Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 26.03.1939, Qupperneq 5

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
toANNABYJUM 1692:
grjótbyrgi ofan á
lann beið bana áf
Ingibjargar óg Ingveldar hét
Guðrún Sveinsdóttir, og andaðist
hún árið 1694, að því er séð
verður. Var hún tvigift, og hét
siðari maður hennar Magnús og
var Salbjörg dóttir þeirra, að því
er segir í minnisgrein eftir Árna
Magnússon, en ekki koma þau
feðgin við morðsmálið. — Systir
Ingibjargar hét Ingveldur, eins
og áður segir. Maður hennar hét
Markús Ólafsson. Mun hann um
tlma hafa verið vinnumaður í
Garðinum hjá einokunarkaup-
möhnunum, því árið 1687 er hann
talinn eiga heima í Skansinum,
en árið 1692 er hann fluttur að
Þorlaugargerði, og 1694 er hann
kominn að Ofanleiti, að því er
sagt er i reikningabók Landa-
kirkju. Þegar manntalið fór fram
árið 1703, bjó hann með ráðs-
konu á hálfum Norðurgarði. Þá
eru börn hans talin tvö: Hösk-
uldur 12 ára og Margrét 9 ára.
Margrét er því fædd á árinu 1694
•g kemur það heim, því Ingveld-
ur var ekki sett í varðhald fyr en
það ár, eða seint á árinu 1693.
Þegar Árni Magnússon gerði
jarðabókina fyrir Vestmannaeyj-
ar árið 1704, býr Markús enn á
faálfum Norðurgarði. Bú hans er
þá svipað og hjá öðrum eyjar-
skeggjum: í kýr, 1 kvíga, í hross,
Í1 ær á Heimalandi, 5 aér í úteyj-
»m, 5 sauðir og 7 lömb. Heim-
ilismenn eru sjö. í jarðabókinni
fra árinu 1695 er Markús hvorki
*
talinn meðal bænda né tómthúsa-
manna, en þó virðist mega ráða
það af jarðabókinni frá 1704, að
Mann hafi verið byrjaður búskap
fyrir 1692, og aldur Höskuldar
sonar hans bendir til hins sama,
en hann mun hafa verið fæddur
1691. Þess er getið í jarðabók-
inni, að Markús eigi fiskhjall í
Skipasandi, sem hann hafi keypt
fyrir einn ríkisdal af Pétri Vibe
umboðsmanni. Hann fór áf landi
bttrt áríð 1693, hálfgert landflótta,
eins og áður segir. Markús mun
hafa flosnað upp frá búskap,
þegar morðsmálið hófst árið
1603. Mm annað fólk, sem kom
við mál þetta, er ekki kunnugt
fram yfir það, sem sfðar segir.
— Það skal tekið fram, að það
ér með öllu rangt, sem Espólín
^egir í Árbókunum, að Ingibjörg
Oddsdóttir hafi eignast barn með
Hans Christiansen umboðsmanni,
og fyrir þá sök myrt mann sinn.
JSngin rök verða fundin til þess,
að Hans Christiansen hafi verið
við mál þessi riðinn að neinu
ieyti. Hann mun fyrst hafa komið
til Vestmannaeyja, er Pétur Vibe
fór af landi burt árið 1693. og
er það sagt beinlínis í Valla-
annál. — Eftirfarandi frásögn er
rákin eftir Lögþingsbókunum ár-
in 1693—1696.
'■ ' I . ! ; .
II. .
UNNUDAGINN 19. júní árið
1692, laust eftir embætti,
gekk Gisli Pétursson einn saman
að heiman til þess að athuga fisk
slnn, sem hann átti í fiskigarði
uppi á Heimaey. Skömmu siðar
fór Ingibjörg kona hans á eftir
honum, en sendi vinnukonu
þeirra hjóna, Steinunni Stein-
móðsdóttur, til Ingveldar systur
sinnar til þess að sækja hana.
A leiðinní heim til hennar mætti
Steinunn Ingveldi, og gengu þær
síðan báðar, þar til þær fundu
Gísla og Ingibjörgu við kró
nokkra. Var Gísli þá orðinn all-
drukkinn, er þau hittust. Hafði
Ingibjörg haft með sér brennivín,
er hún fór eftir Gísla, og hafði
gætt honum á því, en hann var
mjög drykkfeldur. — Gengu þau
slðan öll að annari kró þar nærri,
og fóru þau hjónin og Ingveldur
(inn i hana, en Ingibjörg skipaði
Steinunni einslega að staldra við
úti og hafa gát á mannaferðum.
fer inn í króna var komið, dró
Ingveldur upp brennivínsflösku,
og drukku þau öll þrjú úr henni.
Gerðist Gísli nú ákaflega drukk-
inn og seig á hann höfgi. Hallaðí
hann höfðinu upp að konu sinni,
en hún stóð þá upp og fór út
úr krónni, en bað Gísla að bíða
meðan hún svipaðist um eftir
lambi sínu. í þeim svifum greip
Ingveldur upp stein, sem lá i
króardyrunum og færði hann í
höfað Sisla. Þaut hún síðan út,
og hruadu þær systur í sainein-
ingu krónni ofan á Gísla. Hjálp-
uðust þær systur og Steinunn
síðan að við það, að dysja hann
frekar. Krær þessar voru topp-
hlaðin grjótbyrgi, einhlaðin.
Að kvöldi sunnudagsins voru
menn farnir að undrast um fjar-
veru Gísla. Bauðst þá Brynjólfur
Magnússon í Þorgerðarhjalli til
þess að leita hans, en Ingibjörg
latti hann fararinnar, svo að hann
fór hvergi. Daginn eftir finst lík
Gísla eftir tilvísan Páls Jónsson-
ar, ellefu ára gamals pilts, sem
hafði séð tvo kvenmenn vera eins
og að einhverju flýtisverki við
klettinn, þar sem líkaminn fanst.
Þar heita síðan Gíslaklettar, sem
hann var myrtur. Var Gísli hræði-
Ihga limlestur. Segir í þingsvitni,
er tekið var 24. apríl 1693, að
tólf áverkar hafi verið á höfði,
„og annað eyrað nokkuð frá
höfðinu aftanverðu rifið, höfuð-
skelin brotin og mikið af heil-
anum útfallið, sem og aðrir fleiri
smááverkar á höfðinu." 1 fyrstu
mun ekki hafa fallið grunur á
þær systur. Segir í Fitja-annál,
að sá orðrómur hafi gengið, að
álfar muni hafa orðið honum að
bana, vegna þess að hann hefði
verið heitinn álfkonu, er hann
átti kunningsskap við, en svikið
hana I tryggðum. Um þessar
mundir var rík hjátrú alþýðu
manna hér á landi, og er því
ekki ósennilegt, að orðrómur
þessí kunni að hafa orðið til
þess, að dauða Gísla var lítill
gaumur gefinn um sinn. Hvað
sem því líður, er víst um það,
að rannsókn var ekki hafin fyrri
en næstum því ári síðar, eða 24,
apríl 1693, að Ólafur Árnason
sýslumaður i Dölum þingaði í
málinu á Hvítingaþingi. I þvi
réttarhaldi var Steinunn Stein-
móðsdóttir yfirheyrð, og leidd
nokkur vitni. Tvö vitni báru um
áverka þá, sem voru á líkinu,
og hefir áður verið sagt frá þeim.
Tveir menn báru það, að þeir
hefðu heyrt Steinunni Steinmóðs-
dóttur bendlaða við morðið á
Gísla. 1 Fitja-annál er þess getið,
að Steinunn hafi fyrst komið á
loft orðrómi um illvirki þeirra
systra og hlutdeild sína í morð-
inu. En fleira mun þar hafa kom-
ið tíl, og stutt þann orðróm. Dag-
inn, sem morðið var framið, sá
ellefu ára drengur, Páll Jónsson
að nafni, tvær konur við klett
þann, sem líkið fanst við, og
hefir þegar verið sagt frá því.
Einnig hafði drengur á svipuðu
reki og Páll, Halldór Árnason að
nafni, verið á gangi nálægt þeim
'stað, sem líkið fanst. Hitti hann
þar Steinunni Steinmóðsdóttur.
Réð hún honum frá að ganga
SUsngra í þá átt, og tók um leið
hníf úr barnti sér qg þrýsti hári
sínu með honum undir trafið.
Viðurkendi Steinunn að hafa hitt
Halldór á þessum slóðum, og
kvaðst hún hafa gengið með hon-
um nokkurn spöl heimleiðis frá
krónni. Þá hafði Einar Brandsson
séð Gisla sunnudaginn 19. júní á
gangi með kvenmanni, er hann
hugði að væri Ingibjörg kona
hans. Enn fremur bar Sturla Ein-
arsson það, að hann hefði séð
Ingibjörgu ganga þaðan, sem
menn fundu lík Gísla. 1 hinu.
fyrsta réttarhaldi komu ekki fram
frekari upplýsingar um morðið,
en þegar hefir verið frá sagt,
Bárust nú böndin svo að Stein-
unni, að eftirmálsmennirnir, þeir
séra Gissur og séra Arngrímur,
bræður Gísla, héldu því fram í
réttinum, að hún hefði valdiÁ
dauða Gísla bróður þeirra. A
þinginu var henni dæmdur tylft-
areiður til að sanna sakleysi sítt,
en hún kom honum ekki fram.
Fékk hún engan til þess að sverja
rneð sér, að hún hefði engan þátt
i dauða Gísla. Á þessu sama
þingi „var tekið almennilegt rigti
með lófataki um Steinunni Stein-
móðsdóttur, að hana hefði heyrt
rigtaða af þessum manndráps-
verknaði, hvar upp á og svo
lögðu eið tveir skilrikir bændur".
Sá vitnisburður var Steinunni
gefinn á þinginu, að hún hefði
fengið „meinlausa kynning upp á
undanfarið athæfi." Frh.
„Hvaða kofi er þetta, semþá
ert búinn að byggja þarna á
bakkanum"? spurði maður
bónda nokkurn.
„Það er sumarbústaður, ef
ég fæ einhvern Reykvíking til
þess að leigja það í sumar, en
fái ég engan ætla ég að hafa
það fyrir kálfana".
*
Maðurinn: Hvernig líst þér
á húsið. Eigum við að kaupa
það?
Konan: Það er indælt. Otsýn-
ið af veggsvölunum er svo fag-
urt, að það gerir mig alveg mál-
lausa!
Maðurinn: Alveg mállausal Ég
kaupi strax húsið.
*
Sjúklingurinn: Þér gáfuð mér
eitthvað um daginn til þess að
draga úr þunglyndi mínu.
Læknirinn: Já.
Sjúklingurinn: Mér finst ég
vera orðinn altof ' léttlyndnr,
því ég hló í morgun. Viljið þér
ekki gefa mér eitthvað til þess
að auka þunglyndið aftur.
♦
Kennarinn: Heldurðu að það
þætti mikið til Ólafs Tryggvason-
ar koma, ef hann væri á lffi Mú.
Djengurinn; Já, afar mibíð.
Hann væri þá yfir 8ÖÖ áía.