Tíminn - 26.03.1963, Blaðsíða 8

MINNING
Margrét Björnsdóttir
'Jón Skaftason, alþingismaður:
ISLAND OG EFNA
frá Bæ
F. 27. júll 1883 - D. 15. marz 1963
Margrét Björnsdóttir frá Bæ í
Borgarfirði (vestra) verður jarð-
sett í dag. Hún ólst upp í föður-
garði, í stórum systkinahóp og
mátti kenna þar glæsileiks og
góðra gáfna úr báðum ættum. Um
* hálfrar aldar skeið gerði þessi
fjölskylda garðinn frægan í Bæ.
Öllum yar systkinunum komið til
mennta og elzta syninum til lang-
skólagöngu og má það út af fyrir
sig teljast til afreka á þeim tím-
um. Margrét heitin gekk í Kvenna
skólann í Reykjavík og útskrifað-
ist þaðan. Eftir það hvarf hún
heim og tók virkan þátt í önnum
búsins. Flestir, sem komu að Bæ
munu hafa veitt því athygli hve
vel var hýst þar og hve vel fór
í stofunum og mun Margrét ekki
hafa átt hvað minnstan þátt í því.
Á yngri árum sínum fór hún til
Kaupmannahafnar til að læra þar
skermagerð og aðrar handíðir, en
hún lagði gjörwa hönd á allt sem
hún snerti á. Er hún hvarf heim
aítur eftir dvölina erlendis, var
hún ýmist heima í Bæ eða lagði
stund á handíðtr sínar hér í
Reykjavík, en alfarið flutti hún
hingað árið 1928 með systurdóttur
sína Guðrúnu Vigfúsdóttur, en
hana tók Margrét í fóstur er
telpan var nokkurra nátta gömul,
því móður hennar dó að henni. Fá-
títt mun hafa verið að jafn vel
væri búið að móðurlausu bami á
þeim árum sem þessari systurdótt
ur Margrétar, og var telpan yndi
og efttrlæti allra á heimilinu í Bæ,
og rann hún þar upp eins og fíf-
ill undir hinum móðurlega vernd-
arvæng Margrétar. Áttu þær
heima hér í bænum meðan þær
lifðu báðar, en voru stundum í
sveit á sumrin. Þessi telpa var
augasteinn Margrétar, enda var
hún frábærlega efnileg, bráðgáf-
uð, sköruleg og fríð, glaðlynd og
vel innrætt, svo að öllum sem til
hennar þekktu þótti vænt um
hana. En er Guðrún litla var tíu
ára veiktist hún hastarlega af löm-
unarveiki og var dáin að nokkrum
dögum liðnum. ÞettSa var reiðar-
slag fyrir Margréti heitna, og
bættist henni aldrei sú sorg, en
því tók hún með fyrirmannlegri
stillingu.
Upp frá þessu var Margrét bú-
sett í Reykjavík og stundaði lengst
um hanzkagerð, alltaf sjálfstætt
og var framleiðsla hennar eftir-
sótt bæði af innlendum og erlend-
um.
Þegar Þýzkaland hrundi í rúst-
ir í stríðslok, átti margur um sárt
að binda þar, og margir þeir, sem
áður voru vel efnum búnir, urðu
þá öreigar og komust á vonarvöl.
Svo var um mágkonu Margrétar,
sem átti heima, ásamt syni sín-
um ungum, Sigurði Þorsteini, syni
Þorsteins bróður Margrétar, að eig
ur hennar skertust því nær til
fulls. Þegar Margrét heitin frétti
þetta, tók hún sér það svo nærri,
að, hún stuðlaði að því, að þau
kæmu hingaö, og varð það úr. Var
mágkona hennar þá þrotin að
heilsu og lézt skömmu síðar, og
var drengurinn, sem þá var fjórtán
ára, vegalaus. Hlynnti þá Margrét
að' honum og studdi hann með ráð
um og dáð, enda tók hann miklu
ástfóstri við hana og hélzt sú vin-
átta æ síðan. Var hann nýlega
fluttur búferlum til útlanda ásamt
fjölskyldu sinni, er honum barst
fregnin um andlát Margrétar, og
getur ekki fylgt henni síðasta spöl
inn.
Margrét var prýðilega gefin
kona, eins og margt af fólki henn-
ar, listelsk með afbrigðum, og var
það tónlistin sem heillaði hana
mest. Hún var trúrækin og hafði
staðfasta trú á lífi eftir þetta líf,
einnig kirkjurækin. Og naut hún
vissulega hinnar hátíðlegu stemmn
ipgar í kirkjunni. Síðustu árin
vann Margrét hjá fyrirtæki sem
frú Ragnhildur Ingvarsdóttir veit-
ir forstöðu, og sýndi hún Margréti
einstaka góðviid og virðingu, og vil
eg votta frú Ragnheiði innilegt
þakklæti mitt fyrir.
Þegar ein af systrum Margrétar
war að dauða komin, og hætt að
heyra í þennan heim nema sem
hula væri á, bar a ðeyrum hennar
þann söng, sem hún hafði aldrei
áður heyrt neinn slíkan, og nam
hún það síðast svo vitað væri.
Móðursystur Margrétar fór á
sama hátt við drukknun, en lifði
aí, annars hefði hún ekki verið til
frásagnar, en alla ævi saknaði hún
söngsins góða, sem hún heyrði í
ómegni sínu. Mundi nú ekki Mar-
grét vera horfin á vit þess söngs,
sem sá er heyrir. kýs aldrei að
vakna frá?
Guðjón Eiríksson.
Atvinna
Verkamenn óskast í stöðuga vinnu hjá Áburðar-
verksmiðjunni í Gufunesi. Dagleg eftirvinna, fritt
fæði og ferðir.
Upplýsingar á daginn hjá verkstjóra í síma 32000
og á kvöld'n kl. 7—9 í síma 32095.
Áburðarverksmiðjan h.f.
Það er vafalítið, að stofnun
Efnahagsbandalags Evrópu er
heimssögulegur atburður, er
sennilega mun hafa mikil áhrif
á efnahags- og stjórnmál heims-
ins á komandi árum.
Bandalag þetta er enn þá
ungt að árum, hefir starfað í
rúm 5 ár, og því er reynslutím-
inn stuttur og hæpið að byggja
ályktanir með eða móti banda-
lagshugmyndinni út frá reynsl-
unni einni saman. Til þess er
hún of stutt enda málefni banda
lagsins og stefna enn þá í mótun
' á mörgum sviðum.
Það' sem fyrst og fremst er
| hægt að miða við, þegar af-
| staða er tekin til bándalagsins
i er að sjálfsögðu grundvöllur
þess, stjórnarskráin, sem er í
hinum svonefnda Rómarsamn-
ingi, sameiginleg stefna, sem bú-
ið er að móta í ýmsum veiga-
miklum málum og þeir úrskurð-
ir og samningar, sem kveðnir
hafa verið upp eða gerðir af
framkvæmdastjórn og ráði
bandalagsins og kveða nánar á
um túlkun ýmissa ákvæða Rórn
arsátimálans, sem yfirleitt er
rúmt orðaður og gefur tilefni til
margháttaðra túlkunnar.
Ég mun hér á eftir leitast við
að draga fram í dagsljósið nokk
ur megin einkenni sáttmála þess,
er E.B.E. byggir á, Rómarsamn-
ingsins, er undirritaðurj;vac
marz 1957 af 6 ríkjum í V-Evr-
ópu eftir 10 ára samningaþóf
og gekk í gildi 1. jan. 1958.
Enn fremur geta áhrifanna af
tilkomu bandalagsins á heims-
viðskiptin og heimsstjórnmál-
in með sérstökn tilliti til ís-
lands og.síðast víkja að meðferð
málsins hjá ríkisstjórninni. sem
vægast sagt, er hin furðulegasta,
á margan hátt. fljótfærnisleg og
reikul.
Ejni Rómarsamningsins.
Við gerð Rómarsamningsins
virðist mér hafa gætt 'veggja
meginsjónarmiða hjá höfund
um og samningurinn sé nokkurs
konar málamiðlun þessara sjón-
armiða beggja.
Fyrra sjónarmiðið má rekja
til þeirra. er töldu náið efnahags-
samstarf 6 veldanna gagnlegt og
til þess að tryggja sem beztan
árangur þess, þá yrði að gera
viðskipti þeirra sem frjálsust og
auðveldust, tryggja frjálsan
flutning vinnuafls og fjármagns
milli landa o. s. frv.
Þeir sem þannig litu á banda
lagsstofnnnina töldu ennfrem-
ur, að nauðsvnlegt væri að gera
samning um þessi atriði og
koma á fót sjálfstæðri fram-
kvæmdastjórn er gæfi út til-
skipanir og fyrirmæli er bind-
andi væru fyrir ríki samnings-
ins og borgara þeirra, án þess
að til þvrfti að koma samþykki
löggjafarþinganna í öllum tib
fellum.
Hið síðara sjónarmaðið aðhyllt
ust þeir, er höfðu að aðaltak-
marki að endurreisa það, sem
þeir kölluðu veldi, og áhrif
Evrópu á gang heimsmála með
því að sameina V.-Evrópuríkin
í voldugut ríki, Bandaríki
Evrópu.
Skv. þessu má skipta Rómar-
samningnum í tvo megin kafla.
Annar fjallar um málefni' fjár-
hags- og félagslegs eðlis hinn
um ákvæði. sem sennilegt má
telja, að fyrr eða síðar, leiði til
samruna 6 veldanna — og þeirra
ríkja, er síðar kunna að gerast
fullgildir aðilar — í eina stjórn-
málaheild.
Aköfustu formælendur Efna-
hagsbandalagsins og stórveldis-
hugmyndarinnar benda gjarnan
á, að uppfvlling hugsjóna þeirra
ætti að leiða til betri lífskjara
þegnanna vegna aukinnar verka
^kiptingar meiri framleiðslu og
framleiðni þátttökuríkjanna.
Ennfremur tryggi bandalagið,
að V.-Evrópuríkin haldi friðinn,
þar sem tekizt hafi að sætta
tvær stærstu þjóðirnar, sam-
bandslýðveldið Þýzkaland og
Frakklandium aldur og ævi. en
einmitt til ágreinings þessara
ríkja megi rekja upphaf a. m.
k. tveggja stórstyrjalda, er herj-
nð hafi og evtt Evrópu, þ. e. a.
s. styrjaldarinnar 1870—71 og
lioim.sstvrjaldarinnar 1914—
1918'
. Það fi/rsta sem rétt er að gera
sér Ijóst er, að Rómarsamning-
urinn á að gilda 'um aldur og
ævi. Engin þjóð. sem gerst hefir
aðili að honum á að geta slitið
sig þar á burt síðar, enda þó þær
vildu. Þetta kom greinilega í
ljós eftir að de Gaulle og Aden
auer gerðu samkomulagið um
\ fransk-þýzka samvinnn innan
j E.B.E., sem Ítalía og Benelux-
tlöndin óttast að verði notað til
j þess að sveigja stefnn bandalags
ins þessum stóru þjóðum í hag
i n kostnað hinna. Þegar þær mót
mæltu o<? höfðu í heitingum
minnti de Gaulle þær á að þær
væru bundnar af Rómarsam-
í komulaginu og gætu sig hvergi
I hrært.
Rómarsáttmálinn sjálfur,
stofnskrá E.B.E. er víða mjög
rúmt orðaður og ýmis hugtök
þar, svo sem aukaaðild í 238 gr.
eru alls ekki skilgreind. En sátt-
málinn gerir ráð fyrir stofnun-
um, sem m.a. eigi að skýra og
fúlka sáttmálann og sjá um
framkvæmd hans. Stofnanir
þessar sem eru ráðið. fram-
kvæmdastjórnin. og dómstóllinn
eru því mjög valdamiklar og
hafa heimild til þess í mörgum
tilfellum að gefa út tilskipanir
og skýringar sem aðildarrfkin
eru bundin af án þess að til
þurfi að koma samþykki við-
komandi þjóðþinga.
Lýðrœðislegt aðhald skortir.
Annað atriði er mjög áber-
andi og það er, að um starfsemi
sína eru ráðið og framkvæmda-
stjórnin svo til óbundin í störf-
um og ekkert lýðræðislega kjör-
ið þing hefir eftirlit með starf-
semi þeirra. Þing bandalags-
ríkjanna í Strassbourg, sem
ekki er þjóðkjörið, getur ekki
samþykkt fyrirmæli til ráðsins
eða framkvæmdastjórnarinnar
svo bindandi sé fyrir þau. Þing-
ið getur að vísu með % hl. at-
kvæða samþykkt vantraust
á framkv.stj. og ef þjóðþing
bandalagsríkjanna staðfesta
það vantraust verður fram-
kvæmdastjórnin öll að víkja.
Fyrirfram virðist heldur ósenni-
legt, að til þessa geti komið og
vil ég í þvi sambandi benda á.
sem dæmi, að þótt framkvæmda
stjórnin gengi erinda fransk-
þýzkra hagsmuna á kostnað
hagsmuna annarra bandalags-
ríkja, þá eiga þessi tvö lönd 72
fulltrúa af 142 fulltrúum á þing-
inu, eða meirihlutann og gætu
því hindrað samþykkt van-
trausts á framkvæmdastjórnina
Það er því mikið vald. sem
stofnunum þessum og þá sér-
staklega framkvæmdastjórninni
er fengið og vafalaust vand með
farið. Sérstaklega er vald þeirra
mikið og hœttulegt, ef litið er
til þess, hversu rúmar heimildir
þær hafa til túlkunnar og fram-
kvœmdar á Rómarsamningnum.
Því er haldið fram, áð' þetta
rnikla vald framkvæmdastjórnar
innar sé nauðsynlegt til þess að
hagsmunir heildarinnar nái
fram að ganga umfram hags-
nruni einstakra ríkja. Það er
einmitt þetta, sem sérstaklega
er hættulegt fvrir fámenna smá-
þjóð eins og íslendinga með ein-
hæfa atvinnuvegi og fáar nátt-
úruauðlindir.
Hvenær mvndi t. d. fram-
kvæmdastjórnin telja að taka
bæri hagsmuni íslendinga fram
vfir hagsmuni milliónanna í V,-
Evrópu. þegar hagsmunum
þessum lenti saman við mótun
almennrar stefnu? Hún á jú að
taka hagsmuni heildarinnar
framyfir sérhagsmuni einstakra
þjóða. Og hvað myndi slíkt geta
þýtt fyrir íslen.linga í sambandi
við fiskveiðar og fiskiðnað. ef
við vrðum meira eða minna
bundnir við að hlíta slíkum
alm. reglum eftir að hafa
tenzt bandalaginu. s
flœttan af vexti auðhringa.
Þá er ómögulegt að loka aug-
unum fvrir þeirri hættu, sem er
á vexti auðhringa og stórfyr-
irtækja við það skipulag. sem
E.B.E. byggir á og þau áhrif
sem af slíku myndi leiða fyrir
stjórnmálastarfsemina í þess-
um ríkjum. Reynslan á þessu
sviði síðan 1958 er heldur ekki
uppörvandi fyrir þá sem and-
vígir eru stórkapitalisma og
flokkum. er hann gerir út. f öll-
um löndum E.B.E. hefir síðan
T f M I N N, þríSjudagur 26. marz 1983. —