Tíminn - 07.12.1961, Síða 8

T í M I N N, fimmtudaginn 7. desember 1961.
— Það er rómantískt hérna,
segir Jens, og hauskúpurnar
glotta háðslega.
— Þú meinar óhugnanlegt?
Jens strýkur blíðlega hvirf-
ilinn á stærstu hauskúpunni:
— Ég held mikið upp á hana
þessa. Það er svo mikill karakt-
er í henni. Þetta hefur verið
geysimyndarlegur maður með
kónganef. Sérðu kjálkana, hvað
þeir eru einbeittir. Mér.þykir
ákaflega vænt um hana.
Hauskúpurnar þegja
— En hinar tvær?
— Jú, en þær eru ekki eins
tilkomumiklar. — Annars heita
þær hver sínu nafni. Ég skíri
þær nefnilega í höfuðið á þekkt
um mannfræðingum.
— Hvað heita þær?
— Það vil ég ekki segja þér,
og það er engin hætta á, að
hauskúpumar segi það. — Þær
þegja.
— Hefurðu aldrei fengið
heimsókn í svefni?
— Heimsókn? Af hverjum?
— Einhverjum hauslausum.
— Nei, þetta eru allt Danir.
Ætli þeim þyki ekki fulllangt,
að hdmsadkja mig hingað. Og
svo er líka svo langt síðan þeir
dóu, blessaðir. Þetta er allt sam
an miðaldamateríale.
— Eru þessar litlu, apahaus-
kúpur?
— Þetta eru Makakusapar.
Sumir halda að þetta séu haus-
kúpur af bömum, en þetta eru
nú bara apagrey.
— Hefurðu aldrei verið grun
aður um morð, þegar þú hefur
ferðazt milli landa með þennan
vaming?
— Nei, ekki enn þá. En þeir
hafa stundum verið svolítið
skrítnir í framan, tollararnir.
— Þú sagðir, að þetta væru
miðaldamenn.
— Já, ég vann við uppgröft
á Borgundarhólmi með dönsk-
um mannfræðingi Möller Christ
ensen.. Þessi uppgröftur okkar
og rannsóknir voru styrktar af
Carlsberg-stofnuninni. — Eg
kann nú eiginlega betur við að
eiga -við þá lifandi en dauðu,
enda hef óg mest unnið við
rannsóknir á lifapdi fólki. Dan-
ir hafa lítið gert að því að at-
huga mannfræðilega l.ifandi
fólk, en þeir erU góðir við 'þá
dauðu, meðal annars eiga þeir
ágætt safn af fornum íslend-
ingum frá Grænlandi. Annars
vann ég við mannfræðirann-
sóknir á lifandi fólki í Dan-
mörku í vor á Sjá'landi, Fjóni
og Jótlandi. Þær mælingar hafa
ákveðið gildi fyrir íslenzka
mannfræði, ekki síður en
danska.
— Er ekki dálítið ógeðsiegt
að róta í kirkjugarði?
— Nei, nei, það er oft
skemmtilegt. *í svona gömlum
kirkjugarði er ekkert orðið eft-
ir nema beinin. — Þetta eru
mörg lög af einstaklingum, sem
liggja hvert ofan á öðru, og það
er vandi að grafa þannig, að
ekkert fari forgörðum. Eitt
pínulítið bein getur haft mikla
þýðingu.
— Hvaða gagn hafið þið af
þessari beinatínslu?
— Með því að rannsaka
beinagrindur þessara einstak-
linga, fáum við yfirlit um útlit
fólksins á þeim tímum, sem það
lifði. Það er ekki nóg að taka
eina beinagrind frá vissu tíma-
Hauskúpuþrenning.
r
I
KJALLARANUM
— Rabbað við Jens Pálsson mannfræðing
bili til rannsóknar, heldur verð-
ur að rannsaka hóp af beina-
grindum frö sama tímabili, til
þess að fá fram einhverja raun-
verulega mynd um ásigkomulag
fólksins. Rannsóknir af þessu
tagi geta varpað ljósi á ýmis-
legt, sem hefur mannfræðilegt
gildi, svo sem kjör fólksins,
sjúkdóma, vöxt og líkamsbygg-
ingu.
— Eru ekki beinin öll í rugl-
ingi í svona gömlum kirkju-
garði?
— Jú, það er stundum vandi
að vita, hver á hvað, og það
bezt, að þú komir niður og skoð-
ir þau.
Beinagrindarhlátur og ...
Við göngum niður dimman
kjallarastigann. Það marrar í
tröppunum, hriktir í hurðunum,
ljósið flöktir á veggjunum, og
hrollurinn læðist niður háls-
málið og kitlar mann á hryggn-
um. Skyndilega heyrist ægileg-
ur beinagrindarhlátur úr einu
skotinu, tvær náhvítar beina-
grindur koma skröltandi á móti
okkur, breiða út faðminn og . . .
ekki neitt.
ar, en það er alveg ástæðulaust.
Það lifir enginn sýkill svona
lengi. Þeir eru löngu dauðir og
auk þess er ég búinn að marg-
þvo beinin!!
Dalamenn mældir
Manni léttir við að faia úr
beinaherberginu og inn á skrif-
stofu Jens, jafnvel þótt þrjár
hauskúpur einblíni á mann án
afláts, eins og þær séu að reyna
að éta úr manni sálina.
— Þú hefur verið að gera
mælingar á Dalamönnum?
— Já lifandi Dalamönnum.
Fingraför Jóhannesar úr Kötlum tekin, en fingrafaraformið er eitt af þelm einkennum, sem tekið er
tillit til vlð mannfræðirannsóknir.
getur þurft þolinmæði til þess
að hver fái sitt.
— Ég er með talsvert af
beinum hérna niðii í kjallara,
sem ég þarf að ákvarða. Það er
Inni í herberginu eru borð
þakin margs konar mannabein-
um: lærleggjum, viðbeinum,
sköflungum, hauskúpubiotum,
sem liggja á snyrtilega út-
breiddum Morgunblöðum..
Jens róttir fram eitt og eitt
bein og spyr, hvað það heiti
eða úr hvaða líkamshluta það
sé, en svarar sér venjulega
sjálfur, nema þegar við svörum
vitlaust.
— Þessi hauskúpa er óvenju
lega þykk. Það hefði ekki verið
gott að brjóta hana fremur en
á Agli foiðum, segir hann. Og
sjáið þið þessar tennur hérna.
Það er engin skemmd í þeim.
Þær eru bara slitnar. Það er
einhver munur eða í fólki
núna. Hérna sjáið þið viðbein
úr fóstri; holdsveiki hefur ekki
verið óalgeng hjá þeim þessum,
— Hvernig sérðu það?
— Það eru til dæmis ein-
kenni á hauskúpu og fingium.
Þú sérð þennan fingur, — hann
er tærður að framan. Menn
voru hálfhræddir þegar ég kom
með þetta vegna holdsveikinn-
— Til hvers ertu að mæla
þá?
— Þær eru gerðar, eins og
allar mínar mælingar á íslend-
ingum, til þess að varpa ljósi
á uppruna þjóðarinnar og lík-
amlega þróun hennar. Því hef-
ur verið haldið fram, að það sé
svo og svo mikil keltnesk blönd-
un í ís’lendingum, og meiningin
er að komast að raun um sann-
leiksgildi þess. í Dalasýslu eru
dökkhærðir og ljóseygðir lang-
höfðar tiltölulega algengir, en
það eru höfuðeinkenni „írsku
týpunnar“, samkvæmt þeim
rannsóknum, sem bandarískur
mannfræðingur, Hooton að
nafni, lét gera á írlandi á sín-
um tíma.
— Hefurðu komizt að ein-
hverju leyndarmáli um upp-
runa íslendinga?
— Ó, nei, því er nú ekki að
heilsa. Dala-rannsóknir mínar
eru enn á byrjunarstigi. Ég
byrjaði á þessum rannsóknum
í fyrra og geri mér vonir um
að geta birt einhverjar niður-
stöður eftir þrjú ár eða þar um