Tíminn - 16.03.1963, Blaðsíða 6

TÓMAS KAfcLSSON RITAR
> ■■ \ ÞINBFRETTIR Þ INGFRÉ' j •.+ ■ TTIR
Islendingar me. gi einir eh ja í. ‘iB
og reka fískvinnslustöðvar
Frumvarp Þórarins Þórarinssonar um höft við því, að útlendingar geti náð undirtökunum í
fiskiðnaðinum hér á landL
Þórarinn Þórarinsson hef
ur lagt fram frumvarp til
laga um breytingu á lögum
frá 1962 um rétt til fisk-
veiða í landhelgi. Kveður
frumvarpiS á um það, að
fiskverkunarstöðvar og fisk
iðjuver megi íslenzkir ríkis-
borgarar einir eiga og rekai
f greinangerð með frumvarp-
inu segir Þórarinn:
Eins og íslenzkum lögum er
nú háttað, .þurfa útlendin,gar
ekki nema’ búsetu tffl að geta
átt og rekið atvinnufyrirtæki
á íslandi. Þó var á Alþingi
1922 gerð ei,n mikilvæg undan
tekninig frá þessari reglu. Þá
voru sett lög um rétt til fisk-
veiða í landhelgi við fsland.
Samkvæmt þeim var svo ákveð
ið, að aðeins íslenzkir ríkis-
borganar mættu e!iga og reka
skip, sem hefðu rétt til að veiða
: landhelginni.
Ástæðan til þess, að sett
voru strangari ákvæði um fisk-
velðar, hvað atvinnuréttindi
útlendinga snerti, en aðrar t-
vinnugreinar, var einfald'lega
sú, að fiskveiðar voru þá sú
atvinnugrein, sem útlendlngar
töldu eftirsóknarverðast að
reka hér á landi. Aðnar atvinnu
greinar voru í miklu miaini
hættu fyrlr ásókn þeirra. Það
var mönnum elnn g Ijóst, að
fiskveiðamar væru sá undir-
stöðuatvinnuveigur, sem íslend
ingar ættu einir að anwast á
allian hátt.
Síðan þessi lög voru sett,
hafa orðið miklar breytingár á
atvinnuháttum, ekki sízt í sam
bandi við fiskverkun og fisk-
iðntað. Þetta veldur m.a. því, að
frá sjónarmiði erlendra fjár-
málamanna er nú ekki minna
eftirsóknarvert að eiga hér
fiskvinnslustöðvar og fiskiðju
/ ver en að stunda fiskveiðar inn
an fiskveiðilandhelgi fslands. í
möngum tilfellum gæti þa'ð
reynzt þeim auðveld bakdyra
leið til þess að reka veiðar Inn
an fiskveiðilandhelginmar.
Þessarar ásóknar þeirria hef
ur þegar orðið vart á ýmsan
hátt og þó ekki sízt í sambandi
vi'ð þær umræður, sem hafa
orðið um hugsanlega aðild fs-
lands að Efnahagsbandalagi Ev
rópu.
Af þessum ástæðum er það
orðið nauðsynlegt, að látin séu
gilda sams koaiar ákvæði um
eiigniarrétt og rekstur flsk
vinnslustöðva og um sjálfar
fiskveiðarnar. Þvi er lagt til
með frumvarpi þessu, að það
skuli ekki aðe.ins gUda um skip
sem stunda veiðar innan fisk-
veiðilandhelginnar, að þau
verða að vera eign fslendtaga
einna og rekin af þeim einum,
heldur skuli það einnig gilda
um allar fiskvinnslustö'ðvar og
öll fisklðjuver, sem hér eru.
Það er auigljóst sjáifstæðis-
mál, að þessar tvær mikilvægu
atvinnugreinar, fiskveiðarnar
og fiskiðnaðurinn, séu í hönd-
um fslendinga einna. Efnahags
iegu sjálfstæði þjóðarinnar
væri illa komið, ef þesaar at-
vinnugreinar kæmust meira
eða minna i hendur útlendiniga.
Þetta verður ekki sízt Ijóst, þeg
ar þess er gætt, að fiskiðnaður
inn er vafalítið sú atvinnuigreln
sem á fram undan einnia mesta
vaxtarmöguleika allra ísle,nzkra
atvinnugreina.
Vafalítið þarf að setja enn
frebari lagaákvæði því til trygg
ingar, að fiskveiðarnar og fisk
iðnaðurinn verði í höndum fs-
lendinga. Því hafa nokkrlr
þingmenn Framsóknarflokksins
lagt fram þingsályktunartillögu
um heildarendurskoðun allra
lagaákvæða, er snerta atvinnu
réttindi útlendmga hér á landi.
En þó að slík athugun fari
fram, dregur það ekki úr nauð
sy,n þess, að strax verði látin
gilda sömu ákvæði um fiskiðn
aðinn og fiskveiðarnar til tryigg
ingar því, að þessar atvinnu-
greinar verði jafnan i höndum
fslend^nga einna.
Framsóknarmenn
áttu frumkvæðió
i
Frumvarpið um Byggingar-
sjóð aldraðs fólks var til 1.
umr. í neðri deild í gær, komið
frá efri deild. Fylgdi Emil
Jónsson, félagsmálaráðherra,
frumvarpinu úr hlaði og
skýrði einstök atriði þess, en
frumvarpið kveður á um að
40% af ágóða happdrættis
DAS skuli renna í sérstakan
sjóð, er hafi það hlutverk að
lána 50% af kostnaðarverði
íbúða ætluðum öldruðu fólki.
Halldór E. Sigurðsson kvaddi
sér hljóðs. Sagðist hann fagna því
að þelta frumvarp væri fram kom
ið, þótt það gengi svo skammt og
raun ber vitni. Sagðist hann vilja
rekja nokkuð sögu þessa máls
vegna þeirra blaðaskrifa, sem orð
ið hefðu um málið í stjórnarblöð-
unum, en þar væri fullyrt að
stjórnarflokkarnir ættu einir all-
an veg og vanda að þessu máli, og
það væri ósvífni af Framsóknar-
mönnum að halda því fram að þeir
hefðu nærri komið. Það var 1957.
að Halldór E. Sigurðsson flutti til
lögu til þingsályktunar um þetta
efni ásamt Ágústi Þorvaldssyni, en
sú tillaga dagaði uppi. 1958 var
tillagan flutt aftur af sömu flutn
ingsmönnum, og aUk þeirra einn-
ig þeim Björgvin Jónssyni, Páli
Þorsteinssyni og Sigurvin Einars-
syni. Var sú tillaga nokkru fyllri
en hin fyrri. Kvað tillagan á um
íbúðir og vistheimili handa öldr-
uðu fólki og vinnuheimili þejm
til handa ásamt öðum þeim, er
skerta starfsorku hefðu. Fjárveit
6
inganefnd mælti einróma með
samþykkt ti'llögunnar og 4. marz
1959 var hún samþykkt og 11.
maí sama ár var nefnd sú, .er gera
skyldi tillögur um málið kosin á
Alþingi. Af hálfu Framsóknar-
flokksins var frú Sigríður Thorla
cius kosin í nefndina. Nú hefur
nefndin skilað áliti og tillögum.
Sagðist Halidór hafa vonazt til
þess að frá nefndinni myndu
koma heildarlillögur um vist- og
vinnuheimili aldraðs fólks, eins
og þingsályktunin hefði mælt fyr
ir um, en reyndin væri sú, að
þetta frumvarp væri aðeins um
einn þátt þeirra mála, er þings-
ályktunin fjallaði um og sá þátt
ur takmarkaður. — Kvaðs Hall-
dór þó vilja fagna því, að ríkis-
stjómin hsfði ekki lagzt á mál- j
ið eins og stjómarandstæðingar;
ættu yfineitt að venjast um þeirra
mál og bæri að þakka ríkisstjórn
inni fyrir hennar þátt, að leggja
málið fram. ,
Þá kvaðst Halldór vilja spyrja
ráðherra að því, hvort ekki mætti
einnig lána til íbúða, sem væru í
sambandi við vistheimili. Ekki
vær kveðið á um það í frumvarp-
inu, en greinargerð þess virtist
benda til þess.
Emil Jónsson kvað það engu
máli skipta hverjir hefðu fyrst
komið fram með þetta mál Aðal-
atriðið væri að málið er komið
fram. Þá sagði Emil að frumvarp-
ið gerði ekki ráð fyrir að lánað
yrði úr sjóði þessum til vistheim.
ila.
Hannibal Valdemarsson taldi að j
það vantaði ákvæði í frumvarpið,
sem tryggðu að • íbúðir byggðar,
með aðstoð sjóðsins yrðu varan-l
legar íbúðir aldraðs fólks. Þá
væri ekki í frumvarpinu neinar
skýringar á því, hvernig þessar
íbúðir skyldu sérstaklega búnar út
fyrir gamalt fólk. Taldi Hannibal
að frumvarpið myndi ekki hafa
mikla almenna þýðingu. Það fólk,
sem væri svo illa stætt, að það
hefði ekki enn eignazt íbúð á
langri starfsævi, myndi varla geta
lagt í húsbyggingu, þegar það
væri komið undir sjötugt, þótt það
ætti kost á 50% láni. Meira vit
væri að stofna byggingasjóð ungs
fólks, þannig að fólk gæti eign-
ast eigin íbúð á því aldursskeiði
þegar mest riði á fyrir fjölskyld-
una.
Pétur Sigurðsson rakti sögu sjó-
mannadagsins og happdrættis
DAS og hinar myndarlegu fram-
kvæmdir ag Hrafnistu. Kvað hann
þar mörg brýn verkefni óleyst, en
stjórn DAS hefði samt viljað koma
til móts við þörfina á íbúðum fyi-
ir aldrað fólk og láta af hendi 40%
af ágóða happdrættisins.
Eysteinn Jónsson gat þess, að
hann hefði att sæti í milliþinga-
nefnd' sem hefði haft öryrkjamál
til athugunar og skilað hefði af sér
.áliti fyrir skki ýkja löngu. Nefnd
þessi ræddi m.a. við forystumenn
I'AS varðandi happdrættið og vænt
anlegar framkvæmdir. Hefðu for-
raðamenn DAS lýst því yfir, að'
þeir myndu stefna ág því að koma
upp sjómannaheimilum úti um
land í áframhaldi af framkvæmd-
um í Hrafnistu. Nefndinni leizt
mjög vel á þetta, þar sem þörfin
íyrir dvalai'heimili aldraðs fólks
v'ða úti um land væri mjög brýn
og því ekki ástæða til að skerða
tekjur DAS af happdrættinu. —
■fc £ 1. UMRÆÐU um frumvarp um afnám prestkosninga var haldiS á-
fram I neSri deild í gær. Bjarni Benediktsson, kirkjumálaráSherra,
sagSlst ekki hafa enn tekiS afstöSu til frumvarpsins til hlítar, en
hann hefSI viljaS verSa viS beiSni biskups og Kirkjuþings um aS
koma mállnu á framfæri. Ætlun biskups mun vera aS koma sam-
tímls fram breytlngum á skipun sóknarnefnda ÞaS frumvarp er
enn ósamiS og biskup ætlast ekki til þess aS þetta frumvarp verSI
samþykkt á þessu þlngi. SagSI Bjarni aS nauSsynlegt væri aS grand-
skoSa mállS. VitaS værl aS um þaS myndi verSa mikiil ágreiningur,
því aS þaS er ekki létt aS taka kosningarétt af mönnum.
EINAR OLGEIRSSON sagSi, aS þaS væru embættismenn safnaSanna,
sem vildu svipta söfnuSina hina lýSræSislega rétti aS velja sér
starfsmenn. KvaSst Einar eindregiS vera á móti frumvarpinu og
hvers konar skerSlngu á lýSræSinu. Hvert skref til skerSingar á
lýSræSinu gefur frekara fordæmi. ísiendingar hafa vlShaldiS þeim
venjum frá einvaldskonungunum dönsku aS sklpa embættismenn,
en f fjölmörgum löndum væru þeir kosnir í lýSræSislegum kosn-
ingum, jafnvel dómarar, þótt um þaS fyrirkomuiag mætti deila. Þá
sagSi Einar, aS þaS væri skoSun sin, aS kirkjan ætti aS losa sig
undan ríkisvaldinu og verSa óháS því. Núverand skipulag stendur
eSlilegu trúarlífi í landinu fyrir þrifum og gefur hræsni og skyn-
helgi undir fótinn, sagSi Einar Olgeirsson aS lokum.
Vegna þessa get ég ekki, sagði Ey-
steinn, lýst beinlinis yfir ánægju
minni varðandi þetta frumvarp,
þótf ég mum ekki leggjast gegn
því vegna hir.na miklu þarfa, sem
er á sérstökum íbúðum fyrir gam-
alt fólk. En ég harma, að menn
hafa ekki treyst sér til að ná sam-
an peningurn til þessara þarfa án
bess að skerða starfsemi DAS. Sv^
virðist sem DAS hefði með þessu
horfið frá þvi ag byggja sjómanna
heimili út um land. Eysteinn
ssgðist eindregið vilja
skora iorystumenn DAS að
reyna að ráðast í slíkar fram-
i-væmdii. þrátt fyrir þann tekju-
roissi og erfiðleika, sem þetta frum
varp hefði i för með sér fyrir
starfsemi Dvalarheimilisins. Það
?r mjög nauðsynlegt fyrir DAS og
tramtíð þess og vinsældir að færa
s'.arfsemina einnig út um land.
Pétur Sigurðsson taldi, að þær
íbúðir, sem byggðar yrðu með
aðstoð þess sjóðs, sem frumvarp-
ð mælti fyrir um, myndu draga
mjög úr þeim kröfum sem DAS
hefðu borizt utan af landi um að
: oma þar upp vistheimilum.
Emil Jónsson sagði það mis-
sKilning að meiningin væri, að
aðallega yrðu þag sveitarfélög,
sem byggðu umræddar gamal-
n.ennaíbúðir og leigðu þær út fyr-
ir sanngjarnt verð — einkaíbúðirn
ar væru undantekningaratirði. Ef
e.'nkaíbúðir yrðu seldar yrði að
létta áhvílandi lánum.af þeim.
Hannibal sagði, að skv. frumv.
væru það sveitaifélög eða aðilar,
sem sveitarstjórnir mæltu með,
sem byggt gætu þessar íbúðir. Ekk
ert væri tekið fram um það, hvaða
aðilar það ættu að vera. í þriðja
lagi gæti verið um einkaíbúðir að
ræða.
T í M I N N, laugardagurinn 16. marz 1963.