Alþýðublaðið - 13.08.1944, Síða 3

ctTrt"'i.tdagur
d"tr5< 1944.
‘"■TS
3
Fjórburarnir kveðja sjúkrahúsið
Ölafur við Faxafen:
Dýrtíðin í Danmörku og hér.
Mynd þessi var tekin, er Zarieffjórburarnir amerísku /voru fluttir heím frá sjúkrahúsinu í
New York, þar sem þeir fæddust. Þess er getið, ao þrif og þroski f jórburanna sé með ágætum.
jVff
u
w,
I
GREIN ÞESSI, sem er eftir Oscar Janson og þýdd úr hinu
víðlesna blaði Göteborgs-Posten, fjallar um heimsókn
höfundarins til borgarinnar Pontecorvo á Ítalíu nokkru íyrir
stríðið, en hennar var getið í herstjórnartilkynningum, þegar
ákafast var barizt um Cassino. Það er heldur ekki að ástæðu
Iausu, þótt Svíar hafi áhuga fyrir borg þessari, því að Berna-
dotte, sem síðar varð Karl Jóhann Svíakonungur, var fursti
af Pontecorvo, og mynd af brúnni við Ponteeorvo var tekin
upp í skjaldarmerki Svíþjóðar.
Þ EGAiR fréttirnar af orrust- {
unum við Cassino á Ítalíu 1
bárust, var meðal annars kom- j
izt að orði á þessa lund: „Brúin
yfir Pontecorvo skammt frá
Cassino var einnig hæfð sprengj
um.“
Pontecorvo! Það nafn ætti að
vera kunnugt flestum Svíum,
sem lesið hafa sögu lands síns
og þjóðar, því að þar er þess
getið í sambandi við hina mörgu
titla Bernadottes, er hann bar,
þegar hann var skipaður kon-
ungur Svía, en hinn síðasti titla
hans var „fursti af Poritecorvö.“
En þó munu þeir vera næsta fá-
ir hér á norðurvegum, sem vita,
að ,,furstadæmi“ þetta er í hér-
aðinu Caserta á ítalíu, nær
miðrar leiðar millí Napoli og
Rómaborgar.
Borg þessi var, ásamt hérað-
inú umhverfis, furstadæmi í
eigu páfa á árunum 1503—1806.
Árið 1806 gaf Napoleon Berna-
dotte marskálki það, en árið
1810 féll svo Pontecorvo í hlut
Murats, konungs yfir Napoli.
Pontecorvo hefif með öðrum
orðum orðið vettvangur hinnar
geisandi styrjaldar. En nafn
þetta vekur eigi aðeins endur-
minningu um gamlar og ryk-
fallnar kennslubækur. Það vek
ur mér og endurminningu um
skemmtilega heimsókn í þetta
forna furstadæmi. Þá var friður
í landi, og hundrað þúsundir
ferðamanna sóttu Ítalíu heim
ár hvert. Þó hafði Pontecorvo
lítt af ferðamannastraumi þess-
um að segja, en það, að mér
var um það kunrmgt, að borgin
hafði einu sinni talizt eign
sænsks konungs, var mér að
sjálfsögðu næg ástæða til þess
að gista hana, er ég var á ferð
um Ítalíu fyrir nokkrum árum.
Járnbrautarstöðin á leiðinni
frá Napoli tíl Rómaborgar heit-
ir Aquino — Castrocielo —
Pontecorvo og ber hún heiti
þi'iggja hinna stærstu nærliggj-
andi héraða, eins og siðvenja
er á Ítalíu. Þaðan er sjö kíló-
metra vegarlengd til Pontecor-
vo. Blómin prýddu skurðbakk-
ana, og lævirkjasöngur barst ut-
an af ökrunum. Ég hafði lagt
lielming leiðárinnar að baki,
þegar vörubifreið bar að. Hún
nam staðar, og ég þáði með þökk
um boð bifreiðarstjórans um að
gerast förunautur hans það, sem
eftir var til Pontecorvo.
Fólk flykktist að, þegar bif-
reiðin nam staðar á strætinu í
Pontecorvo. Það var ekki til að
tala um, að ég greiddi fyrir far-
ið. ,,En mér jrætti gaman að
vita,“ mælti bifreiðafstjórinn,
„hvers vegna herrann er kom-
inn hingað alla leið frá Sví-
þjóð.“ Þegar ég hafði gert hon-
um grein fyrir þessu, hélt bif-
reiðarstjórinn áfram máli sínu:
„Jæja, svo að sænskur konung-
ur hefir þá verið, fursti yfir
þessu ]andshorni!“
Þegar ég skýrði svo frá því,
að í sænska skjaldarmerkinu
væri meira að segja mynd af
brúnni við Pontecorvo, færðist
heldur en ekki fjör í samræð-
una. Giovanni hafði verið í
Bandaríkjunum, og hann var
meira en lítið hreykinn af kunn-
áttu sinni í ensku. Hann var
boðinn og búinn að greiða för
mína, og gaf Beppino syni sín-
um þegar fyrirmæli í því skyni.
Hann átti að sýna mér brúna og
annað það í borginni, sem vert
var að sjá. „Það kostar ekkert,
herra minn.“
Borgin stendur fyrir botni
dalsins og hefir fengið nafn sitt
af .bogabrúnni, sem liggur yfir
ána, en vel getur verið, að brú-
in, sem nú er, sé önnur en sú,
sem Bernadotte lét setja mynd
af í skjaldarmerki sitt.
Þrettán atvinnuleysingjar
héldu sig á brúnni, og annar
hópur slíkra manna sló hring
um mig, þegar ég kom mér fyrir
uppi á malarbing skammt frá
brúnni og teiknaði smámynd af
henni. Gra hús úr leir gat að
líta í brekbunni, og uppi á hæð-
inni reis kirkja með gnæfandi
turni. Fólkið, sem maður sá, var
allt fátæklegt og óhreint en kon
urnar báru allar sérkennilegan
höfuðbúnað, klút, sem var hnýtt
ur saman yfir hvirflinum. Frá
kirkjunni barst söngur barna-
kórs, seirf söng hina fögru sálma.
Raddir barnanna voru svo fagr
ar, að unun var á að hlýða.
Nokkrir prestar gáfu mér
þær upplýsingar, sem mér lék
mestur hugur á að fá. í borginni
voru f jórtán kirkjur og fimmtán
þúsundir íbúa. En prestunum
var alls ókunnugt um „furstann
af Pontecorvo“, sem varð kon-
ungur Svía. í krám borgarinn-
ar, þar sem enga óáfenga drykki
var að fá, ekki einu sinni kaffi,
var margt um manninn, og flest
ir voru meira eða minna við
skál. ■
Það er mál manna, að Berna-
dotte hershöfðingi muni aldrei
hafa litið furstadæmi sitt aug-
um.
Íbúarnir í Pontecorvo lifðu
aðallega á tóbaksrækt, silkiiðn-
aði og vínyrkju. Á flestum býl-
um var aðeins ein stór bygging,
en hvarvetna gat að líta stóra
hálmstakka. Á einu býlinu sá
I.
RETUM og Bandaríkja-
mönnum hefir tekist að
ihalda dýrtíðinnj i skefjum.
Verðlag hefir ekki hækkað hjá
þeim nema lítinn hluta af þvi,
sem það hefir hækkað hér á
Islandi. %
Danir eiga óhægt um vik
undir ofríki nazistanna, en iþó
hefir þeim tekist að miklu leyti,
að hafa hömlur á dýrtíðinni,
og ólikt betur en okkur íslend-
ingum.
Sn hvernig stendur nú á, að
þetta hefir ekki tekizt hér hjá
okkur? Svarið er ofur ginfalt
og er það, að það er ekki hægt
að lækka dýrtíðina, og láta alla
græða jafn mikið eftir sem
áður. Það er ekki hægt að
lækka dýrtíðina, þegar verið er
að spenna landbúnaðarafurð-
ir upp úr öllu viti, ekki hægt
að lækka hana, þegar farm-
gjöldin eru hækkuð milli ís-
lands og Bandaríkjanna, svo
mikið, að þau eru jafn mikil,
og hjá öðrum þjóðum tvisvar
■ kringum hnöttinn, og ekki hægt
að lækka, þegar innflutnings-.
tollar hækka i samræmi við
þessi 'brjáduðu farmgjöld. En
þessum auknu tekjum ríkisins
er síðan varið til þess að verð-
uppbæta afurðir bænda, þó
verðið sem þeir fá áður, fyrir
kjöt, smjör og mjólk, sé að
minnsta kosti helmingi hærra,
en það, sem bændur fá nokk-
ursstaðar annárisstaðar í ver-
öldinni.
Hér hefir hvað eftir annað
verið sett hámarksverð á varn-
ing, sem síðan hefir horfið af
sölustöðum, en síðan verið seld-
ur laumusölu manna, milli, og
það jafnivel hærra verði en áður
Hámarksverð á varning, sem
hörgull er á er gagnslaus, nema
að skömmtun fylgi. En jþótit slíkt
hámarksverð geti ekki lækkað
dýrtíðina, getur það lækkað vísi
töluna, enda er oft erfitt að
verjast þeirri hugsun að ætlun
in sé að halda henni niðri, en
ekki dýrtíðinni.
II.
En tilgangur þessarar grein-
ar var ekki að ræða dýrtíðina
almennt, heldur að bera sam-
an verðlag á nokkrum vöruteg
undum hér, og í Danmörku. —
Dönsk króna mun vera í lægra
jverði, en íslenzk, en í saman-
burði þeim, sem gerður er hér á
eftir, er enginn munur gerður.
Dýrtíðin hér er því raunveru-
lega meiri (miðað við Dan-
mörku), en tölurnar sýna:
III.
Rúgbrauð: Fyrir eina krónu
fengust af þvl í Danmörku fyr-
ir stríð flákg., en nú 3Vs kg.,
Hér fæst tæplega 1 kg. fjrrir
krónu.
Smjör: Fyrir stríð 330 gr. nú
227 gr. fyrir 1 kr. í Danmörku.
Hér fást ,47 gr. fyrir krónu.
Egg: Af þeim mátti í Dan-
mörku fá 12 fyrir krónu fyrir
stríð, en nú fást þar ekki nema
6. Hér fæst eitt egg fyrir kr.
Mjóllc: 3 Vi l'ítri fengust í
Danimörku fyrir 1 kr„ en nú ekki
nema -2% lítrar. Hér í Rvík
fæst % litra fyrir krónu, eða
tveim lítrum minna fyrir hverja
krónu.
Jarðepli: I Danmörku mátti
fá 11 kg. fyrir 1 kr. fyrir stríð,
en nú 6 kg. Hér fengust víst 114
kg- þegar jarðeplin voru ódýr-
ust.
Nautakjöt: Af beinlausu
nautakjöti fengust 400 gr. fyrir
krónu í Danmörku en nú 25Q
gr. En hér 50 gr.
Molasykur: Fyrir stríð 1 kr.
1 kg. 700 gr„ nú 1 kg. 6Q0 gr.
i Danmörku, en hér hjá okkur
ekki einu sinni full 600 gr. fyr-
ir krónuná.
Saltfiskur: Þurkaður salt-
fiskur hefir þrefaldast í verði
í Danmörku ftá því fyrir strið,
en er samt 0,55 aurum ódýrari
þar, hvert kg. en hér, og má
það kátlegt heita.
Þess má geta, að sum vara
er dýrari í Danmörku en hér,
e^a ekki fáanleg, af því hún
er ekki búin til þar í landi og
innflutningsleiðir tepptar eða
með öllu bannaðar. Ýms vara er
líka skömmtuð og .hefði eins
mátt gera það hér.
Enn er tími til þess að við
fikum okkur niður dýrtíðarstig
an, ef það er tfýrirætlun þeirra
er ráða í þessum málum. En
það veitir þá ekki af, að farið
sé að byrja á því, og tekið öðru
vísi til höndum, en hingað til.
Ös í skóverzlunum.
Fyrir helgina kom ofurlítið af
gúmmískófatnaði í skóverzlanir í
Reykjavík. Var afar mikil þröng f
toúðunum og fyrir utan þær, enda
seldust þessar vörur upp á skammri
stund. Að undanfamu hefir verið
'hér mikill hörgull á allskonar skó-
fatnaði úr gúmrní, einkum á börn
og unglinga.
Nýjar kartöflur
munu koma í verzlanir hér í
toænum nú um helgina. Er byrjað
að taka upp kartöflur hér í bænum
og nágrenninu o'g virðast uppskeru
. horfur vera allgóðar.
ég að notazt var við ávaxtatré
sem hænsnakofa.
Þegar ég var aftur á leiðinni
til járnbrautarstöðvarinnar, bar
fjaðralausa kerru að. Ekillinn
var seytján ára gamall piltur,
Ermand að nafni. Ég klifraði
upp í kerruna til hans og hugð-
ist efna til samræðu við hann,
en af því varð þó ekki, því að
Errnand söng við raust. Þegar
ég spurði hann einhvers, svar-
aði hann með því að kinka kolíi
eða hrista höíuðið án þess að
hætta söngnum.
Brátt vorum við komnir að
afleggjaranum, sem lá til járn-
brautarstöðvarinnar, og ég hugð
ist fá Ermand nokkrar lírur,
en það var ekki nærri því kom-
andi, að hann fengist til þess
að veita þeim móttöku. Hann
hætti áð syngja, roðnaði upp í
hársrætur og færðist undan því
að taka við fénu. Hann var ófáan
legur til þess að þiggja greiðslu
fyrir þennan greiða.
Ég lagði leið mína eftir veg-
inum til járnbrautarstöðvarinn
ar. Ermand var tekinn að syngja
á nýjan leik. Ég hlaut að hrífas
af þessu fólki, sem byggði Pont
corvo, jafnframt því, sem é
undraðist háttu þess. Bifreiðai
stjórinn var alls ófáanlegur t:
þess að leyfa mér að greiða ho
um farið, Beþpino þáði eng
þqknun fyrir að vera leiðsög
maður minn, og það var eng
líkara en lírurnar hefðu brenr
Ermand. Og það á ítalíu —
En þegar ég gerði förina t:
Pontecorvo að umræðuefni
Norðurlandaklúbbnum í Rór
skömmu síðar, fræddi einn kun
ingi minn mig á því, að han
hefði árið áður lagt leið sín
til Pontecorvo og reynzt fólki
þar hið kröfuharðasta á alla
greiðslur.
Já, svona getur iþað gengið ti
Jafnvel hinum fögru hugsunui
mínilm í garð íbúa hins forn
furstadæmis Karls Jóham:
hafði verið spillt. Og niWipfi
hjldarleikurinn borizt tffþes!
arar kyrrlátu borgar og brúii
sem varð svo fræg að koma:
í skjaldarmerki Svíþjóðar, veri
hæfð sprengju.