Tíminn - 30.12.1962, Page 15

ii

fremur kalt
frá Grjótnesi
Hinn 25. september síðastliff'
inn andaðist í Reykjavík Vilborg
Guðmundsdóttir, fyrrum húsfrú á
Grjótnesi á Sléttu, 85 ára að aldri.
Vilborg var fædd á Grjótnesi
10. maí 1877. Foreldrar hennar
voru hjónin Guðmundur Jónsson
og Jóhanna Björnsdóttir, sem þá
bjuggu á Grjótnesi, hin mestu
merkishjón. Vilborg hlaut meiri
menntun en algengt var um
bændadætur á þeim árum. Vetur-
inn 1895—1896 var hún á kvenna
skólanum á Laugalandi, og síðar
einn vetur á hússtjórnarskóla í
Reykjavík. Að öðru leyti ólst hún
upp með foi'feldrum sínum heima
á Grjótnesi.
Hinn 8. desember árið 1898
gekk Vilborg að eiga Björn Sig-
urðsson, bónda í Ærlækjarseli, og
fluttist þá þangað. Ekki mun Vil-
borg hafa fest yndi í Ærlækjar-
seli, mun hún hafa þráð að kom-
ast aftur á æskustöðvarnar, og vor
ið 1906 flytjast þau hjónin að
Grjótnesi, og taka hálfa jörðina á
móti Birni, bróður Vilborgar. Þar
bjuggu þau svo þar tti Bjöm and-
aðist sumarið 1938.
Eftir lát Björns hélt Vilborg
áfram búskap með börnum sín-
um þar til hún fluttist til Reykja-
víkur haustið 1956. Dvaldist hún
þar með börnum sínum, sem flutt
voru suður, þar til hún andaðist
á síðastliðnu hausti.
Þau Björn og Vilborg eignuð-
ust 11 böm, 6 dætur og 5 syni,
sem öll eru á lífi. Var afkomenda
hópur Vilborgar orðinn stór, er
'hún féll frá.
Sama vorið og þau Björn og Áhl
borg fjuttu í Grjótnes, hófust þau
handa með byggingu íbúðarhúss.
Var húsið byggt úr timbri, og
mjög stórt. Björn var ágætur
smiður, og stóð að öllu leyti fyrir
byggingunni. íbúðin var aðallega
í öðrum enda hússins, en í hinum
endanum hafði Björn ^míðaverk-
stæði á neðri hæð, en á þeirri efri
var rúmgóður salur, sem lítt var
notaður, nema lítilsháttar til
geymslu. En um langt árabil var
þar kærkominn leikvangur æsk-
unnar, en á Grjótnesi var jafnan
margt bama og ungbnga, mörg
börn á hvoru búi, og auk þess var
þar farskóli langa hríð, og oft
einnig unglingaskóli. Þá var og
salur þessi, sem kallaður var
„Norðurendi" um langt skeið, aðal
samkomu- og skemmtistaður á
Sléttunni.
HeimUi þeirra Björns og Vil-
borgar var jafnan stórt og mann-
margt. Börnin urðu 11, eins og
áður getur, þá var og alltaf, eink
um framan af árum, nokkuð af
vinnufólki, og oft menn þess utan,
lengri eða skemmri tíma, við ýmis i
konar störf, byggingar, jarffabæt-
ur o. fl. Auk þess tók Björn pilta
til smíðanáms. Þá var þar, eins og
áður getur, farskóli, og stundum
einnig unglingaskóli. Var þá jafn
an nokkuð af aðkomubörnum, auk
kennara.
Gestagangur var mikill. Margir
áttu þangað ýmisleg erindi, en oft
var erindið fyrst og fremst það,
að sækja sér andlega hressingu
og uppbyggingu, og blanda geði
við húsbændur og börn. Þar var
um langt skeið eins konar mið-
stöð félagslífs á Sléttunni. Þang-
að var leitað til funda og sam-
komuhalda, og um hátíðir var þar
oft mannmargt. Kotn betta eins og
af sjálfu sér. Þar ólst upp stór
hópur glaðværra og greindra ung
linga, þar voru húsakynni meiri
en annars staðar, og því aðstaða
til að „fá sér snúning", eða fara
í „eina bröndótta", en það hvort
tveggja þótti jafnan sjálfsagt á
þeim árum, þar sem ungt fólk var
saman komið, auk þess, sem ipikið
var sungið, og farið í alls konar
leiki. En framúrskarandi viðtök-
ur, hjartahlýja og fræðandi og
skemmtandi viðræður húsbíend-
anna, voru sem bakgrunnur og
undirstaða alls þessa.
í þessu sambandi er freistandi
að minnast á einn þátt í skemmt-
analífi á Sléttunni á þessum ár-
um, en það eru „boðsböllin“ svo-
kölluðu. Voru þau þannig upp-
byggð, að ungir menn, fleiri eða
færri, tóku si.g saman um að halda
dansleik, og buðu þá af einhverju
svæði, stundum úr öllum hreppn-
um. Dansleikir þessir voru jafnan
haldnir á Grjótnesi, því þar var
húsrúm mest. Aldrei var svo mik-
ið sem dropi af víni á samkomum
þessum. Ætíð var mikið sungið,
og stundum fleira til skemmtun-
ar, auk dansins, sem var aðal uppi
staðan. Veitingar voru ávallt mikl
ar, og mjög til þeirra vandað, stóð
Vilborg jafnan fyrir þeim, sá um
bakstur og undirbúning allan, svo
og um framreiðslu og annað sem
tilheyrði.
Af því, sem sagt hefur verið hér
að framan, má sjá að verkahring
ur Vilborgar hefur eigi verið lít-
ill. Uppeldi 11 barna, umsjón með
stóru heimili, skólahald, og gesta-
móttökur í stórum stíl. Allt þetta
leysti hún af hendi með hinum
mestu ágætum. Heimili sínu
stjórnaði hún með festu og ljúf-
mennsku, háttprýði í daglegri um
gengni, kr.vdduð hóflegri glaðværð
og spaugi, einkenndi alla hennar
framkomu. Hún hafði mjög sterka
samúð með öllum sem bágt áttu,
og vildi bæta úr því eftir megni.
VARÐSKPtN TOKU
12 TOGARA A ÁRiNU
MB-Reykjavík, 29 des.
BlaSið spurðist fyrir um
það Hjá Pétri Sigurðssyni,
forstjóra Landhelgisgæzl-
unnar, hvernig hans skip
hefðu „veitt" á árinu, sem
er að líða.
íslenzku varðskipin hafa tek
ið 12 erlenda togara að veið-
um innan fiskveiðitakmark-
anna á árinu. Þá hafa þau kært
24 innlenda og dragnóta-, hum
ar- og togveiðibáta fyrir brot
á fiskveiðilöggjöfinn og mis-
notkun leyfa. Munu þetta allt
venjulegar tölur,
Varðskipin aðstoðuðu 172
innlend fiskiskip á árinu, þar
af drógu þau 81 til hafnar. —
Þess tala fer minnkandi ár frá
ári, enda verða bátarnir sífellt
stærri og eru betur útbúnir
Pétur kvað það áberandi, að
hjálpsemi færi vaxandi innan
fiskiflotans, menn yrðu sífellt
fúsari að aðstoða hver annan.
'íít Po’kjavík If) des.
Blaðið átti í dag tal við
Öddu Báru Sigfúsdóttur, veð-
urfræðing, og spurðist fyrir
um veðrið á árinu, sem nú er
að kveðja. Adda Bára kvaðst
ekki hafa fullnaðartölur hvað
þetta áhrærði, en gaf eftirfar-
andi upplýsingar.
Hitinn í Reykjavik í 11 fyrstu
mánuði ársins var í tæpu meðal
lagi, eða 0,2 gráðum undir með
allagi, en hálfri gráðu undir með
allagi á Akureyri, og er það all
mikið frávik á svo löngum tíma
Mesta útslagið í þessum efnum
gerði marzmánuður, sem um margt
var óvenjulegur víða um land.
Hann var kaldasti marzmánuður
frá 1951. Mesta frost í þeim mán-
uði mældist -^33 gráður aðfara-
nótt hins 18. í Möðrudal og er
það mesta frost, sem mælzt hefur
hérlendis síðan árið 1918. Meðal-
hiti mánaðarins var 2,5 gráðum
undir venjulegum meðalhita. —
Nóvember var einnig býsna kald-
ur, meffalhiti hans var hálfri ann-
arri gráðu undir meðallagi. Til-
tölulega hlýjastur var janúarmán-
uður, en hann var um eina gráðu
yfir meðallagi. Sumarhiti var í
tæpu meðallagi; norðanlands var
ágústmánuður tiltölulega kaldast-
ur.
Mesta frost á árinu í Reykjavík
mældist h- 10,4 stig, 13. marz, en
hlýjast varð í Reykjavík 19,0 stig,
21. júlí. Eru þetta hvorttveggja
mjög venjulegar tölur.
Úrkoma ársins mældist 10% inn
an við meðallag, og er þá miðað
við 11 fyrstu mánuðina, eins og
fyrr. Á því sviði varð marz einnig
ákaflega afbrigðilegur. í Reykja-
vík mældist úrkoma allan þann
mánuð aðeins 2 millimetrar og er
það þurrasti marzmánuður, sem
um getur í skýrslum Veðurstofunn
ar, en þær ná aftur til ársins
1885, að undanskildum árunum
1908—1919. Þess má geta, að
minnsta úrkoma, sem mælzt hefur
í einum mánuði í Reykjavík var
maímánuður, 1931, en þá mæld-
ist úrkoma 0,3 mm.
Á Stóra-Botni í Hvalfirði er tal-
ið mikið úrkomubæli, en síðast-
liðnn marzmánuð mældist úrkoma
þar 0,0 mm„ sem sagt: þar kom
ekki droni úr lofti. Úrkoma á Ak-
ureyri mældist 4% umfram með-
allag þessa 11 mánuði.
Sólskinsstundir ársins fram til
dagsins í dag hafa mælzt 1310
í Reykjavík, — og ætli þær verði
öllu fleiri, sagði Adda Bára. Með-
altal er 1235 klukkustundir, svo
árið hefur verið í sólríkara lagi.
Einnig þar varð marz-mánuður af-
brgiðilegur, en sólskinsstundir í
honum mældust 193, en meðaltal
er 106 klukkustundir.
Um hana átti við það sem sagt
hefur verið um suma menn og
konur, að hún var hvers manns
hugljúfi, og elskuð og virt af öll-
um, sem hún umgekkst, jafnt
heimilisfólki sem gestum og gang-
,andi.
Vilborg var mjög fríð kona, og
fyrirmannleg í framgöngu og fasi,
svipurinn var göfugmannlegur og
heiður. Hún var stillt í framkomu,
en ræðin, og mjög aðlaðandi í allri
viðkynningu, greind og fróð, eink
um um ættir, svo og menn og
málefni fjær og nær. Mun hún
hafa haldið því til hins síðasta að
fylgjast vel með á því sviði, og
haldið minni að mestu óskertu.
Á Grjótnesi er útsýni vítt og.
fagurt. í suðri sést til Herðubreið
ar, og á lognheiðum sumardögum
er talið að Strandafjöll hilli uppi
í vestri. Þar sezt sól aldrei í sæ
um Jónsmessuleytið, og um vetrar
sólhvörf sést hún svo lengi sem
verða má við heimskautsbaug. —
Bærinn stendur við sjó, og á vorin
iðar þar allt af lífi. Æðarvarp mik
ið er í tanga, sem gengur úr tún-
inu út í dábtla tjörn. Mikill fjöldi
af kríu verpir umhverfis túnið, og
var einnig í nokkrum hluta túns-
ins. í næsta nágrenni er Rauði-
núpur, krökkur af alls konar bjarg
fugli. Það var því fjölþætt lif, og
margbreytilegar raddir sem vor-
inu fylgdu. Fátt mun tengja menn
sterkari böndum við æskustöðvar
en slíkt umhverfi. Það er heldur
ekki að efa að staðurinn hefur ver
ið Vilborgu kær. Eftir að hún
fluttist suður hefur henni vafa-
laust oft orðið hugsað norður á
Sléttuna, í hina nóttlausu vorald-
ar veröld, þar mun hugurinn löng
um hafa dvalið við minningar frá
æsku- og manndómsárum. A
hverju ári mun hún hafa lifað upp
vorin á Grjótnesi, það líf sem hún
kynntist þar á æskuárum mun
hafa staðið huga hennar nær en
ys höfuðborgarinnar. Samt mun
hún hafa unað sér þar vel eftir
ástæðum, í hópi barna og barna-
barna. Likamlega heilsu hafði hún
lengstaf sæmilega framundir það
síðasta, hélt heyrn og sjón, og
fylgdist vel með í hvívetna, svo
sem áður er vikið að.
Haustið 1913 var ég, sem þessar
línur rita, sendur með fjárrekst
ur frá bænum Núpskötlu, þar sem
ég átti þá heima, að Grjótnesi.
sem er næsti bær. Þetta var raun
ar engin nýlunda, þvi í þá daga
þurfti oft að reka fjárrekstra milli
bæja. En af sérstökum ástæðum
er mér þessi för minnisstæð. Á
Grjótnesi var mér sagt lát Stein-
gríms Thorsteinssonar skálds. Vil
borg sagði mér látið, hún talaði
um skáldið, og þá ósk þess og bæn,
aö fá að kveðja jarðlífið á hausti.
og að nú hefði honum orðið að
þessari ósk. Og hún fór með allt
kvæðið „Haustkvöld", þennan
yndisfagra litríka lofgjörðaróð,
þrunginn af ást og hrifningu í feg
urð náttúrunnar, og þökk og til-
beiðslu til skaparans. Nú varð það
hlutskipti Vilborgar að kveðja á
þessum sama árstíma, hvort hún
muni hafa óskað þess, eins og
skáldið, veit ég ekki, en mér finnst
það ekki ólíklegt.
Mér hefur alltaf fundizt að það
mundi vera léttast að kveðja að
hausti, þegar öll náttúran er eins
og að ieggjast til svefns, þá muni
vera gott að halla þreyttu höfði.
En hvort sem svo hefur verið eða
eigi, þá var nú haust ævi hennar
komið, nú hlaut hún, eins og
blómin, að lúta lögmáli liaustsins.
En eins og blómin vakna aftur
til nýs lífs með nýju vori, svo
mun hún einnig vakna til nýs vors,
til þess vors, sem varanlegra er,
en hin skammvinnu jarðnesku
vor.
„Til moldar oss vigði hið mikla
vald,
hvert mannlíf semijörðin elur,
sem hafsjór er ris með fald við
fald
þau falla, en Guð þau telur,
því heiðloftið sjálft er huliðs-
tjald,
sem hæðanna dýrð oss felur.“
Nú ert þú, Vilborg, horfin bak
við þetta bláa huliðstjald og hef-
ur fengið að líta þá dýrð, sem þar
ríkir. Eg bið Guð að blessa þig á
hinni nýju vegferð.
Hænuungar
Höfum til sölu 6 mán.
hænuunga.
Auðsholti
Ölfusi.
Eg kveð þig, Vilborg, með inni-
lengri virðingu og þökk, þökk fyrir
allt, sem þú og þitt heimili var
mér á löngum kafla ævi minnar.
Blessuð veri minning þín.
Stefán Kr. Vigfússon.
HAPPDRÆTT-
ISBÍLAR
Framhald af 1. siðu.
erum, ef um er spurt nema
númer hafi verið innsigla®, en
til að fyrirbyggja misskilning
skal tekð fram, að happdrætt-
ismiðar eru ekki seldir eftir atS
dráttur hefur farið fram, að
minnsta kosti á það ekki að'
koma fyrir.
Happdrætti Krappameinsfé-
lagsins hcfur auglýst vlnning,
Ford Taunus, 140 þús. króna
virði, sem kom á miða nr.
14729. Eigandi er ungur maður
í Hrunamannahreppi, Brynjólf
ur Geir Pálsson í Dalbæ. Á að-
fangadag var dregið um Land
Rover eða aðra bifreið eftir
vali I happdrætti Þjóðviljans.
Vinningurinn kom á nr. 55088,
og var það auglýst í dag. — Á
aðfangadag var dregið í happ-
drætti Styrktarfélags vangef-
inna um VW-bíl og fleiri vinn-
inga. Dráttur í hapdrætti Fram
sóknarflokksins fór fram á Þor
láksmessu og var dregið um
tvo Opel Caravan eða tvær
Farmalldráttarvélar eftir vali.
Á aðfangadag var dregið um
VW-bíl eða Land-Rover f happ
drætti Körfuknattleikssam-
bands fslands. f fyrradag var
dregið um Opel Record í happ
drætti Karlakórs Reykjavíkur,
og 18. þessa mánaðar var NSU-
Prinz 4 dreginn út í verðlauna
getraun Vikunnar. Eigandi
hans er Stella Jónsdóttir,
Byggðavegi 141, Akureyri.
Upplýsingar eru frá Borgar-
fógetaskrifstofunni.
ÞSkkum nuðsýnda samúð og vlnarhug vlð andlát og jarðarför
RAGNHILDAR GUÐMUNDSDÓTTUR
Ijósmóður frá Svínhólum,
Vandamenn.
Eiglnkona mín,
KARÓLÍNA LÍBA EINARSDÓTTIR
frá Miðdal,
andaðist í Landspitalanum 25. þ. m. — Jarðarförin fer fram að
Lágafelli föstudaginn 4. janúar og hefst kl. 2 ©. h.
Guðmundur Gíslason,