Alþýðublaðið - 26.01.1943, Qupperneq 4

AU». ÚUBnJiC &
Þriðjudagur 26. janimr 1945;
Furðulegt fyrirbrigði:
Núg af smfori I öllum
verzlunum bæjarins.
Verðnr hætt við að flytja inn
smjor frá Elandarfikjununi?
....
Hafa nú fengizt sannanir fyrir smjör-
geymsiu Samsölunnar?
FYRIR NOKKRU brá svo við, að nóg varð til af smjöri
í verzlunum bæjarins. Jafnframt er farið að kvisast
um, að ekkert verði af því að flutt verði inn smjör frá Banda-
ríkjunum, beinlínis vegna þess, að nóg sé til af þessari nauð-
synjavöru.

s
s
í $
s
s
í
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Tilbynnins frá Rikisátvarpinu.
Ríkisútvarpið vantar starfsmann, karl eða
konu, til þess að starfa í innheimtuskrif-
stofu stofnunarinnar. Áskilin er gagnfræða
menntun eða önnur menntun jafn-gild, góð
rithönd og vélritunarkunnátta, Skriflegar
- umsóknir, ásamt upplýsingum um fyrri
störf, sendist skrifstofu Ríkisútvarpsins fyr-
ir lok pessa mánaðar.
Skrifstofa Ríkisútvarpsins, 25. jan. 1943.
' •
Útvarpssfjéri.
v
\
V
$
V
V
V
V
V
V
V
s
s
V
s
s
V
s
V
V
V
V
V
s
J
því ástæðuilauisara var að selja
fUjnjí>ubtaM?>
Útgefsodi: Alþýðuflokkuriim.
Xitstjórl: Stefán Pjetnrsson.
Ritstjóm og afgreiösla 1 Al-
þýBuliúsinu víð verfisgötu.
Slmar ritstjórnar: 4901 og
4902.
'u.Mii áfgreiðslu: 4900 og
4900.
Verð i lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Verðhækkunar
bannið brotið?
#
EGAE, núverandi ríkis-
stjóm ilagði fyrsta frum-
varp sitt tiil ilaga fyrir aliþingi,
rétt fyrir jólin, og fór þess á
leit, lað það veitti Ihenni iheim-
iM itil að ibamna alla verðhækkun
á vörum íum meira en tveggja
mánaða isikeið,' var á það bent,
af Haraldi Giuðmiundlsyiná, sem
tailaði fyrir hömd Alþýðuflokks-
ins í umræðrunum um ibeimild-
ariagafrumivarp ið í efri deild,
að áraragur slíks v©rðhækfcunar-
harans væri la'igerlega undir því
kominn, hvernig því yrðii fram-
fylgt. Benti Haraldur á, að ef
verðiagseftirlitið skyldi reynast
svo ófullinægjandi, að farið yrði
í kringum verðhækkunarbanraið
og vörur seldiar við hærra verðd
en því, sem opinberlega væri
leyfit, iþá væri vísitala fram-
færslufcostnaðarins þar með
raunverulega fölsuð, þar eð hún
að sjálfsögðu yrði byggð á hinu
opinibera verði. Qg ef þannig
skyildi til takast, þá myndi verð-
hækkunarbannið hafa í för með
sér rauraverulega kauplækkun.
íhjá verkamöranum og öðrum
launþegum, þ. e. ta. s. 'kaupinu
yrði haldið raiðri, þó iað vöru-
verðið héldi áfrarn að hækka.
Það hefir þó verið von manraa
að þannig rauyndi efcki til takast
um framukvæmd verðhækkunar-
bannsiras, og þess vegna íhefir
því frá upphafi verið vel tekið
af öiMum lálmeraningi sem heið-
arlegri viðleitni af hálfu stjórra-
arinnar til þess iað stöðva dýr-
tíðarflóðið á meðan verið væri
að undirbúa .aðrar vararalégri
ráðstafanir gegn verðbóigunrai
og dýrtíðirani.
En nú hafa verið leiddar
'sterbar líkur iað því, að til séu
dæmi þess, að farið hafi verið í
kringum verðhækkunarbamnið.
Þaranig hefir Jón ívarsson, fcaup-
félagsstjóri í Hornafirði, verið
kærður fyrir mieira og minna
stórkostlega veðhækkun bæði á
kolum og raiiatvörum, síðan uim
áramót. Og í sambandi við þá
kæru telur blaðið TMninn 'sig
geta fulilyrt íþað, að svipaðar
verðhækbanir á miatvörum hafi
fariö fram víðs vegar nm landið,
nueð leyfi sjálfrar dómraefndar í
verðla'gsmálum, síðan verð-
hækkuraarbannið var gefið út!
Ef þessar fullyrðingar Tím-
aras skyldu hafa við röfc að
styðjast, þá virðist sá ótti sann-
arlega ekki haf'a verig með öllu
ástæðulaus, serai í upphafi var
látinm í Ijós, þegar heimiidar-
lagafrumvarpið um verðhækk-
uraarbannið var til utmræðu á
álþingi, að vörurnar héldu þrátt
fyrir aillt ‘áfam 'að hæfcka, þó
að.fæstum hafi semnilega dott-
ið í hug, að það yrði með vit-
urad og samþyfcki sjáMrar dóm-
íraefra.darinnar í verðlagsmálum.
Það má máske segja, að slíkar
verðhækkanir hafi enn ekki
orðið þess vafldandi, að vísitalan
Það er því engin furða þó að
almenningur spyrji: Hvaðan
kemur smjörið nú? Mönnum
finnst sem nú hafi fengizt sann-
anir fyrir því, að áður hafi
smjör verið geymt til væntan-
legrar verðhækkunar.
Uradarafarin ár hafa Reyk-
víkingar orðið varir viö það,
að með öilu hefir verið smjör-
flaust hér að haustirau táll. Hafa
af iþ'essu skapazt hin mestu
varadræði, iþví margir eru þeir,
sem ifllt eiga með að vera án
smjörs, og þar á meðal margir,
sem iheiflsu siranar vegraa ekki
mega raeyta annars feitmetis en
smjörs.
Mörg undianfarin haust hefir
ástandið verið þannig, að
smjör hiefir verið álíka sjald-
igæft og rauðagulll, enda svo að
segj.a islegizt um hvern bita, s'em
falur hefir verið. ,
Eins og ávaflt, þegar hörgull
er á einhverri vörutegurad, en
þörf og eftirspum. á hiraa 'hlið-
ina, hafa öðru hvoru gosið upp
háværár raddir um hflutdræga
úthiutun vörunnar og það jafra-
vel svo, að því hefir verið haldið
fram, ;að smijörið væri aðeiras
fyirir eiraihverja tifltefcna gæð-
iraga.
Ekki hefir það iheldur ibætt úr
sfcák, að smjörið hefir hækkað
í verði öðru hvoru, en úthiutura
þess hiras vegar í höndum sfofn-
unar, sem hefir orðið ber að því,
ag stuðla iað iaukinni verðhækk-
un þesisarar vöru sem aramarra,
er hún Ihefir till sölu, mleð óvið-
feldraum meðölum. Hafa menn
þótzt taka eftir iþví, að þá fyrst
hafi smjör isézt í búðum, er
verðhækikun hefir verið nýafst.,
©n úr því aftur raijög dregið,
er nálgazit hefir nýja hækkun.
Með því ihins vegar, að í hlut átti
opiraber stofmun, þar sem er
Mj ólk.ursamisa'Ian hafa menra al-
menrat flátið þenraan orðróm
fram hjá sér fara, frekar sem
ágizkun en ra'unveruflega stað-
reynd.
N-ú nýflegir viðburðir gefa
mönnum .aftur tilefni til að
veita þessu mláfli nánari athygli.
Smjör hefir verið ófáainiegt á
þessu hausti, eiras og uradamfarin
haust, og því borið við, eins og
jiafnan áður 'Og fcunraugt er orð-
ið, að engin smjörframAeiðsla
eigi sér istað, svo raeinu nemi,
frá því í ágúst—'september-
mánuði og þar til í jaraúar. Hefir
þetta og fcomið heim við það,
sem vitað var, að mjólkurfram-
hafi verið fö.flsuð, svo fremi, að
þær hafi aðeiras átt sér stað úti
á flandi, en ebki hér í Reykja-
vík. En brot á verðhækkunar-
banninu eru þær enigu að síður
-og mun það vekja réttláta tor-
tryggni almeranirags, ef það
skyfldi upplýsast, að ríkisstjórn
in hefði látið sjálfri dómnefnd-
irani í verðflagsmálum haldast
unarsvæðinu um þetta fleyti árs,
að vart nægiir til að fullmægja
neyzlumjólkurþörfnni og sölu á.
rjóma, hvað þó meiru. Undan-
tekning mun þó hafa verið
nokkur, eins og undanfarin
hiaust, að einhver smá .smjör-
klíninigur mun hafa bomið í
búðirnar öðru hvoru, era horfið
jafnharðan vegna fyrirfram
gerðra pantana eða gífurlegrar
eftirspurnar, þanraig, að allur
fjöldinn hefir orðið að vera án
alfls smjörs. Þegar svo baranið
■gegn verðhækkun áilra vara
var út igefið 19. deg. -s. 1. og lof-
orð flá jafraframt fyrir um það,
að mjólk og mjólkurvörur
skyldu heldur ekki hækka í
verði, þá brá svo einkenrail. en
jafnframit skyndilega við, að
ignægð smjörs varð fáaraleg, og
hafa álflar búðir síðan verið fufll-
ar af smjörd, eiras og á því hafi
aldrei verið raeinn hörgufll.
Hvaðan hefir nú þetta smjör
komið?
Fyrir hggur sú staðreynd, að
smjör er lítið sem ekki framleitt
í þá 4 mániuði, sem raú eru ný-
fliðnir, og a. m. k. svo lítið, að
'ekki er neinn möguleiki til að
safna því.
Ekkert smjör hefir fengist í
baust Og vetur, en .nú, þegar
alflir hæfckuraarmögulleikar eru
búnir, þá fcemur það, og að því
er virðdst álveg óþrjótandi.
Hinra 19. dlesember skeður svo
ekkert annað en það, að loforð
er gefið um það, að smjörið
skulli 'ekiki faækfca í verði til
febrúarloka.
Þá og eftir það fæst nóg
smjör.
TJm raýja framleiðslu var ekki
að ræða, en hvaðan kemur þá
smjörið?
Kaupendur hins rándýra
srnjörs 'eiga fulfla heimtmigu á
því að fá þiað upplýst, án nokk-
urra undarabragða, hvort þau
brögð hafa verið hér í tafli, að
geyma hafi átlt smjörið eftir
nýrri verðhækkun, og hvort sílík-
ur íleikur hafi að undanfömu
verið leikinn í þessu smjörmáli.
Það fer þá. nokkuð öðru vísi
en til var ætlazt í upphafi, ef
hin opinberu isölusamtök, Mjólk
ursamsaflain, eru raotuð í slíkum
floddaraleik til stuðnirags fjár-
‘ braflli með eina aðaíl nauðsynja-
vöru flandsmanraa. Vitað ,er, að
Mjólkursamsalan mun í lengstu
lög vilja halda því leyndu,
hverjar smjörbirgðirraar eru og
hverjar þær hafa verið undarafar
ið. — Því meiri sem fairgðirnar
hafa verið, því grunsamflegra og
það uppi að leggja blessun sína
yfir slíkt.
Verfcamenra og launiafólk yf-
irleitt rniun fýflgjast vpl með því,
sem fram kemur í frekari um-
ræðum og raransókn í samfaamdi
við verðlaigsmálin. Það mun
í öllu fálfli ebki þola það 'þegj-
andd, að verðihækkuraiarbaranið
verði brotið á þess 'kostnað.
smóörið 'ðkki í haust.
Þegar smjörið Aækkaði í verði
um áramótim., en því lofað, að
greiða verðuppbót í staðinn úr
rífcissjóði, var því jafnframt
lýst yfir að flytja ætti inn smjör
frá Ameríku og ágóðinn af því
að raotast til verðuppbótamma.
Einihver afturkippur mun nú
vera kominra í þenraan smjör-
innflutning, og hefir heyrzt, að
nóg sé til af smjöri, og sé inn-
flutningurinn því óþarfur. —
ÍMINN hefir snúizt þann-
ig í máli Jóns ívarssonar,
að hann telur hiklaust, að hér
sé um ástæðulausa ofsókn að
ræða á hendur Jóni, og hefir
rannsókn þó ekki farið fram í
málinu enn. Vill Tíminn koma
verðhækkunarbrölti Jóns á dóm
nefnd í verðlagsmálum.i
Um þetta segir Morgunblaö^ð
í fyrradag:
„Um verðhækkun á matvöru og'
öðrum nauðsynjum, sem átt hefir
sér stað hjá kaupfélaginu, eftir að
auglýsing ríkisstjóra um bann við
verðhækkun var gefin út, gefur
Tíminn þá skýringu, að þær verð-
hækkanir hafi orðið „með sam-
þykki dómnefndar í verðlagsmál-
um“.
Þelta getur ekki verið rétt. Dóm
nefnd í verðlagsmálum hafði ekk-
ert vald til að hækka verðið á
vörunum.
í auglýsingu ríkisstjóra frá 19.
des. segir m. a. svo:
„Samkvæmt heimild í 1. gr. laga
frá 19. des. 1942 er hér með bann-
að að selja í heildsölu eða smá-
sölu á landi hér nokkra vöru inn-
lenda eða erlenda við hærra verði
en lægst var á henni á hverjum
stað 18. des. 1942“ .
Hér er ekki um að villast.
Lægsta verðið „á hverjum stað“
er bindandi til febrúarloka".
Þetta virðist vera nokkurn-
veginn augljóst, og verður Tím-
inn því líklega að leita að arm-
arri afsökun handa hinum nýja
viðskiptaráðsmanni.
íS
Þao hefir komið fyrir nokkr-
um sinnum upp á síðkastið, að
menn hafa gerzt full hvass-
yrtir í garð alþingis, og það
jafnvel í sjálfu útvarpinu. Hef-
ir það meira að segja komið fyr-
ir í erindum um daginn og veg-
inn, bindindisþáttum og kvöld-
vökulestrum. Um þetta sagði
Morgunblaðið á sunnudaginn-
„Tízkan kemur fram í mörgum
myndum, þó mest sé um hana tal-
að í klæðnaði kvenþjóðarinnar.
Tízkunnar gætir bæði í hugsun og
framferði, í'æðu og riti.,
Þetta arauin vera tilfellið, svo
einbenraiflegt sem mönnum kanra.
að finnast það, eftir allt smjör-
fleysið í vetur.
Það miun raú veria orðið fcunn-
ugt, að smjörbirgðir þær, sem
verið hafa í fórum Mjólkursam-
sölunnar ,um og eftir miðjara
desember, /hafa 'raumið uim 20
smálestum.
Það simijör, sem þiaraniig ihefir
verið til um iraiðjan desember,
hefir líka verið til í lállan vetur.
Nú er það t. d. orðin tízka aö
skamma íþingið. Kveður svo ramt
að því, að hvað eftir annað tala
iraenn í útvarp um fjarskyldustu
mál, er kunna ekki við að yíirgefa
hljóðnemann, án þess að koma £
hann og út til þjóðarinnar skæt-
ing um þingið. Eins og þessi elzta
og mikilsverðasta stofnun þjóðar-
innar sé eitthvert afhrak, sem allir
verða að hreyta í ónotum sínum.
Tízka þessi er hættuleg, jafn-
framt því sem/hún er lítið gáfu-
leg. Skammirnar um þingið eru
fram bornar í skjóli þess, að
flokkunum tókst ekki að mynda
þingræðisstjórn. En í því efni éiga
ekki allir flokkar sömu sök“. .
Því skal ekki neitað, að marg
ir harma það hve illa alþingi
hefir tekizt við stjórnarmyndun
og dýrtíðarmál. En eigi að síð-
ur má það ekki verða til þess,
að menn örvænti algerlega um
þingræði og lýðræði.
*
Svo virðist sem allar óskir
,,Þjóðveldisflokksins“ um
stjórnmál séu nú uppfylltar.
Ríkisstjórnin, sem nú situr, er
algerlega að skapi Árna frá
Múla. Enda lýsir hann ástand-
inu mjög átakanlega:
„Aldrei hefir íslenzku þjóðinni;
riðið eins og nú á traústi, heiðar-
legri og réttsýnni forustu. Það er
ekki eitt heldur allt, sem hrópar
á endurbætur. Þjóðin ér eins og
haldin einhverju æðislegu gegnd-
arleysi. Fjárbruðlið, sviksemin,
gervimennskan, flokkasýkingin,
klíkuspillingin, pukrið, prangið og
myrkraverkin. Allsstaðar leggur
fyrir vitin ódaun af þjóðfélagslegri
rotnun, svo hverjum rnanni slær
fyrir brjóst, sem ekki er orðinn.
samdauna".
„Ríkisstjórnin er ekki vígalega
búin. Enga hefir hún flokksstarf-
semi að baki sér, engan skipulagð-
an áróður, ekkert fast stuðnings-
blað, svo vitað sé. En hún gæti
svarað örugg: Eg kem til þín í
nafni þjóðarinnar! Þetta er henn-
ar styrkur“.
leiðsflan er svo lítil á verðjöfn-
Frh. á 6. síðu.