Alþýðublaðið - 09.09.1944, Blaðsíða 4

1
4LÞVÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 9. sept. 1944
Crtgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
Lýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4nCl og 4902.
Símar afgr~iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðunrentsmiðjan h.f.
Er nú loksins
nóg komið?
MORGUNBLAÐIÐ hefir und
anfarna daga — aldrei
þessu vant — öðruhvoru verið
að 'bera sig upp undan upp-
vöðslu kommúnista í verkalýðs
samtökunum og glundroða þeim
sem við framferði þeirra hefir
skapast á vinnumarkaðinum.
Verður ekki sagt, að það væri
vonum fyrr, þótt þessu málgagni
atvinnurekendavaldsins færi nú
að verða nóg 'boðið, þegar jafn-
vel verkamenn, sem fylgt 'hafa
kcmmúnistum og hingað til trú-
að á forystu þeirra, eru farnir
að hrista höfuðið yfir því, hvern
ig samtökunum er sigað út í ó-
undirbúnar illdeilur, svo að
glundroðinn megi halda áfram
að aukast og Kommúnistaflokk
urinn halda áfram að fiska í
gruggugu vatni.
Sem sagt: Morgunblaðinu
skal engan veginn láð það, þó
því, eins og flestum öðrum, sé
farið að blöskra. En hver á
fyrst og fremst sökina á því,
að þannig er nú komið í verka
lýðssamtökunum?
❖
Er Morgunblaðið búið að
glejona því, hvernig það og
flokkur þess tók fyrir nokkrum
árum höndum saman við komm
únista í Verkamannafélaginu
Dagsbrún hér í Reykjavík og
Verkamannafélaginu Hlíf í
Hafnarfirði og hjálpaði þeim til
að reka nokkra helztu forystu-
menn Alþýðuflokksins úr báð-
um þessum félögum? Er það
búið að gleyma því, hvernig
S'álfstæðisflokkurinn hefir síð-
an gengið á þetta lag í fjöl-
mörgum verkalýðsfélögum' öðr
um og stutt kommúnista til
valda í þeim á kostnað Al-
þýðuflokksins? Hvernig hann
sveik, eftir að þjóðstjórnin var
mynduð, gefið loforð um að
slíta þessari samvinnu? Og
hvernig hann kórónaði hana fyr
ir tæpum tveimur árum með
þvi að styðja þá til valda í Al-
þýðusambandinu, sjálfum alls-
herjarsamtökum verkalýðsins,
og lagði þeim til manninn, sem
myndar þar meirihluta í stjórn
með þeim?
*
Þetta þótti Morgunblaðinu
og ráðamönnum Sjálfstæðis-
flokksins þá ákaflega ,,sniðug‘‘
bardagaaðferð til þess að skaða
Alþýðuflokkinn. Og til þess var
að sjálfsögðu leikurinn gerður.
En hvernig skyldi þeim nú lít-
ast á árangurinn? Máske mætti
ráða nokkuð í það af harma--
gráti Morgunblaðsins undan-
farna daga yfir uppivöðslu
kommúnista í verkalýðssamtök
unum og óstjórninni á vinnu-
markaðinum? Því að þar hefir
það árangurinn af allri sam-
vinnu Sjálfstæðisflokksins við
kommúnista í verkalýðs félög-
unum. Það og flokkur þess geta
alveg þakkað sjálfum sér fyrir
það, hvernig komið er. Sá glund
roði og sú óstjórn, sem nú er
kvartað undan er ekkert ann-
Sigurður Þorseinsson:
• »
Þegar Olfusárbrúin var byggð
E. FTIRFARANDI GREIN um Ölfusárbrúna, er erincíi
eftir Sigurð Þorsteinsson, sem fyrir stuttu síðan var
flutt í útvarpið.
Mim margan fýsa að sjá það á prenti eftir það, sem
gerst hefur austur við Ölfusá í þessari viku og hefir AI-
þýðublaðið fengið góðfúslegt leyfi höfundarins til að birta
erindið. Hafa inngangsorð verið felld framan af því.
ARIÐ 1872 var því hreyft
á sýslufundi að Stórólfs-
hvoli, af síra Hannesi Stephen-
sen presti að Fljótsþingum, að
rétt væri að sýslunefndin hefð
ist handa um að fá brýr yfir
Þjórsá og Ölfusá, og var þar
kosin 9-manna nefnd til að
framfylgja málinu. Var Sig-
hvatur Arnason alþm. formað-
ur hennar. Síðan var leitað
samkomulags við Árnesinga og
var það vitanlega auðsótt, en
því næst var stiftamtmanni
Hilmari Finsen skrifað um mál-
ið, og hann beðinn um aðstoð.
Hann fékk því til vegar komið
að candidat í verkfræði, Wind-
feld-'Hansen, kom hingað til að
rannsaka málið, og leist honum
vel á brúarstæði á Ölfusá hjá
Selfossi, og taldi að kostnaður
myndi verða 80 þúsund krónur,
en á brúarstæði það sem hugs-
að hafði verið á Þjórsá, leist
honum miður.
Árið 1875 kom saman hið
fyrsta löggefandi og fjárráðandi
þing, áskorun þingmanna Ár-
nesinga og Rangæinga til stjórn
arinnar um f járframlög og fram
kvæmdir í málinu, bar engan
árangur að því sinni.
1877 var málið fellt á alþingi,
en þá var farið fram á 168 þús-
und 'króna fjárveitingu til
beggja brúanna. Á þinginu
1879 voru samþykkt lög um 100
þúsund króna vaxtalaust lán til
brúargerðanna, en þeim lögum
var synjað um staðfestingu. Á
þinginu 1881 var málinu ekki
hreyft, en 1883 var það tekið
upp að nýju, af þingmönnum
Árnesinga, þeim Magpúsi pró-
fasti Andréssyni og Þorláki
Guðmundssyni í Fífuhvammi,
ög á þeim grundvelli að veitt
yrði til brúargerðar á Ölfusá
80 þúsund krónur, en sú tillaga
var felld á þinginu. 1885 gerð-
ist ekkert markvert í málinu,
en á þingi 1887 var málið sam-
þykkt og var frumvarpið í 5
greinum og 1. gr. hljóðar svo:
,,Til brúargerðar á Ölfusá má
verja allt að 40 þúsund krón-
um úr Landssjóði, með því skil
yrði, að sýslufélög Árnes- og
Rangárvallasýslna, og jafnaðar
sjóður Suðurlandsins leggi til
fyrirtækisins allt að 20 þúsund
krónur, eða sem svari helmingn
um af því sem Landssjóður
leggur til.“
•Upphaf 4.- greinar hljóðar
svo: „Landstjórnin annast um
byggingu brúarinnar og gerir
allar nauðsynlegar ráðstafan-
ir lögum þessum til fram-
kvæmda.“
Þannig horfði málið við í þing
lok 1887 og um það segir í „ísa-
fold“, 21. september það ár:
„Það er mál, sem búið er að
vera æðilengi á dagskrá, —-
lengur en vera hefði átt, nú
mun ekki þurfa að gjöra ráð
fyrir að það eigi lengra i land
en tvö til þrjú misseri.11
í mai 1888 segir meðal ann-
ars í „ísafold“ í grein sem
nefnist „Brú á Ölfusá“: „Al-
þingi samþykkti eftir langa
mæðu lagafrumvarp um brúar-
gjörð á Ölfusá er kosta mætti
allt að 60 þúsund krónur. Lög
þessi eru óstaðfest enn, ekki
samt af því að stjórnin sé ekki
því máli fyllilega sinnandi, held
ur vegna þess, að enginn hefir
fengist til að taka verkið að
að en makleg málagjöld fyrir
öll óheilindi Morgunblaðsins
og Sjálfstæðisflokksins i verka-
lýðsmálunum undanfarin ár!
I
En máske einhverjir skynsam
legir lærdómar verði nú loks-
ins dregnir af reynslunni. Þá
sér fyrir svo lítið. — Minnstu
tilboð að sögn nálega 80 þúsund
krónur. I vetur hefir stjórnin
sent áskorun til þýzkra og
enskra brúameistara, um að
bjóðast til að taka að sér verkið,
og sömuleiðis var það auglýst í
Berlingi. Til þess að reyna að
greiða fyrir málinu tók hr.
Tryggvi Gunnarsson (síðar
bankastjóri), sér fyrir hendur
að rannsaka brúarstæðið á Ölf-
usá, og annað þar að lútandi.“
Og gjörði hann það um sum-
arið .Eftir það fór að komast
verulegur skriður á málið, og
voru lögin staðfest nokkru síð-
ar. Vorið 1889 kom hingað til
landsins enskur verkfræðing-
ur, Mr. Vaughan, frá firmanu
Messers Vaughan & Dymond
frá Newcastle on Tyne, ásamt
aðstoðarmanni og framkvæmdi
nákvæmar mælingar og athug-
anir á staðháttum, og upp úr
því munu hafa tekist samning-
ar milli þeirra Tr. Gunnarsson
ar og brúarsmiðsins Mr. Vaug-
han um smíði brúarinnar.
Tryggvi samdi við stjórnina
um að taka að sér verkið, en
samdi svo aftur við hið enska
félag um smíði 'brúarinnar og
framkvæmd verksins. Um
haustið 1889 og veturinn 1890
var byrjað á að taka upp grjót
í brúarstöplana, og að draga
það að brúarstæðinu, og um
sumarið voru stöplarnir byggð
ir undir yfirumsjón múrmeist-
ara frá Svíþjóð, en Tryggvi
Gunnarsson var þá eins og á-
vallt seinna, hið sívakandi auga
yfir verkinu. Um haustið 1890
kom allt brúarefnið, eða i öllu
falli allt það stærsta og þyngsta
til Eyrarbakka, og var það flutt
á sleðum að brúarstæðinu um
veturinn, og vildi það til að
veturinn var hagfelldur til
þeirra hluta, oft frost og hjarn
yfir Breiðumýri, enda hver
stund notuð, því. sama sem
ekkert af brúarefninu var klif-
tækt en vagnar þekktust þá
varla, og því síður bílar.
Yfirumsjón þessara flutninga
hafði hinn alþékkti dugnaðar-
maður, Þorvaldur Guðmunds-
son, hreppstjóri í Sandvík.
Þyngstu og stærstu stykkin,
sem erfiðust voru í flutriingi,
voru uppihaldsstrengirnir 6
alls, og festar-akkeri þeirra.
Undir strengjunum voru hafðir
margir sleðar, að mig minnir
milli 10 og 20 undir þeim sver-
ustu, og var það löng lest og
að minnsta kosti tveir menn
með hverjúm sleða.
Um vorið, 1891, kom brúar-
smiðurinn Mr. Vaughan, ásamt
6 enskum verkamönnum, og í
för með honum var enskur
general-ingeniör, sem lengi
hafði verið í enskri stjórnar-
þjónustu í Indlandi. Hann var
eiginlega hér að skemmta sér,
mætti þó að minnsta kosti segja,
að ekki hefði verið til einskis
'hrasað. En hvað sýnist mönn-
um, ef skyggnst er inn í sali al-
þingis þessa dagana? Heldur
ekki makkið við kommúnista á-
fram þar, þrátt fyrir harma-
grát Morgunblaðsins?
en mun oft hafa verið til að-
stoðar eða í ráðum, þegar ein-
hvern vanda bar að höndum.
Hann hét að mig minnir Mr.
Reynolds og lagði sig talsvert
eftir að læra íslenzku. Ég kynnt
ist honum nokkuð, því að ég
flutti hann oft yfir ána, eins og
síðar verður vikið að. Af hálfu
dönsku stjórnarinnar, sem þá
hafði alla forstjórn hér, kom
danskur ingeniör von Ripperdu
að nafni, og átt hann að hafa
yfirumsjón með því að verkið
væri samvizkulega af hendi
leyst. Ég kynntist honum einn-
ig töluvert, og var það allra
bezti náungi, en ég vil skjóta
því hér inn í til gamans, að það
var mikið um það talað manna
á milli, að hann mundi hafa
eitt sterlingspund í kaup á dag
frá því að hann fór heiman og
til þess að hann kæmi heim
aftur. Maður sem ekkert gerði
nema ganga, og líta eftir, að
hafa 18 krónur á dag. Skyldi
það þykja mikið nú á tímum?
TIMINN birtir í gær langa
grein um samvinnu í
stjórnmálum og bregður í því
sambandi nokkru ljósi yfir það
ma!kk, sem stöðugt á sér stað
milli Sjálfstæðisflokksins og
Kommúnistafloksins og mjög
greinilega hefir bert orðið við
ýms tækifæri. Tíminn skrifar:
„Öllum landslýð er það og vit-
alnegt, að það stóð lengi í makki
milli Sjálfstæðisflokksins og kom-
múnista í vor að kjósa sameigin-
lega ríkisforseta, sem setti núv.
stjórn af og skipaði stjórn, sem
væri vinveitt kommúnitum og
Sjálfstæðismönnum, en við þetta
var hætt af því, að nokkur hluti
Sjálfstæðisflokksins gerði upp-
reisn og hafði í hótunum. í bræði
sinni út af þessu skilaði helming-
ur þingmanna Sjálfstæðisflokks-
ins auðum seðlum, ásamt kommún-
istum, eða kaus annan mann, en
Svein Björnsson. Sama er að segja
um ásakanirnar í garð forseta og
utanríkismálaráðherra í sambandi
við vesturí'örina. Þar er einnig sam
spil milli Sjálfstæðisflokksins og
kommúnista.
Samstarfið milli Sjálfstæðis-
flokksins og kommúnista jafngild-
ir því opinberri trúlofun, þar sem
skötuhjúin -hafa þeg^r sett upp
hringana, enda er það augljóst
mál, að í blöðum þessara flokka er
nú aldrei nokkur minnsti brodd-
ur í deilunum. Ef Morgunblaðið
deilir á kommúnista, liggur það
alltaf milli línanna strax á eftir,
að beðið er afsökunar á því.“
Við þetta bætir Tíminn:
„Það mætti vera öllum ljóst, að
það er þetta samstarf, sem hófst
milli Sj álfstæðisfloksins og kom-
Þann 15. júní 1891 byrjaði
vinnan við brúarsmíðina. Ég
hafði samið við Tryggva Gunn
arsson um að fá að nota bát,
sem hann hafði til flutninga
yfir, til að leggja og vitja um
laxanet rétt fyrir neðan brúar-
stæðið, þegar hann væri ekki í
nolkun við verkið, gegn því
að flytja bæði hann sjálfan,
verkfræðingana og verkamenn
ina yfir ána, þegar svo stæði á,
að ég gæti það. Þennan dag,
15. júní, ætlaði ég að leggja
net þetta, en báturinn var all-
an daginn notaður við verkið,
en eftir vinnutima um kvöldið
átti ég að fá hann til afnota.
Ég fór því heim að Selfossi til
Gunnars bónda að borða kvöld
verð, og að því loknu fórum
við; ég og Símon heitinn Jóns-
son, sem ætlaði að hjálpa mér
að leggja netið, austur að ánni
þar, sem báturinn var, en þeg-
ar við komum þar var Tryggvi,
verikfræðingarnir og nokkrir
verkamenn komnir í bátinn,
ferðbúnir ýfir ána, og hafði
hann orð á því að þeir þyrftu
að nota járnstykki norðan á»
innar strax að morgni komandi,
sem verkamönnunum hafði
gleymst að flytja um daginn
og var hann dálítið ergilegur
yfir því. Tveir enskir verka-
menn voru að enda ,við að festa
3—4 járnstykki í flutninga-
pramma, sem flaut þar við ár-
bakkann, og var pramminn
fullfermdur af þessum stykkj-
um.
Veðrdð var stillt, en aðeins
smáökúr gerði um þetta leyti.
Flutningaprammi þessi var
dreginn yfir ána fram og til
baka á streng er strengdur var
yfir ána rétt neðan við brúar-
stæðið, og rann hjól eftir hon-
Finh. cf 6. bGJbl
munita 1937 og alltaf hefir snu-
izt um upplausn og eyðileggingu,
er veldur því ástandi, sem nú ríkir
í íslenkzum xtjórnmálum.“
Já, merkin sýna verkin!
Hin smekklausa og lubba-
lega árás Þjóðviljans á frels-
ishetjurnar í Varsjá, sem gerðu
uppreisn gegn þýzka hernum í
borginni, en nú hafa í bili orð-
ið að lúta í lægra haldi af því
að þær fengu litla sem enga
hjálp að utan, hefir vakið undr
un og fyrirlitningu. Tíminn
skrifar um þetta í gær:
„Þjóðviljinn hefir enn einu sinni
sýnt, hve mikiil er undirlægju-
háttur hans við Bússa. ÖIl frelsis-
unnandi blöð hafa lýst fyllstu sam
úð sinni með pólska frelsishern-
um, sem berst hinni hetjulegu bar
áttu í Varsjá gegn ofurefli nazista
og hefir þannig veitt Rússum mik
ilvægan stuðning. Rússár hafa
hins vegar enga aðstoð viljað veita
honum vegna þess, að hann er und
ir yfirstjórn pólsku útlagastjórnar
innar í London og hefir honum því
engin hjálp borizt, nema hergögn
þau, sem Bretar hafa getað sent
honum loftleiðis. Hefir þessi harð-
ýðgi Rússa anælst hvarvetna illa
fyrir og fáir orðið til að ma;la
henni bót, nema yfirlýst kommún-
istablöð. Þjóðviljinn hefir undan-
farið ekki viljað telja sig það, en
nú hefii- hann þó enn einu sinni
afhjúpað sig. í síðasta miðviku-
dagsblaði hans er frelsishreyfing-
in í Varsjá hrakyrt á hinn varsta
hátt og þess óskað, að hún bíði
endanlegan ósigur. Eru slík um-
mæli íslenzks blaðs um frelsisbar
áttu kúgaðrar þjóðar sannaiiega
Fram'h. á 6. síðu.