Tíminn - 07.12.1961, Blaðsíða 7

TÍMINN, fimmtudaginn 7. desember 1961.
7
Björn Pálsson,alþingismaður:
Bráðabirgð alög r íkisstjórnar innar
skaða útvegsmenn og sjómenn
um 100-200 milljónir á þessu ári
Þann 3. ágúst gaf ríkisstjómin I gera. Hins vegar efast ég eigi um
út bráðabirgðalög vegna _ gengis- j að pappírsmenn þeir, sem sömdu
lækkunarinnar 1. ágúst. í lögum lögin fyrir ríkisstjórnina, hafa vit
tþessum eru ýmis ákvæði, sem að, hvað þeir voru að gera, enda
valda mikffli tekjurýrnun hjá út-
gerðarmönnum og sjómönnum.
Eiga slíkar álögur á sjávarútveg-
inn sér ekkert fordæmi og því á-
stæða til að gera sér Ijóst, hve
miklu bær nema.
í 6. gr, nefndra laga eru ákvæði
um, að þegar gjaldeyri fyrir út-
fluttar afurðir framleiddar á tíma
bilinu 16. febrúar 1960 til 31 júlí
1961 er skilað í banka, skal út-
flytjendum greitt á þvi gengi, er
gillti fyrir 4. ágúst 1961. Mismun
á andvirði skilaðs gjaldeyris á
eldra genginu og nýja genginu
s’kal færa á sérstakan reikning á
nafni rikissjóðs i Seðlabankanum.
Fé af þessum reikningi skal verja
til að létta byrðar rikissjóðs vegna
áfallinna ríkisábyrgða í þágu at-
vinnuveganna og til að greiða
hækkun á útflutningsgjaldi sjáv-
arafurða til 1. ágúst 1961. Ekki
er upplýst til fulls, hve mikil þessi
fjárhæð verður, en ætla má, að
hún nemi 120—140 millj. króna.
Þegar hliðstæðar ráðstafanir
voru gerðar í febrúar 1960, var
gengismismunurinn l'átinn renna í
Útflutningssjóð, til þess að hann
gæti staðið við skuldbindingar sín
ar. Þegar í Ijós kom, að fé var
afgangs í þeim sjóði, var það not
að til að greiða tryggingargjöld
af fiskiskipum. Því var lýst yfir
af sjávarútvegsmálaráðherra á
fundi hjá LÍÚ, að fé þetta væri
af útgerðarmönnum tekig og því
eðlilegt og sanngjarnt, að þeim
væri endurgreitt það, eins og gert
hefur verið. Nú er aðgerðum hag
að annan veg. Fé þetta er tekið
af útgerðarmönnum me® bráða-
birgðalögum og án samráðs við
þá og varið til að greiða hækkun
á útflutningsgjöldum, sem ákveð
in eru með bráðabirgðalögum.
Meiri hluta fjárins skal samt variff
til að greiða ábyrgðarskuldir fyrir
ríkissjóð. Áður en síldveiði hófst
sl. sumar, var ákveðið að greiða
útgerðarmönnum kr. 126.00 fyrir
hvert mál í bræðslu og kr. 195.00
fyrir mælda tunnu af saltsíld.
Með gengislækkuninni 1. ágúst er
verðmæti hverrar krónu lækkað
um 13%. Útgerðarmenn og sjó-
menn fá því 13% minna verð fyrir
síldina en um var samið. Allir
vita, ag útgerðarkostnaður hækk-
sennilega ekki oft unnið betur fyr
ir mat sínum.
Tekjtur ríkissjóðs hafa reynzt
minni en ýmsir ætluðu. Veldur
þar mestu urn, að í landinu hefur
þróazt ný atvinnugrein, sem reynzt
hefur arðvænleg síðan viðreisnar-
ráðstafanirnar voru gerðar. Þessir
atvinnurekendur flytja inn vörur
án þess að greiða af þeim tolla og
skatta og geta þvi selt þær ódýr-
ari. Gerast þeir því vinsælir og
eru óbeint farnir ag hafa áhrif á
tollalöggjöfina til lækkunar. Mun
það ekki draga úr vinsældum
þeirra. Hef ég heyrt, að þeir séu
bjartsýnir þrátt fyrir tollalækk-
animar og muni leita að ótroðn-
um leiðum, ef á þarf að halda. Eg
fefast eigi um, ag rúrn sé í ríkis-
kassanum fyrir gengismismuninn.
Hitt hygg ég flestum muni finn-
ast, sem hlutlaust líta á málið, að
lítil vizka sé að taka af þurftar-
fóðri mjólkurkúnna til að bæta við
geldneytin ef þau eru allvel haldin
fyrir.
HÆKKUN ÚTFLUTNINGS-
GJALDA
Meg bráðabirgðalögunum frá 3.
ágúst eru útflutnings- og hluta-
tryggingarsjóðsgjöld hækkuð úr
3.05% af fob.-verði fiskafurða í
7.4% og úr 5.3% af saltsíldaraf-
urðum í 9.4%, en í því gjaldi eru
innifalin 2% til síldarútvegsnefnd
ar. Útflutningsgjaldinu skal verja
þannig:
1. Til nýs tryggingarkerfis
fiskiskipa........... 1.92 %
2. Til Fiskveiðasjóðs fsl. 1.80 %
3. Til Stofnlánadeildar
sjávarútvegsins 1.8.0 %
4. Til Fiskimálasjóðs 0.30 %
5. Til byggingar fiskirann-
sóknarskips........1 . 0,078%
6. Til rannsóknarstofnunar
sjávarútvegsins 0.060%
7. Til Hlutatryggingarsj. 1.25 %
8. Til Landssambands ísl.
útvegsmanna ....... 0.042%
9 Til Ferskfiskeftirlits-
mats ................... 0.15 %
Samtals 7,4 %
Fyrir 1. ágúst námu þessi gjöld
3.05%. Hækbun er því 4.35%.
Allir vita, að fiskvinnslustöðv-
ar og síldarsaltendur sjá um sig.
Þessi útgjöld eru því að öllu leyti
sóknarstofnunar sjávarútvegs. Rík
ið greiðir hliðstæða hluti fyrir
aðra atvinnuvegi, og ætti ekki að
vera ósanngjarnt, að það væri einn
ig gert fyrir þennan atvinnuveg,
sem skapar mestan hluta af gjald
eyristekjum þjóðarinnar. Ríkis-
sjóður ver fé til vafasamari hluta.
TRYGGING FISKISKIPA
Skyldutrygging er á fiskiskip-
um innan við 100 tonn. Eigandinn
ræður ekki, hvar hann tryggir eða
hve mikil iðgjöl'din eru. Iðgjöld
af þessum bátum hafa verið ca.
6% af tryggingarverðinu. Er það
um það bil tvöfalt hærra en af
stærri fiskiskipum, sem eru í
frjálsri tryggingu og um 200%
hærra en er á hliðstæðum skipum
í Noregi. Tryggingardeildirnar eru
skyldaðar til að endurtryggja bát-
ana að mestu leyti. Margar þeiira
greiða svo milljónum skiptir um
fram það, sem þær fá endurgreitt.
Ógerlegt hefur því verig að safna
verulegum sjóðum. Þetta ástand
er óþolandi. Lögin hafa verið í
endurskoðun, en verkið gengið
seint, eins og oft vill verða.
Heyrzt h’efur, ag nefndin, sem end
urskoða átti lögin, sé þríklofin, og
lítið samráð hefur verið haft við
útvegsmenn eða framkvæmda-
stjóra tryggingardeildanna. í brb.-
lögunum er ákveðig að 1.92% af
fobverði sjávarafurða renni til nýs
tryggingarkerfis. Líklegt er, að
þetta verði 50—60 milljónir, en
mun þó engan veginn nægja til
að greiða tryggingargjöldin, nema
um verulega læbkun verði að
ræða. Miklu skiptir því, að endur
skoðuninni verði hraðað, og allt
gert, se_m unnt er, til að iðgjöldin
lækki. f því sambandi gæti komið
til greina að tabmarka bótagreiðsl
i
ur, meira en verið hefur, og gefa þetta þýði, að nota eigi féð til að
eigendum skipa, sem eru innan greiða reksturshalla togaranna. Af
við 100 tonn, frjálsari hendur. glöp voru gerð, þegar togaramir
voru keyptir 1959—60. Litlar líkur
■ eru til, að sú gerð togara muni
FRAMLÖG TIL RÍKIS-
STm5aNkN'* K- , . „ þera sig, sem ísfendingar eiga nú.
Með braðabirgðalogum fra 3. Astæðulaust er að reba togara með
agust er akveðið, að af fobz-verði tapi ár eftir ár, ef útgerð báta ber
sjavarafurða renm 1.8% i Fiskv.- sig betur. Óréttlátt er að Játa báta-
f.°J’ .?,3^ } , Fiskimalasjoð og útveginn sérstaklega gjalda þess,
1.8% til stofnlanadeildar Sjavar- þó að ríkisstjómin geri vafasama
utvegsms, og er það nýr skattur. hluti.
ARs eru þetta 3.9% og mun upp- útflutningsgjald af saltsíld er
hæð su, sem þannig fæst, nema um 80 krónur af tunnu. Síldarsalt-
110—120 millj. króna. Þetta svar- endur greiddu ca. 260 kr. fyrir síld
ar til þess að vera ca. 8 kg. af í uppsaltaða tunnu. Fyrir tunnuna
hverjum 100 kg. af sjávarafurð- greiddu þeir 150 kr. salt og vinnu
um, sem úr sjó eru dregnar. Ríkið ca. 180 kr. vexti og fleira ca. 50
á aUar þessar lánastofnanir, ræð- kr. Þetta gerir alls 600—650 kr.
ur yfir þeim og ákveður lánskjör. Líkur eru til, að þeir fái 750—850
Þessir fjármunir eru allir teknir
af útvegsmönnum og sjómönnum.
Hvað ætli bændur, iðnaðarmenn
kr. fyrir tunnuna af norðurlands-
síld. Þeir, sem hafa kunnað sitt
fag og sloppið við óhöpp, græða
og kaupmenn segðu um það, ef jþví 100—200 kr. á hverri tunnu áf
rikið tæki 8% af brúttótekjum | saltsíld. Vitanlega þurfa síldarsalt
þeirra. Legði peningana sem endur að afskrifa og halda við söR
stofnfé í eigin banka og lánaði! unarstöðvum, en þrátt fyrir það er
þeim það svo aftur með háum vöxt Ijóst, að hér er um óhæfilega mik-
um. Eg hygg, að erfitt mundi
verða fyrir þá að standa f skilum.
Útvegurinn þarf mikig lánsfé.
inn gióða að ræða. Með öðrum orð
um kr. 80,00 eru teknar af útvegs-
mönnum í útflutningsgjald af
Lánsfjárþörfin hefur margfaldazt hverri tunnu, svo eru þeir féflett-
við endurteknar gengislækkanir,
Vera má, að ýmsir útvegsmenn
hafi ekki getað staðið í skilum.
Hitt gefur auga leið, ag því meira
sem ríkið tekur, þeim mun minna
geta þeir greitt I vexti og afborg
anir. Eg held, að viturlegra væri
að stilla álögum í hóf, en ganga
betur eftir, að staðig sé í skilum.
Hér er ekki um neinar smáupp-
hæðir að ræða, sem af útvegs-
mönnum eru teknar. Bátur, sem
aflar fyrir 4 miUj. kr., þarf að
greiða yfir 300 þús. kr. Þetta fé
gæti útvegsmaðurinn notað til að
greiða skuldir sínar, ef það væri
ekki af honum tekið. Á þann. hátt
minnkaði það fé, sem bundið væri
útlánum. Ef útvegsmenn eiga
að afhenda 110—120 millj. kr.
á ári sem stofnfé í Iánastofnanir,
er þá ekki eðlilegast, að þeir eigi
sinn eigin banka og ráði yfir hon-
um að einhverju leyti? Með öðrum
orðum, að þeir eigi og ráði yfir
eigin fé.
Hlutatryggingagjöld skulu
hækka úr .5% í 1.25% af fob-verði
sjávarafurða. Mun sú hækkun
nema rúmum 20 milljónum. Fé
þetta á að nota til að aðstoða ein-
stakar greinar útvegsins, er þær
verða fyrir tímabundnum áföllum
vegna aflabrests eða annarra utan-
aðkomandi orsaka. Álitið er, að
ir af sildarsaltendum. Þetta er eðli
leg afleiðing þess, að stærstu síld-
arsaltendurnir ráða mestu um
kaupverð síldarinnar.
Gengismismunur og hækkun út-
flutningsgjalda frá 1. ágúst til 31.
des, mun nema allt að 200 milljón
um, þetta fé er af útgerðinni tekið,
því að fiskvinnslustöðvar, sildar-
saltendur og síldarverksmiðjur
hagnast frekar. Eðlileg krafa út-
gerðarmanna er, að þetta fé sé
endurgreitt til þeirra eftir afla-
magní á árinu 1960. Gæti ríkis-
stjórnin séð um, að féð gengi upp
í skuldagreiðslur til bankanna, svo
að ekki hlytist af gjaldeyriseyðsla
eða Iánsfjárskortur. Fáist þetta
eigi er eðtiiegt að fara fram á að
fé þessu verði varið til greiðslu á
tryggingariðgjöldum fiskiskipa
1961 og 1962. Útgerðarmenn þurfa
enn fremur að krefjast þess, að
eftir 31. des. 1961 verði útflutn-
ingsgjöld sjávarafurða ekki hærri
en þau voru fyrir 1. ágúst 1961.
Fiskverð gæti þá hækkað um ca.
9% til útvegsmanna, miðað við ó-
breytt verðlag í viðskiptalöndum
okkar. Útgerðarmenn og sjómenn
fengju þá nokkrar bætur fyrir
gengislækkunina. Um þessar lóöf-
ur þurfa þeir að standa saman og
vikja hvergi, því að ástæðulaust
er að láta reyta af sér fiðrið.
aði um 13% við breytt stofngengi j grgjúú af útgerðarmönnum og sjó
krónunnar. Afskriftir af veiðar-1 mgnnum_ Hráefnisverðið er um
færum og skipum verður að miða 50% af fob..verði sjávarafurða.
vig endurnýjunarkostnað. Það á- útflutningsgjöldin þýða því það,
leit rikisstjormn a. m. k., þegar g ca f5% af brúttó tekjum út-
rætt var um afskriftir vegna Á- J gergarmanna 0g sjómanna eru af
burðarverksmiðjunnar. Fyrir þess | þeim tekjn Hækkunin ein er
ar hækkanir fá útgerðarmenn eng 4 35% eða tæpum 9% af brúttó.
ar bætur og kaup sjómanna lækk
ar um 13% frá því, sem um var
samið.
Síldarsaltendur, sem búnir voru
að greiða tunnur og salt, græða
talsvert á gengislækkuninni og
sfldarverksmiðjurnar lítið eitt.
Meginhlutinn af því fé, sem tekið
er af sjómönnum og útgerðarmönn
um. kemur fram i gengismunin-
um og hann ætlar rfkisstjórnin
ag hirða. Eg dreg i efa. að þing-
menn stjórnarflokkanna hafi gert
sér ljóst, þegar bráðabirgðalögin
voru gefin út, hvað verið var að
Hraða verður kvikmyndun
íslenzkra starfshátta
Gíslí Guðmundsson rekur á eftir máiinu á Alþingi
tekjum, Þetta er gert með bráða-
birgðalögum og án alls samráðs
við útgerðarmenn. Er ekki ástæða
til að íhuga, hvort réttlátt sé og'
nauðsynlegt að leggja slíkar byrð
ar á sjávarútveginn.
Eg tel eðlilegt að útvegsmeon
kosti starfsemi Landssambands-
ins og jafnvel ferskfiskeftirlitið og
mun því ekki fjölyrða um þau atr
iði
Hins vegar er vafasamt. hvort
réttlátt sé ag útvegsmenn greiði nokkrum kunnum mönnum um. að
3—4 milljónir árlega til bygging - hafizt yrði handa um kvikmynd-
ar fiskirannsóknarskips og rann-1 un íslenzkra starfshátta, sem tíðk
Á fundi samcinaðs þings i gær
tók Gísli Guðmundsson, 4. þm.
Norðurlandskjördæmis eystra, til
máls um bvikmyndun íslenzkra
starfshátta, en hann er fyrsti flm.
þingsályktunartiUögu um það cfni
ásamt þeim Einari Olgeirssyni,
Jónasi G. Rafnar og Hirti Hjálm-
arssyni.
Tfllagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að hlutast til um það í
samráði við þjóðmitijavörð, að
Fræðslumyndasafn ríkisins og
menntamálaráð íslands skipuleggi
og beiti sér fyrir kvikmyndun ís-
lenzkra starfshátta, sem hætta er
á að falli í gleymsku að öðrum
kosti.“
Verður að gerast strax
Hinn 16 nóv. 1960 barst mennta
málaneftidum Alþingis erindi frá
azt hafa í landinu, en nú hafa
verið lagðir niður eða eru í þaun
veginn að hverfa úr sögunni eða
gerbreytast. Éfni þessa erindis
var þó ekki gert að sérstöku þing
máli á síðasta þingi. Á þvi þingi
voru hins vegar samiþykkt lög um
fræðslumyndasafn rikisins. í fram
söguræðu í sambandi við nefndar-
álit um það mál skýrði framsögu-
maður menntamálanefhdar efri d.
frá fyrmefndu erindi og lét í Ijós
þá skoðun af hálfu nefndarinnar,
að æskilegt væri, að væntanleg
stjóm fræðslumyndasafnsins tæki
það til meðferðar, sbr. 2. gr. lag-
anna. Nú hefur þag dregizt, að
stjórn safnsins yrði fullskipuð, og
mun því lítið hafa gerzt í málinu,
sem þó verður að telja aðkallandi
meg tilliti til þess, hve breytingar
eru nú örar i atvinnulífi Iands-
manna Méð flutningi þessarar til-
lögu vilja flutningsmenn freista
þess að efla áhuga og framkvæmd
ir í þessu menningarmálL
Gfsli Guðmundsson benti á, að
þetta væri mjög aðkailandi mál,
sem ekki mætti dragast lengur
að sinna. Margir starfshættir væru
ag hverfa úr sögunni eða horfnir
og nefndi hann dæmi þessu máli
sínu til sönnunar. Hann sagði, að
kvikmynda yrði þessa starfíhætti
strax, þar sem þeir væru erin við
lýði, svo að ekki þyrfti ag leika
þá á myndunum. En þessi mynda-
taka verður að fara skipulega
fram undir eftirliti ábyrgra aðila.
— Fjórum aðilum var á sínum
tima falig að skipa fulltrúa i nefnd
til að athuga þetta mál, og hafa
þeir nú allir verið skipaðir, en
Gísli kvað sér ekki kunnugt um,
að fimmti maðurinn, sem mennta
málaráðlherra á að skipa, heíði
enn verið tilnefndur. Óskaði hann
eftir þvi, að það yrði gert sem
allra fyrst og nokkur fjárveiting í
þessu skyni tekin til greina á fjár
lögum nœsta árs. Málið var siðan
tekið út af dagskrá, er þvi hafði
verið vísað til fjárveitinganefnd
ar.