sam-
tíðarinnar“. Má það vera, að Gunn-
ari hafi sézt yfir alla þá menn,
sem enn þann dag í dag eru allt i
kringum okkur safnandi og setj-
andi á bækur aUs konar fróðleik
um alla skapaða hluti, í þeim eina
tilgangi að halda saman verðmæt-
um, sem þeim og öðrurn þykir
betur að varðveita en að glata, án
þess að nokkur persónuleg sjónar-
mið né áróður komi þar til greina,
og má það vera að honum hafi
einnig sézt yfir állar þær bækur,
sem ritaðar hafa vcrið um fyrri
tíma viðhorf, menn og atburði til
lærdóms, samanburðar og/eða eft-
irbreytni fyrir samtíðina? Nei,
væntanlega hefui’ honum aðeins
sézt yfii’ þetta í bili í hita þess
strits að færa Njálu u:n set í bóka
skáp sínum, úr öndvegi á hinn ó-
æðri bekk.
Janúar 1959.
Árni Bcnediktsson
frá Hofteigi.
MiimingarorS: Ján Bergvinsson
Brekku
29. maí s. 1. var til grafar borinn
að Grenjaðarstað, Jón Bergvins-
son, bóndi í Brekku í Aðaldal.
Hann var fæddur 23. jan. 1886 og
átti heima í Brekku frá barnæsku.
Jón hlaut snemma góðan þroska
og komst ungur í röð mestu krafta-
rnanna. Þurfti hann snemma á afli
sínu að halda, því að hann var enn
á unglingsaldri, þegar faðir hans
missti heilsuna og kom þá í hlut
Jóns að veita heimilinu forsjá og
snnast móður . sína og yngri
systkini. Leysli hann það hlutverk
af mikiMi prýði.
Sjálfsagt hafa erfiðleikar ung-
lingsáranna mótað Jón mjög. Ýms-
um fannst hann hrjúfur á ytra
borðið. Dómharður nokkuð um þá,
sem honum fannst ekki nógu til-
litss'amir við þá, er minnimáttar
voru eða stóðu höllum fæti. Óvæg-
inn ef hann taldi á hluta sinn gert.
Hitt vissu þeir, er betur þekktu
til, að í brjósti hans sló hjarta,
sem var ríkt af hlýju og hluttekn-
ingu með þeim, er áttu um sárt að
binda.
Hann kunni vel að meta, ef hon-
um var greiði gerður, og var
manna fúsastur að launa það í
sönui mynd.
Giftur var Jón Margréti Sigur-
tryggvadóttur úr Bárðardal. Þau
eignuðust 9 börn, er öll komust
til fullorðinsára.
Fjárhagurinn var jafnan fremur
þröngur. En hjónin voru samhent
í bezta lagi og dugnaður þeirra til
vinnu frábær.
Jörðin var fremur lítjl og kosta-
rýr. En hún var vel í sveit sett og
gerði það Jóni auðyeldara að
sækja vinnu utan heimilis. Það
gerði hann oft, einkum vor og
haust, og bar bvort tyeggja til:
Hann var eftirsóttur verknvaður
'og fús til að rétta öðrum hjálpar-
hönd. Og á hinn bóginn kallaði
þörfin fyrir auknar tekjur til fram
færis fjölskyldunni. Öít munu þá
heimastörfin hafa verið unnin
meðan aðrir mitu svefns og hvild-
ar.
Þeim fækkar nú óðum ofan
moldar mönnunum, sem fæddust á
síðustu áratugum liðinnar aldar.
Þeir voru fæddir á þeim tírna, þeg
ar umkonvuleysi og allsleysi settu
svip sinn á þjóðlífið allt og mót-
uðu Mfsvenjur fólks og lífshætti
öllu öðru fremur. Þeir lifðu það
tímabil, þegar svo mikil breyting
til bóta varð á kjörum manna og
aðstöðu allri, að engum dettur í
hug að líkja því við neitt annað
cn bvltingu. Og nú má telja að
allir búi við góð kjör og ailir eigi
margra góðra kosta völ.
Ég tel efalaust, að þeir menn,
sem staðið hafa að starfi þetta
tímabil, séu hamingjusamasta kyn
slóðin, sem lifað hefir í þessu
landi.
Og Jón í Brekku kunni vel að
njóta þeirrar hamingju.
Hann unni sveit sinni og jörð
sinni. Iíonum var það mikið metn-
aðarmál að jörðin hans drægist
ekki afturúr í umróti framfaranna.
Og það tókst. Hann naut þess að
sjá traustar og varanlegar bygging
ar fyrir fólk og fénað risa • af
gnunni og leysa gömlu moldarkof-
ana af hólmi.
Hann naut þess að sjá hrjóstur
og móa breytast I vélsléttan töðu-
völl. Og hann fagnaði því, hvað
æska landsins hefir nú ríka ástaéðu
til að liía björtum augum fram á
veginn, er hún -gengur út í lífið og
velur um kosti og leiðir.
Vinir og sveiitungar Jóns í
Brekku fylgdu honum fjölmennir
til grafar fyrrgreindan dag. Það
var kveðja þeirra og þökk fyrir
trausta og góða samfylgd.
K. J.
! Á víðavangi
I
t (Framhald af 7. síðu)
Álma í Hrafnistu — dvalarheimili aldraðra sjómanna.
Happdrætti D.A.S.
(Framhald af 7. síðu)
verið byggt þar fyrir rúmar 19
millj. króna. Þar dvelja nú 76
vistrnenn, auk 36 í hinni nýbyrj-
uðu hjúkrunardeild. Bygging sam-
komu- og kvikmyndahúss er orðin
fokheld, en fáist áframhaldandi
fjárfestingarleyfi og innflutnings-
leyfi fyrir bíóvélum og tilheyr-
andi, er vonast til, að bíóið geti
tekið til starfa á næsta ári. Næsta
verkefni er svo bygging tveggja
vistmannaálma, en biðlisti liggur
nú ætíð fyrir um vist í heimilinu.
6. happdrættisárið.
6. happdrællisárið er nú að liefj
ast, og er byrjuð sala á miðum, er
hafa losnað, en- endurnýjun árs-
miða og flokksmiða hefst 18. þ. m.
Tala útgefinna miða og verð verð-
ur óbreytt, en nú verða 20 vinn-
ingar útdregnir 3. hvers mánaðar
í stað 10 áður. Fullgerð íbúð og
tvær bifreiðir verða útdregnar
rnánaðarlega eins og áður, en aðr
ir vinningar verða húsbúnáður
fyrir kr. 10.000.00 til kr. 20.000.00
hver eftir eigin vali vinnenda.
H'eiidarverðmæti vinninga verður
álta og hálf milljón króna eða
54.5% af veltu, sem er nokkru
hærra en s. 1. ár.
Happdrættið gefur út mjög
smekklega vinningaskrá, sem Atli
Nár Árnason hefir teiknað og
annazt um og ljósprentuð í Litho-.
prent h.f.
Stjórn Happdrættis D.A.S. skipa
Lenry Hálfdánarson, Þorvarður
Björnsson, Gunnar Friðriksson,
Garðar Jónsson og Tómas Guð-
jónsson. Við aðalumboð og skrif-
stofu starfa samtals 10 manns.
Framkvæmdastjórar eru þeir
Baldvin Jónsson og Auðijnn Her-
mannsson.
(Frá stjórn happdrættis D.A.S.)
ræðis á Islandi eða annars stað-
ar i heiminum yfirleiit? Einar
er einhver sanntrúaðasti koitun-
únisti í þessu þjóðfélagi. Hans
skoðun er sú, a'5. kommúnistar
eigi að taka völdin á fsiandi og
halda þeim ef þeir komizt í færi,
hvort sem þeir hafi lýðræðisleg-
an þingstyrk til þess eða clcki.
Svo halda öialdið og kratar að
þeir geti elft lýðræðið með til-
styrk þess manns, sem bíður
fyrsta tækifæris til að kasta því
út í yztu myrkur. Fávizka þess-
ara manna er ekki einhöm. Éin-
mitt fylgi manna eins og Éin-
ars við fyrirætlanir stjórnarlðs-
ins mætti vera kjósendum í land
inu óskeikul ábending um, hvers
eðlis þær em.
Framhaldsstofnfundur
byggingariðnaSarmanna Árnessýslu verður hald-
inn í fundarsal Kaupfélags Árnesinga, mánudag-
inn 20. apríl kl. 9 síðd.
*♦
»♦
♦♦
::
8
::
á fundinum. teljast stofn-
Þeir einir, sem mæta
endur félagsins.
Undirbúningsnefnd.

Skólí ísaks Jónssonar
(Sjálfseignarstofnun).
Þeir styrktarfélagar, sem
eiga börn fædd 1953 og
ætla að láta þau sækja skól-
ann næsta vetur, þurfa að
láta innrita þau strax.
skrifstofu skólans næstu daga
— Sími: 3-25-90.
H
♦♦
::
tt
Innritun fer fram í
kl. 10—11 árdegis.
Skólastjóri.
:nnnmm::::m:mm:::nmnm::nnmnm:nmnm