Tíminn - 24.11.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
En myndi hún hefjast? Nokkr-
um augnablikum síðar, óánægður
með svar Cianos, komst Foring-
inn í mótsögn við sjálfan sig.
ítalski ráðherrann svaraði Hitler
fullum hálsi, eins og hann hafði
heitið sjálfum sér að gera. Sam-
kvæmt minnisgreinum Þjóðverja
af fundinumí lýsti hann, „furðu
Ítalíu yfir því, hversu alvarlegt
ástandið væri, og ekki hafði verið"
búizt við.“ Hann kvartaði yfir því,
að Þjóðverjar hefðu ekki látið
bandamenn sína fylgjast með mál-
unum. „Þvert á móti“, sagði hann,
„hafði utanríkisráðherra Ríkisins
fullyrt (í Mílanó og Berlín í maí-
mánuði), að Danzig-málið yrði
leyst, þegar tími væri til kominn.“
Þegar Ciano hélt áfram og lýsti
því yfir, að átökin við Pólland
myndu breiðast út og verða að!
Evrópustyrjöld, greip gestgjafi
hans fram í fyrir honum og sagði,
að hann hefði á röngu að standa.
„Ég er persónulega,“ sagði
Hitler, „þess fullviss, að hin vest-
rænu lýðræðisríki munu, þegar til
kastanna kemur, hliðra sér hjá al-
mennri styrjöld.“ Ciano svaraði
þessu (stendur enn fremur í þýzku
skjölunum) „að hann vonaði, að
það, sem foringinn segði nú, myndi
reynast rétt, en hann tryði því
ekki.“ Þá gerði ítalski utanríkis-
ráðherrann tmjög nákvæmlega
grein fyrir veikleikum Ítalíu, og
eftir þessa hörmungasögu, eins og
segir í þýzku skýrslunni, hlýtur
Hitler að lokum að hafa gert sér
Ijóst, að ítalía myndi verða hon-
um til lítillar hjálpar í styrjöld-
inni, sem stóð fyrir dyrum. Ein
af ástæðunum, sem Mussolini lagði
fram, sagði Ciano, sem sönnun
þess, að hann óskaði eftir að stríð-
inu yrði frestað, var, að hann
„lagði á það mikla áherzlu, að
haldin yrði í Ítalíu, eins og ráð-
gert hafði verið, Heimssýningin
1942“ — þessi yfirlýsing hlýtur
að hafa komið foringjanum furðu-
lega fyrir sjónir, eins og hann var
niður sokkinn í hernaðarkort og
útreikninga. Hann hlýtur að hafa
orðið jafn undrandi, þegar Ciano
lagði af barnaskap sínum fram
texta á tilkynningu, sem hann
hvatti til að birt yrði, þar sem
því var lýst yfir, að fundur Öxul-
ráðherranna hefði „enn einu sinni
staðfest friðsanilegar ætlanir
stjórna þeirra“ og trúar þeirra á
það, að friður gæti haldizt „með
því að fram færu eðlilegar stjórn-
málalegar viðræður". Ciano út-
skýrði, að Mussolini hefði í huga
friðarráðstefnu æðstu manna Evr-
ópuþjóðanna, en vegna „vantrúar
foringjans" myndi hann láta sér
nægja venjulegar diplómatiskar
viðræður.
Hitler vísaði ekki algerlega á
bug fyrsta daginn hugmyndinni
um ráðstefnu, en minnti Ciano á,
að „ekki væri lengur hægt að
halda Rússum fyrir utan fundi
stórveldanna í frámtíðinni." Þetta
var í fyrsta skipti, sem minnzt var
á Sovétríkin, en ekki í það síð-
asta.
Að lokum, þegar Ciano reyndi að
fá gestgjafa sinn til þess að segja
eitthvað ákveðið eins og t.d. um
árásardaginn á Pólland, þá svaraði
Hitler, að vegna haustrigninganna,
sem myndu gera brynvarðarsveitir
hans og véladeildir gagnslausar í
landi, þar sem lítið var um steypta
vegi, yrði „uppgjörið við Pólland
að vera komið á einn eða annan
hátt í lok ágústmánaðar.“
Loks hafði Ciano fengið dag-
setninguna. Eða að minnsta kosti
síðasta mögulega tímann, því
augnabliki síðar var Hitler 'farinn
að æsa sig út af því, að ef Pól-
verjar héldu áfram áreitninni,
væri hann staðráðinn í „að ráðast
á Pólland innan fjörutíu og átta
klukkustunda.“ „Því, bætti hann
við, „verður að búast við einhverj-
um aðgerðum gegn Póllandi á
hverju augnabliki.“ Þessi yfirlýs-
ing endaði viðræður þessa dags,
nema hvað Hitler bætti við lof-
orði um að velta fyrir sér tillögum
ítala.
Eftir að hafa hugsað um þær í
tuttugu og fjórar klukkustundir
sagði hann Ciano næsta dag, að
betra væri, ef engin yfirlýsing
yrði gefin út um viðræðurnar.
Vegna hins slærna veðurs, sem bú-
izt var við um haustið.
— var það mjög þýðingarmik-
ið, í fyrsta lagi (sagði hann), að
innan eins skamms tíma og unnt
væri, léti Pólland koma fram, hver
ætlunin væri, og í öðru lagi, að
Þýzkaland myndi ekki þola nokkra
áreitni héðan í frá.
Þegar Ciano spurði, „hvað stutt-
ur tíminn gæti orðið stytztur-1
svaraði Hitler. „í ágústlok í síðasta
lagi.“ Á meðan það myndi aðeins
taka hálfan mánuð, sagði hann, að
sigra Pólland, myndi „úrslita-út-
rýmingin'1 þarfnast tveggja til fjög-
urra vikan til viðbótar — athyglis-
verð tímaspá, eins og í ljós kom.
Að lokum fór Hitler lofsamleg-
um orðum um Mussolini eins og
hann var vanur, en Ciano hlýtur
að hafa fullvissað hann um, að
hann gæti ekki reitt sig á hann
lengur. Hann taldi sig persónulega
heppinn, sagði hann, „að lifa á
þeim tíma, þegar auk hans-sjálfs
var annar stjórnmálamaður, sem
minnzt yrði sem mikils og ein-
stæðs manns í sögunni. Það var
uppspretta mikillar persónulegrar
hamingju, að hann gæti verið vin-
ur þessa manns. Þegar stundin
rynni upp fyrir sameiginlegan bar-
,daga þeirra, myndi hann alltaf
verða við hlið Mussolinis, hvað
j sem gerðist."
Hversu hrifinn sem hinn reigings
legi Mussolini hefur orðið við
þessi orð, þá varð tengdasonur
hans það ekki. „Ég snéri til Róma-
borgar,“ skrifaði hann í dagbók
sína 13. ágúst eftir annan fundinn
með Hitler, „fullur fyrirlitningar
á Þjóðverjum, leiðtogum hans og
aðferðunum, sem þeir beittu. Þeir
hafa svikið okkur og logið að okk-
ur. Nú eru þeir að draga okkur
inn í ævintýrið, sem við höfum
ekki óskað eftir og sem gæti hætt
stjórninni og landinu öllu.“
1 'y-<T^gsggíaiB3tHI—
232
En a þessari stundu var Ítalía
það. síðasta, sem Hitler var að
hugsa um. Hann var með allan
hugann við Rússa. í lok fundar-
ins með Ciano 12. ágúst var for-
ingjanum afhent „skeyti frá
Moskvu" eins og stóð í skýrslu
Þjóðverjanna Samtalið var rofið
í nokkrar mínútur, á meðan Hitler
og Ribbentrop lásu það. Að því
loknu skýrðu þeir Ciano frá inni-
haldi þess.
„Rússarnir“, sagði Hitler, „hafa
samþykkt, að þýzkir samninga-
menn verði sendir til Moskvu."
Samningur nazista
og Sovétríkjanna
„Skeytið frá Moskvu", sem Hitl-
er las fyrir Ciano í Obersalzberg
síðdegis 12. ágúst, virðist hafa
verið af nokkuð grunsamlegum
uppruna eins og „viss skeyti", sem
minnzt hefur verið á áður, í þess-
ari sögu. Ekkert slíkt skéyti frá
rússnesku höfuðborginni, hefur
fundizt í þýzku skjalasöfnunum.
Schulenberg sendi skeyti til Ber-
línar frá Moskvu 12. ágúst, en þar
stóð einungis að fransk-enska
hernaðarsendinefndin hefði kom-
ið og skipzt hefði verið á vinsam-
legum skálaræðum við komu
hennar.
Samt var einhver fótur fyrir
„skeytinu“, sem Hitler og Ribben-
trop reyndu svo greinilega að
hafa áhrif á Ciano með. Hinn 12.
ágúst var sent skeyti yfir fjarrit-
ann frá Wilhelmstrasse til Ober-
salzberg þar sem skýrt var frá
niðurstöðum heimsóknar rúss-
neska sendiráðsfulltrúans til
Schnurre í Berlín þennan sama
dag. Astakhov skýrði starfsmanni
utanríkisráðuneytisins frá því, að
Molotov væri nú reiðubúinn að
ræða þær spurningar, sem Þjóð-
ASTIR LÆKNISINS
ELIZABETH SEIFERT
21
En ekkert markvert gerðist. Hann
byrjaði samræðurnar með bolla-
leggingum um það, hvort fegurð
og gáfur néldust í hendur, eða
hvort því mundi öfugt farið.
— Ég gcri ráð fyrir, að þér
hafið konur í huga, sagði hún.
Hann játaði, að svo væri.
— Almenningsálitið er mjög
það sama, hvað gáfaða karlmenn
snertir, sagði Page Arning. Hún
hafði pantað miðdegisverð sinn,
án þess að þurfa að velta því
fyrir sér, hvað hún helzt kysi, og
nú var hún byrjuð að borða hann
með sama ákveðna svipnum. —
Almenningur hugsar sér gáfaðan
mann með hátt enni, fölleitan, með
gleraugu og frernur óaðlaðandi
fyrir konur. Hún leit rannsakandi
á Phil.
— Mundi ég koma til álita?
spurði hann vongóður. Hún, hristi
höfuðið, honum til ánægju'.
Hún hélt áfram, um leið og hún
vatt sér spaghetti kunnáttulega
upp á gat'falinn sinn: — Þetta al-
menningsálit byggist vitanlega að
eins á fáfræði. Mig minnir, að það
væri við háskólann í Columbia,
sem gerðar voru ranhsóknir í
þessu sambandi. Hópar voru vald-
ir, sem í voru bæði karlar og kon
ur. í öðrum hópnum voru þau,
sem reynzt höfðu með gáfnavísi-
töluna 135 og þar yfir, í hinum
hópnutn ,neð 90—110. Síðan var
þetta fólk leitt fyrir dómara, sem
ekki vissu, hvaða hópi hver til-
heyrði, og skyldu þeir dæma út-
lit þeirra. Niðurstaðan varð sú, að
þau, sem höíðu hærri gáfnavísi-
tölu, voru að meðaltali dæmd fríð
ari en þaa, sem hinum hópnum
tilheyrðu. Ef mig misminnir ekki,
þá var svipuð tilraun gerð við
annan hátskóla, og gaf hún sömu
niðurstöðu.
Þar með var málið útrætt, og
Phil varð að leita að nýju um-
ræðuefni við þessa ungu, yndis-
legu og gáfuðu konu. Það var
hægara sagt en gert.
Hann spurði hana, hvernig starf
ið gengi. Húr svaraði, að það
gengi vel. Hann var enn að vand-
ræðast — hann gat ekki fengið
sig til að spyrja hana, hvaða bæk-
ur hún hefði lesið nýlega — þegar
hávaðasamur hópur fólks ruddist
inn í salinn, og þar á meðal var
Min Brady. Hún sá ekki Phil, en
við það að sjá hana, datt honum
í hug að spyrja Page Arning, hvort
hún hefði nokkurn tíma komið til
Idaho.
— Því skyldi ég hafa komið
þangað? spurði hún forvitnislega.
Hann reyndi að finna ástæðu til
þess. — Landslagið er fagurt þar.
— Ég hef verið í Cal Tech og
Los Alamos.
— Hvar cigið þér heima? spurðí
hann.
— Hér í St. Louis.
— Óluzt þér upp hér?
— Ó, upí, en ég á heima, þar
sem ég vinn.
Honum gekk ekki betur með
það næsta, sem hann fitjaði upp
á, svo að hann gafst upp á frek-
ari tilraunum til samræðna, og
hún virtist kunna þögn hans fullt
eins vel. Hún snæddi miðdegisverð
sinn með sýnu meiri áhuga en
hún sýndi t.ali hans.
Hann virti hana forvitnislega
fyrir sér. Hún var klædd dökk-
bláum kjól, sem féll vel að fögr-
um líkama hennar. Gyllt hálsmen
dró athyglina að hvítum hálsi
hennar, og fínlegir eyrnalokkar
gægðust fram á milli hárlokkanna.
Slíkur klæðnaður virtist bera vitni
um smekkvísi konunnar, sem hann
bar og að hún væri hreykin af
fegurð sinni.
En þessi kona sýndi þess engin
merki, að fegurð hennar væri
meðvituð, og hann varð ekki var
hins iminnsta áhuga hjá henni fyr-
ir karlmannlegu aðdráttarafli
hans. Hún hefði alveg eins getað
verið framleidd í einum af þess-
um banset.tu tilraunadunkum, sem
umkringdu hana í daglegu starfi.
Hann fylgdi henni aftur til rann
sóknarstofunnar, opnaði glerdyrn-
ar fyrir henni og sneri síðan aftur
til bílsins, handviss um, að henni
geðjaðist illa að sér.
Áður en i'yrsta vikan var á enda,
hafði Phil flutt til annars gisti-
húss, sem var nær Boone. íbúð
hans var lítil, aðeins ein stofa
og baðherbergi, sem einnig var
hægt að nota sem eldhús. Þar var
suðuplata, ísskápur og jafnvel
straujárn og strauborð. Hann svaf
á svefnsófa i stofunni, og þar var
líka arinn, sem lífgaði upp og ylj-
aði notalega á köldum kvöldum.
Gistihúsið rá um hreingerningu á
íbúðinni og leigði honum afnot
af bílskúr. Hann var ánægður með
staðinn, þó að ekki væri hægt að
kalla leiguna lága.
Hann eyddi ekki miklum tíma
í íbúð sinni, og hann hafði þegar
búið þar í meira en mánuð, þeg-
ar hann eitt rigningarkvöld rakst
hastarlega á Page Arning í for-
stofunni- Hún kom utan úr rign-
ingunni, i-ennvot, og regnhettan
slútti yfir andlitið.
— Hvað í heiminum eruð þér
að gera hér? spurði hann, um leið
og hann greip um hana til að
verja hana faili.
Hún vatt sér undan og brosti
ekki einu <ónni þegar hann baðst
afsökunar á árekstrinum. *
— Það væri nær að ég spyrði
yður, hvað þér væruð að gera hér,
sagði hún þurrlega.
— En ef þér endilega viljið fá að
vita það, þá bý ég hérna á gisti-
húsinu. Glaðlegt bros lýsti upp
andlit hans. — Er það satt? En
hvað það var gaman.
— Hvers vegna?
— Jú, eg bý hér einnig. Og
mér finnst reglulega notalegt að
vita af yður : návist minni. Hann
var farin að \enjast þurrlegu við
móti hennar og ákvað að láta það
ekki á sig íá.
— Herra Stoles læknir! Hún
tók snögglega ofan regnhettuna
og reigði höfuðið til þess að sjá
hann betur. Eg hef leitazt við að
veya alúðleg við yður.
Alúðleg! imgsaði Phil og norfði
rannsakandi é hana í vöngum
hennar höfðu myndazt rauðir díl-
ar.
— Eg ei nrædd um, að ykkur
''-esturríkjal.'úum hætti til að vilja
taka alla hönriina, sé ykkur rétt-
ur litlifingurinn En ég verð að
segja, að mér bykir leitt, ef þer
hafið skilið L amkomu mína vi?$
yður annað og meira en’
— Alúð! minnti Phil hana á með
hæðnishreim Hann var sjálfui
tekinn að roðua í vöngum Konan
var bandvitlaus!
— Já, aiúð! endurtók Page Arn
ing. Eg er ekki hið minnsta hrif
in af því, nvernig þér eltið mig
á röndum. Eg lit á það sem ófyrir
aefanlega frekju
Glampinn augunum og roðim
í vöngunum jafnvel þótt hann
stafaði af reiði— var einmitt það
sem þessi kona þurfti til þess að
fölur yndisleiki hennar snerist í æs
andi fegurð
— Hey, hey sagði Phil mjuk-
lega. — Takið það rólega!
—1 Þér segið mér ekki fynr
verkum.
Hann hló rtríðnislega. — Það
uettur víst engum í hug, að hann
geti, mín ógæta
Hún hafði kailað hann Vestur-
ríkjabúa með augljósri fyrirlitn
ingu á framkomu hans, og hann
skyldi þá leika það hlutverk, sem
hún hafði búið honum.
— Ef þár viljið afsaka, þá er
ég á hraðri ferð Roðinn var horf
inn úr vöngum hennar, en augun
stutu gneisturn
— Eg vii tyrir alla muni ekki
refja yður tengur en það tekur að
skýra út fynr yður, að ég hafði
ekki hina minnstu hugmynd um,
að þér eydduð mestum yðar tíma
•t rannsóknarstcfunni. Að ég hafi
flutt hingað tij þess eins að vera í
'ámunda við vSur er fjarstásða.
Hann gaf gremju sinni lausan
tauminn - Mér skilst að hér á
gistihúsinu bui á þriðja hundrað
manns. og u. p. b. helmingur þess
tjölda er starfandi á Boone, eftir
því sem dyravörðurinn fræddi mig
um Héðan - l stutt til sjúkrahúss-
ins. og þett.H gistihús er eins gott
og hvað annað og betra en mörg
önnui Eg b\st við, að þar með
seu upptaldar áttæðurnar fyrir því,
að þér og ég og aðrir gestir hér
völdum þennan stað ungfrú Arn
íng.
Ef til viU hefði Page Arning
beðizt afsöiurai eftir þessa ofaní
9
14