Tíminn - 19.05.1963, Qupperneq 9

Það tókst - en ég veit eigin-
lega ekki, hvernig það tókst
verk að vtena, og var8 að leysa
þau af hendi umsvifalaust. Það
varð að sjá fyrir myndatökustöð
umum, leikmunum, myrkraklef-
um, flutningum, rafm., athuga
veðurskilyrði, S'ólbirtu og margt
annað, sem myndatökunni kom
við, og fólkinu varð líka að sjá
fyrir morgunkaffi, þvotti og öli.
En vandamál síðasta atriðisins
var aldrei leyst.
Svo gekk ég á fund leikar-
anna — og satt að segja hafði
ég beðið þeirrar stundar með
mestri eftirvæntingu. Þegar hóf
ust löngu og ýtarleg samtöl, er
fyrst einkenndust af gagnkvæm
um óróleik, sem þó veik hratt
fyrir traustinu, sem stafaði af
því. að við fundum, að þrátt
fyrir allan mun í orðum, töluð-
um við sama málið — mál þess
arar listgreinar.
Ég hef orðið við þeim til-
mælum að skrifa þessar línur,
einkum vegna þess, að það gef-
ur mér færi á að votta hinum
íslenzku leikurum þakkir mínar
og aðdáun og fullvissa þá um
virðingu mína. f stórum sem
smáum hlutrverkum fann ég
þarna ljósvakandi og lifandi
túlkendur, marga á alþjóðlegan
mælikvarða. Ég hitti fyrir dug-
andi, þjálfaða leikara, er gagn-
stætt því sem ég hafði búizt við,
beittu nýtízkulegum afslöppun-
um, leikstíl, sem unnt reynist að
fella vel að kröfum kvikmynd-
arinnar um túlkunarhátt. Eng-
hm er svo ofurseldur sem kvik
myndaleikarinn. Hann er svipt-
ur eðlilegum viðbragðsforsend-
um. Hann hefur enga áhorfend
ur við að styðjast og hann nýtur
ékki Ieiðsagnar samhengisins.
Hann getur ekki dæmt um þau
áhrif, sem lýsing, 'myndaform,
Hlpping og fleira hefur á ár-
angur leiks hans. Hann verður
að ofurselja sig alveg kvik-
myndastjóranum. Hinir ís-
lenzku leikarar komu til móts
við mig í óskoruðu trausti og
störfuðu af skilyrðislausri að-
lögun. Heiðurinn af ágætum
árangri, sem oft má sjá, er all-
ur þeirra, en ábyrgðin á veilun-
um öll mín — öll.
við málið — viðureign, sem hélzt
samhliða allri myndatökunni.
Marga næturstund veltu menn
tali myndarinnar fyrir sér,
grandskoðuðu uppruna hvers
orðs, merkingu og hljóm. Maður
hlustaði eins og eyrun leyfðu á
götum, veitingahúsum og í sölu
búðum til þess að finna réttan
hljómblæ, hljómfall og tilbrigði
— og smátt og smátt opnaðist
málið fyrir mér — hið fegursta
og hreinasta allra norrænna
mála — opnaðist með hljómi og
þýðingu í orðum, sem okkar
eigin tunga á aðeins veikan óm
af. Og samtímis tók maður að
skynja fólkið umhverfis sig og
varð enn einu sinni að viður-
kenna, að málið er lykillinn að
mannssálinni. Ég er mjög þakk-
látur fyrir það, að starfið við
þessa kvikmynd hefur haft það
í för með sér, að íslendingum
er hollast að tala varlega í ná-
vist minni, því að þeir eiga á
hættu, að ég skilji þá.
Spyrjið mig svo ekki.að öðru
leyU um það, hvernig þetta hafi
gengið. Ég veit það eitt, að það
tókst, en er þó eiginlega ekki
ljóst, hvernig því vék við að
það tókst. Ef til vill voru töfrar
hins hreina og tæra lofts að
verki og gæddu okkur þrótti, og
mjög örvaði það okkur að finna
hinn mikla áhuga, sem beindist
að þessari fyrstu, íslenzku kvik-
mynd, en þó held ég, að það
hafi verið þeir gömlu, sem
studdu okkur bezt. Þeir gömlu
töluðu um hamlngju, sem kon-
ungar og víkingar áttu að búa
yfir, ef þeir áttu að komast
nokkuð áleiðis. Það er enn mik
ið af þessari hamingju á fslandi
— og það hlýtur öllum að liggja
í augum uppi, því að annars
væri lýðveldið ekki til — og
okkur gafst ofurlítill skerfur af
þessari hamingju. Þess vegna
tókst okkur að ljúka verkinu á
28 dögum, sem voru að meðal-
tali 17 starfsstundir.
Það er að vísu gott út af
fyrir sig, að ljúka ætlunarverki
á tilsettum tíma og fara ekki
fram úr fjárhagsáætlun, en þó
er það árangurinn- einn, sem
máli skiptir. Ég er að sjálfsögðu
ekki réttur dómari um hann, en
ég vil þó leyfa mér að segja svo
mikið, að í hverri einustu kvik-
mynd hlýtur að vera eitthvað,
sem maður vildi hafa á annan
veg eftir á. Og í þessari kvik-
mynd eru þessi atriði færri en
í mörgum öðrum.
Kvikmyndin hlaut metað-
sókn. Af 70 þúsund íbúum
Rvíkur fóru 40 þúsund að
horfa á hann, þó að aðgangs-
eyrir væri tvöfaldur, og það er
þegar orðið ljóst, að hún gerir
meira en að borga sig innan-
lands.
Þetta er sagt án nokkurs sig-
urhroka, heldur til þess eins
að færa sönnur á, að hið ómögu-
lega er hægt að gera — að
minnsta kosti á íslandi.
Einn beiskur dropi er þó í
bikamum, og aðsóknina að
myndinni má vafalaust að
nokkru þakka því, að einstök
atriði í myndinni, þau sem lýsa
ástarsamlífi aðalpersónanna,
hafa vakið undarlega hneykslun
sumra manna og orðið orsök
ákafrar gagnrýni.
Þetta kom mér nokkuð á
óvart. Ég taldi ekki hafa verið
stofnað til slikrar hneykslunar.
Ég er hatrammur andstæðing-
ur þess að vefa inn í kvikmynd
ir ástaratriði, sem ekki eiga
sér eðlileg tengsl við efnismeð-
ferð myndarinnar, enda hafði
ég enga ástæðu til slíks í gróða
skyni, þar sem hvorki ég né
kvikmyndafélag mitt gat haft
hag eða óhag af myndinni.
Þessi atriði em þama og þau
eru svona aðeins vegna þess.
að bað var og er enn minnskiln
ingur að söguna af Ragnari og
Gógó sé ekki hægt að túlka án
þeirra. Samhandið milli hins
látlausa og hreinhugaða leigu-
bílstjóra, sem á rætur sínar í
íslenzku bændalífi, og stúlkunn
ar Gógó, hins reikula og kleyf-
huga borgarbarns með ófull-
nægðar hvatir hlýtur að mistak
ast. Allt skilur þau að — fé-
lagsaðstaða og skapgerð, upp-
runi og afstaða. Þítta era tvær
manneskjur, sem sífellt farast
á mis og ná ekki samstillingu
nema í rúminu. Hið eina, sem
Framh. á bls. 15.
Samtímis hófst viðureignin
T í M I N N, sunnudagurian 19. maí 1963.
J
9