Tíminn - 16.03.1963, Blaðsíða 9

Fengu fellibyl á heimleið
með aSit að 90 mílna vindhraða
Flestir kannast við ísl. togara
skipstjórana í Boston. Á dögun
um hitti ég einn þeirra, hann
hefur verig hér heima undan-
farið, var að fara vest'ur aftur.
. Þar hefur hann átt heima hálf-
an fjórða áratug, en skroppið
heim nokkrum sinnum, nú síð-
ast til að vera við jarðarför
móður sinnar, en næst áður til
að fylgja föður sínum til graf-
ar, hann hét Gísli Brvnjólfsson
og var bóndi á Haugi í Gaul-
verjabæjarhreppi í Flóa.
Maðurinn heitir pullu nafni
Guðmundur Óskar Gíslason,
ætíð nefndur Guðmundur af
gömlu kunningjunum . hér
heima, og þannig var hann
nefndur þegar mér var sagt
af honum. En þegar við hitt-
umst, kynnti hann sig sem
Óskar Gíslason.
— Hefurðu máske skipt um
nafn eins og sumir Vestur-fs-
lendingar? spurði ég hann.
— Nei, það hef ég reyndar
ekki gert. Þó hefur verið mælzt
til þess við mig jft.ar en einu
sinni. En ég svaraði alltaf, að
það kæmi ekki til mála, að ég
legði niður mitt skímarnafn.
Hins vegar nota ég aðallega
síðara skírnamafnið mitt meira
vetra, og þú finnur mig í síma-
skránni í Boston undir nafn-
inu G. Oskar Gislasup. Þar er
ég alltaf kallaður Oskar, og það
var ég skírður, eins ug ég sagði
þér. Veiztu annars Þl þess, að
íslendingar vestra skipti um
nöfn?
— Já, ég minmst þess, að
fyrir mörgum árum hitti ég
mann vestur á Kyrrahafs-
strönd. Hann talaði tárhreina
íslenzku og kvaðst heita Jack
Brown. Ég spurði hann, hvort
hann væri' ekki íslendingur.
Jú, svaraði hann. Hvernig stend
ur þá á þessu nafni þinu? Þetta
var mikið prúðmenni og fór
hálfgert hjá sér um leið og
hann anzaði: Ég heiti nú reynd
ar réttu nafni Guðbjartur Guð-
bjartsson. En þegar ég komst
að raun um. að ekki einn ein-
asti Ameríkani gat sagt nafn
mitt óbrjálað og var orðinn
steinuppgefinn á að stafa nafn
ið fyrir hvern bann, sem þurfti
að bóka það, fann ég mig til-
neyddan til að brevca um nafn
— Já. en þeir eru sem betur
?er fáir meðal landanna vestan
hafs, sam lagt hafa niður sitt
-kírnarnafn
— Voru margir ís’enzkir sjó
menn í Boston, þegar þú komst
vestur?
— Ég fór ekki li) Boston,
þegar ég hélt fyrst vestur um
haf. En íslendingar á Boston
togurum voru hvað flestir á
bessum árum. um sjötíu talsins
En ég fór fyrst til Halifax. slóst
í för með sveitunga mínum.
Gúðmundi Þorsteinssyni frá
Langholti í Flóa Prcðir hans
Sigurður var þá stýrimaður á
^alifax-togara. og hann útveg-
aði okkur Guðmundi strax tog
arapláss þaðan. Ég hafði áður
verið á enskum togurum hér
heima hjá Hellyear í Hafnar-
firði, og hugsaði mér að fara
til Englands, þegar ég ákvað
að verða samferða Guðmundi
vestur, þáð var í september
1927. Ég var á togurum frá
Halifax og öðrum fiskibæ í
Kanada þangað til í desember
1929. Þá fór ég til suður til
Bandaríkjanna, til Boston.
— Var ekki erfitt um vinnu
þar á þessum árum, þegar
kreppan stóð sem hæst?
— Jú, það voru óskapleg
vandræði, virtist ,em einhleyp-
ir gætu ekki unmð fyrir sér.
hvað þá fjölskyldumenn. Ég
hafði ekki lengi verið í Boston,
þegar mér fannst ástandið orð
ið svo illþolandi, af ég var að
því kominn að halda heim. En
svo var mér boðið skip og hef
haft skipstjórn lengst af síðan.
— Voru íslendingar mikið
saman á togurum vestra?
— Oftast héldu þeir hópinn
íslenzkir skipstjórar höfðu all-
ir einhverja landa sma í skip-
rúmi. T.d hafði é? alltaf að
einhverju leyti íslenzkan mann
skap meðan eg fór með togara
frá Boston. En fyrir rösk
um tíu árum tók ég við togara
sem leggur upp i Portland í
Maine, og síðan hafa íslendim?
ar ekki verið skipverjar hjá
mér.
— Eru margir íslendingar nú
starfandi sjómenn í Boston?
— Þeir hafa æðirrikið týrit
tölunni. Sumir hafa fiutzt burt.
aðrir hætt sjóménncku vegna
aldurs, nokkrir dánir.
— Hafa einhverjir flutzt
heim til íslands?
— Það hefur komið fyrir. Til
að mynda tók Grímur Hákonar
son sig upp fvrir einum Ið—16
árum, fluttist heim og gerðist
bóndi austur í Ölfusi Um líkt
leyti fór Kornelíus Haralz, son
ur séra Haraldar Níelssonar,
heim og fékkst hér ið tungu-
málakennslu um tíma. En hann
fór aftur vestur til Boston og
dó þar í fyrrasumar
— Fannst ykkur það ekki ein
kennilegt. að Kornelíus, há-
menntaður háskólamaður
skyldi slást í hópinn með ykk-
ur og gera togarasjómennsku
að ævistarfi sinu’
— Engum fannst það skrýtið
fyrst í stað. því að það tíðkað
ist talsvert vestra, að mennta-
menn réðu sig á toearana, a.m
k. um tíma. til að vmna fyrir
náminu, álíka og -'kólapiltar
hér heima fara á sild á sumrin
og jafnvel skreppa a togara á
vetrarvertíð Vestanhafs er
jafnvel enn meiri ástæða til
þess sökum þess, , hve dýrt er
að stunda háskólanám- bein
gjöld þar svo há, ec hér skilst
mér, ag þau séu cngin eða
hverfandi lítil. Öllum féll vel
við Kornelíus. hann var á skipi
með mér og mér þðtti mikið til
hans koma hann var prýðisvel
gefinn og menntaður maður.
Ég hafðl mjög gaman af að
GUÐMUNDUR ÓSKAR GÍSLASON
(hann tók ofan gleraugun svo að skeinan á nefinu eftir grjótflísina
sæist á myndinni, en það er víst varla hægt að greina hana).
GUNNAR BERGMANN
ræða við hann ttm margs kon-
ar málefni. Hann var auðvitað’
langmesti tungumálagarpurinn
af öllum íslendingunum, okkur
fannst hann kunna öll mögu
leg tungumál. og ensku talað;
hann betur en flestir A.meríku
menn. Tú. því er ekki að neita,
það var eiginlega undarlegt, afi
Kornelíus skyldi akki velja sér
annað starf. sem hæfði mennt-
un hans. En þetta ?r eitt dæm-
ig um það, hvað sjórinn getur
tekið mann föstum tokum.
— Þér finnst ifklega mikill
munur á togurum t.ú og þegar
þú byrjaðir fyrst á þeim fyrir
ttm 40 árum.
— Vissulega hafa skipin tek
ið miklum stakkaskiptum og
aðstaða öll batnað fyrir þá, sem
þar vinna Annars t.r nú svo
í Boston og þar í grennd, að
þar hefur sáralítið verig smíð
að af togurum síðan rétt fyrir
1950. Það stafar af því. að aðal
áherzlan var þá og lengst af
síðan lögð á minn' skip, sem
stundað hafa skelfiskveiðar. Sá
fiskifioti hefttr iík’.ega þrefald
azt á þessum tíma Nú er aftur
framboðið á þessum fiski orðið
bað meira en eftirspurn, að
aftur er farið að smíða nýja
togara
— Það hefur tíKlega verið
svalt á ykkur stundum á Ný-
fundnalandsbanka a vetrarver-
tíðinni?
— Ekki er því að neita, að
veður voru oft mjög trfið, mað
ur er orðinn allþreyttur á slark
inu, orðinn þetta gamall. Síð-
ustu þrjú árin hef ég ekki far-
ið á miðin á tímabilinu desem-
ber—marz. Það er otðið svo
erfitt að athafna sig við karfa-
veiðarnar yfir háveturinn, að
mér þykir ekki tek.iurnar svara
fyrirhöfninni þann tima. Síð-
asta veiðiferðin okKai i haust
var seinast í nóventber, og þá
lentum við i einhverju versta
veðri, sem við höfum hreppt
þar vestra sé kominn yfir 200
skip. Rússarnir veiða orðið
alveg upp í landsteina þama.
Þetta er fjölbreytilegur og full
kominn veiðifloti. Rússarnir
hafa bæði lítil fiskiskip og þá
móðurskip í fylgd með þeim, og
einnig stóra skuttogara, sem
vinna allan aflann um borð, og
þeir hafa öll fuilkomnustu
tæki. Þegar nétin lestast í
skrúfunni hjá þeim, hafa þeir
kafara til taks að losa þau. Nei,
við höfum ékkert undan Rúss-
unum að kvarta, þeir hafa
reynzt kurteisir og farið eftir
öllúm reglum á mtðunum. En
ef við fáum frétr.’r af góðri
veiði einhvers staðar og förum
þangað, bregzt það varla, að
þeir viti alltaf, hvar fiskinn er .
að fá.
— Hefurðu verið á togurum
öll árin þín vestra?
— Ég hef verið 25 ár á sjón-
um, á stríðsárunum var ég í
hernum.
— Fórstu á vígstoðvarnar?
— Ekki til að berjgst, nei.
Ég kom til Evrópu á þriðja
degi innrásarinnar í Normandy,
var sendur þangað til að vera
á alls konar skipum við Belgíu
og Holland. Höfðum það verk
m.a. að toga skip út úr skipa-
lokunum. Þjóðverjarnir stráðu
V-2 sprengjum allt í kringum
okkur, ætluðu að sprengja lok-
urnar, en hittu aldrei. Ég ber
lítils háttar merki á nefinu eft
ir þetta, fékk grjótflís f nefið
eftir eina sprenginguna. Við
vorum þá að toga pramma út
úr lokunni, þegar sprengja
hæfði hann svo að hann
splundraðist.
— Þú hefur komið heim
nokkrum sinnum síðan þú fórst
vestur?
— Ég kom ekki beim í 21 ár,
en síðan 1948 hef ég komið
hingað sjö sinnum. Og nú er ég
alvarlega að hugsa um að flytj
ast heim. Mikið lifandist ósköp
hefur nú margt breylzt hér síð
an við Guðmundur t Langholti
Rætt við Guðmund 0. Gísla
son, skipstjóra í Bostan
lengi, fengum fellibyl á heim-
leiðihni, og ég var farinn að
efast um að við myt.dum kom-
ast til hafnar. Vi-idurinn var
lengi 30—35 mílur og blés allt
upp í 90 mílur á kmkkustund.
En þetta bjargaðist og það get
ég sagt ykkur. að þá eins og
oft endranær, hefur ar.nað orð
ið okkur til bjargar en kunn-
átta okkar ein. Það hefur verið
mín gæfa síðan ég fór fyrst
að fara með skip, ag hjá mér
hefur aldrei öll bessi ár orðið
manntjón.
— Hefur farið vaxandi að-
sókn skipa frá Evrópu síðustu
árin á þessi mið, sem þið hafið
lengst af sótt á?
— Já, og mest her prðið á
rússneskum veiðtSKipum. Ég
býst við, að þeirra fiskifloti
héldum vestur um haf héí um
árið. Allur almenningur hér
býr við miklu betri skilyrði að
mörgu leyti en gerist vestra.
Húsin hér eru svo vönduð og
víða öll Iprgsanleg þægindi. En
satt að segja finnst mér margt
fólk lifa alltof fictt hérna.
Alveg ganga fram aí mér öll
veizluhöldin við möguleg sem
ómöguleg tækifæri. Það er
hreint ekki eðlilegt.
Guðmundur Óskar talar lýta-
lausa íslenzku. stundum með
ofurlitlum amerískum hreim.
En að lokum brá hann fyrir sig
vestur-íslenzku: „Það er sem ég
segi, að þið ættuð að leggja af
þessum veizluhöldum og flott-
heitum, þið ættuð að „slóa
soldið niður“. („slóa niður“
þýðir ag hægja á sér).
!
Ti M I N N, laugardagurinn 16. marz 1963,
9