Tíminn - 10.08.1962, Qupperneq 2

Fangavörður San Quentin segir:
Ctiessman var hættulegur
Clinton T. Duffy var um
árabil yfirfangavörður í San
Quentin fangefsinu í Kali-
forníu. Hann hefur nú ritað
bók um störf sín þar og
reynslu og kynni sín af ýms-
um sakamönnum, sem þar
hafa dvalizt innan veggja.
meðal Þeirra var Caryl
Chessman, og Duffy segir
álit sitt á honum í upphafi
þess kafla bókarinnar, sem
hér fer á eftir:
„Caryl Chessman var tólf ár
í dauðagangimím í San Quentin.
Sem fangavörð'ur þekkti ég hann
vel — og ég tel hann hafa verið
einhvern hættulegasta mann,
sem ég hef fvrir hitt. Hann sam-
einaði gáfur vísindamanns og sið
fræði úrþvættis, fágun fyrir-
mannsins og hugarfar þorpar-
ans.
Glæsilegur, hrokafullur
Hann vann hug nær því allra,
sem hann komst í kynni við.
Hann var glæsilegur ungur mað-
ur, hár og axlabreiður með djúpt
liggjandi dökk augu.
En hann hataði alla. Hann leit
á þjóðfélagið sem eðlilegan óvin
sinn, og þeirri tilfinningu hélt
hann til dauðadags. Hann var
erfiður fangi, auvirðilegur, hroka
fullur og þrjózkur, versti fanginn
í sögu dauðagangsins.
Verði hann talinn pislarvott-
ur, er það skrumskæling ein.
Eg kynntist honum fyrst árið
1941, þegar hann kom til San
Quentin til að taka út fimm ára
fangelsi fyrir vopnað rán. Hann
var þá ágætur fangi, greindur
og framtakssamiír. Sex árum síð-
ar var hann aftur kominn í fang-
elsið, dæmdur fyrir að vera sá
alræmdi glæpamaður Rauðu lukt
arinnar, sem iðkaði rán og nauðg
anir á ástarstigum San Francisko
borgar.
Hann var niðurlútur, þegar ég
kom til hans, og hann sagði: —
Eg hef víst ekki hagað mér eins
og þér ætluðust til, fangavörð-
ur.
Síðan kom gamli þrjózkuglamp
inn aftur í augu hans: — Eg er
einskis nýtur ræfill, fangavörð-
ur. Eg verð aldrei annað. En
hitt get ég sagt yður, — ég er
ekki glæpamaður Rauðu luktar-
innar. Eg ætla að berjaát í þessu
máli.
Eg lét Chessman fá allt, sem
hann vildi — ritvél, pappír, rit-
föng. í tólf löng ár bætti hann
við skrifi eftir skrif til að kom-
ast undan gasklefanum.
Aftöku hans var frestað átta
sinnum, og hann horfði á eftir
meira en hundrað mönnum inn
i gasklefann. Það olli honum sál-
arkvölum, sem engin orð geta
lýst. Slíkt á ekki að láta nokk-
urn mann ganga í gegnum. .
En allt var þetta til einskis.
Hann endaði líf sitt í gasklef-
anum í San Quentin þrátt fyrir
þetta allt.
— Caryl Chessmann er greind-
ur, en ekki vitur, sagði einn fyrr-
verandi fangi um hann eitt sinn.
Eg hef aldrei vitað manninum
betur lýst.
Koma gasklefans
Caryl Chessman dó að minnsta
kosti fljótt og án sársauka. Nokkr
um árum fyrr htfði hann látizt
á gálga. Þegar ég kom fyrst i
San Quentin fangelsið var Jim
Holohan fangavörður. Hann var
fylgjandi dauðarefsingu, en hafði
óbeit á hengingunni, sem þá var
ennþá opinber aftökuaðferð.
Um skeið datt honum í hug að
reyna að fá rafmagnsstól, en það
cr allt að því eins hræðilegt tæki
og gálginn. Undirbúningurinn er
meira taugadrepandi. Það verður
a5 raka höfuðið á þeim dæmda
og skera á buxurnar til að koma
rafplötunum fyrir. Afmyndunin
á andliti og líkama fórnarlambs-
ins er allt að því eins mikil við
rafmagnsaftöku og hengingu.
Stóri Jim fékk sér þess vegna
gasklefa í staðinn, átthyrnt her-
bergi með tveimur stólum og
gluggum á öllum hliðum fyrir
vitnin.
Fyrsta aftakan
Eitt af fyrstu verkum mínum
eftir að ég varð fangavörður,
var að undirbúa aftöku laglegs
tuttugu o.g sex á.ra gamais manns,
sem hét Everett Parman. Þegar
ég kom að litla húsinu, sem gas-
klefinn er í, beið böðullinn mín.
— Allt er tilbúið, sagði hann.
— Ágætt, svaraði ég stuttlega.
Síðan fór ég til fundar við Par-
man. Hann stóð við hlið prests-
ins í bæn. Þegar því var lokið,
spurði hann mig: — Hvað á ég
að gera, þegar ég kem þangað
inn, fangavörður?
— Hallaðu þér eins vel aftur
og þú getur. svaraði ég. — Eg
lcgg til að þú biðjist fyrir í eitt
eða tvö andartök, en líttu síðan
til mín. Þegar cg kinka kolli,
skaltu draga djúpt inn andann.
Það verður léttara þannig.
— Tekur það langan tíma?
— Aðeins örfáar sekúndur.
Eg kvaddi hann með handa-
bandi. Vig gasklefann höfðu á-
horfendur safnazt saman. Klukk-
an nálgaðist tíu. Gengið var úr
skugga um að' klefinn læki ekki.
— Allt er í lagi, sagði ég. Rödd
mín hljómaði eins og hún til-
heyrði öðrum manni. Varðmenn
færðu fangann inn. Hendur hans
voru bundnar saman. Eg var þurr
í hálsinum, þegar varðmennirn-
ir bundu hann fastan við stól-
inn. Hlustunartækinu við brjóst
honum var komið í samband við
slöngu, sem lá út úr klefanum.
Þegar varðmennirnir voru
komnir út úr klefanum, gaf ég
merki um að halda áfram. Böð-
ullinn tók í stöng, og vifta dældi
nokkru af loftinu út úr klefan-
um. Þá opnaði aðstoðarmaður
hans fyrir leiðsluna sem leiddi
gasið inn í klefann.
Meðan þetta gerðist laut Par-
man höfði í bæn. Hann leit upp
og horfði á mig. Eg sá, þegar
eimurinn byrjað'i að stíga upp.
Þegar hann var kominn að
brjósti Parmans ,hneigði ég höf-
uðið. Hann hallaði sér aftur á
bak, lokaði augunum og dró inn
andann. Líkami hans tók kipp
og höfuðið féll niður. Skjálftinn
hélt áfram í nokkrar mínútur,
en Parman var meðvitundarlaus
og fann ekki til sársauka.
Eg fylgdist með lækninum,
sem hlustaði hjartsláttinn. Hann
gaf mér að lokum merki, og
þessu var lokið. Eg fór aftur til
skrifstofu minnar. Á leiðinni
þangað. fann ég að ég hraðaði
mér. Mér fannst þetta allt svo
ótrúlegt. Þegar ég lyfti upp
símtólinu til að tilkynna ríkis-
stióranum aftöku Parman<!. hugs-
aði ég: — _ Eg er nýbúinn að
deyða mann.
Parman var sá fyrsti, sem ég
varð að taka af lifi sem yfir-
fangavörður San Quentin. En
það var jafnerfitt með marga
aðra en hann. Algengasta spurn-
ingin, sem dauðadæmdir menn
spurðu mig, var: — Hverju er
það líkt?
í fyrsta skipti sem ég var
spurður þeirrar- spurningar,
^varaði ég. — Það er eins o,g að
falla í svefn. Síðan komst ég að
því, að fangarnir töluðu um dauð
ann sín á milli sem „svefninn
mikla“.
Vann að gerS gasklefsns
Sumir menn segja, að dauða-
refsing dragi úr morðum. Væri
svo, myndi enginn fyrrverandi
fangi fremja morð, því að allir
sem koma í fangelsið verða varir
við nálægð gasklefans.
Eg þekki meira að segja einn
mann, sem átti þátt í að smíða
gasklefann og endaði ævi sína í
honum. Alfred Wells hét hann,
og var í San Quentin vegna inn-
brota, þegar gasklefinn var byggð
CARYL CHESSMAN
ur árið 1938. Hann var afbragðs
verkmaður, og undir yfirsjón
verkfræð'inga sá hann um að
leggja allar leiðslur til klefans.
Verkið tók nokkra daga og leysti
hann það vel af hendi. Þegar
hann kom aftur í klefa sinn, létu
samfangarnir rigna yfir liann
spurningum um gasklefann. Og
Wells lauk alltaf máli sínu um
hann með orðunum: — Eg vil
aldrei komast í nánari kynni við
hann en ég hef þegar gert.
Skömmu síðar var hann náðað-
ur. En dag einn árið 1941 drap
hann bróður sinn, mágkonú sína
og vinkonu hennar. Og hann
vann ekki það verk í æðiskasti.
Þessir vandamenn hans höfðu
reynt að bregð'a fæti fyrir ásta-
samband, sem hann hafði við
hálfsystur sína, og hann ráðgerði
kalt og skipulega að svipta þau
lífi. Og gasklefinn, sem hann þó
þekkti vel, kom aldrei í huga
hans.
Wells kom aftur til fangelsis-
ins, þessu sinni til dauðagangsins.
Hann reyndi að fremja sjálfs-
morð nokkrum sinnum. í gas-
klefann gekk hann með bæn á
vör og lét lífið örfáum skrefum
frá þeim leiðslum, sem hann
hafði lagt svo meistaralega fá-
einum árum fyrr.
Rökin gegn dauðarefsingu
Eg hata dauðarefsingu. —
Gálgi, gasklefi, rafmagnsstóll,
skotsveit .. allt kemur þetta
í sama stað nið'ur.
Eftir hræðilegar sálarkvalir í
mánuði eða ár deyr mað'ur í pín-
ingartæki og oft í hátíðarutn-
hverfi, en þjóðfélagið, sem reyn-
ir að snúa sér undan og sjá ekki,
leggur blessun sína 'yfir allt.
Ríkir menn eru aldrei teknir
af lífi. Einungis fátæklingarnir
enda feril sinn í dauðaklefanum.
Morð er morð og dauðarefsing
er dauðarefsing, en þessir tvíbur-
ar finnast ekki nema, þegar morð
inginn er blankur.
Eg hata dauðarefsinguna, af
því að það er jafnrangt hjá rík-
inu að svipta menn lífi og hjá
einstaklingum; af því að hún cr
ómannúðleg; af því að hún er
óréttlát; af því að það er hætta
á, að rangur maður sé tekinn af
lífi; af því að hún er sóun á mann
legri getu; af því að hún dregur
ekki úr afbrotinu.
Og ég er þess fullviss að meg-
inástæða þess að hún er enn við
lýði, er sljóleiki almennings, en
ekki hitt, að almenningur sé
henni fylgjandi.“
Líki CHESSMANs ekiS út úr fangelsinu eftir aftökuna,
„Ósmekklegt“
Þetta er nafn smáleiðara í
Morgublaðinu í fyrradag. Er
þar rætt um dagskrárlið út-
varpsins í tilefni af frídegi
verzlunarmanna og ráðizt að út
varpinu og þeim, sem að þeim
þætti stóðu, fyrir það, „hve
einliliða efni var valig til flutn-
ings .... viðtöl við nokkra
menn, sem teljast mega til
verzlunarstéttar, eða hafa gert
það, en leitaði ekki út fyrir
eitt ákveðið fyriræki, þ.e.a.s.
SÍS »g dótturfélag þess,
KRON,“ eins og Mbl. orðar
það.
Hér mun sveigt að viðtölum
þeim, sem Örlygur Hálfdanar-
son átti við nokkra menn í þess
um þætti, og af þvi að hér er
ómaklega á mann ráðizt, er rétt
að máltð sé uipplýst svolítið
betur.
Þáttur þessi mun hafa verið á
vegum landssiamtaka íslenzkra
verzlunarmanna, og kusu sam-
tökin þríggja manna nefnd til
þess að annast útvarpsþáttinn.
Varð sú verkaskipting nefndar-
innar m.a., að Örlygur Hálf-
danarson, einn nefndarmanna,
tók að sér að eiga viðtöl við
nokkra starfsmenn samvinnu-
félaganna, og tilkynnti hann
þeim nefndarmanna, sem falin
hafði umsjá þáttarins, hvaða
menn það myndu verða, og að
viðtöl þessi myndu taka 30 mín-
útur í þættinum. Umsjá þátt-
arins var að öðru leyti í hönd-
um hinna.
En þegar þátturinn birtist í
útvarpinu kom í ljós, að þeir
menn höfðu einskis efnis aflað
að sínum hluta en m.a. lengt
þáttinn með því að fá í hann
einhvern gamanþátt eftir Gunn-
ar M. Magnúss. Örlygur Hálf-
danarson bar því enga ábyrgð
á þættinum í heild en annað-
ist aðeins þau viðtöl, sem nefnd
in fól honum við tiltekna menn.
Hlutur hinna, lá eftir.
Þetta verður því að teljast
„ósmekklegt" af Mbl., en öðr-
um ekki.
700 starfsmenn
Mergurinn málsins er sá, að
Morgunbla'ðinu finnst hlutur
samvinnumanna gerður helzt
tfl mikill, og er það ekki ný
bóla. Hins vegar má minna
það blað á, að ekki var með öllu
óviðeigandi, að hlutur sam-
vinnuverzlunarmanna væri að
nokkru getið á þessum hátíðis-
degi verzlunarmanna, og má á
það benda, að einmitt þennan
í, dag átti KRON 25 ára afmæli
Iog á þessu ári var 60 ára af-
mæli SÍS og 80 ára afmælis
elzta kaupfélagsins. f Verzlunar
mannafélagi Reykjavíkur eru
um 700 starfsmenn SÍS og
KRON, og í Landssambandi
verzlunarmanna er um helm-
ingur meðlimanna samvinnu-
starfsfólk, og satt að segja hef-
ur hlutur þess í dagskrá verzl-
unarmannadagsins ekki verið í
hlutfalli við þessa staðreynd
fram að þessu. Þetta er Mbl.-
skriffinnum hollast að hugleiða,
áður en þeir halda áfram fárán
Iegum árásum af þessu tilefni.
vfirnáttúrlega
Það cr nú frægt orðið um
allt land, þegar Morgunblaðið
birti forystugrein til þess að
sanna þjóðinni, að góðærið
væri „viðrcisninni“ og stefnu
stjórnarinnar að þakka. Þar
með var sagt berum orðum, að
Ií landinu sæti ekki mannleg
ríkisstjórn, heldur yfirnáttúr-
leg og nærri því guðleg, sem
réði fiskigöngum, grassprettu
og veðurfari. Mun þetta í fyrsts
Framhald á 13. sfðu
———————1
S
2
TÍMINN, föstudaginn 10. ágúst 1962