Alþýðublaðið - 30.05.1940, Blaðsíða 3

---------ALÞÝÐUBLAÐIÐ ----------------------
Ritstjóri: F. R. Valdemarsson.
í fjarveru hans: Stefán Pétursson. Símar 4902 og 5021 (heima).
Ritstjórn: Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritstjóri. 4901: Innlendar fréttir. 5021: Stefán Pét-
ursson (hei-ma) Sellandsstíg 16. 4903: Vilhj. S. Vilhjálms-
son (heima) Brávallagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhúsinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN H . ,F .
Apenumenn vita, hvað rétt er..
QÚ sag^-er sögö frá Grikk-
landi hinu forna, að opin-
berir sendimeníi frá Spörtu,
sem eitt sinn voru komnir til
Aþenu, hafi verið boðnir í bið
fræga leikhús borgarinnar. —
Þeim var boðið til sætis á be/ta
stað, en álengdar sáu þeir nokk-
ur gamalmenni standa og stóð
enginn upp fyrir þeim til þess
að lofa þeim að hvíla sín lúin
bein. Þá stóðu gestirnir frá
Spörtu sjálfir upp og buðu þeim
sæti sín. Við þá sjón reis allur
hinn mikli mannfjöldi í leik-
húsinu á fætur og hýllti Spart-
verjana fyrir hugulsemi þeirra
og hæversku; en Spartverjarnir
sögðu aðeins við fylgdarmenn
sína: ,,Já, það má sjá, að Aþenu-
menn vita, hvað rétt er, en þeir
gera það bara ekki.“
Þessi saga rifjast upp iyrir
manni af sérstökum ástæðum í
dag. Nýlega hafa allar stéttir
manna á Englandi, þar á meðal
einnig hin gamla yfirstétt lands
ins, af frjálsum vilja undirgeng-
ist löggjöf, sem leggur þeim
þyngri byrðar á herðar og
heimtar af þeim meiri fórnir,
en dæmi munu vera til í sögu
Englands — í því skyni að
bjarga brezku þjóðinni úr al-
varlegri hættu en nokkru sinni
hefir yfir henni vofað og
tryggja sigur hennar í þeirri
styrjöld, sem nú stendur yfir.
Verkamennirnir, sem ekkert
eiga nema tvær hendur tómar,
hafa fallizt á að vinna lengri
tíma en um langan aldur og
fyrir það kaup, sem stjórn lands
ins ákveður. Og atvinnurek-
endastéttin hefir afhent stjórn-
inni yfirráðin yfir öllum fyrir-
tækjum sínum og gengið inn á,
að allur stríðsgróði af þeim
verði tekinn sem skattur í fjár-
hirzlur ríkisins.
Um allan heim kveður í dag
við lof brezku þjóðarinnar fyrir
slíkan þegnskap og fórnfýsi, —
ekki sízt yfirstéttarinnar, sem
ekki er eins vön því að færa
fórnir og hinar vinnandi stétt-
ir. Og hvarvétna heyrast há-
værar raddir um að fara að
dæmi hennar. Roosevelt Banda-
ríkjaforseti komst þannig að
orði fyrir örfáum dögum, að
enginn ætti að græða á stríðinu
og hann átti þar beinlínis við
atvinnurekendurna í Ameríku.
Einnig hér á landi dáumst við
að því fordæmi, sem allar stétt-
ir brezku þjóðarinnar hafa gef-
ið á stund hættunnar. En væru
allar stéttir hér á landi reiðu-
búnar til þess að sýna sama
þegnskap og sömu fórnfýsi? —
Hefir til dæmis stórútgerðar-
majnnastéttin hér sýnt sig
reiðubúna til þess að taka. á
svipaðan hátt þátt í erfiðleikum
þjóðarinnar?
Við getum að vísu ekki lagt
aðstöðu okkar að jöfnu við að-
stöðu brezku þjóðarinnar í dag.
En þó að við eigum ekki í stríði
eins og hún, verðum við nú að
horfast í augu við hina alvar-
legustu erfiðleika. Atvinnuleys-
ið hefir aldrei verið eins í-
skyggilegt. Byggingarvinna hef
ir stöðvast. Saltfisksvinnan
brást. Þúsundir manna hafa á
þann hátf misst atvinnu sína.
En stórútgerðin hefir grætt —
á því að láta saltfisksvertíðina
niður falla og senda skipin á-
fram á ísfisksveiðar, án nokkurs
tillits til verkafólksins í landi,
sem undanfarin ár hefir lifað á
vinnu við saltfisksverkun. Eng-
in stétt væri nú færari um það
að leggja fé af mörkum til þess
að bæta á einhvern hátt úr at-
vinnuleysinu í landi, en stór-
útgerðarmannastéttin. En þeg-
ar raddir komu fram um það á
alþingi í vor að leggja skatt í
því skyni á stríðsgróða hennar,
barði hún og flokkur hennar
sér á brjóst og taldi slíkt vera
svik við .sig, þar eð stórútgerð-
inni hefði verið lofað skattfrelsi
í fimm ár í lögum, sem sam-
: þykkt voru fyrir tveimur ár-
um, þegar útger.ðin var í nauð-
um stödd, og engan óraði enn
fyrir því, að um stríð eða stríðs
gróða yrði að ræða í náinni
framtíð!
Tökum annað dæmi: Reykja-
vík er í fjárþröng. Hún þarf
auknar tekjur til þess að stand-
ast straum af auknum erfiðleik-
um af völdum stríðsins. Hún
verður að fá hálfa milljón króna
meira í útsvörum en í fyrra. I
bæjarstjórn komu nýlega fram
raddir um það að fara bónar-
veg að stórútgerðarfélögunum,
að greiða af þessari ástæðu
hærra útsvar én árið 1938, af
því að lögin frá því ári leyfa
ekki að leggja á þau hærra út-
svar þau fimm ár, sem þau eiga
að gilda. En flokkur stórút-
gerðarfélaganna í bæjarstjórn
segir nei! Og hálfu milljóninni
verður jafnað niður á almenn-
ing, sem ekkert hefir af stríð-
inu annað en dýrtíðina, at-
vinnuleysið og erfiðleikana!
Stríðsgróðafyrirtækin gera
kröfu til þess að vera í krafti
laga, sem engan rétt eiga leng-
ur á sér, undanþegin auknum
útgjöldum til almenningsþarfa
á sama tíma og þau eru hækk-
uð á öllum öðrum!
Allir erum við sammála um
það, einnig stórútgerðarmenn-
irnir, að viðurkenna þann þegn-
skap, sem atvinnurekendastétt-
in á Englandi hefir nú sýnt, al-
veg eins og verkamennirnir. En
um þá viðurkenningu stórút-
ALÞYÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. MAl 1940.
Kennari hvetur t!l samtaka:
Ef allir leggjast á eitt
komast ðll börn I sveit.
Bændur geta ekki tekið bðrnin,
og skélarnir eru bezta lausnin.
Alþýðublaðinu barst í
gær eftirfarandi grein frá
kennara. Fjallar hún um
nauðsyn þess að koma
börnunum í sveit, og telur
hann það vel hægt, eí allir
leggjast á eitt.
Alþýðublaðið hefir stöku
sinnum minnzt á nauðsyn’þess
að koma sem flestum börnum
héðan úr borginni í sveit í sum-
ar. Er það gleðilegt, að til er þó
blaðamaður, sem virðist hafa
skilning á þessu mikla nauð-
synjamáli. Mig furðar stórlega,
hvað blöðin láta sig þetta stór-
mál litlu skipta eða skrifa utan-
garna um það, ef annars er á
það minnzt.
Eg spyr sjálfan mig og aðra,
og sama hefi ég heyrt marga
aðra gera: Á ekki að gera rót-
tækt og stórkostlegt átak til
þess að koma börnum í Reykja-
vík til dvalar í sveit í sumar?
Eftir því, sem horfir í bráðina,
virðist tæplega að vænta mik-
illa framkvæmda af hálfu fé-
laga eða hins opinbera í þessu
mikla nauðsynja máli. Ég tel
ólíklegt, að verulegur árangur
verði af starfi barnaverndar-
ráðs og Rauða Kross íslands.
Þessi viðleitni fellur að mestu
leyti um sjálfa sig vegna þeirra
fyrirframvituðu sanninda, að
flest, ef ekki öll heimili í sveit,
sem hafa viljað taka börn til
sumardvalar, hafa átt þess næg-
an kost, ef heimilin hafa getað
veitt börnunum þá aðbúð, er
með sanngirni verður af þeim
krafizt. Nei, hér verður annað
og meira að gera en að láta út-
varpið tilkynna bændum, að
óskað sé eftir, að þeir taki
bæjarbörn á heimili sín í sum-
ar. Mér finnst ekki hægt að
ætlast til þess þegnskapar af
sveitafólki, að það verði við
þessum tilmælum, ef það hefir
áður ekki talið ástæður heimil-
isins leyfa slíka viðbót. Hús-
mæðurnar í sveitinni hafa sann-
arlega nóg á sinni könnu, svo
að ekki verður með sanngirni
krafist neinna fórna af þeim í
þessu mikla velferðarmáli
reykvíkskra barna.
Við skulum draga hér fram í
sem fæstum orðum, hvernig
málið horfir við.
Allir — hver og einn einasti
gerðarmannanna má segja það
sama og Spartverjarnir sögðu
um Aþenumenn forðum: ,,A-
þenumenn vita, hvað rétt er, en
þeir gera það bara ekki.“
Það fer varla hjá því, að
þjóðin og fulltrúar hennar
verði að taka það til alvarlegrar
íhugunar, og það fyrr en síðar,
hve lengi þessi stétt, sem segja
má að sé eina stríðsgróðastétt-
in hér á landi, skuli njóta sér-
réttinda í krafti laga, sem mið-
uð voru við allt aðrar ástæður
en þær, sem nú eru.
— eru sammála um það, að
brýn nauðsyn sé á að koma sem
flestum börnum í Reykjavík og
Hafnarfirði í sveit í sumar. Ég
nefni hér ekki orsakir þessarar
nauðsynjar. Það er öllum, sem
annars nokkuð um það hugsa,
augljóst mál. Og það þótt alveg
sé gengið fram hjá beinni hern-
aðarlegri hættu, sem ef til vill
kynni að vera fyrir hendi.
Vitað er með vissu, eftir ná-
kvæma athugun í miklum hluta
bæjarins, að óskað er eftir góð-
um dvalarstað í sveit fyrir
mörg hundruð börn. Margir að-
standendur þessara barna, eru
fúsir til að greiða mikinn hluta
af dvalarkostnaði barnsins. Aðr
ir vilja greiða eitthvað af kostn-
aðinum, og enn aðrir telja sig
ekkert geta greitt.
Ríkið og sveitarfélögin eiga
út um byggðirnar mörg góð
hús, sem lítið eða ekkert eru
notuð yfir sumarmánuðina. —
Þau bíða eftir að veita æsku
bæjanna grið úr þvarginu og
úrræðaleýsinu á mölinni.
Margir kennarar myndu fást
til þess að vera með börnunum
þeim til gæzlu og leiðbeiningar.
Er það augljóst mál, hversu
þroskandi það er fyrir stálpuð
börn að fá tækifæri til þess að
lesa bók náttúrunnar með leið-
sögn góðs kennara, þegar sum-
ardýrðin stendur sem hæst.
Niðurstaða málsins verður
þá þessi: Bráð nauðsyn er til
að koma nokkrum hundruðum
barna í sveit í sumar. Húsnæði
er nægilegt og ákjósanlegt úti
í sveitunum til að taka við börn
unum, Miklir og góðir starfs-
kraftar eru fyrir hendi til að
veita sumarheimilum barnanna
forstöðu og annast börnin. Að-
standendur myndu fúsir greiða
að nokkru dvalarkostnað barn-
anna.
Hvers vegna er ekki hafizt
handa um framkvæmdir?
Vegna þess, að það vantar fé til
þess að greiða þann hluta kostn-
aðarins, sem ekki kemur frá að-
standendum. Það er vanvirða
og hirðuleysi að láta fram-
kvæmdir stranda á slíkum smá
munum. Hversu lengi er verið
að eyða álíka fjárupphæð eins
og hér um ræðir til þess að
draga úr líkamlegum og andleg-
um vesaldómi, sem mörg börn
fá í sig og ala með sér með því
að vera neydd til að hírast á
mölinni við hin bágbornustu
uppeldisskilyrði árið um kring?
Hingað til hefir bæjarfélagið
styrkt nokkuð sum félög, sem
hafa starfrækt barnaheimili í
sveit á sumrin. Ólíklega verður
kippt að sér hendinni í þessu
efni nú. Öll hjálpar- og líknar-
félög, sem vilja fyrir börnin og
mæðurnar vinna, eiga nú að
taka höndum saman í stórt
sameiginlegt átak til þess að
koma öllum vinnulausum börn-
um á skólaskyldualdri, sem
þurfa og óskað er eftir, í holla
sveitadvöl í sumar. Bæjarfélag-
inu ber siðferðisleg skylda til
að láta nauðsynlegustu aðstoð
í té. Því er það sjálfu ómetan-
legur hagur.
Smásöluverð
á eldspýtum.
Smásöluverð á VULCAN og SVEA eldspýtum má
eigi vera hærra en hér segir:
í Reykjavík og Hafnarfirði: 10 stokka búntið 0.60 aura.
Annarsstaðar á landinu: 10 stokka búntið 0.62 aura.
Tóbakseinkasala ríkisins.
MarðMar
sérstaklega góður.
EGG, lækkað verð.
BJÚGU, daglega ný.
KOMIÐ — SÍMIÐ — SENDIÐ.
BREKKA
Ásvallttg&tu 1. Sáni 1878
Tiarnarbúóin
Siwii 3S70.
íþróttaskólinn
á Álafossi
starfar í sumar eins og að
undanförnu. — Júní-nám-
skeið byrjar n.k. laugar-
dag 1. júní. Nemendur,
sem samþykktir hafa ver-
ið á skólann, mæti við
Afgr. Álafoss í Reykjavík
þann dag kl. IV2 e. h. eða
á Álafossi kl. 4 síðd. —
Greiðsla fyrir námskeiðið
fylgi með.
Sigurjón Pétursson.