Alþýðublaðið - 06.05.1943, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
/
Fimmtudagur 6. maí 1943.
Karl isteld;
Himneski bruðguminn og
hinar forsjálu meyjar.
títgefandi: Alþýðaflokknrinn.
Ritstjórl: Stefán Fétnrsson.
Rltstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4802.
Slmar afgreiðslu: .4900 og
4908. .
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
t rejrkskýi ð nndan-
haldinn.
SA, SEM SJÁLFUR SITUR
í gapastokknum, getur
ekki sett annan í hann. Þetta
hefðu forsprakkar kommún-
ista þurft að gera sér ljóst, áð-
Ur en þeir byrjuðu í Þjóðvilj-
anum í gær að reyna að klóra
yfir undanbrögð sín í samning
unum um myndun vinstri
stjórnar í vetur og velta sök-
inni á því, að þeir samningar
mistókust, yfir á aðra.
Forsprakkar kommúnista
bera það nú að vísu ekki leng
ur við í Þjóðviljanum í gær
að neita því, að myndun sam-
eiginlegrar stjórnar Alþýðu-
flokksins, Sósíalistaflokksins
og Framsóknarflokksins hafi
strandað á þeim. Þeir reyna
bara að gera dyggð úr ódyggð-
inni og afsaka framkomu sína
með því, að Framsóknarflokk-
urinn hafi gert lögboðna kaup
lækkun að skilyrði fyrir mynd-
un slíkrar stjórnar, og að því
hafi Alþýðuflokkurinn „viljað
ganga til að fá ráðherra inn í
ríkisstjórn,“ eins og Þjóðvilj-
inn kemst að orði, en komm-
únistar hins vegar þakkað
fyrir gott boð, að vera með í
„að drýgja sams konar svik
fyrir ráðherrastöðuna“!
Um það skal ekkert sagt hér,
hvaða skilyrði Framsóknar-
flokkurinn kann að hafa sett
fyrir þátttöku í vinstri stjórn.
Það er ókunnugt, því að engin
greinargerð hefir enn komið út
um samningaumleitanir flokk-
anna um slíka stjórnarmyndun.
En um þessar staðhæfingar
Þjóðviljans e'r að öðru leyti
það að segja, að það eru
ekki aðeins rakalausar lyg-
ar, að Alþýðuflokkurinn hafi
nokkru sinni, á nokkru
stigi samninganna um myndun
vinstri stjórnar gefið nokkurn
kost á því að vera með í stjórn,
sem gengist fyrir kauplækkun.
Það er auk þess ekkert annað
en fyrirsláttur, þegar kommún
istar þykjast þessvegna hafa
orðið að neita þátttöku í
vinstri stjórn, að þeim hafi
ekki verið boðin hún upp á
aðrar spýtur en kauplækkun.
Strax í byrjun desember-
mánaðar, þegar ríkisstjóri fór
þess á leit við Harald Guð-
mundsson, að hann leitaði fyr-
ir sér um möguleikana á
stjórnarmyndun innan þings-
ins, snéri Haraldur sér til for-
sprakka kommúnista og spurði
þá, hverju þeir myndu svara,
ef þeim yrði formlega boðin
þátttaka í myndun þriggja
flokka vinstri stjórnar á grund
velli þess, sem sameiginlegt
var í dýrtíðarmálastefnuskrá
Alþýðuflokksins, Sósíalista-
flokksins og Framsóknar-
flokksins. Ekki var þar um
neinar kauplækkunarráða-
gerðir að ræða. En hverju
svöruðu forsprakkar kommún-
ista? Þeir sögðu þvert nei við
því, að vera með í myndun
siíkrar stjórnar, þá einu sinni,
að virkilega var tækifæri til
að mynda hana og standa við
öll stóru loforðin í kosningun-
um — af því, að þeir vildu
SEINT er um langan veg
að spyrja sönn tíðindi,
segir forn málsháttur, sem
gæti meðal annars átt við um
íregnir þær, sem ýmsum þjóð-
mn liafa borizt gegnum mislur
fjarlægðarinnar um Einbúann
í Atlanzhafi. Eru þau dæmi
inörg og eigi öll úr grárri forn-
eskju.
Ein slík fregn — eða aug-
lýsing í landkynningarskyni —
birtist nýlega sjónum verndar-
þjóðar vorrar, Vestmanna,\ og
mætti hafa komið þvi til leið-
ar, að „augu alls heimsins
mændu á ísland“ — að minnsta
kosti um stund.
En það er uppliaf þessa máls,
að Elejanor Sehorer er kona
nefnd, á heima vestur i Banda-
ríkjum og skrifar í blöð. Hún
mun hafa haft óljósan grun
um, að upp úr bláum bárum At
lanzhafsins risi eyland nokk-
urt, sem á viðliafnarmáli væri
nefnt Sögueyjan. En til skamms
tíma liafði vitneskja hennar
um skrælingjana, sem bjuggu
á þessu útskeri, verið lítið
lialdbetri en þekking Lestrar-
ffélags kvenna í smáborg einni
vestur á hinmn víðlendu slétt-
um Ameríku, sem fyrir fáein-
um misserum ákvað, að sögn,
að heiðra Snorra Sturluson á
sjötugsafmæli hantS. Þessar
hjartaprúðu konur höfðu frétt,
að liinn íslenzki bændahöfðingi
hefði ritað, eða að minnsta
kosti látið rita, kyndugar frá-
sagnir, sem ekki stæðu mikið
að baki skálkasögum Damon
Runyons um frásagnarlist og
sköruðu jafnvel fram úr sög-
unni um jarlinn af Síkagó að
atburðaauðgi — og vildu nú
gleðja gamla manninn, þegar
ævidagur hans væri liðinn að
kvöldi. En áður en til fram-
kvæmda kæmi, hafði einhver,
sem ekki kunni að meta hinar
skoplegu hliðar lífsimá, frætt
þær á þvi, að þær óverulegu
hræringar, sem jarðslcjálfta-
mælirinn sýndi að ættu upptök
á íslandi, stöfuðu eklci af
veizlufagnaði í tilefni af sjö-
tíu ára afmæli Snorra bónda,
heldur, því miður, sjö hundruð
ára dánarafmæli hans. Þannig
geta stundum leynzt slysagöt á
þrælofnum Gefjunnardúki
mannlegrar ]>ekkingar — og
höfundur kommgasagna fékk
aldrei, hvorki lífs né liðinn, að
skreyta vinnuborð sitt með
tákni íslenzkrar sveitasælu og
vitnisburði reykvíkskrar mang-
aramenningar á dögum her-
námsins: postulínskú, en varð
að láta sér nægja húsa-
meistaralega handayfirlagn-
ingu Guðjóns hins dráttfima og
engilblitt sálmakvak — andante
religioso — hins vígkæna must-
erisriddara íslenzkrar listmenn-
ingar .... öhö. Requiescat in
paoe, Snorri fólgsnarjarl! Og
Allt eins og blómstrið eina . .
. . ef þú ert eklci búinn að fá
nóg.
*
■C* N nú vikur sögunni aftur
til frú Schorer. Lengi
hafði hún leitað sannra fregna
af hinni dularfullu eyju í At-
ekki taka á sig neina ábyrgð á
stjórn landsins, upp á neinar
spýtur!
Þetta er sannleikurinn í mál-
inu. Og hver heilvita maður
vissi, að stofnun níu manna
nefndarinnar, eftir að komm-
únistar höfðu þannig á úrslita
stundinni brugðizt, var ekkert
annað en herbragð og loddara-
leikur af þeirra hálfu, í von-
lanzhafi, en lítið orðið ágengt.
Engan skyldi því undra þótt hún
léti ekki happ úr hendi sleppa,
er liún, skyndilega og óvænt,
stóð andspænis tveimur lifandi
manneskjum frá íslandi, meira
að segja kynsystrum hennar —
og ekki sérlega eskimeyjarleg-
um á svipinn: blaðakonunni frú
Kristínu Thoroddsen og ritara
íslenzka aðalræðismannsins í
New Yoi-k, ungfrú Gústu Thor-
steinsson. Geta má nærri, að
konur með slíkum titlum verða
ekki að gjaltí fyrir einni út-
lendri kerlingu, þótt séð hafi
nafn sitt á prenti, enda hefjast
þegar i stað hinar fróðlegustu
samræður, kryddaðar bragð-
sterkum mustarði andrikisins
og gómkitlandi borðsalti Iéttrar
lcimni. Er ekki að orðlengja
það, að frú Schorer þykja upp-
lýsingar hinna' íslenzku kvenna
svo gagnmerkar og fróðlegar,
að hún liefir þær að uppistöðu
í bráðskemmtilegri grein í við-
talsformi, sem birtist í einu af
blöðum Vesturheims, en ivaf
greinarinnar eru hugleiðingar
frú Schorer sjálfrar, nokkurs
konar eintal sálarinnar, byggt
á þeirri vizku, sem Ijómaði hug-
skot frúarinnar, er hún hafði
loksins fengið að borða sig
sadda af ávöxtum skilnings-
trésins. Greininni fylgja myndir
af söguhetjunum, frú Tliorodd-
sen og ungfrú Thorsteinsson,
en fyrirsögnin liljóðar svo í
öllu sinu látleysi: „Hvernig
Bandarikjamennirnir breyttu
landi elds og ísa“ (,How the
Yankees changed land of fire
and ice“). Það skal tekið fram
strax, ti.1 að koma í veg fyrir
misskilning, að hér mun alls
ekki átt við jarðabætur, heldur
breytingu á islenzku þjóðlífi,
og einkum vakningu íslenzkra
kvenna til vitundar um hlut-
verk sitt í lifinu, sem ekki
mátti dragast öllu lengur. , En
þar eð ætla má, að íslenzkir
lesendur láti sig nokkru skipta,
hvernig hin heimalærða,
frónska háttvisi kynnir sig á
erlendum vettvangi, skal efni
nefndrar greinar rakið í fáum
dráttum og nokkrar setningar
birtar orðréttar, þar sem máli
þykir skipta, verða hinar til-
vitnuðu setningar birtar orð-
réttar á frummálinu, innan
sviga, til þess að útiloka grun
um, að sveigt sé á verri veg í
þýðingu, og fremur lögð áherzla
á nákvæmni í þýðingunni en
svipmikið og tigið málfar. Loks
verða jafnframt gerðar fáein-
ar athugasemdir við texta guð-
spjallsins, á þá lund, sem efn-
inu þykir liæfa, „í kortleika og
eftir vorum brostfeldugu efn-
um“, eins og séra Sigvaldi
sagði. Góðfúsa lesendur biðj-
um vér að virða á betri veg,
þótt stundum kunni að slá út
í fyrir oss, sem stafar af ták-
markaðri æfingu vorri í um
gengni við andann, svo og hinu,
að andriki frúnna er einkar á-
fengur mjöður.
❖
GUBSPJALLIÐ liefst á
heimspelcilegum vanga-
veltum höfundarins, frú Elea-
inni um það, að geta í lang-
varandi samningamakki og
refskák þyrlað upp einhverju
reykskýi til þess að hylja sig
í á undanhaldinu.
Og það er eitt slíkt reykský,
sem verið er að reyna að þyrla
upp í Þjóðviljanum í gær, með
hinum rakalausu lygum, sem
þar er farið með m Alþýðu-
flokkinn — ekkert annað.
nor Sohorer, um komu liinna
ameríksku stríðsmanna til
Reylcjavíkur. Þótti þeim að
vonum staðurinn hinn óyndis-
legasti og. lúmdu á óskáldlegum
götuliornum, gersamlega úr-
ræðalausir um það, hvar þeir
ættu að eyða aurunum sínum.
En þegar neyðin er stærst, er
hjálpin næst, og „piltar frá
Fíladelfíu, Nýju Jórvík og Sí-
kagó“ gerðu slcyndilega upp-
götvun, sem sjálfur Edison
liefði ekki þurft að bera kinn-
roða fyrir. Þeir sem sé „upp-
götvuðu hinar kinnrjóðu,
ljóshærðu, bláeygu, íslenzlcu
stúlkur. Og tíærri samstundis
komu íslenzku stúlkurnar auga
á þá.“ („.... discovered the
rosy-oheeked, blonde, blue-
eyed Iceland girls. And al-
most simultaneously the Ice-
Iand giris discovered them.“)
Þar með voru fjárhagsmál
hinna ameríksku setuliðs-
manna leyst, að því er
helzt virðist, enda ólíkt örugg-
ara að geyma pund sitt eða
Bandarikjadal i íslenzlcu stríðs-
skuldabréfunum, sem þcir upp-
götvuðu á götuhornum Reylcja-
víkur, en ameríksku stríðs-
skuldabréfunum, sem blöktu i
álandsvindinum frá Kyrrahafi.
Þegar hér er komið þessu
yndislega sjónarspili, leiðir frú
Schorer ungfrú Gústu Thor-
steinsson inn á sviðið og kynnir
liana í löngmn formála sem
sannasta fulltrúa hinna „kinn-
rjóðu, ljóshærðu, bláeygu‘ ís-
lenzku meyja. Þá kemur í fá-
NEITUN Búnaðarfélagsins, I
að leyfa meiri lækkun á I
útsöluverði landbúnaðarafurða
þrátt fyrir fullar uppbætur úr
ríkissjóði, en raun varð á,
vekur að vonum mikið umtal
í blöðunum. Flest blöð höfuð-
staðarins hafa þegar látið undr
un sína í ljós yfir slíkri af-
stöðu Búnaðarfélagsins. Þó
hefir Morgunblaðið þar sér-
stöðu. Það skrifar í gær:
„Sum blöð hafa veriS með
hnjóðsyrði til stjórnar Búnaðar-
félagsins fyrir það, að hún skyldi
vera á móti meiri verðlækkun
landbúnaðarvara, þar sem ríkis-
sjóður átti að greiða verðmismun-
inn til framleiöenda, svo að tryggt
var, að bændur fengju sama verð
fyrir vöruna.
Bn í þessu sambandi er rétt að
minna á, að Búnaðarþingið, sem
háð var s.l. vetur, var yfirleitt á
móti þeirri stefnu, að landbúnað-
arvaran væri lækkuð með með-
gjöf úr ríkissjóði. Þessi afstaða
Búnaðarþings er skiljanleg, því að
það er vitanlega engin framtíð
fyrir landbúnaðinn, að ríkissjóður
greiði með framleiðslunni á
veltiárum, en svo standi fram-
leiðendur ráðþrota þegar erfið-
leikaárin koma og ríkiskassinn er
þurrausinn.
Svo er einnig á hitt að líta, að
enginn veit hvað við tekur eftir
15. sept. n.k., en dýrtíðarlögin
mæla svo fyrir, að þá skuli hætt
að verðbæta landbúnaðarvöruna
úr ríkissjóði. En augljóst er, að
ef ekki næst neitt samkomulag í
verðlags- og dýírtíðarmálunum
fyrir þann tíma, þá verður land-
búnaðurinn mikið verr settur, —
Saumasíúlka
óskaat við kápu- og dragta-
saum, Æskilegt er að hún
kunni að sníða.
Uppl. í dag allan daginn.
Dýrleif irmana
Tjarnargata 10.
(Vonarstrætismegin.)
S Hraðpressun S
{ Kemisk hrcinsun. s
^ FATAPRESSUN $
S P. W. BIERING V
1 Sími 5284. Traðarkotssnnd 3 •
^ (beint á móti bílaporti Jóh. \
S Ölafssonar & Co.) $
S *
um dráttum hið stutta lífshlaup
þessarar ungu stúlku ásamt
persónulýsingu: tvítug, rúmlega
meðalhá með norðurljósaleift-
ur í augum, fædd á ísafirði,
geklc í skóla í Reykjavik og
Kaupmannaliöfn, hefir komið
til Lundúna, Parísarborgar,
Stokkliólms og Bergen, fór í
verzlunarskóla í Washington, en
er nú ri.tari íslenzka aðalræðis-
mannsins í New York og
samkvæmt upplýsingum frá
skrifstofu téðs ræðismanns,
sem tæplega munu þó birtar í
nafni embættisins, hin „fegursta
af dætrum íslands“ („.... Ice-
lands most beautiful daugliter“)
Engan skyldi þvi furða á þeirri
staðreynd, að hún er umsetin
kvikmyndasmölum, sem ólmir
vilja fá að reyna leikhæfileika
hennar, en slíkum hégóma og
alvöruleysi vísar hún einarð-
lega á bug. Hún hefir sem sé
Frh. á tí. síðu.
að verðbæta vöruna.
Af málavöxtum öllum verður
því að líta svo á, að stjórn Bún-
aðarfélags íslands hafi farið
hyggilegan meðalveg, er hún á-
kvað verðlækkun landbúnaðar-
varanna, meðan millibilsástandið
ríkir. Það gat engum orðið til
góðs, að taka stökkið stórt nú,
ef allt fer í sama farið eftir 15.
september.“
Með öðrum orðum: Morgun-
blaðið leggur blessun sína yfir
afstöðu Búnaðarfélagsins og
lætur sér vel líka, að ekkert
skuli verða úr hinum margum
ræddu dýrtíðaþráðstöfunum
annað en kák. En meðal ann-
arra orða: Stóðu ekki einnig
fulltrúar Sjálfstæðisílokksins
að samlcomulagstillögum fjár-
hagsnefndar neðrj deildar um
þá verðlækkun, sem boðuð var
og átti að lækka vísitöluna
niður í 230 stig? Var það bara
loddaraleikur af þeirra hálfu?
Á ummælum Morguhblaðsins
verður að minnsta kosti ekki
séð, að þar hafi mikill hugur
fylgt máli.
Snæfellingafélagið
heldur skemmtifund í Oddfell-
owhúsinu í kvöld. Þar verður aýnd
ný kvikmynd með íslenzkum
texta, af landnámi íslendinga í
Vesturheimi. Einnig gullfalleg
kvikmynd frá Núpi í Dýrafirði. Á
fundinum verður einnig kórsöng-
ur, einsöngur o. fl. Félagsmenn
mega taka með sér gesti.
þegar ríkissjóður hætti skyndilega