Alþýðublaðið - 18.02.1949, Page 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÖ
Fösíudagur 18. febfúar 1949.
Ctgefanðl: AlþýðuflokkurinB
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal
Þingfréttir: Helgi Sæmunðsson
Ritstjórnarsimar: 4901, 4902.
Áuglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f
ÞAÐ er tíðkað mjög' í
seinni iíð, ekki aðeins hér á
iandá, heldur og víðast um
heim, að tala- um ,,ríkisbákn-
ið‘‘, sem stöðugt sé að færast
í aukana, og að' kvarta yfir
sívaxandi kostnaði þjóðanna
af því. Og sannarlega verður
því ekki neitað, að þelta tal
hefur við mörg rök að styðj-
ast. Ríkísváldið hefur vaxið
stórkostlega með flestum sið-
menntuðum þjóðum á síðustu
öld, ekki hvað sízt á allra síð-
ustu áratugum, og opinber út-
gjöld að sjálfsögðu farið mjög'
vaxandi við það.
Engu að síður ber að taka
þessu tali með mikilli varúð
og að gera þar skarpan grein-
armun tvenns: .annars vegar
þess skilningsleysis, sem fram
kemur á óhjákvæmilegri
nauðsyn vaxandi ríkisvalds í
nútímaþjóðfélagi, hins vegar
þeirrar sjálfsögðu- kröfu alls
almennings, að því séu ávallt
viss takmörk sett til verndar
persónulegu frelsi, og að hon-
um sé ekki fjárhagslega í-
þyngt með neinu óþörfu skrif-
stofubákni.
*
Við rólega ihugun getur
engum víðsýnum manni
blandazt hugur um það, að
þjóðfélag, sem byggt er á
grundvelli lýðræðis og þeirr-
ar vaxandi samábyrgðar, sem
því fylgir, um afkomu og vel-
ferð alls ah-nennings, hlýtur
að þarfnast mjög fjölþætts
ríkisvalds -til þess að gegna
þeim mörgu og mikilvægu
hlutverkum, sem af því er
krafizt. Þegar til dæmis litið
er á þróun ríkisvaldsins hér
á landi, sem á örfáum áratug-
um hefur orðið að byggja vita
og hafnir kringum allt land,
leggja vegi og síma um landið
þvert og endilangt, taka að
sér strandferðir, koma upp
rafveitum, reisa síldarverk-
smiðjur, gangast fyrir bygg-
ingu verkamannabústaða,
hyggja upp víðtækt og fjöl-
þætt kerfi alþýðutrygginga og
jafnvel á allra síSustu árum
í vaxandi mæli orðið að taka
að sér yfirstjórn allra við-
skipta við útlönd og alls at-
vinnureksturs innanlands, þá
er það vissulega engin furða
þótt ríkisbáknið hafi vaxið og
kostnaður við það margfald-
azt. Og við nánari afhugun er
sízt ástæða til að harma það;
svo stórkostlega bætt Iífskjör
hefur þessi þróun fært þjóð-
inni á fáum áratugum.
Að þessu leyti á hið sífellda
tal um ríkisbáknið og óþol-
Óstundvísi kvikmyndahúsanna og óregla almenn-
ings. — Furðulegur erindaflutningur til útlanda.
— Ljóslevsið kringum Sjómannaskólann.
ÓSTUNÐVÍSI ÍSLENDINGA
er viðbrugðíð. Aldrei byrja
fundir á réttum tíma, aldrei
byrja skemmtanir á réttum
tíma. Það mun vera svo rétt um
það bil að guðsbjónustur befj-
ist réttsundis. Oft oíí mörgum
sinnum hefur verið' rætt um
betta, en ósíundvísin virðist
sízt fara minnkandi. enda gríp-
ur hún inn í æ fleiri greinar
■ þjóðlífsins, forstjórar koma of
seiní, skrifstofuþjónar koma of
seint, allir koma of seint, nema
sendisveinnhm fyrstu fjóra til
fimm dagana, sem hann vinnur
á hverjum síað. Og verkamenn
koma margir of seint, bó að þar
sé líkast til einna minnst um
fram á erindum Bjarna Guð-
mundssonar blaðafulltrúa í út-
varpi til útlanda tvisvar sinn,
um undanfarið. í fyrra sinnið
réðist hann gegn Lofti Guð-
mundssyni fyrir kvikmynd
hans, og í síðara skiptið gerði
hann 'skipun forstjóra fyrir
þjóðleikhúsið þannig að umtals-
efni, að sízt átti það erindi til
annarra landa. Vel má að sjálf.
sögðu gagrirýna kvikmynd
Lofts og eins má minnast á urn-
ræður, sem verið hafa um skip.
un forstjóra þjóðleikhússins. en
bein árás á kvikmyndatöku-
manninn og eins á mann, sem
einhverjir hafa sagt að til mála
liefði komið í hina veglegu
-stöðu þjóðleikhússins, nær ekki
nokkurri" átt, að minnsta kosti
ekki í þessu útvarpi.
óstundvísi.
SÉRSTAKLEGA HEFUR ver.
ið kvartað undan því. að kvik-
myndasýningar byrji aldrei
' réttst,undis. Og það er alkunn
staðreynd. Nú lief ég séð viðtal
við bíókarl sem segir, að ekki
sé hægt að loka húsinu rétt-
stundis, því að það geri kvik,
i myndahússgesti svo óánægða.
Það getur þó ekki átt við þá
gesti, sem ætíð koma réttstund-
is, heldúr hina, hengilmænurn.
ar, sem ekki koma á réttum
tíma. Kvikmyndahúsin eiga
engum skyldum að gegna við
þá, sem koma of seint. Þau eiga
skyldum að gegna við alla þá
mörgu, sem koma á réttum
tíma. Og ef kvikmyndahúsin
hefja ekki sýningar á réttum
tíma. eru þau að bregðast
skyldu við þá.
ÞETTA VILDI ÉG SEGJA,
þegar rætt er um óstundvísina.
Með því að byrja sýningar ekki
réttstundis eru kvikmyndahús.
in að auglýsa, að ekkert mark
sé talíandi á auglýsingum þeirra.
Með því að gera það eru þau
að ala upp óstundvísi í almenn-
ingi. Vilja nú ekki kvikmynda-
húsaeigendur, sem allir eru góð
ir drengir og gegnir, halda fund
með sér og ákveða, að héðan í
fr.á skuli allar sýningar byrja
réttstundis.
ÉG VERÐ að taka undir þá
gagnrýni, sem komið hefur
ANNARS MUN menntamála-
ráðherra nú hafa ákveðið að
auglýsa stöðu þjóðleikhúss-
stjóra,; og sýnist það þá vera
langt úr vegi að hefja árásir í
útvarpi til annarra landa á einn
einstakling, sem maður veit
ekki einu sinni hvort muni
sækja um stöðuna. Útvarpsráð
mun nú hafa rætt þetta mál á
fundi sínum síðast liðinn þriðju-
dag og talið, að hér hafi verið
um að ræða trúnaðarbrot af
halfu fyrirlesarans, og mun
hann hafa verið víttur. Mun
mönnum þykja sem það hafi
ekki verið úrhendis, hvaða
skoðanir sem menn annars hafa
á kvikmynd Lofts og umræðum
um val á manni til að gegna
stöðu þjóðleikhússtjóra.
ÞAÐ ER MJÖG KVARTAÐ
undan Ijósleysi í kringum Sjó-
mannaskólann. Mikið af fólki
stundar nám í skólanum eins og
kunnugt er, og það eins á kvöld
in og á daginn. Þá er veðurstof-
an í skólanum. og verður starfs
fólk hennar að fara út og lesa
af mælum, en reynist stundum
næstum því ókleift vegna
myrkurs. Er það sannarlega all
hjákátlegt, að ekki skuli vera
hægt að lesa af mælum veður
stofunnar vegna ljósleysis í þess
ari borg rafmagnsins.
KUNNUGT ER, að í kring
um Sjómannaskólann eru tor-
(Frh. á 7. síðu.)
AlþýSublaðið, Skutull og Árroði, eru aí-
greidd til fastra áskrifenda og í lausasölu hjá
Gunnari Kristjánssyni
Bíldudal.
Gerist áskrifendur.
sndi al Slfðybfai
neyfinu.
í TILEFNI af blaðaskrifum
út af skýrslu Afengisvarnar-
nefndar Reykjavíkur þykir
dómsmálaráðuneytinu rétt að
taka þetta fram:
Hinn 13. okt. f. á. skrífaði
Afengisvarnarnetfnd Reykja-
víkur ráðuneytinu og bað um
10 þúsund króna fjárveitingu
til ýmissa útgjalda. Ráðuneyt
ið svaraði með bréfi, dags. 19.
okt. og bað um frekari grein-
argerð. Hinn 24. nóv. sendi A-
fengisvarnarnefnd greinar-
gerð sína, og fór þá fram á
50 þúsund króna fjárveitingu
fyrir árin 1948 og 1949. Þessa
greinargerð Afengisvarnar-
nefndar sendi ráðuneytið fjár
veitinganefnd alþingis hinn 30.
nóv. til frekari fyrirgreiðslu,
því að vitanlega er það á valdi
alþingis en ekki ráðuneytisins
ISLENDINGAR voru meðal
tíu þjóða. sem nýlega undirrit
uðu samning um takmörkun
fiskveiða og verndun fiskimiða
á norðvestanverðu Atlantshafi,
að því er New York Times
skýrði nýlega frá. Voru samn-
in.garnir undirritaðir í Washing
ton að afloknum fundi, sem
Bandaríkjamenn boðuðu til.
Samkomulag þetta mun ná
yifr fiskimiðin undan strönd-
um Nýja_Englands og Kanada,
Nýfundnalands og allt til Græn
lands. Hefur fiskveiði á miðun
um úti fyrir norðausturströnd
Bandaríkjanna farið rýrnandi
jafnframt því, sem fleiri skip
frá Evrópu sækja vestur um
haf síðan veiðar voru takmark
aðar í Norðursjó.
Ekki er kunnugt um nánari
fyrirmæli samnings þessa, en
fulltrúar íslendinga, sem þarna
voru, eru ókomnir heim. Þeir
voru Thor Thors sendiherra,
og að heiman Árni Friðriksson
fiskifræðingur og Hans Ander-
son þjóðréttarfræðingur.
að ákveða slíkar fjárveiting-
ar. Var Áf.engisvarnarnefnd
svo tilkynnt bréflega samdæg'
urs að erindi hennar hefði ver
ið sent fjárveitinganefnd.
andi kostnað af því engan
rétt á sér. Hér er aðeins um
að ræða eðlilega og óhjá-
kvæmilega þróun i hverju
lýðræðisþjóðfélagi, þróun,
sem hefur fært öllum almenn-
ingi áður óþekkt öryggi; og
því ætti að minnsta kosti al-
þýðuhreyfingin í landinu sízt
að taka undir þann söng, sem
viss afturhaldsöfl eru sífellt
með um ,,ofvöxt ríkisvalds-
ins“. Enda verður í þessum
efnum hjóli sögunnar áreiðan-
lega ekki snúit) við, hvaða
óskadrauma, sem einstakir
steingervingar úreltra stétta
kynnu um það að hafa.
*
Hitt er svo annað mál, að
mjög mikið veltur á því, að á
hinu aukna ríkisvaldi sé hald
ið á hverjum tíma af fullkom
inni ráðdeild og að þar sé með
al annars gætt ýtrasta sparn-
aðar til þess að íþyngja al-
menningi ekki fjárhagslega að
nauðsynjalausu. Hjá vissum
mistökum verður að vísu að
sjálfsögðu hvergi komizt. Og
það er sameiginieg reynsla
allra þjóða, sem sömu þróun-
arbraut hafa gengið og við á
síðustu áratugum, að hið sí-
vaxandi hlutverk ríkisvalds-
ins feli í sér nokkra hættu á
óþörfum vexti embættis-
mannastéttarinnar og skrif-
stofukerfisins á vegum 'henn-
ar. -Hér er það, sem talið um
ríkisbáknið og kostnaðinn af
því á fuilan rétt á sér og rík-
isvaldið þarf að hafa aðhald
almennings. Og e.ngurn ætti
að vera það kærara, að úr
öllum mistökum sé bætt í
þessum efnum en einmitt
þeim, sem vitandi vits hafa
stutt þróun og' eflingu ríkis-
valdsins á grundvelii lýðræð-
isins til þess að bæta lífskjör
og auka félagslegt öryggi alls
aimennings.
Því ber þess vegna að
fagna, ’ að núverandi ríkis-
stjórn okkar hefur nú hafizt
handa um merkilega löggjöf,
sem miðar að stórauknu eft-
irliti með rekítri ríkisins og
ríkisstofnana í því skyni, að
skipuleggja alia starfsemi
hins opinbera sem bezt, spara
i því útgjöld til óþarfs skrif-
stofuhalds og mannahalds og
stöðva alla ónauðsynlega út-
þenslu ríkisbáknsins.
Hér er vissulega rétt spor
stigið í rétta átt. Hér er ekki
um ' neinn óskadraum aftur-
haldsins að ræða, að snúa
hjóli þróunarinnar við til þess
að draga úr hlutverki og
framlagi ríkisvaldsins til al-
menningsvelferðar, svo að
einstaklingar gamalla yfir-
stétta hafi þvi frjálsari hend-
ur og geti grætt því meira.
Hér er aðeins uni það að ræða
að skapa sem mesta ráðdeild í
öllum rekstri hins opinb.era
og að gæta þar ýtrasta sparn-
aðar með sameiginlegan þjóð-
arhag fyrir augum.