Tíminn - 24.07.1959, Blaðsíða 7

T í M I N N, föstudaginn 24. júlí 1959,
Þar sem einn stjórnmálafiokkur eflist Aviðavai,gi
s óðar upp sterk andsta
Það er svo sem ekki alltaf
tekiS út meS sældinni að vera
yngst sinna systkina — þó
alltaf leiki orð á því, að mest
sé eftir vngstu börnunum
látið. Venjulega finnst þeim
eldri það vera heilög skylda
sín að skapa mótvægi gegn
því eftirlæti og séu það allt
bræður, sem eldri eru. ætti
það að takast, sagði Beate
Schmid með kyrrlátu brosi.
Ungfrú Beate Schmid kom til
íslands með föður sínum, próf. dr.
Carlo Schmid. Sem kunnugt er,
þá er hann háskólakennari og
stjórnmálamaður, sem leiigi hef-
lur staðið í fylkingarbrjósti, enda
f segir dóttir hans, að á uppvaxtar-
á(rum sínum bafi hún naumast
séð harm nema um helgar og ekki
verið samvistum við hann til
langframa fyrr en hann fór að
taka hana með sér í ferðalög,
eins og bræður hennar.
Verðandi iögfræðingur
Hvort sem bræður hennar eiga
þax í nokkurn þátt eða ekki, þá t
er Beate Schmid ákaflega prúð'
stúlka, mjög fríð og býður af sér
góðan þokka. Hún stundar laga-
nám og hefur lokið fimm miss-
erum af átta, sem hún ætlar að
það nám muni taka. Áður hafði
hún lesið klassísk mál í tvö miss-
eri, en þá vaknaði áhugi hennar
fyrir lögfræðinni, svo hún ákvað
að skipta um.
— Hvar hafið þér stundað há-
skólanám?
— í heimaborg minni, Túbing-
en, Hamborg og Bonn.
— Er hægt að skipta um náms-
stað á miðjum námstíma?
— Eins oft og menn vilja, enda
telja margir háskólakennarar aði
menn hafi meira gagn af námi
með því móti en að nema alltaf
við sama háskóla. En nú ætla ég
að vera áfram við háskólann í
Túbingen. Þar kann ég bezt við
mig — háskólinn er hæfilega stór
og mér fellur betur við fólkið í
Beate Schmid.
önnur tæki handbær. Þess vegna
verður líka svipur þessa lands
svo feiknalega ólíkur þeim blæ,
sem er á aðliggjandi löndum.
Ein þjóS
Þó að til ísraels liafi komið xólk
úr mörgum löndum.
arnár raunverulega
en það sást líka, að unga kyn-
slóðin er þegar búin að fá sam-
| ur sé til í ísrael, og menn vinni
Ég held, að enginn stéttamun-
ur sé til í ísrael, og menn vinni
hvaða verk sem fyrir hendi er.
Bílstjórinn, sem ók okkur, var til
dæmis læknastúdent. Og nú eflist
líklega þjóðræknistilfinning íbú-
anna í ísrael og landanna þar um-
hverfis samtímis því, sem reynt
er að draga verulega úr henni í
Evrópu, hver svo sem afleiðing
þess kánn að verða.
Stjórnmálaáhugi
— Er ungt fólk í Þýzkalandi á-
hugasamt um stjórnmál?
— Ég þekki eiginlega ekki til
þess, nema að því leyti er snertir
háskólanema og mér virðist á-
standið yfirleitt vera þannig, að
þar sem einn stjórnmálaflokkur
eflist mjög, þá rís óð.ar. upp and-
spyrnuhreyfing í einhverri mynd.
En það er farið að kenna miklu
meira um stjórnmál og stjórnvís-
indi í skólum en áður var gert
og í a. m. k. sumum rikjum lands-
ins er það skylda að hlýða á fyrir-
lestra í .þeim greinum og mennta-
skólakennarar verða að læra
stjórnmálafræði sem aukafag.
Þetta er gert til þess að auka
skilning og áhuga ungs fólks á
þjóðfélagsfræði og' stjórnmálum.
— Hafið þér tekið þátt í stjórn-
málastarfi?
— Ég starfaði lítillega í félagi
ungra sósíal-demókrata í Ham-
borg, en það er með stjórnmálin
eins og félagslífið í háskólunum
yfirleitt, að maður þarf að hafa
góðan tíma til þess að geta sinnt
því og mór finnst að námið eigi
að sitja í fyrirrúmi.
Ég frétti að þér hefðuð verið
eiginlegan svip. Hún var stærri að reyna íslenzka r'eiðhesta í gær.
og hraustlegri en foreldrarnir.
Arabar óttast og hata
Það er eðlilegt,. að Arnbarnir
þá eru íbú- bæði óttist og hati ísraelsþjóðina,
orðnir ein samhliða því, sem þeir dást að
Suður-Þýzkalandi, enda er ég alin þjóð, hvort sem miðað er við Gyð henni. Sagt er, að Arabarnir vinni skój;
þar upp til sautján ára aldurs.
Meðal Gyðinga
-— Ekki mun þetta vera fyrsta
ferð yðar til útlanda?
— Nei, ég hef farið stuttar ferð- landið byggja nú —■
ir með föður mínum til fleiri Evr- menntaða Þjóðverja
ingana, sem fluttust þangað frá engu síður en Gyðingar, sé þeim
Indlandi og Yemen, svo nefnd séu sagt fyrir verkum og skammtað
dæmi um þá, sem einna lægst verkefni, en hugmyndaflug þeirra
stóðu menniingarlega a(f þeim
fiinmtíu þjóða Gyðingum, sem
eða háskóla-
sem þar eru
og framtak sé mjög takmarkað.
— Hver virtist yður aðstaða
kvenna vera í ísrael?
— Það er greinilegt, að þar
hafa konur ekki aðeins sömu rétt-
indi og karlar, heldur einnig sömu
skyldur. Þær verða til dæmis að
épulanda og í fyrra fór ég með fjölmennir. Orsök þess, að svo
honum til ísraels til fjögurra margir menntamenn fluttust þang-
vikna dvalar. En fyrir tveimur ár- að frá Þýzkalandi, voru auðvitað
um fór ég líka ein míns liðs til Gyðingaofsóknirnar á Hitlerstím- gegna herþjópnustu, þó skemmri
Tyrklands og dvaldist þar í tvo anum. Frá löndum eins og t.d.
mánuði. Spáni hafa miklu færri mennta-
-— Hvernig leizt yður á land og rnenn flutzt, því að þar hafa þeir
fólk á þeim slóðum?
Eruð þér vancír að vera á hestbaki?
— Nei, síður em svo! Ég hef
yfirleitt verið heldur hrædd við
dýr og ajlveg sérstiaklega hesta,
enda er allmikið stóð af arabísk-
um hestum skammt frá heimili
mínu í Túbingen, sem og reið-
Hef ég alltaf horft með löng
unarbíandinni skelfingu á hest-
ana, en eftir að hafa komið á bak
fallega, litla íslenzka hestinum,
gæti ég vel hugsað mér að herða
mig upp og gerast nemandi í reið-
skólanum.
Hver veit, nema að íslandsferð-
in verði þá til þess að Beate
Schmid verði efti.r nokkui’ ár orð-
in mesti reiðgarpur, sem sann-
reyni orð Einars skálds Benedikts
sonar, að:
— Þvi miður bjó ég hjá þýzkri
fjölskyldu og kynntist því fólkinu
nánast af afspurn, en ég ferðaðist
allvíða um landið og sá fólk við
hvers konar störf. Eftir því sem ég
bezt veit, þá hafa konur þar ekki
kosningarétt og alls staðar sá ég
þær við erfiðisvinnu ■—: á ökrum
og við vegagerð, en karlarnir sátu
í skugga undir tré, reyktu og
spjölluðu og hofðu á konurnar
vinna. Gft mætti maður karli ríð-
andi á asna, en í humátt á eftir
fhonum kom konan fótgjangandi
með stóreflis byrði á höfðinu. En
landslagið er stórfsnglegt — víði
nakið og hrjóstrugt, eins og hé.’.
Þar hafa svartar geitur rótnagað
a’llan trjágróður, svo halnn kemst
ekki upp úr moldinni. FjölLn cru
stapafjöll með stórum hásléttum,
en ekki með hvössum tindum.
— Var ekki annar blær á líf-
inu í ísrael?
— Sannaflega. Það, sem augað
staðnæmdist fyrst við er það, aö
þetta litla land, þ V sem segja má
að alls staðar sjái til landamæra, er
aJB verða eins og samfelldur skrúð-
garður, enda hjálpast allir að við
ekki orðið fyrir neinum ofsókn-
um. En það er ekki þar með sagt,
að þeir, sem flutzt hafa frá frum-
stæðari lífsvenjum vinni ekki sín
verk jafn vel og hinir. Gyðingarn-
ir frá Yemen eru til dæmis marg-
ir mestu hagleiksmenn í skart-
gripagerð, gull- og silfursmíði og
hálsmenið, sem ég er með, er eft-
ir einn þeirra.
En það sem sameinar fólkið,
er einkum tvennt. í fyrsta lagi
það, að öllum er gert að skytda
að læra hebresku jafnskjótt og
þeir fl.vtja til landsins og það
tungumál sameinar, þó að hætt sé
að meina mönnum að nota önn-
ur mál, heldur þvert á móti eru
menn hvattir til að halda við
fleiri tungumálum, þar sem það, fólkinu.
er gagnlegt á marga lund. í öðru
lagi sameinast fólkið um að yrkja
landið. Öllum er gert að skyldu
að vinna vissan tíma við landbún-
aðarstörí og þetta sameiginlega á-
tak við ræktunina hefur hjálpað
þessu ólíka fóiki til að
yfir sambúðarerfiðleikana, sem Þá
tíma en karlar. Þær hafa sem sé
ekki gert þá kröfu eins og kon-
ur gera víða í Evrópu, að fá Sá drekkur hvern gleðinnar
sama rétt og karlar, en ætla ekki dropa í grunn,
að taka á sig nema hluta af sömu sem dansar á fáksspori yfir grund.
skyldum. Allt nám stendur kon-
um jafnt opið og körlum.
— Hvernig eru samyrkjubúin?
— „Kibutz“, eða samyrkjubú
eru þar með nokkuð mörgum
hætti. Fer það eftir stjórnmála-
skoðunum þeirra, sem þau stofna,
hvort þar er alger sameign á öll-
um hlutum og samvinna um allt,
eða hvort tveggia er takmarkað
að einhverju leyti. En fólki e.
algerlega frjálst, hvort það kýs
sér að búa í þeim þorpum, s:m
eru með þessu sniði, eða annars
staðar í landinu. Ben Gurion fer
alltaf heim í sitt „kibutz" um
helgar og vinnur þar með hinu
Sigríður ThorlacíusL
Þing geðverndar-
félaga haldið á
Spáni í haust
Alþjóðasamband geðvernd-
arfélaga mun halda ársþing
sitt í Barcelóna á Spáni 30.
ágúst—4. sept. n.k. Þar verð-
ur að venju rætt um starf
sambandsins og kosið í trún-
aðarstöður. Þá verða flutt er-
Kusu hænsnaræktina
— Eina sögu heyrðum við dá- , . ,
lítið skemmtilega. Allstór hópur; inni nin gGoverndarmal, og
háskólakennara, sem hrakinn munu þau fjalla um þai'fir
hafði verið frá Þýzkalandi, kom barna og ungmenna; geðtrufl
komast til Israels á fyrstu árum ríkisins.' varnil’ 0°’ meðferð' eeð-
cpm T>á irn.r’ii nn rr ir VíqcIt-AIoy* 4íl enm 1 r
vernd við starfsnam; iðnað
voru engir háskólar til, sem
skapast af ólíku menntunarstigi þeir gætu kenmt við, svo að þeir
og ólíkum uppruna. i stofmuðu hænsnabú skammt frá °S geðvernd; geðvernd og
Þegar við vorum í ísrael var Tel Aviv. Síðar var þessum mönn-. fólksfllltninga.
einmitt haldið upp á tíu ára af- um boðnar kennslustöður, en þeir
að yrkja jörðina. Menn tína jafn- mæli ríkisins og í því sambandi kumnu svo vel við sitt hænsnabú,
vel upp grjót með berum hönd- voru mikfar fjöldagöngur, svo þar sem þeir voru farmir að fram- flokkar starfa á þinginu og fjalla „____________________________
um og vökva gróðurinn með litl- glöggt sást, hve margs konar fóllc leiða landsins beztu egg og kjúk- um ýmis viðfangsefni. Daginn áð- lag, sem viðast lvvar hefur reynzt
um garðkönnum, hafi þeir ekki það var, sem stofmað hafði ríkið, linga, að þeir afþökkuðu boðið. Framhald á 11- síðu. 'fivamhald i H tíTiv >
Enn fremur munu 16 umræðu-
Það, sem deilir vöfnum
Mbl. er öðru hvoru að ynipra
á því, a'ð það kosningafyrirkómu
l'ig, sem liér liefur igílt, en nú á
að afnema, hafi verið „beinlínis
hættulegt lýðræði og þingræði í
landinu". Ekki er nú lí.tið sagt.
Ætla skyldi, a'ð blaðið mætti
bezt um þettr vita, þar sem hinar
fordæmdu kosningareglur eru
fyrst og fremst skilgetið afkvæmi
ílialdsin's sjálfs. Þar fyrir muir
mörigum finnast þessi dómur í
harðari lagi. Hitt er rétt, að
fyrirkonnilagið þurfi breytinga
við. Unr það er ekki ágreiningur.
Deilan var og er um hitt, hverjar
þær breytingar skyldu verða.
Allir flokk rnir eru sannnála
um að fýölga beri þingmönnum
í þéttbýlinu. Hins vegar deilast
vötnin þeigar að því kcmur_að á-
kveða kosningafyi'ii'koímilagið og
kjördæniiskipunina. Þriflokkarn
ir vilja afnema göiirlu kjordæm-
in og taka upp hlutfalISkosning-
ar. Framsóknarmenn vilja bygg'j a
á einmenningskjördæmum og
meirihlutakosninigum sem megin
reglu.
Reynsla annarra
Ekki virðist ástæða til að deila
unr hvort það kosningafyrirkomu.
lag, sem þjóðin hefur búfð við
undaitfarið og íhaldið íiefur mófc
að, felur í sér stórkostlega hættui
fyrir lýðræðið í landinu eða
ekki, úr því að allir telja sig
viljla breyta því til betri vegar.
Ágreiningur'inn er því um, lrvort
tillögur FramSóknarmanna eða
þríflokkanna eru líkleigri til efl-
ingar lýðræðis- og þingstjórnar-
skipulaginu, „Reynslan og fram-
tfðin munu að sjálfsögðii. skera
úr um þetta“, svo að notuð séu
orð Mbl. En er þá engin feynsla
af þessu skipulagi fyrir Irendi?
Ójú, ekki ber á öðru. En liún vitn
ar bara algjörlega gegn Mbl.
Þ.jóðverjar tóku upp svipað
eJð'a sams konar fyrirkomulag og
nú er fyrirhugað hér, laust fyrir
árið 1920. Rökin fyrir því voru
nákvæmlega þau söntu og nú er
notuð hér af þríflokkunum.
Stjórnmálaflokkar í Þýzkalandi
voru þá innan við 10. Eftir fá
ár voru þeir orðirir yfir 20. Sundr
ung og stjórnleysi óx að sama
skapi. Skipul gið, sem átti að
tryiggja lýðræði og þingræði í
Þýzkalandi, leiddi hina gáfuðu,
þýzku þjóð beint í helgreipar
einræði'sins.
Frakkar tóku upp hlutfalls-
kosningar hjá sér 1946. Upp úr
því neyddust þeir áð skipta um
ríkisstjórnir nálega jafn oft og
„be,tri“ borgarar skipta um klæðu
að. Lýðræðið féll á fáum árum
og „réttlætið“ færði Frökkum
de Gaulle.
Þannig má halda áfrlam að
rekja hrakfallasögu þessá skipu
lags. Það hefur að vísu ékki alls
staðar leitt til bráðs ofárhaðar,
en hins veigar hvergi gcfist þaiin
ig, að þið egni til eftirbreytni.
Á móti straumnum
Eins og kunnugt er hafa all-
mörg ný ríki risið af grunni á
þeim árum, sem liðin éru frá
lokum sfðustu heimsstyrjaldar.
Gera mætti ráð fyrir því, að þau
vildu gjluna festa í 'áessi hjá
sér lýðræði og þingræði og tækju
því upp það skipulaig, er bezt
tryggðu þessa stjórnhætti. Sam-
kvæmt kenningu íslenzkra stj.órni
vitringa úr þrennir flokkum
myndu það vera hlufallskosning
ar í fáum og stórum kjördæm-
um. En forrá® menn hinna nýju
ríkja eru á öðru máli en líf-
verðir lýðræðis'stjórnarhátta á
íslandi. Þeir hafa opin augui
fyrir fenginni reynslu. Þei,- óska
ekki þjó'ðunv sínurn örlaga Þýzka
lands og Frakklauds. Þeir leita
fyrirmyndanna þangað, sem lýð-
ræði og þingræði stendur föst-
ustum fótum.
En •okkur íslendingum er öðru
ví'si farið. Hér þykir rá'ðamönn-
um þriggja stjórnmálaflokka
sjálfsagt að taka upp fyrirkomu