Alþýðublaðið - 08.07.1943, Qupperneq 4

ALÞYÐUtítAOID
Fimmtudaginn 8. júlí 194$
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 'og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Verkamannabústaðirnir í Hafnarflrði.
Ábsrgð Rðssa eða
Tiuátta Norðnrianda?
ÞJÓÐVILJINN, blað kom-
múnista, hefir nú af vís-
dómi sínum komizt að þeirri
niðurstöðu, að „Alþýðublaðs-
klíkan“, eins og hann orðar
það, sé „að reyna að fá verka-
lýðshreyfinguna til þess, —
ekki aðeins að sleppa því, að
taka forystu í þjóðfrelsisbar-
áttu þjóðarinnar, — heldur
beinlínis að svíkja þjóðina í
sjálfstæðismálinu, með því að
nota ekki það tækifæri, sem nú
er til þess að stofna hér .lýð-
veldi eftir áramót.“ Þannig
túlkar Þjóðviljinn síðastliðinn
þriðjudag þær aðvaranir, sem
Alþýðublaðið hefir undanfarið
birt við því, að flana að
nokkru í sjálfstæðismálinu
eins og stendur, svo sem því,
að ganga nú þegar formlega frá
sambandsslitum við Danmörku
án þess að virða hina gömlu
sambandsþjóð okkar svo mik-
ið sem viðtals, eftir að okkur
er þó orðið það fullkunnugt,
að slík framkvæmd skilnaðar-
ins myndi mælast illa fyrir
meðal frændþjóða okkar á
Norðurlöndum og vera til þess
fallin að spilla fyrir samvinnu
okkar við þær eftir stríðið,
enda þótt vitað sé, að þær
gangi hins vegar út frá því sem
sjálfsögðu, að við slítum sam-
bandinu við Dani formlega
undir eins, og þeir hafa fengið
frelsi sitt á ný og báðar þjóð-
irnar getað talazt við eins og
bræðraþjóðum sæmir.
Það er nú dálítið broslegt,
þegar forsprakkar kommún-
ista, sem í sjálfstæðismálinu
hafa hengt sig aftan í Ólaf
Thors og Jónas frá Hriflu, eru
að tala um það, „að taka for-
ustu í þjóðfrelsisbaráttu þjóð-
arinnar,“ og saka Alþýðublað-
ið um svik fyrir, að það skuli
ekki vilja dingla aftan í þess-
um herrum með þeim!
Sjálfur segir þó Þjóðviljinn,
einnig á þriðjudaginn, að tak-
mark Jónasar frá Hriflu og „ís-
lenzka afturhaldsins,“ með öðr
um orðum einnig Ólafs Thors,
sé „ekki að skapa lýðveldi til
þess að ísland verði frjálst,
— heldur aðeins að skipta um
yfirdrottnara.“ Þeir vilji
„losna við Danmörku til þess
að láta Bandaríkin gleypa okk-
ur.“ Þannig kemst Þjóðviljinn
að orði. En ritstjórar hans láta
slíkar sakargiftir ekki hindra
sig í því, að hengja sig aftan
í þessa herra í sjálfstæðismál-
inu og láta þá hafa sig að peð-
um í refskák sinni í sambandi
við það.
Eins og öllum er kunnugt
boðar Jónas frá Hriflu nú, að
við skulum slíta „kúgunar-
böndin við Norðurlönd“, eins
og hann orðar það, og leita
aukinnar samvinnu við hin
engilsaxnesku stórveldi til
þess að fá sjálfstæði okkar
tryggt í framtíðinni undir
vernd þeirra. En eru for-
sprakkar kommúmsta þessu
ekki fullkomlega sammála?
Segja þeir ekki í Þjóðviljan-
Viðtal við Óskar Jónsson, for-
mann Byggingarfél. alþýðn par.
ÉG HUGSAÐI: „Það eru all-
ir, eða flestir staðir fagrir,
þar sem manni líður vel“. Úti
var þoka og úðaregn á stund-
um, en þó leið mér yel, dásam-
lega notalega þar sem ég stóð
við horngluggann í íbúð Óskars
Jónssonar í Hafnarfirði ný-
lega. „Já“, sagði Óskar, og
það vottaði fyrir brosi í vinstra
munnvikinu, „ég held að eig-
endum þessara nýju húsa í
Verkamannabústöðunum líði
vel og þeir séu ánægðir með í-
búðirnar sýnar“. Nýlega var
verið að flytja inn í fjórða hús-
ið af þeim fimm, sem Bygging-
arfélag alþýðu í Hafnarfirði hef
ir látið reisa við Skúlaskeið.
Mér verður óvart hugsað til
hinna fjölmörgu húsvilltu í
Reykjavík. Hvaða tilfinningar
skyldu bærast í brjósti þess
manns, sem ef til vill lengi hef-
ir verið húsnæðislaus, að flytja
nú allt í einu inn í sitt eigið hús?
Að vísu kostaði þriggja her-
bergja íbúð í þeim húsunum,
sem tekin voru í notkun um
, íl. okt. s. 1., rúmlega 37 þús. kr.,
þar af voru borgaðar út rúml.
10 þús. kr., en síðan kostar hver
íbúð ekki nema 120 kr. á mán-
uði hverjum, og ekkert að viss-
um tíma liðnum. Fyrir tveggja
herbergja íbúðirnar er aftur á
mQti mánaðarafborgun kr. 100.
í þessum mánaðarlegu greiðsl-
um er innifalið allt, sem við-
kemur húsunum: Öll opinber
gjöld af þeim, vextir og afborg
anir af lánum, innheimta o. fl.
Hver þriggja herbergja íbúð í
húsunum, sem flutt var í 1. okt.
s. 1., er, eftir því sem ég mældi
lauslega, liðugir 66 ferm. að
innanmáli o'g má það heita sama
verð á ferm. og í húsum í
Reykjavík, sem eru í fullkomnu
ásigkömulagi, en voru byggð
fyrir stríð.
Heimsókn mín til Óskars staf
aði af forvitni minni í að fá eitt
hvað að frétta af aðalfundi Bygg
ingarfélags alþýðu, en ég hafði
hlerað, að hann hefði verið hald
inn skömmu áður. Er Óskar
formaður félagsins. „
„Jú“, sagði Óskar, „það er
mikið rétt. Aðalfundur var hald
inn í vikunni, sem leið. O, bless-
aður vertu. Það gerðist þetta
venjulega, sem gerist í öllum
félögum. Ég skýrði frá starf-
semi félagsins s. 1. ár, og ég verð
að segja, að það gladdi mig að
geta skýrt frá svo heillaríku
starfi, sem raun ber vitni. Á s.
íbúða í 3 húsum við Skúlaskeið
og hafin smíði tveggja húsa ann
1. ári var lokið við smdði 12
arra, með alls 8 íbúðum, við
sömu götu. Inn í annað er nú
verið að flytja, en verið er að
ljúka við hitt. Hefir því félagið
reist 36 íbúðir á þeim 8 árum,
sem það hefir starfað. Fjögur
hús, með alls 16 íbúðum voru
tekin í notkun á árinu 1935.
Þau standa við Selvogsgötuna,
hérna suðurfrá.
iNú, á fundinum var m. a.
rætt um samstarf allra bygg-
ingarfélaga, sem starfa eftir lög
um um verkamannabústaði, og
var stjórn félagsins falið að
leita eftir samstarfi við önnur
slík félög.
Þá voru gerðar þær breyting
ar á lögum félagsins, að af leiddi
ko'sningu nýrrar stjórnar í fé-
laginu. Voru 3 stjórnarmeðlima
endurkosnir, þeir Páll Sveins-
son, kennari, Steingrímur
Bj arnason, húsasmíðameistari,
en hann hefir staðið fyrir bygg
ingu allra húsanna, og Guðni
Þórðarson, járnsmiður. Þórodd
ur Hreinsson, sem verið hefir í
stjórninni frá upphafi, baðst ein
dregið undan endurkosningu og
var kosinn í hans stað Guðlaug-
ur Þorsteinsson, skipstjóri“.
„Já, og svo fimmti maður stjórn
arinnar“ spurði ég? „Það er —
ég, víst“. En Óskar er stjórn-
skipaður formaður stjórnar fé-
lagsins.
Þessi frásögn er að sjálfsögðu
ökki tæmandi um þá þraut-
seigju og þann dugnað og fram-
takssemi, sem bygging þessara
húsa ber vott um. Það kann í
fljótu bragði að virðast lítils-
verx, að 36 fjölskyldur skuli
hafa fengið þak yfir höfuðið
með þeirri aðstoð, sem þær ekki
hefðu getað án verið, aðstoð,
sem markviss barátta Alþýðu-
flokksins utan þings og innan
hefir skapað þeim. En baráttan
heldur áfram. Með föstum og
öruggum skrefum hefir Alþýðu
flokkurinn gengið götu hinna
félagslegu og fjárhagslegu um-
bóta á lífi og högum alþýðunn-
ar í landinu og árangur bar-
áttunnar kemur æ skýrar og
skýrar í ljós með hverju árinu
sem líður. Fleiri og fleiri verka
menn, sjómenn og aðrir lág-
launamenn finna sjálfa sig,
finna til þess, að þeim hefir í
raun og veru alltaf borið réttur
til þess að lifa sæmilegu lífi við
þolanlegan húsakost og aðra að
um á þriðjudaginn, að við
eigum „að fá forusturíki hinna
sameinuðu þjóða til þess að á-
byrgjast friðhelgi og sjálfstæði
lands vors“ um leið og form-
lega er gengið frá sambands-
slitum við Danmörku og stofn-
un lýðveldis hér á landi?
Hvaða munur er þá á þeim og
„afturhaldinu“, þeim Ólafi
Thors og Jónasi frá Hriflu, í
þessum efnum?
Jú, forsprakkar kommún-
ista segja, að það sé bara ekki
nóg að fá ábyrgð hinna engil-
saxnesku stórvelda, Bret-
lands og Bandaríkjanna á frið-
helgi og sjálfstæði landsins.
Þessum tveimur stórveldum sé
ekki treystandi. Við þurfum
einnig að.fá ábyrgð Rússlands!
Þá fyrst sé okkur virkilega
borgið !
Já, hver efast? Væri það
ekki allt annað öryggi fyrir
okkur, að hafa einnig ábyrgð
Rússlands, — sem hefir svikið
hátíðleg loforð og gerða griða-
samninga við bókstaflega öll
smáríkin við vesturlandamæri
sín bara á síðustu fjórum ár-
um?! Hverjum skyldi svo sem
vera betur treystandi til að á-
byrgjast sjálfstæði og friðhelgi
smáþjóðar, en slíku stórveldi
— eftir árásir þess á Pólland,
Lithaugaland, Lettland, Eist-
land, Finnland og Rúmeníu á
árunum 1939 og 1940?!
Þessi tillaga — að við biðjum
Rússland að ábyrgjast friðhelgi
okkar og sjálfstæði — er þá
það, sem forsprakkar komm-
únista telja séf til ágætis í
sjálfstæðismálinu umfram Ólaf
Thors og Jónas frá Hriflu. Að
berjast fyrir henni — það á að
vera „að taka íorustuna í þjóð-
frelsisbaráttu þjóðarinnar"! Fyr
ir slíkan heilaspuna eigum við
að brjóta af okkur vináttu og
virðingu bræðraþjóða okkar á
Norðurlöndum með „tafarlaus-
um sambandsslitum“ við Dani
án þess að virða þá svo mikils
sem viðtals áður en skilnaður-
inn fer formlega fram!
Alþýðublaðið hefir leyft sér
að vara við slíku framferði og
slíkum ævintýrum. Hvað for-
sprakkar kommúnista kalla þá
aðvörun, lætur það sér í léttu
rúmi liggja.
búð. Slík fullvissa er eflaust
meira virði en nokkrar síður af
digurbarkalegu fleipri um al-
ræði öreiganna austur í Rússíá
eða svik kratabroddanna uppi
á íslandi.
Þetta var útúrdúr, sem á-
nægjuleg andlit íbúanna í nýju
verkamannabústöðunum í Hafn
arfirði, áttu sök á. Við fórum
að skoða eldri bústaðina, frá
1935. Þá kostaði þriggja her-
bergja íbúðin ekki nema 10.750
kr. og eru afborganir af þeim
60 kr. á mánuði nú, en voru
54 kr. Þessi hús eru sem sagt
orðin 8 ára, en þar er ekki að
sjá blett né hrukku að heitið
geti. íbúðin, sem ég skoðaði að
allega hafði t. d. hvorki verið
máluð né veggfóðruð öll þessi
ár og leit hún þó út sem ný
væri. Ég komst að þeirri niður-
stöðu þar, að. íibúunum þyki
meira en lítið vænt um íbúðirn
ar sínar. Þær eru árangur harðr
ar lífsbaráttu við atvinnuleysi
og lágt kaup liðinna ára, enda
sést af umgengninni, að íbúun-
um hefir verið ljóst hvað hér
var um að ræða fyrir þá. —
Mér varð hálf einkennilegt inn\
anbrjóists þegar é^, ,rétt hjá
eldri bústöðlunum, þessum á-
gætu eignum hafnfirskra verka
manna og sjómanna, komst
að raun um að reist hafði tjald
sitt húsvilltur Reykvíkingur og
býr hann þar ásamt með fjöl-
Anglýsingar,
sem birtast eigalí
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöldi.
Siml 4906.
skyldu sinni, en styttra er fyrir
hann í vinnu þaðan að sunnan
heldur en úr Reykjavík og enda
fyrir konuna hans líka. Skyldi
það hafa komið sér ver fyrir
Reykvíkinga, ef baráttu Al-
þýðuflokksins fyrir verka-
mannabústöðum hefði í upp-
hafi verið mætt af meiri skiln-
ingi og víðsýni, en raun ber
vitni? Þá byggju tugir ef ekki
hundruð fjölskyldna í húsnæði,
sem hættulegt er lífi og heilsu
ibæði barna og fullorðinna, í
tjöldum, skúrræksnum, slaga-
kjöllurum og útgeymslum, held
ur í nýtízku húsum með öllum
iþæginidum og borguðu leigu,
sem væri um leið afborgun af
Frh. á 6. síöu.

Jteað' n.fjM
ISLAND, blað Árna frá Múla,
minntist á það á mánudag-
inn í sambandi við deiluna um
bræðslusíldarverðið, að ekki
myndu sumir forustumenn
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins hafa neitt á
móti því, þótt núverandi ríkis-
stjórn gerði sig óvinsæla með
gerræði eins og því, þegar • at-
vinnumálaráðherrann ákvað að
lækka bræðslusíldarverðið frá
því í fyrra þvert ofan í tillögur
meirihlutans í stjórn síldar-
verksmiðja ríkisins. ísland seg-
ir í þessu sambandi meðal ann-
ars:
„Ólafur Thors er svo illa gróinn
sára sinna eftir valdamissinn, að
hann getur ekki leynt andúð sinni
á þeim mönnum, sem við völdun-
um tóku, eftir hina misheppnuðu
stjórnarforustu hans. Jónas fer
hægar í sakirnar. En ætlað er að
hann mundi gráta „þurrum tár-
um“ bálför núverandi valdhafa,
jafnvel „Baldurs hins góða“, Vil-
hjálms Þórs.
Jónas hælir sér af því að vera
starfsmaður samvinnumanna, eða
með öðrum orðum Sambandsins
og þeirra framleiðenda, sem að
því standa. Þó að Ólafur haldi því
ekki á loft að hann sé starfsmað-
ur Kveldúlfs, og þar með (óbeint)
þeirra atvinnurekenda, sem
skyldra hagsmuna eiga að gæta,
er hann það engu að síður, vit-
andi eða óafvitandi. Samband
þessara tveggja leiðtoga hefir ekki
rofnað, þótt kastazt hafi í kekki
með flokkum þeirra. Hagsmunir
auðfélaganna, sem „gera þá út“,
falla saman í mörgum greinum.
Ólafur og Jónas keppast báðir eft-
ir auknum áhrifum og völdum.
Þeim er það ljóst, hvorum um sig,
að hagsmunum Kveldúlfs og Sam-
bandsins yrði þá bezt borgið, ef
þeir næðu höndum saman um
völdin. Valdadraumar þeirra eru
því sameiginlegir og verða að ræt-
ast í senn, ef hið „nýja stjórn-
málajafnvægi á íslandi" — milli
Kveldúlfs og Sambandsins — á að
komast á.“
Eins og kunnugt er nægði
deilan um bræðslusíldarverðið
nú að vísu ekki til þess, að láta
valdadrauma þeirra Ólafs og
Jónasar rætast. En það * er
fleira, sem þeir binda vonir
sínar við. Það væri vissulega
ekki í fyrsta sinn nú, þótt þeim
hefði dottið það í hug, að ef til
vill mætti nota sjálfstæðismál-
ið til að fleyta þeim sameigin-
lega upp í valdasessinn.
❖
Vísir gerir hina vaxandi garð
yrkju og gróðurhúsarækt hjá
okkur að umtalsefni í aðalrit-
stjórnargrein sinni í gær. Þar
segir:
„Talið er að gróðurhús á land-
inu þeki nú 37818 fermetra lands
en vermireitir 4720 f fermetra.
Uppskeran eykst ár frá ári og þeir
sem garðyrkju stunda hafa skapað
sér með henni sómasamlega lífsaf-
komu, sem þó mun stöðugt batna
eftir því sem fleiri læra að meta
gæði og hollustu grænmetis.
í öllum stjórnmálaerjunum og
niðurrifsstarfseminni, sem rekin
er í landinu leynt og ljóst, er
þrátt fyrir allt stöðugt verið að
byggja upp af þeim mönnum, sem
starfa í kyrrþey og hafa ekki um
sig neinn hávaöa. Þeir hafa not-
fært sér þau landsgæði, sem vega
upp í móti óblíðri náttúru og óár-
an í mönnum og málleysingjum og
tekið jarðhitann í sína þjónustu.
Fer 'þó jafnfjarri því að hann sé
nytjaöur til fulls, sem virkjuð séu
öll fallvötn á landinu, og er hér
þó í rauninni skemmra á veg kom-
ið en í rafvirkjun fallvatnanna.
Hitaveitu Reykjavíkur hefir verið
líkt við kolanáma, sem sífellt gæfi
gæði sín og reiknað hefir verið í
krónum og aurum hvers virði það
væri landinu. Hin óbeinu not hita-
1 veitunnar að því er garðræktina
snertir hafa hins vegar aldrei ver-
ið metin til fjár, en þó mun mála
sannast að einmitt í þessu efni
muni merkilegra hluta mega
vænta.
Nýlega hafa blöðin getið þess
(Frh. á 6. síðu.)