Tíminn - 29.12.1961, Síða 6

Það eru ekki margir áratugir
síðan, að notkun kraftfóðurs
handa búfé voru smámunir ein-
ir hér á landi. Bændur notuðu
að vísu fiskúrgang, lifur og
lýsi og svo síld og úrgang síld-
ar, í harðindum eða þegar fóð-
ur skorti af öðrum ástæðum,
en lítið eða ekkert annars. Nú
er þessu öðru vísi varið. Nú
eru gerðar það miklar kröfur
til afurðamagns skepnanna, að
þeim verður ekki náð nema not
að sé verulegt magn kraftfóð-
urs handa þeim.
Á síðustu árum hefur notkun
kiaftfóðurs aukizt að miklum
mun og gera verður ráð fyrir
að notkunin dragist ekki sam-
an heldur aukist að sama skapi
og bústofninn vex, og þarfir
þjóðarinnar fyrir matvörur auk
ast í hlutfalli við aukningu
fólksfjöldans.
Þegar' litið er á staðreyndir
þær, er gerzt hafa á liðnum
tíma, má ef til vill telja eðli-
legt, að. aðferðir við öflun og
varðveizlu kraftfóðursins séu
frumstæðar, enda er staðreynd-
in sú.
Talsverður hluti af kraftfóðr
inu er innlend vara, sem fram-
leidd er á síldar- og fiskmjöls-
verksmiðjunum umhverfis land
ið, og er eðlilegt að sá hlutinn
sé settur í poka og fluttur í
þeim heim til bænda, en hitt
er einnig staðreynd, að meiri
hluti kraftfóðursins er korn-
vara, ómöluð eða möluð, sem
flutt er til landsins, varðveitt í
birgðaskemmum o.g flutt til
notendanna í pokum, en
það flutningafyrirkomulag og
geymsluaðferð hliðstæð þeirri,
ér við notum, mun naumast
þekkt nokkurs staðar nú, af
þeirri ástæðu einni, að það er
alltof frumstætt og alltof dýrt.
Fyrir löngu hefur það flutn-
ingafyrirkomulag verið upp
tekið við kornvöru að dæla
henni i skip úr kornhlöðunum,
sigla með hana ósekkjaða milli
landa og milli hafna, og dæla
henni aftur upp úr skipunum i
kornhlöðurnar, þar sem varan
skal notuð. En ekki nóg með
það. Til skamms tíma var það
reglan að dreifa þurfti kraft-
fóðrinu sekkjuðu út um sveitir,
en nú er einnig verið að hverfa
fré því fyrir komulagi og nota
í staðinn sérstaka bíla, sem
vörunni er dælt í á birgðastöð
og úr þeim aftur við kraftfóð-
urgeymslur bænda.
Með þessu móti er þá búið
að taka tæknina og vélrænar
starfsaðferðir í þjónustu þess-
ara hlutverka, r'étt eins og þeg-
dæmi. Með myndum af erlend-
um kornhlöðum, og með ný-
tízku fyrirkomulagi við flutn-
inga á lausri kornvöru og kraft
fóðri til bænda, hefur FREYR
túlkað þau viðhorf, sem eðli-
legt virðist og sjálfsagt, að hér
komi til framkvæmda á þessu
sviði, því að vinningur við það
fyrirkomulag mundi eflaust
svipaður hjá okkur og öðrum,
en hann felst í mun lægri flutn
ingskostnaði milli landa og
miklu minni rýrnun vörunnar
þegar fóðrið er varðveitt laust
í kornhlöðunum. Og svo er
vinna við útskipun og afskip-
un miklu ódýrari en þegar allt
er flutt í sekkjum.
Um þetta mundu menn segja,
snertir flutninga milli landa og
milli landshluta, og á síðustu
árum hafa kornhlöður risið úti
um sveitir en þær taka við
korni bændanna til þurrkunar
og til geymslu, og svo þeirri
vöru af sama tagi, sem flutt er
inn frá öðrum löndum og öðr-
um heimshlutum. Og einmitt
þessa mánuði og komandi mán-
uði er verið að kerfa flutninga-
skilyrðin og flutningatækin, og
svo geymsluskilyrðin hjá bænd
unum sjálfum, í sveitunum, svo
að hin fullkomnasta tækni
verði hagnýtt á þessu sviði eins
og í öðrum athöfnum, er bú-
skap varða.
Það má með réttu segja, að
enn þá séum við svo litlir karl-
ar i notkun kraftfóðurs, að full
komin tækni sé hæpnari hér
en annars staðar, en við erum
KRAFTFÖÐRIÐ
ar benzín og olíur eru fluttar
milli heimsálfa, milli landa og
um héruð út til notenda.
Engum mundi detta í hug
að hverfa frá þessu fyrirkomu-
lagi við flutninga og dreifingu
nefndra brennsluefna, svo
miklu er það hagkvæmara og
ódýrara en þegar allt var flutt
og geymt í tunnum. En enn
þá er öll kornvara flutt til
landsins í sekkjum og þannig
er hún öll varðveitt enn og
flutt áleiðis til notendanna, og
enn virðist engin hreyfing í þá
átt að breyta þessu fyrirkomu-
lagi, nema hvað ritstjóri bún-
aðarblaðsins FREYS hefur um
undanfarin ár nokkrum sinnum
ritað í nefnt málgagn um nauð-
syn þess að breyta til á þessu
sviði og fara að annarra for-
að þá yrði sjálfsagt að byggja
sérstakar hlöður, sem ekki yrðu
notaðar til annars. Það er rétt,
en kornhlöður rúma vöruna
betur en pakkhúsin, sem sekkir
eru geymdir í, og svo geymist
auðvitað miklu betur í sívaln-
ingum kornhlaðanna, þar sem
vörunni er dælt milli hólfa við
og við eins og við á, og þar sem
hvorki mýs né rottur komast
að til þess að eta og eyðileggja
né væta af nokkru tagi veldur
samruna né sveppagróðri, með
tilheyrandi eyðileggingu, sem
reiknast með í hinni miklu
vörurýrnun, er alltaf verður
þar sem geymt er í sekkjum.
Meðal grannþjóða þkjíar er
allt þetta nýtízku fyrirkomulag
fyrir löngu kerfað að því er
líka miklu færri, svo að ef við
vinnum jafnmörg prócent í
verðmætum og aðrir, þá er fyr
irkomulagið jafnrétthátt hér
og annars staðar og vinningur-
inn á hvern aðila hinn sami.
íslenzkir bændur eru um 6000
og þeir nota að meðaltali á
fjórðu lest hver af þeirri vöru
(kraftfóðri), sem í kornhlöðum
mundi geymd og í fóðurvögn-
um flutt, eða samtals um 20
þúsund lestir á ári. Þar við
bætist svo kornvara til mann-.
eldis, sem eðlilegt væri og sjálf
sagt að flytja milli landa og
varðveita hér á hliðstæðan
hátt. Norskir bændur. sem
kaupa kraftfóður, eru taldir
nokkuð á þriðja hundrað þús-
und og þeir nota um 900 þús-
und tonn af kraftfóðri á ári,
hver þeirra álíka og íslenzkur
bóndi.
Afstaða bænda í Noregi er
víða áþekk og gerist hér á
landi, með tilliti til hafnarskil-
yrða, dreifbýlis í sveitum og
aðstöðu til flutninga. Þeir eru
bara -fleiri og þurfa meira. Á
meðal frænda okkar þar í landi
er þróunin nú ör á því sviði, er
varðar geymslu og flutninga
kraftfóðurs um sveitir, og
standa samvinnufélögin þar í
broddi fylkingar, en á vegum
þeirra nam sala kraftfóðurs
1960 tæpum 60 % af saman-
lagðri kraftfóðursölu í landinu
og samvinnufélög seldu þá 83
% af þeim fóðurblöndum, sem
notaðar voru.
Viðhorf okkar í þessu máli
hefur eiginlega ekkert verið til
þessa og eina málgagnið og
eina röddin, sem hingað til hef
ur látið til sín heyra um þetta
efni, er FREYR, svo sem áður
er greint, en ritstjórinn mun
hafa kynnt sér þessi efni sér-
staklega meðal annarra þjóða,
bæði fyrr' og síðar.
Þegar kornræktun eykzt hér
á landi, sem vonandi verður
ört á komandi árum, kallar
þörfin óneitanlega á kornhlöð-
ur, sem rísa í nánd við akur-
löndin og samtímis mundi þá
viðelgandi að reisa birgðahlöð-
ur yfir innflutta kornvöru á
helztu hafnarstöðum landsins,
þar sem sílóskip eða önnur
kornflutningaskip geta lagzt að
og dælt vörunni upp.
Hér getur ekkert efamál ver-
ið á ferð, það er aðeins fram-
kvæmdaatriði sem á veltur hve
nær hafizt verður handa í þess-
um efnum. Notkun kraftfóðurs
er nauðsyn í allri búfjárrækt,
ef fullnægja skal kröfum tím-
ans um eftirtekju, og hún fer
vaxandi um komandi ár. Þess
vegna er framtak á þessum
vettvangi höfuðnauðsyn hið
fyrsta. — i.
Rödd úr A-Skaftafe!lssýs"u
í dag var jarðsettur við Bjarnar
neskirkju Þórhallur Daníelsson
fyiTum kaupmaður á Höfn, Horna
firði.
Með Þórhalli er einn af fremstu
héraðsihöfðingjum Austur-Skaftfell
inga genginn til grafar, glæsi-
menni mikið, og drengur góður.
Margir Skaftfellingar hafa staðið
yfir moldum hans, en ótaldir eru
hugir þeirra, sem numið hafa stað
ar við gröfina, og mænt til hinna
jarðnesku leifa, -em lagðar voru í
skaut móður jarðar.
Ef Þórhallur hefði mátt mæla á
þeirri stund, þá flýgur mér í hug
að hann hefð: sagt: Hér er gott
að hvíla. Af hverju haldið þið les-
endur góðir að hann hefði sagt
það? Hann hefði gert það af því
að honum fansst Skaftafellssýsla
vera sér allt.
Þar átti hann sitt glæsilega ævi-
starf, þar voru beztu vinirnir hans,
þar var hann virtur og metinn, þar
var hugur hans, bæði til byggðar-
innar og fólksins, feftir að hann
fór þaðan. Það var allt gott í
Skaftafellssýslu í hans augum. —
Fólkið var gott, moldin var þar
frjó, og úmhverfið var indælt. —
Ekki fyrir löngu sagði hann við
málsmetandi Skaftfelling: Ég er
búinn að farc um allt landið, eg
það finn ég, að hvergi er andrúms
loftið eins heilnæmt eins og í
Skaftafellssýslu.
Af þessu og fleiru var gott að
hvíla í skaftfellskri mold að leiðar
lokum. Og Skaftfellingar telja það
heiður héraðsins að ljá slíkum
manni legstað. Margt af Skaftfell
ingum man Þórhall, þó við sem
elzt erum, munum hann bezt. Mér
fannst þegar ég var ungur, að sá
sem einu sinni sæi Þórhall gæti
ekki gleymt honum. Framkoma
hans öll var svo sérstæð og glæsi-
leg, að.hún gat ekki gleymzt, hvort
sem maður sá hann á eigin fótum
eða sitjandi á fáki.
Kaupmenn voru upp og ofan
séðir á okkar landr. Með Þórhalli
held ég að hafi skapazt nýr hugs-
unarháttur til þeirra í þessu hér-
aði. Manndómur hans og dreng-
lund gerði það að verkum að það
leit á hann sem einn af oss. Hann
var viðskiptamönnum sínum, og þá
einkum þeim, sem minnf máttar
voru efnalega, innan handar að
komast yfir erfiðleika viðskipt-
anna. í því sambandi ætla ég að
segja eftirfarandi, þótt lítið sé:
Faðir minn var lengst af efna-
lítill, einn af þeim mörgu, sem
barðist í bökkum með sín viðskipti,
með stökum spamaði, en hann var
skilamaður. og vildi aldrei svíkja
gefið loforð. Nú bar það til á mín-
um uppvaxtarárum, að hann heyj-
aði eitt sinn betur en vanalega.
Um haustið fór ég að tala um það
við föður minn að hart væri að
þurfa að láta ungkindurnar í kaup
staðinn. Ég er búinn að lofa þeím,
sagði faðir minn. En gætirðu ekki
talað um það við kaupmanninn að
hann umlíði þig eitt ár um þá
skuld, sem myndaðist fyrir það,
að þú héldir þrettán kindum eftir
af þeim sem þú varst búinn að
lofa. Þess kem ég mér ómögulega
til, svaraði faðir minn. Má ég þá
ekki tala við kaupmanninn? sagði
ég. Faðir minn horfði undrandi á
mig: Þú að tala við kaupmann-
inn. Ertu genginn af göflunum
drengur. Og ekki alveg, hélt ég.
Þú ræður þá, hvað þú gerir.
Ekki löngu seinna bar fundum
okkar Þórhalls saman. Líklega hef
ur honum ekki fundizt þessi dreng
snáði mikill fyrir mann að sjá,
sem bað hann um samtal. En hvað
um það, teningunum varð að kasta.
Ég bar upp erindið við Þórhall.
Ég sá enginn svipbrigði á honum,
| en hann sagði: Hvað ætlar faðir
þinn að halda mörgum kindum
eftir, með þessu? Þrettán var mitt
svar, sex ær veturgamlar og sjö
gimbrar. En hvernig fer þá með
skuldina. Hún verður vonandi
greidd á næsta ári, sagði ég. Ég
fer í vegavinnu, eða þá eitthvað
! í kaupavinnu. Með kaupinu mínu
verður skuldin greidd.
Faðir þinn má halda kindunum
eftir, var svar Þórhalls. Ég tók
feiminn í hönd hans og þakkaði
málalokm
Mörg ár liðu. Ég var staddur í
Höfn, var að fara á búnaðarnám-
skeið, sem Búnaðarsamband Aust-
urlands ætlaði að haldá í samkomu
húsi Nesjahrepps við Laxá. Veður
var votsamt, og vegir blautir. Þá
! voru bílar ekki komnir til sögu.
Eg var í hálfgerðum vandræðum
að komast frá Höfn af umræddum
I stað. Þá er það af tilviljun, að ég
| mæti Þórhalli á götu. Ertu hér i
verzlunarerindum? spurði hann.
Eg sagði sem var, en bætti við:
Ég er í hálfgerðum vandræðum að
komast héðan. Auðvitað get ég
gengið, en ég er með konuna mína
með mér, og það er erfiðara fyrir
hana að ganga af því veðrið er
ekki gott.
Ég flyt ykkur inneftir, sagi Þór
hallur, án allra bollalegginga. Mér
er alveg nóg að þú gætir lánað
konunni hest, varð mér að orði.
Heldurðu að ég láni henni hest,
en láti þig ganga, og Þórhallur
hló um leið og hann sagði þetta.
Hann leiddi út þrjá hesta, lét
le.ggja á þá reiðfæri. en lét okk-
ur hjónin hafa hlífðarföt. Þá lét
hann mann fylgja okkur til að
sækja hestana.. Um borgun var
ekki að ræða. Ef ég hefði verið
sérstakur vinur Þórhalls. þá gat
þetta heitið vinargreiði frá hans
hendi. En ég var einn af þeim
mörgu sem kom á Höfn og fór
þaðan aftur án þess að hafa neitt
sérstakt saman við Þórhall að
sælda fremur en allur fjöldinn í
Skaftafellssýslu. Síðar gat ég end
urgoldið Þórhalli þennan greiða,
þegar hann vantaði hest á mínum
slóðum.
Þetta tvennt, sem ég hef nú sagt
í sambandi við Þórhall Daníelsson,
er örlítið brot af öllu því er segja
mætti um vinsamleg samskipti
i lians við Skaftfellinga.
Nú grúfir skammdegi yfir láði
: og legi, það minnir á líf sem búið
er að lifa við sól 'og yl, en á eftir
! að kvikna á ný. Með þá hugsun
í huga hverfa Skaftfellingar frá
gröfinni hans Þórhalls Daníelsson
ar, það er bjart yfir minningun-
um, sem þeir rifja þá upp um leið
og þeir kveðja hinn látna vin síð-
ustu kveðjunni.
9.12 1961.
Aldraður Skaftfellingur.
Leikrlt
nær
Afrit af glötuðu leikriti eftir
j spænska leikritaskáldið Calderon
, fannst nýlega i höll nokkurri
. skammt frá Prag. Þar hafði það
. legið gleymt og rykfallið síðan að
| dóttir sendiherra Austurríkis á
Spáni hafði það heim með sér fyr
!. ir tæpum þrjú hundruð árum.
Leikritið fjallar um dýrlinginn
Francis Borgia, sem var varakon-
ungur Katalóníu í stjórnartið
Karls V. — Calderon skrifaði leik
r afldir
ritið í tilefni hátíðahaldanna, sem
fram fóru, er Francis Borgia var
tekinn í helgra manna tölu árið
1671. Sendiherradóttirin unni
mjög leiklist og lét gera sér af-
skrift af leikritinu. er hún fór
heim til ættlands síns.
Fræðimenn hafa vitað af þessu
leikriti vegna þess, að það er
nefnt í skrá, sem Calderon gerði
sjálfur yfir 110 ritverk ^ín og
(Framhald a 11 siðui
6
T í M I N N. föstudaainn 29. desemher 1961.