Alþýðublaðið - 04.01.1949, Síða 4

8 r
ALÞÝÐURLAÐIÐ
ÞiiSjudagnr .3. janúar 1948.
Útgefandi: Alþýðuflokknrton
Eitstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Grönðal
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson
Eitstjórnarsímar: 4901, 4902.
Augiýsingar: Emílía Möller
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhásið.
4Iþ óðuprenísmiðjan h.f
pr Hf:
OFT er því haldfö frarai og
með raiklum sanni, að íslend
ingar hafi átt flestum eða öll
um öðrum þjóðum betri daga
undanfarin ár- Enn eru þessi
viðhorf að nokkru leyti fyrir
hendi, en þó er sköpum ís-
lendinga nú ærið skipt frá
því sem var á styrjaldarárun
um. Nú eigum við í baráttu
við sömu erfiðleika og aðrar
þjóðir, þegar tjón þeirra af
völdum hildarleiksins er und
anskilið. Hinar erlendu inn-
stæður íslenzku þjóðarinnar
eru þrotnar, og nú verðum
við að leggja alla áherzlu á
að vera sjálfum okkur nógir.
Takmarkið í þeirri baráitu
er, að útflutningur og inn-
flutningtir standist að
minnsta kosii á-
Árið 1947 voru staðreynd-
irnar í þessu efni bær, að út
flutningurinn nam um 290
milljóhum króna, en innflutn
ingurir.n um 500 milljónum
króna, Þá varð öllum ábyrg
um mönnum Ijóst, að við svo
búið máiti ekki lengur
standa. Ríkisstjóm landsins
hófst handa um óhjákvæmi-
legar ráðstafanir tjl þess að
innflutningurinn yrði minnk
aður og se\ti sér jafnframt
það mark, að útflutningurinn
yrði aukinn sem mest.
*
Þessari þýðingarmiklu bar
áttu hefur ekki verið sá gaum
ur gefinn sem skyldi, svo mik
ið sem þjóðin hér á í húfi.
En nú þegar er vitað mál, að
árangurinn af þessarj tíma-
bæru og nauðsynlegu við-
leitni hlutaðeigandj aðila hef
ur orðið mjög mikill og meira
að segja vonum framar. Á
liðnu árj hefur útflutningur-
irn og innflutningurinn nokk
urn veginn staðið í járnum.
Innflu'ningurinn hefur verið
minrkaður um nær 100 mill-
jónir frá því á árjnu 1947 en
útflutningurinn hefur aukizt
um álíka upphæð og innflutn
irgurinn hefur minnkað-
Hér er um mikið og merki
legt átak að ræða, því að á
þessu s’'ðasí liðna árj hefur
efnahagsbarátta landsmanna
þvngzt að mjklum mun vegna
aflabrestsins á síldarvertíð-
unum í surnar og haust. En
það. sem orðið hefur bjarg-
raeði þjóðarirnar, eru hin
nviu og s órvirku framleiðslu
tækí, sem keypt hafa verjð
til landsjns síðan í óíriðar-
lok. E,r bersýnilegt, að stefnt
er í ré'ta átt í þessu efni, en
þó fer því fjarri, að si'gur sé
trygffður í þessum þætti efna
haesbaráttu bjóðarinnar. Þeg
ar horft er frarn á leið verð
ur kvíði marna mes:ur í sam
bandi við rekstur vélbátaflot
ans, en hann leggur þjóðjnni
til drjúgan hluta af gjaldeyr
istekjum hennar, og stöðvun
Á ÁRINU, sem nú er að
byrja, rennur út kjörtímabil t
mátt sem forseti íslands. Þá
eru liðin 8 ár síðan ég var
fyrst kosinn ríkisstjóri og 5
ár síðan ég var íyrst kosinn
forseii.
Það gæti verið freistandi
að minnast nú ejtthvað á störf
mín þessj 8 ár undanfarin-
Ég vil ekki þreyta hlustend-
ur á því. En þó vil ég minn-
ast lítilsháttar á sumt, sem
kemur í huga minn er ég líl
yfir þessj ár.
i Er ég lók við ríkisstjóra-
1 starfinu 17. júní 1941 lýstj
ég m- a. þeirri ósk minni, að
einhugur mætti ríkja með
þjóðinni um lausn þeirra
vandamóla, sem þá voru
framundan. Enn fremur, að
menn á þeim alvörutímum,
s-ern þá voru og steðjuðu að,
létu eigi hugsunina um eigin
hagsmuni eða fallvalian
stundarhagnað sitja i fyrjr-
rúmi fyrjr því, sem talið
værj þurfa til h'fsbjargar þjóð
arheildinnj-
Þau ár, sem síðan eru lið-
in, hafa verið óvenjulega
vi öburðarík fyrir íslenzku
þjóðina. Heimsstyrjöld geis-
aði, styrjöld sem vér íslend-
ingar drógumst j.nn í þrátt
fyrir einlægan vilja vorn tiö
að vera hlutlausjr. Svo að
segja fyrirvaralaust urðuir
vér að velja um varnarleys
eða hervernd stórveldis. Véi
kusum hexvemdina. Hér sat
í mörg ár erlent setulið- 1
bví sambandi komu upp ýms
-áður óþekkt vandamál. Á
ímabilinu þurfti að ráða
fram úr framtíðarstjórnskipu
lagi íslards, sem gert var
með stofnun lýðveldisins 17-
júní 1944, með svo að segja
einróma jákvæði allra kosn-
ingabærra manna hér á lardi.
Þar kom fram á ánægjulegan
háti einhugurinn er á reið.
Oss ber aldrei að gleyma því,
hve ómetanilegt það var ís-
lerzku þjóðinni bæðj jnn á
við og, ekki síður, út á við
i að hún stóð þá sem einn mað
I ur. íhugun þess mæitj verða
■ oss lærdómsrík á öðrum svið
I um. Ef lítið er á það, hvernig
i oss tókst að ráða fram úr þess
j um vandamálum, verður
myndin fremur björt-
Hins vegar hafa vonir
brugðizt á ýmsum öðrum svið
SVEINN BJÖRNSSON FORSETI ávarpaði þjóð-
ina að vanda, í ríkisútvarpið, á nýársdag og biriir AI-
þýðublaðið ávarp hans orðrétt í clag. Avarpið var flutt
frá Bessasíöðran-
f'7
*

Sveinn Björnsson forseti.
um. Um innanlandsmál hef-1
ur yfirlejtt tekizt miður að
skipa þann einhug, sem ég í
bjartsýnj minni setti á óska
seðilinn, er ég tók við ríkis-1
stjórastarfinu fyrir 8 árum-
Sumpart vegna þess, hve mið
ur þetta tókst, höfum vér átt,
og eigum enn, við mikla verð
bólgu og dýrtíð að glíma, sem
mikið veltur á um framtíð
vora, hvernig ræíist úr. Og
nú, hálfu fimmta ári eftir
stofnun lýðveldisins, rofar
ekki enn fyrir þeirri nýju
stjórnarskrá, sem vér þurft-
um að fá sem fyrst og almenn
ur áhugi var um hjá þjóðinni
hans blyti að hafa í för með
' sér geigvænlegar afleiðingar
j ekki aðeins fyrir útvegsmenn
og sjómenn, heldur lands-
menn alla, bejnt og óbejnt.
*
1 Vafalaust verður haldið á-
fram á þejrri braut, sem nú-
verandi ríkisstjórn hefur
markað í þessum málum,
enda er hún eina leiðin út
úr þeim ógöngum, er þjóðin
var komin í. En á þessum
I tímamótum er lærdómsríkt
I að rifja upp fyrir sér, hvexju
hjnn fengni árangur er að
þakka. Það er fljótsagt. Þetta
er í stórum dráttum árangur
af störfum fjárhagsráðs og
þeirri ráðstöfun ríkisstjórnar
innar að taka upp skömmtun
á verulegum hluta af innflutt
um vörum. Fari svo, sem all
ir óska og ýmsar vonjr síanda
til, að hægt verði enn að auka
útflutninginn, ef atvinnuveg
irnir verða ekkj fyrir alvar-
legum skakkaföllum, má
vænta þess, að smám tsaman
reynist unnt að glæðainnflutn
inginn á ný og rýmka um
skömmtunina. Að þvi ber að
keppa, enda er sá vilji vald
hafanna ótvírætt fyrir hendi-
Þá verður hægt að auka vöru
birgðirnar í iandinu og losa
þjóðina smám saman við til-
finnanleguslu óþægindi
skömmtunarinnar og bæta
henni það, sem hún hefur orð
ið að neita sér um og leggja
á sig vegna ráðstafana alþing
js og ríkisstjórnar til að halda
þjóðarskútunnj á réttum kili.
og stjórnmálaleiðíogunum,
að sett yrði sem fyrst. í því
efnj búum vér því enn þá við
bæ, ta flík sem sniðin var
upprunalega fyrir annað
lard, með öðrum viðhorfum,
fyrir heilli öld. Er lýðveldið
var stofnað var þerss gætt að
breyta engu öðru í stjórnar-
skránnj en því sem óumflýj
anlegí þótti vegna breytjngar
imar úr konungsríki í lýð-
veldi. Mikil þróun hefur orð
:ð á síðustu öldinni með mjög
breyttum viðhorfum um
margt- Vonandi dregst eigi
lengi úr þessu að setja nýja
sí jórnarskrá.
* # >>
Því verður tæpast neitað
að hugur flestra hefur beinst
talsvert að gróða og auknum
tekjum hér á lardi undanfar
in 8 ár, og ýmsar framkvæmd
ir fengið svip af því- Þess var
full þörf- að bæta og jafna
kjör manna hér á landi. Ó-
væntar tekjur einstaldinga
og þess opinbera sköpuðu
góða aðs> öðu til þess, ef vel
var á haldið. Tilraunir hafa
verið gerðar í þessa átt og
sumt hefur borið árangur. En
því fer fjarxi, að þetta hafi
tekist að öllu leyti eíhs vel
og efni áttu að geta staðið til
Fjármál og efnahagsmál eru
vandasöm meðferðar, ekki
sízt fyrir þjóð, sem hefur svo
litla æfingu í meðferð slíkra
mála sem vér höfum.
Það er erlent máltæki, sem
lýsir því, að mönnum hætti
við því, að einblína svo á
'réin að þeir íaki ekki eftir
iskógirum sjálfum- Hefur
ekki hent oss eitthvað þessu
líkt? Höfum vér ekki hejllast
svo af auknum gróða, að .vér
höfum einblínt um of á pen-
;nga og það, sem kaupa má
Fyrir psninga? Hefur einstak
Ijn.gum og stéttum ekki hætt
við því að Jeggja meiri á-
áherzlu en skyldi á aukna
fjáröflun? Iíöfum vér ekki
siundum gleymt því, að mað
urinn iifir ekki á einu saman
brauði, að til eru önnur verð
mæt, sem einnig eru lífsnauð
syn? Mér finnst, að svo hafi
verið.
Vér enim ekki einir um
bess háttar mistök- Þau hafa
líka komið fyrir hjá öorum
bjóðum. En vér megum ekki
gleyma því, að margar þess-
ara þjóða misstu mikil verð-
mæti á ófriðarárunum, annað
hvort fyrir beinar eyðilegg
irgar hernaðarins, fyrir það
að vinnuaflið dróst frá arð-
bærum framleiðslustörfum
að eyðandi hernaði — eða af
öðrum ástæðum. Þess-ar þjóð
ú- þurfa því .að leggja mikið
á sig til þess að byggja upp
að nýju. Vér urðum aðeins
að litlu leyti fyrir slíkum
missi verðmæta, samanborið
við ótal margar aðrar þjóðir.
Sumir hér á landi virðast af
bessum ástæðum hafa tamið
sér þá trú, að vér þyrftum lít
ið að oss að leggja, að
minnsta kosti minna en marg-
ar aðrar þióðir- Að vér hefð
um sérstöðu sem væri betri
en aðsíaða annar.a þjóða. Og,
að ósanngjarnt væri, að vér
héldum ekki öllu því, eem
meira fiármagn en vér höfum
þekkt áður hafði færst oss af
umbótum um alla aðbúð
manna og lífsvenjur-
Reynslan er óvægin og hún
mun svna oss, að engin þjóð
getur haft slíka sérstöðu tjl
frambúðar. Með bættunr sam
göngum og margskonar auk-
inri tækni. hefur samlíf þjóð
anna orö’ð allt annað og
miklu nánara en áður. Þjóð
imar eru nú háðari hver ann
ari en áður. Emni þjóð í sam
býlinu sætur ekki vegnað vel
ti.1 frambúðar. ef hinum vegn
ar ekki sæmilega.
Af eðlilegum ástæðum,
sem ég drap á, hefur viðleitni
bjóðarna til endurreisnar
snúist mjög um endurreisn
á fjárhasrssviðinu. Af því Ieið
ir m. a. að peningamælikvarð
inn vill verða nokkuð áber-
ancli hjá þióðum, stéttum og
einstaklirenm, fleiri en oss
íslendingum.
En þess eru merki, að á
þessu sé að verða nokkur
breyting. Að menn séu að
komast að þeirri niðurstöðu,
að ef menn halda áfram að
einblíira á tréin sjái þeir
aldrei sjálfan skóginn.
Er menn lesa erlend Möð,
verður ekki komizt hjá því
að iaka eftir því að fleiri og
fleiri af þeim. sem um þau
mál skrifa, víkja að þvi, að
það sé ekki og verði aldrei,
einhlítt að beina öllum huga