Tíminn - 23.04.1959, Blaðsíða 7

7
TÍMINN, fimintudaginn 23. apríl 1959.
Stjérnarflokkarnir látast vera að hlaða stíflu í verð
bólgufljótið - en það fossar þó fram sem áður
Umræður um fjárlagaaf-j
greiðslu stjórnarliðsins j
stóðu til kl. nál. 4,30 aðfara-
nótt þriðjudags. -— Síðustu
ræðuna í umræðunum ílutti
Eysteinn .Jónsson. Fjármála-
ráðherra hafði ekki víljað
taka til máls um kvöldið fvrr
en E. J. hafði talað í fvrra
skíþtið. Þessi síðari ræða E.
•J. er eins konar „úttekt" á
till. stjórnarliðsins og mál-
flutningi fjármálaráðh. og
Magnúsar Jónss.í fyrri ræðu
sinni hafði E. J. gagnrýnt
harðlega innflutningsáætlun
stjórnarinnar og „hagræö-
ingu“ tekjuáætlunarinnar,
tillögu um niðurskurð fram-
kvæmda ekki sízt raforku-
framkvæmda og sýnt fram á
að stefnt væri ábyrgðarlaust
til meiri verðbólgu en
nokkru sinni fyrr. Allt væri
við það miðað að leyna í bili
iivei't stefnt er.
Framan af þeirri ræðu,
sem kér birtist, er sleppt
stuttum kafla um breyting-
artiH. frá þm. Sun-Mýlinga.
Eg viicli þá svara nokkru af því,
sem fram hefir komið hjá hæst-
virtuia íjármálaráðherra (GÍG) og
hátlvirtum framsögum. 1. minni-
hluta fjárveitinganefndar (MJ), en
þeir véku mjög að því sem óg sagði
í kvöld í sinum ræðum. Kemst ég
ekki hjá að svara því að nokkru,
þótt áliðið sé orðið nætur.
Hæstvjrtur fjármáiaráðherra
sagði, að við Firamsóknarmenn
gerðum okkur það til dundurs að
leggja saman niðurgreiðslur þær
hinar nýju, sem stjórnin og stjórn-
arflokkarnir hefðu efnt til, og jafna
þessum fjárhæðum saman við fjár-
veitingar til verklegra fram-
kvæmda á fjárlögunum. Hann tal-
aði um þetta í hæðnistón og jafn-
vel með nokkru glensi. Honum virð
ist vera þetta mikið léttúðarmál.
En ég vil segja hæstv. ráðherra
það alveg í fullri alvöru, að þetta
er ekkert léttúðarmál né glens,
sem hér er á ferðinni. Og þessi
samanburður er gerður til þess að
sýna þjóðinni hvert stefnt er af
núv. raðamönnum í þessum mál-
ura, þar sem þeir ráðast í hverja
niðurhorgunina annarri kostnaðar
saimri og leggja svo til að þessu
fé sé niætt með því að skera niður;
verklegar franikvæmdir á fjárlög-
unum.
það er þess vegna síður en svoj
út í hiáinn að þera þetta tvennt!
saman, eins og hæstv. ráðhen*ai
vildi iáta í skína. Þvert á móti erj
það augljóst, að ekkert er þjóð-
inni nauðsynlegra en að fá einmitt
hugmynd um, hvað verið er að gera
með þessu niðurgreiðsluæði og
hvað þíður framfaranna í landinu,
ef þessu verður haldið áfram.
Fyrir svikastöðvun stutta stund á að fórna framkvæmda-
fénu - en það er þó aðeins byrjunin
r _
Ur seinni ræðu Eysteins Jónssonar við 2. umræðu íjárlaga
Framkvæmdaíéíí í gin
verSbólgunnar.
Eg get ekki stillt mig um, í sam
bandi við þetta, að benda einmitt
á þarm hugsunarhátt, sem kom
fra.m hjá hæstv. ráðherra út af
þessu. Hann sagði. að menn skyldu
bara gera sér grein fyrir því, hvað
gerðist, eða hefði gerzt eða mundi
gerast hér varðandi vöxt dýrtíðar-
innar, ef að ekki væri þessi háttur
á hafður, sem sé sá háttur að
greiða niður og nota framkvæmda-
fé til þess.
Samkvaimt þessum skilningi
hæ'tvirts ráðherra á verðbóigunni
og dýrtíðarmálunum, þá virðist það
vera í hans huga eins konar nátt-
úrulögmál að verðbólgan híjóti að
halda áfram að vaxa, það verði að
halda áfram að nota vísitöluspól-
una t. d. til þess að skrúfa verð-
bólguna upp, og að engin leið sé til
.varnar önnur en sú, að kasta síð-
an framkvæmdafénu í gin hinnar
sívaxandi verðbólgu. sem að eigi
sér stað eftir einhverju alveg ó-
frávíkjariiegu lögmáli, sem ekkert
verði við ráðið.
Þetta er hugsunarháttur hæstv.
ráðherra. Þetta er hugsunarháttur
þeirra nvmna, sem tala fyrir þeirri
stefnu, sem mótar þessa afgreiðslu
á fjárlögunuin, sem nú er verið að
framkvæma. Og menn sem hugsa
svona, að nienii megi bara þakkn
fyrir að framkvæmdafénu sé kast-
a'ð í þessa hít, því annars koini nnn
að verra, hvert fara þeir með þessi
mál?
Þeir halda áfram að kastn fyrir
ófreskjuna, þangað til allar verk-
legar framkvaemdir verða þurrknð-
ar út af fjárlögunum. Þeir halda
áfram að kaupa sér stundarfrið
þangnð til.
Það er þess vegna ekkert út í
bláinn að þjóðin skoði annars veg-
ar hveriu kostað er til nýrra niður
greiðslna og hins vegar hve miklu
fé er vai-ið í verklegar framkvæmd
ir og framfarir víðs vegar um
landið, því að hvað endist þessum
mönnum lengi það fé. sem fer til
verklegra framkvæmda ef fram
heldur sem nú horfir.
Þetta er bara byrjunin, bara lítil
byrjun, sem við sjáum núna, bara
svona til prófs fyrir kosningarnar.
Eftir kosningarnar er meiningin
að halda þessari stefnu áfrarn.
Þessi hugsunarháttur á að ráða.
Verðbólgan sé eins konar náttúru-
lögmál, sem enginn geti við ráðið
og menn megi bara þakka fyrir; að
það sé kastað í þá hít, í niður-
greiðsluformi, því fjármagni, sem
áður hefir verið varið til framfara
i landinu.
Það virðist ekki hvarfla að þess-
um mönnum að gera þurfi ráðstaf
anir, raunverulegar ráðstafanir til
þess að taka vísitöluspóluna úr
sambandi við kaupgjald og afurða
vérð og koma þannig í veg fyrir
hinn óstöðvandi víxlgang í þessum
efnum og gera aðrar raunhæfar
ráðstafanir til þess að stöðva verð
bólguna. Eg þekkti ekki þennan
hugsunarhátt hjá hæstv. ráðherra
áður. Ég hafði vanizt því, að hann
teldi að gera þyrfti raunverulegar
ráðstafanir gegn verðbólgunni.
En ég finn hvaða hugsunarhátt-
ur er nú ráðandi hjá hæstvirtum
ráðherra og því liði, sem stendur
að þessum aðförum. Og þetta hlýt-
ur að enda með skelfingu', eins og
hér hefir verið sýnt fram á, og
ekki hefir reynzt auðið aS mót-
mæla.
Menn skulu engu kvífóa
því að iúxusvörur eiga
að sitja í fyrirrúmi
Þá hafði ég ge'rt grein fyrir inn-
flutningsáætluninni og bent á, að
með því, að áætla tekjurriar eins
og gert er og byggja það á stór-
hækkuðtim innflutningi hátolla-
vara og lækka innflutning fjár-
festinganrara að sama skapi og
jafnvel helztu neyzluvara og
rekstrarvara til framleiðslunnar, _
væri stefnt í sjálfheldu, sem hlytij
að cnda með öðru hvoru: Að tekju-
áætlunin hlyti að svíkja stórkost-!
lega eða þá að almennar neyzlu-1
vörur og brýnuslu nauðsynjar hlyti
að vanta geigvænlega, en landið
verða fyllt af lúxusvörum.
Þessu svaraði hæstv. ráðh. bók-
staflega engu. Það sem hann sagði
um þetta var hreinlega út í hött.
Hann fór að greina frá því, að ég
heíði verið að deila á þá sérfræð-
inga, sem hefðu samið gjaldeyris-
áætlunina, áætlunina um útflutn-
inginn og gjaldeyristekjurnar.
Ég minntist ekki á þessa áætlun
einu orði og deildi ekkert á þá
menn, sem að henni stóðu. Ég vé-
fengdi þá áætlun, gjaldeyristekju-
áætlunina ekki í neinu.
Það sem ég gerði, var, að vé-
fengja og benda á veilurnar í
þeirri imflutningsáætlun, í þeirri
áætlun um það, hvernig gjaldeyr-
inum yrði varið, sem hæstv. ráðh.
og hans pólitísku hjálparmenn hafa
ákveðið, en ekki sérfræðingarnir í
stjórnarráðinu.
Þessar dyigjur hæstv. ráðh. um
það, að ég hafi verið að ráðast á
embættismenn, sem ekki bera
neina pólitíska ábyrgð, eru þess
vegna ósæmandi og alveg út í hött
og bara til þess að leiða athyglina
frá höfuðatriðinu, sem hæstv. ráðh.
treysti sér ekki til þess að ræða,
hvað þá heldur verja.
Og kem ég þá að því, sem hæstv.
raðh. sagði um innflutningsáætlun
ina, sem var höfuðmálið. Það eina
sem liann sagði efnislega um inn-
flutningsáætlunina var það, ,að
bankarnir hefðu fengið fyrirmæli
um að verja tiltekinni fjárhæð, til
þess að íáta kaupa fyrir þær há-
tolla vörur. Það vir lóðið. Um það
hefðu verið gefin út skýr fyrir-
niæli, svo menn skyldu ckki liafa
áliyggjur af neinu. Það var það
eina, sem máli skipti, að dómi
hæstv. ráðh.
Að það væri nægilega skýr fyrir-
mæli til bankanna um það, að inn-
flutningur lúxusvara skyldi sitja í
fyrirrúmi fyrir öllu öðru. Og það
var ekki laust við að hæstv. ráðh.
væri hróðugur þegar hann var að
lýsa því, hvað þessi fyrirmæli væru
skýr. Því hann tók það fram að ég
held tvisvar eða þrisvar, hvað þau
væru greinileg.
Og hann gerði meira. Hann var
að útskýra það í talsvert löngu
máli, hvað þeir stæðu miklu mynd-
arlegar að þessu en fyrrv. ríkisstj.
því að hún hefði gefið mjög
ógreinileg fyrirmæli um inni'Iutn-
inn á lúxusvörunum. En nú skyldi
þetta ekki koma fyrir aftur, því
að þessi fyrirmæli væru það
greinileg, að menn ættu ekki nein-
ar áhyggjur að hafa. Stefnan væri
„klár“ og framkvæmdin í góðum
höndum, og þar vel frá öllu geng-
ið. Já, þetta er nú ekki neitt lítið
til þess að státa af.
Mér sýnist á hinn bóginn hér
stefna mjög óvænlega, þegar litið
er á innflutningsáætlunina í heild
og þessi fyrirmæli, sem hæstv.
ráðh. er svo hreykinn af, að hann
hafi gefið bönkunum.
Þegar litið er á þetta tvennt,
og svo að hinu leytinu á það,
hvernig horfir þá með innflutning
á öllum ö'ðrum vörurn, því að það
þarf ekki lengi að skoða innflutn-
ingsáætlunina, sem liggur fyrir og
sem ég ræddi hér í kvöld, til þess
að sjá það i'uligreinilega, að það
verður þröngt fyi-ir dyrum um
innflutning helztu nauðsynja ef
það á að standa á þessum fyrir-
mælum, sem ríkisstj. hefur gefið,
bönkunum.
En hvernig lízt mönnum yfirleitt
á þessa stefnu? Hvernig skyldi
landsmönnum lítasl á þessa stefnu,
þegar þeir fara að átta sig á því
hvað verið er að gera? Ég býst við
að margir verði undrandi yfir
þessu, og ekki alveg eins hrifnir
eins og hæstv. ráðh. sýndist vera
af þessum margumtöluðu fyrir-
mælum, sem hefð’u verið gefin.
Hæstv. ráðh. tók þannig til orða
í þessu sambandi, að í fyrra hefði
verið of lágt úthlutað í hátollavör-
ur framan af árinu. Fyrr máttu
nú vera mistökin! Og þess vegna
varðjof lítið af þeim, sagði hæstv.
ráðh. En sem sagt, menn skyldu
ekki hafa áhyggjur af þessu, það
yrði séð um þetta núna.
Sogstollarnir í niíur-
greiíslur líka
Þá minntist hæstv. ráðh. nokkuð
á Sogsvirkjunartollana og hann
sagði að seðlabankinn mundi taka
að sér ao annast söluna á skulda-
bréfum vegna tollalánsins og jafn
vel tryggja það, að bréfin seldust
upp, og ef rafmagnsvísitalan yrði
notuð, þá reiknaði hann með því,
að seðlabankinn tæki ábyrgð á því
að bréfin seldust upp, og hann
treysti þvi, að það yrði svo í fram
kvæmd sagði hæstv. ráðli. Allar
eru nú þessar yfirlýsingar svona
hæfilega loðnar hjá hæstv. ráðh.
að það segi ég alveg hiklaust, að
ef seðlábankinn tekur það að sér,
að kaupa sjálfur þessi bréf, án þess
að geta selt almenningi þau, þá
verkar það nákvæmlega eins og
halli á fjárlögunum er því svarar,
sem jafnaður er þá með lánum úr
seðlabankanum. Og er þá í raun
og veru, þegar dýpra og rétt er
skoðað, engin tekjuöflun.
Engin tekjuöflun, heldur aðeins
halli eða hluti af halla, sem fengið
er fjármagn til með lántökum í
þessu formi. Þetta ætla ég að hver
fjármálaráðh. ætti að þurfa að átta
sig á, því að ef menn þykjast vera
að vinna á móti verðbólgunni og
framhaldandi vexti hennar. þá þýð
ir ekki að hugsa sér að ætla að
gera það með þvi að taka fé ein-
mitt með hallalántökum til þess
að kasta í hítina.
Þess vegna er það, að öll þessi
hallaafgreiðsla á ei'nahagsmálun-
um stefnir vitasknld alls ekki á
nokkiu-n hátt að því, að stöðva
verðbólguna heldur mun hún verða
til þess í reyndinni, að stórauka
skrið verðbólgunnar. Það er að-
eins verið að kaupa stundarfrið
og við vitum til hvers sú stund
á að notast, hún á að notast til
þess að stjórnin geli hangið á
meðan er verið að koma kjördæma
breytingunni fram.
Bara þakklátir fyrir
aí Iáta framkvæmdirnar
Hæstv. ráðh. sagði það hvað eft
ir annað í sinni ræðu, að menn
mættu ekkert kippa sér upp við
það, þó það ætti að lækka verkleg
ar framkvæmdir um 57c, menn
ættu líka að vera þakklátir fyrir
það. Það var tónninn. Því það væri
bara Jiður í svo miklu stærra
máli, vegna þess, að ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar hefðu lækkað
svo vísitöluna, að það væri alveg
óhætt að gera þennan niðurskurð.
Það væri í raun og veru enginn
niðurskurður, því vísitalan hefði
lækkað kostnaðinn við framkvæmd
irnar svo mikið á móti.
En hæstv. ráðh. gleymdi bara að
geta þess, að þrátt fyrir lækkun
vísitölunnar, þá er kostnaðurinn
við framkvæmdirnar núna meiri
vegna grunnkaupshækkananna, en
hann var, þegar fjárlagafrv. var
samið og lagt fyrir Alþingi. Þess
vegna falla allar þessar hrókaræð
ur um þetía steindauðar niður.
,Einhveriar“ ráístafanir
í ábyrSarmáhmum
Þá sagði hæstv. ráðh. að það
þyrfti að gera cinhverjar ráð-
gtafanir um ábyrgðimar og þess
vegna væri alveg óhætt að lækka
áætlun um útgjöld vegna þeirra
eins og ráð væri fyrir gert. Yrði
að sýna festu í því, að láta menn
greiða af ábyrgðarskuldum o.s.frv.
Hefði sannfært sig um að þessar
20 millj. mundu duga. Væri ekki
viss um á hverju fvrrv. ráðb.
hefði byggt 30 millj. kr. áætlun.
Máske væri það vegna yfirvoi'-
andi tjóns í sambandi við ábyrgðir
út af Flugfélagi íslands.
Þessu er nú því til að svara,
að þa'ð er létt í vasa að taþj um
einhverjar ráðstafanir varðandi á-
byrgðirnar. Þær eru staðrey.nd,
sem ekki verður um fiúinn. Þáð
er líka létt í vasa að tala um :>.*>
hæstv. ráðh. hafi sannfært' s:g!
um að 20 millj. muridu duga, þag-
ar þess er gætt, að ábyrgðartöpin
reyndust 23 millj. í fyrra og. að
verulegar ábyrgðir hafa verið teku
ar síðan, sem nokkuð augljóslega
valda töpum, enn fremur þegar
þess er gætt, að yfirfærsiúgjáld,
sem kemur á margar ábyrgðar-
skuldbindingar, gilti ekki, nema
hluta úr árinu í fyrra, eri állt
árið núna. f
Ég held, að það hefði þess.ýegna
átt að vera tiltölulega auðvplt fyr-
ir hæstv. ráðh. að sannfæra sig
um, að það er mjög óvarlegt, að
ekki sé meira sagt, að gera þessa
ráðstöfun, sem hann nú legguritil.
Það eina, sem verulega gæti
breytt í þessu tilliti væri það, eí'
mjög mikil síldveiði kæmi’ og
síldarverksmiðj. gætu greitt. af
sínum lánum. Við skulum vona að
svo verði, en reynsla undanfarinna,
ára sýnir alveg glöggt, að það
er mjög óvarlegt að gera ráð fyrir
því, að síldarverksmiðjurriar geti
greitt sjálfar af sínum lánum.
Ekki áhyggjur útaf at-
vinnuaukningarfénu
Þá sagði hæstv, ráðherra,, að
menn ættu ekki að hafa svo miklar
áhyggjur af niðurskurði atvinnu-
aukningarfjárins, vegna þess að ar
vinnuleysistrygg'ingasjóður ‘ væri
farinn að lána til í'ramkýpéiiida.
Hér er blandað saman algérlega
óskyldu efni, og þessi ábénding
hæstv. ráðh. er engin rök.
Atvinnuleysistryggingasjóðurinn
lánar aðeins gegn fullgildum
ti'yggingum, og helzt alls. . ■ ekk=
nema gegn ríkisábyrgð, en ait-
vinnuaukningarféð var einmltt á-
hættufé, sem lagt var frám' tri'.a.
til þess að hægt væri að komr,;
upp nýjum fyrirtækjum á stöðum,
þar sem fjármagn er lítið Myrir.
Og einmitt til þess að koma upp
framkvæmdum og ríða baggamun
inn eftir að búið var að nojfærsi
sér allar ríkisábyrgðir og alla lán-
tökumöguleika til fulls, hliðstæða
þeim, sem atvinnuleysistrygginga-
sjóðurinn gerir nú.
Það eru því hrein tyllirök að’
ætla sér að l'ara að vísa til lán-
veitinga úr atvinnuleysistryigginga
sjó'ðnum, til þess að bæta úr því
tjóni, seni það hlýtur að v.erða.
fyrir fjöldamörg byggðarlög í land
inu, að nú á a3 fara að skera
niður atvinnuaukningarféð ‘ og
fleygja því fyrir dýrtíðar„spóluna“
sem hæstv. stjórn og hennar lið
hefur auðvilað alls ekki tekið úr
neinu sambandi, og sem er í fullu
gildi enn.
50 ára heimastjórn og
rausn stjórnarliísins
Þá var svo að hevra sem hæ'stv.
ráðh. þætti það bara gotl aðdaka
nú út af fjárlögum þá fjárhæð,
sem þangað var sett til þess, að
standa undir kostnaði við bygg-
ingu stjórnarráðshúss í tilefni af
50 ára afmæli heimastjórriar' a. ís-
landi. Hann sagði, að það væri
öllu óhætt, það væru til 8 ifiillj.
kr. i'þessu skyni og það væri h'ægt
að bvggja. stjórnarráð fvrir 12
millj. kr. Það mundi ekki verða
ómyndarlegt stjórnarráðshús, .sem
væri byggt núna fyrir 12 millj, kr.
En það er öllu óhætt að dómi;
hæstv. ráðh. Það eru til 8 millj.
og stjórnarráðsbygging kostar 12
millj. kr. En ég hefði nú álitió
ÍFramhalö á 8. síðuj.