Alþýðublaðið - 26.01.1943, Síða 5

Þriðjudagur 26. janúar 1943,
ALrK#ÐUBLAÐIÐ

3
Skipalest á Atlantshafi.
Hér bir-tist mynd af einni -af hinum mö-r-gu ísikipalestum Bandamanna sem dagiega sig-la um At-lantsihiafið og eiga oft í vök
að verjiast fyrir árásum hi-nna þýzbu kafbá-ta sem stöðugt sitja fyrir þeim.
lykillinn að Afríku.
BREZKIJ og amerísku her-
sveitirnar í Tunis gera sér
það ljóst, að landið er allt öðru
vísi nú en það var, þegar
frönsku fótgönguliðarnir og
hestliðarnir stigu þar á land
árið 1880. Þeir höfðu farið yfir
landamæri Algier, til þess að
brjóta á bak aftur veldi Krou-
mirkynflokkanna, sem gerðu
harðar árásir á nágranna sína.
Höfðingjanum í Tunis var ger-
samlega um megn að brjóta á
bak aftur veldi höfðingjanna í
fjallalöndunum. Hann hafði
fengið peninga að láni hjá
Frökkum, Bretum og ítölum og
gat ekki greitt vexti af lán-
inu, hvað þá lánið sjálft. Ríki
hans var fullkomið einræðis-
ríki.
Yfirmaður frönsku stjórnar-
innar var þá hinn frægi stjórn-
málamaður, Jules Ferry. Hann
leit svo_ á sem nú væri tími til
þess kominn að friða þetta
land, því að árásir Kroumir-
anna voru orðnar bæði tíðar og
skæðar. Eftir stutta viðureign
gáfust Berbar upp og sáttmáli
við höfðingja þeirra var undir-
ritaður, en hann varð að láta
gott heita, að ríki hans væri
gert að frönsku verndarríki.
Hins vegar fékk hann að halda
titlinum „eihvaldi og eigandi
ríkisins Tunis.“
Fyrsti setuliðshershöfðingiim
var Paul Cambon, sem seinna
varð sendiherra franska lýð-
veldisins við hirð Englandskon
ungs og dvaldist í tuttugu og
tvö ár í London. Hann átti mik-
inn þátt í því að koma á Sam-
úðarbandalaginu. Cambon end
urskipulagi gersamlega stjórn
einvaldans í Tunis og lét
franska embættismenn fá þar
trúnaðarstöður. Endurskipu-
lagning fjármála ríkisins heppn
aðist svo vel og hagur þess tók
svo skjótum framförum, að
innan fáeinna ára gat setuliðs-
hershöfðinginn greitt aftur lán-
in og byrjaði á að greiða Itöl-
um, sem höfðu gengið hart eft-
ir láninu. Upp frá því voru af-
greidd tekjuhallalaus fjárlög
og svo var jafnvel meðan fyrri
heimsstyrjöldin stóð.
Þar eð ríkið var einungis
verndarríki 'og einvaldur ríkis-
ins var jafnframt talinn eig-
andi þess, hefir það aldrei
Tunis
rT'i UNIS er nú eina land-
± ið í Norður-Afríku,
sem möndulvéldin hafa
nokkra fótfestu í. En það er
hernaðarlega mjög þýðingar
mikið land, eins og sýnt er
fram á í eftirfarandi grein,
ritaðri af Henry D. Dav-
ray. Greinin er þýdd úr
brezka mánaðarritinu The
World Digest.
þurft að senda fulltrúa til þings
ins í París — eins og Álgier
hefir gert, sem er stjórnarfars-
lega hluti úr ríki Frakklands
og heyrir undir franska innan-
ríkisráðherrann. í Tunis er
setuliðshershöfðinginn látinn
fara með utanríkismálin.
Þó að landbúnaður sé á afar
háu stigi í Norður-Afríku
Frakka, er þar enginn þunga-
iðja, enda þótt þar séu málm-
ar í jörðu. Til dæmis er járn
í fjallgarði einum miklum, sem
liggur frá Atlantshafi til Biz-
erta ,en einkum þó í Algier. En
málmarnir í Algier eru ekki
unnir, enda þótt þar væri hægt
að vinna nægilegt járn og stál
til hernaðar í hundrað ár, eða
til þess, sem meira er vert —
gagnlegra verkfæra, sem notuð
eru á friðartímum. Allar þess-
ar námur eru óunnar. En hvers
vegna? Vegna þess, að, sérleyfin
til námuvinnslunnar eru í
höndum félaga, sem stofnuð
voru af sömu mönnum og þeim
sem áttu hinar auðugu námur í
Lothringen, og þar eð þeir
vildu forðast alla samkeppni
voru þeir svo hyggnir að láta
námurnar í Afríku liggja ó-
unnár.
*
EN í TUNIS fór á annan
veg. Cambon lét ekki
hlunnfara sig, og þegar málm-
ar fundust í verndarríkinu lét
hann sérleyfishafana gangast
undir sams konar skuldbinding
ar og krafizt var í Ástralíu. —
Þannig hafa járnnámurnar og
fosfórnámurnar í Tunis verið
unnar, og þá þarf ekki að taka
fram að zimk og mangannám-
urnar hafa verið unnar. Frá
hinum geysistóru fosfórnámum
í Mettaoui og Redeyef koma
árlega um tuttugu milljónir
tonna, sem fluttar eru eftir 2
járnbrautarlínum til hafnanna
Sfax og Sousse, þar sem eru nú
tímatæki til þess að ferma skip
in. Betri tæki eru einungis til
Kasablanca, þar sem forfornum
frá Kourighat í Marokko er af-
skipað.
I dölunum í Norður-Tunis, —
milli skógi vaxinna hæða og
f jalla, er mjög frjósamt land.
til hveiti og vínræktar. Slétt-
urnar í Suður-Túnis, þar sem
var eyðimörk fyrir sextíu árum,
eru nú geysilegar ekrur rækt-
aðar olíutrjám, einkum umhverf •
is Sousse og Sfax. Menn geta
gert sér grein fyrir verðgildi
hinns ræktaða lands, þegar
þess er gætt, að ein ekra af ó-
ræktuðu landi kostar fimm
franka, en fimmtán árum
seinna, þegar trén gefa af. sér
meðaluppskeru, kostar ekran
fjögur hundruð franka.
I Tunis eru mjög margir í-
búar. Þar eru tvær miiljónir
Múhameðstrúarmanna, Araba
og Berba, og flestir vinna þeir
að landbúnaði, sem gefur mikið
í aðra- hönd. Gyðingar eru um
fimmtíu þúsundir og búa flest-
ir í borgunum og flestir þeirra
hafa fengið franskan borgara-
rétt. Þá eru um tvö hundruð
þúsundir Evrópumanna, eink-
um Frakkar, Italir og allmargir
Möltubúar. Og hvað sem fas-
istaáróðurinm segir iþá er meiri-
hluti þessara Evrópubúa Frakk
ar. ítalirnir eru fáeinir hafnar-
verkamenn, sem hafa lágar tekj-
ur, miklu lægri en hinir inn-
bornu. Framfarirnar í Tunis
eru áreiðanlega ekki þeim að
þakka.
. *
ÞEGAR frönsku hersveitirn
ar réðust inn í Tunis árið
1880 voru þar hvorki vegir né
járnbrautir, aðeins troðningar
og slóðir. Eini hlaðni vegurinn,
sem fyriríannst, var fjórar míl
ur á lengd og lá frá Höll höfð-
ingjans til höfuðborgarinnar.
MIKIÐ eru reykvísku.
blöðin leiðinleg. Okkur
vantar eitthvað, sem er læsilegt
með morgunkaffinu, og flettum þá
upp í „IIannesi,“ — hann er ein-
mitt „með morgunkaffinu,“ t. d.
hugvekjan um hjálpfýsina. Hana
ber að þakka, og það geri ég hér
með. En svo datt mér svo margt
í liug í sambandi við þennan pist-
il. Meðal annars þetta: Framtaks-
konur hafa enu sýnt, að ábyrgðar-
tilfinningin sefur ekki hjá öllum
þjóðareinstaklingunum, þótt
stundum sé réttmætum kröfum
þeirra í þágu þjóðfélagsins synj-
að. lionur bæjarins fara þess á
leit, að fæðingarstofnun rísi upp
á Landsspítalalóðinni, áður en
komið er í meira öngþveiti.“ —
Þetta segir „áhorfandi" í bréfi, og
heldur áfram:
„HEILBRIGÐISSKÝRSLUR
síðustu tíma sýna, að fæðingum
fæltkar hér á landi, og að vonum,
með vaxandi fræðslu og þroska,
láta ltonur ekki bjóða sér annati
eins aðbúnað og gengnar kynslóð-.
ir hafa orðið að þola. Stundum
tala tölurnar, en ég hefi heyrt,
að árið 1941 hafi fæðst 540 börn
í fæðingardeild Landsspítalans, en
700 konur hafi sótt um að fæða
þar. Það ár fæddust 800 börn í
Rvík.“
„SÝNIR ÞETTA BETUR en
nokkuð annað, að þörfin er inik-
Honum hafði verið lokið árið
áður. Höfðinginn, Múhamedes-
Sadock, hafði farið á heimssýn
inguna í París árið 1878, þar
sem hann keypti sér hestvagn
einn mikinn. Þegar heim kom
fór að vandast málið, því að
þar var enginn vegur, sem
hægt var að aka vagninum eft-
ir. Hann lét því leggja þennan
veg. Nú er akvegakerfi, sam-
tals 2000 mílna langt, milli
helztu borga ríkisins og meira
en sextán hundruð mílna langt
járnlbrautarkiertfi sem er í sam-
bandi við járnbrautarkerfi Al-
gier og Marokko. Nú orðið er
því hægt að ferðast með járn-
brautarlest alla leið frá Gabes
til Marrakesh.
I fyrstu varð að flytja inn-
og útflutningsvörur sjóleiðis,
og engar hafnir voru til. En
Frakkar grófu djúpan skurð
gegnum díkin í Tunis, þannig
að stór skip komust að bryggj-
unum í La Goulette. Út frá
austurströndinni ganga rif
langt á haf út, og þar er stund-
um erfið sigling og hættuleg.
Þó eru tvö sund, sem hægt er
að sigla eftir til hafnanna í
Sousse og Sfax, sem eru einna
beztu hafnir í heimi. Einnig er
Bizerta einhver bezta höfnin í
Norður-Afríku. Þar er ágætlega
varin flotastöð.
Eftir að Rómverjar eyði-
lögðu Karþagóborg þróaðist
þetta svæði Afríku í skjóli hins
„rómverska friðar,“ en síðan
hafa verið gerðar þar margar
innrásir. Vandalir æddu yfir
landið, því næst Arabar með eld
og sverð hvað eftir annað. —
Frakkakonungur einn dó í um
sátri um Tunis árið 1270, og
því næst lögðu Tyrkir það und-
ir sig. I meira en hálfa öld hef-
ir ríki þetta þróast í skjóli
„gallversks friðar.“ Sem betur
fer hefir tekizt að halda Vand-
ölum hinns nýja tíma, nazist-
um, fjarri þessu fagra landi,
því að þeir yrðu ekki lengi að
leggja það í auðn.
il, þegar aðgætt er, að deildin er
mjög lítil, aðeins 10 rúm, þótt þar
liggi stundum 14—18 konur fyrir
hjálpfýsi starfsfólks og þeirra sem.
ráða, en skiljanlega hlýtur það að
vera erfitt starfsfólkinu. Eðlileg
þróun veldur hvers kyns framför-
um, hvort heldur er á sviði lista,
vísinda eða viðskipta, þótt eiastak-
ar stéttir vilji þakka sér ýmsar
framfarir, eins og t. d. lágan
barnadauða síðustu árin, þá er
það eins fáránlega fávíst, eins og
þegar fólk er að þakka læknum
lífgjöfina fyrir eitthvert gagns-
laust lyf.“
- „EG VAR STADDUR í lyíja-
búð í dag og horfði agndofa á
meðala-austurinn. Mér datt í hug:
Ætli að læknar noti nokkuð af
þessu sjálfir? En fróður maour
sagði mér: Fólkið heimtar' með-
ul, og það heimtar að læknir geri
tafarlaust það, sem fólkið , vill.
Það á heimtingu á því, af því að
það er í sjúkrasamlagi. „Læknir-
inn er skyldugur“ —- því fleiri
sjúklinga, sem læknir hefir í
sjúkrasamlagi, því hærri tekjur
hefir hann — og verður þvi að
þóknast fólkinu, ef haim á að lifa.
Lyfseðlablokkin er ein leiðin, og
hví skyldi hann ekki skrifa ó-
skiljanlegar formúlur og mæla með
lyfinu, þegar fólliið annars álítur
hann lélegan lækni, því múgur-
inn vill blekkjast.“
Frh. á 6. síðu.
Bréf um fæðingardeildina, fækkun barnsfæðinga, með-
alaaustur, dularfullar „töflur“, sjálfsánægju, eyðslu.
auglýsingar og ávexti.