Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 24.10.1937, Side 6

ALPÝÐUBLAÐIÐ
IARÐELD/ R
Fi'h. af 2. sí'3'u.
30. kap., og haf pað til sanniinda-
merkis, pú skalt fá gott tækiíæri
til a>ð embætta á morgnn," hva'ð
og svo skeði I>ó pá 6!ík!egt væri.
A:ið 1783 þann 8. júní, sem
var hvííasiunnuihátið í heið-
irlku og spöku veðri um dcgmála-
bil kom upp fvrir norðan næstu
byg'gðarf jö ,1 á Síðunni svart sand
mástur og mökkur svo stór, aö
hann á stutlurv tíma breiddi sig
út yíir a!la Síðuna og nokkuö af
Fljótshverfinu, svo þykkt, að
dá.nmt vai.lð í húsmn en sporrækt
á jörðn. Var það duft, sem njður
íé!i, sem útbennd steimkola-
aska. En af þeirri vætu, sem
úr þeim svarta mekk ýrði þaun
'dag í Skaftártungunni, var það
duit, sem þar n'iður féll, svört
bleyia, sem b!ek. Fyrir land-
fcunnan hafkalda létti þessum
mökk frá og ti) baka um daglnn^
svo égt, ssm aðrir prestar hér,
kunnu.n undir b!íðum himni
þonn há.íðisdag framf!ytja guðs-
þj'ónustugerð,, hver g!eði snögg-
lega u nb eyttist í sorg. Um nótt-
ina fundust mik!ir jarðkippir og
hræringar. Þam 9. var hér heið-
ríkt veður; bækkaði nú mökk-
urinn óöun. Um kvöldið gjörði"
mikið steypiregn úr honum. En
Skaftá,, sem rann austur með Síð-
Unni, svo slórt vaínsfall, að hún
var hér á ferjustaðnum 70 faðrn-
ar á breidd, héstum á sund landa
á milii, tók nú að þverra stór-
mikið. Þann 10. var þykkt veður
með bitrum vatnshve!íir, sem
gjörði svo nær óþolandi sviða á
augum og beru hörundi, þar það
á féll qg svi na í höfðinu. Su.nir
di'oparnlr gjörðu göt á heiimuiu-
b!öðin þar sem þeir á féliu, á-
samt' b.unab’.etti á kippmga
snuðfjár, er nýrúið var. Nú þverr-
aði vatnið í Skaftárvegi að öllú
kyti utan byggðavötnin, sem í
hana runnu. ‘Þann 11. kom aust-
an fjúk, að víða tók af haga,
sem reyndar var úr mökknum
með svo harðri skel,, eins qg þá
ísing fellur mest á vetrardag, —
S'Cm þó var enn dýpri og meiri
i útheiðu'm og Skaftártungum., en
hér lá hann á jörðu nærfellt í 5
daga þareftir. Þann 12. var heið-
ríkt veður og sunnainvindi. Kom
nú eldflóðið fram úr Skaftár-
gljúfri með ógna framrás., brest-
um, undirgangi og skruðningum,
svo þá feldurinn datt ofan í vatns
kvikumar eða renjis!l, urðu svo
harðir smellir, sem mörgum fall-
síykkjum væri í senn af hleypt.
Hélt nú eldsflóð þetta fyrst.fraim
eftir aðalfanej árlnnar, læsti
sig svo ofan og út i brunahraun-
in, sem áður voru beggjamegin
honnar, frá gljúfrinu og hingað
aiustur að Stapafossi, — (þau
brunaihraun, seni hér eru eftir
endi!aingri sýsluJ.mi, frá Eyjará til
Landbiotstanga og svo í Fijóts-
hveríi, hafa auðsjáan!ega tvisvar
fram komið, annað fyrir en ann-
aö eftir íslanc's byggingu). —
13. var heiðríkt veður með vindi
á útsunnan; voru nú svo stórir
brestir og dynkir hár í útniorðri;
á fjallabaki, meö jarðskjálftum
og svoddan suðum og nið„ sem
miki!l fossagangur væri eða
ir.ö 'gurn smiðjuöflum væri blásið
í eitt, hver óhlióð o.g skruðning-
ar hé'.dust við í sömu átt þrjár
vikur þar eflir. Sand- og guifu-
mökkurinn svo mikill., að hann
sást yfir al,lt landið., vestur á
heiðar í Gu'.lbringúsýslu. Sólin,
nær hún sást., sýndist hún ssm
rauöur eldhnöttur, tunglið eins
rautt sem blóð, svo þegar þeirra
skini s!ó á jörðina, bar hún sama
farva.
14. var logn., dreif hér þá mikl-
um. sandi yíir allt með enn meiri
hámm, en vart varð við í fyrra
regninu, þann 9., þau voru svart-
blá og íglittin aö lengd og dig-
urð sem selshár; (sagt var að úr
þeim hefði piófast járn- og kop-
arbland); þau urðu ein b eiða
ylir jörðina, og þar þau féllu á
eyðisanda og viidur komst und-
jr þau, samanvöfðust þau í af-
langa., ho!a ströngla. Aö kveldi
þess sama dags datt yfir stór-
regn úr miikknum, bó á laind-
slunnan væ:i, .með skolavatns
eða ljósbláum farvá, en ofur
ra'mmt og svo lyktars’æmt., að
brjó .tveikir gá.tu tæp'.ega andann
dregið af loftinu og lá við öng-
,'ilum. Allir sunrarfuglar og varp-
fuglar flýöu nú burt. Egg þeirra,
er þá eftir fundust, voru lítt æti-
leig fyrir remirú 'cg brfenriísteíhk-
smekk. Smá silúngar fúh'dust h’éi
daiuðir í svokölluðum Víiöik'.l.og
ýiöar annarssíaðar. Grátitlingar,
skja’.dberar og máríötliur voru hér
sem viltir nokkra stund, og fund-
'ust svo dauðir hópum sajman.
Járn varð sem rauðryðgað; trjá-
viður missti sinn lit og varð
grár af 'þdssú salts- og b;enni-
steinsvegni, sem á þcu dreif, (þó
héldu tré sínu n rétia farva, þar
sem titlingad.it kom á þaú, hvar
af merkja máttv hvílíka hreins-
a.ndi náttúru það hefir, stem lækn-
ar hafa sagt). Gras jrrðar, saam
(þá vair í listilegasta vextí, tók nú
að fölna o,g falla, á samn lá
askan, s>em menm ýmist börðu
með skafti eða rökuðu með hríf-
um, að nautpeningúr gæti bitið
páð sér til nota. Sumir slógu
grasið og þvoðu vathi, og gáfu
það þsim skepnum, sem allt var
til íorgeíins, n.ema hvar gamalt
hey var að hrista saman við,
en það brast se.n annað. Hold
og xnjólk fénaðar för hvert eftir
öðru. Hjá mér var af stöðli
hci.r.bo.nar 8 fjórðungSBkjó’uir
mjó’.kur annan laujgardaginn, en
þann næsta þar eftir einar 13
merkur. Hversu snuöfé fór uú úr
hendi manns, v'erður nálega eigi
orðum að komið; þa.ð var ölJui.m
Liilið, sem bozt var, að skera
það niður sér til bjargar, með-
an ho’d var á því og til þess
náöist. Á hestum sá ei enn svo
mikið.
Hér verð ég við aö standa
og meÖde:Ia> lesaranum eltia ir.ik-
ilsveröa frásögn guðlegrar for-
sjónar áhræraÞdi þetta eldhlaup.
Svo mikil ógn, sem rr.eð harðasta
hlaupi framoyhlst af eldren'hsl-
ínu áður umgeV.ia viku úr Skaft-
árgljúfrir.u, svo li.ið varð úr
þcim eldi, þá frarm á dró, varla
mei.aj en héímirigur eða þiiðj-
unjgu:, ssai> 'rokk ir efli:tek usatu-
if iménn iðgðn til orða. Tilefni
til þessa var þettá:
Ef.ir ga'.r.al 'a rrmnna sögn
hafði verið til forn.a eitt djúpt
veiðivaln ir.i'Ii Skaftárdals cg Ár,
í ein'um krók eða kiirra fyxir
sun'nan Ná;th.ggana cg framaa
Hæl, fy.ir auotah á'na, þar sem
hún hú síðost uana, í hve'rt vatn
"Sk'aftá hofði boriö í einu1 héoiioar
vQtnshlaupi. Sáust þor til merki
r.okkur uf a’fæ'um org uppgöngu-
hugum, er þar voru. Orah í þessi
cugu eð-a své’gi hljóp nú cg nann
eldf'óðið, hvar á ésg í eigin per-
sonu borf'ði a cxg 4 aðrir memn
með mér, ssm þeir geta og vvtni
úm borið. Hrings'nérist þar og
vafðist ofan í þemn svelg ó-
Regjanlega mikið af e’.dihum með
gusum, sló.um hvin, og upp-
köstu.m, eins þá látinn er
Jögur 1 stórt ílát, hvar ei er nema
eitt gat eða opnan á. Er gát:i
mín, að sá eldur, sém síðar
sprengdi sig upp úr jörðinni hér
og hvar hafi .þessi verið, sömu-
lciðis aö þær miklu eldgusur og
reykir, er hér stóðu upp úr þeim
gö.nlu hraunum á Landbrotinu,
hö.uð-Iangt f.á því, sem þaö nýja
hraun nú kornst, hafi hér af stað-
iÖ ásamt sá m.ikli hiti, sem erfn
er I Feögakvisl hjá Sleinsmýri;
þó kann sá eldur hafa runniö
oðan í gryfjur, í þeim göntju
gryfjurn aÖ hafa hjá'paö til þess
langt frá liggjandi hifa. Hér af
ír.átti sjá og áþreifa, hyersu sá
alvísi nátíúrunnar herra hagiaði
þéssu svo vbdó>..r.:s!ef,a o.g undr-
unarsamlega til, að sú fyrsta e!ds
ins ógn cg fergi'ega fra.nhloup
sky’.di ekki of hastartega, eða.ó-
fo-'varandis koma yfir nokkuro
n:.ann eöa lians eirur, sem amnars
vr:a hæft við, svo frá því fyrsta
ti! síðasía gaf hans náð >ef;i sér-
hverjum. nógm tí.ra cg tækiCæri
til að bjarga lífi s;nu og daúðum
ír.urum, þar hann haf'ði ásett sér
að eyði’eggja hús eða pláss, ef
nenn heffiu tekiö góða vaktaa
þar 'á. Get ég ei þenkt þair finn-
ist nokkúr svo vanþakk’.átur, að
hann rcyni til að mótmæ’a
um sannindum. (Frh.)