Alþýðublaðið - 13.08.1949, Page 5

Laugar dagur- 13. ágúst 1949.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
umGröndals
ÉG HEF NOKKRUM SINN-
UM látið í Ijós á prenti
undrun mína yfir því hve áköf
ástríða það er mörgum íslend-
ingi að yrkja og skiifa Ijco eða
sögur. Jafnvel fyrirlitlegum
okurkaiii pf verstu togund get-
ur verið það enn þá hugljúf-
aia en * ð gfæð.i pé að ná
nokkrum — þó ekki sé n m a
keypxum eða jmynd’v\im
hcóori fyrir skáldskap. Enn
mundi ég muna það, að einn
svjvivðilegasti leikur, sem mét
he!ur ítrið leikinn um daga-.i,
var frá rnanni, sem hefur slíka
ásL'íðu til að yrkja, að þrátt
fvrir það, þó að hann hafi aft-
í;r og aitur selt sál og sam-
vizk.u fyrir nokkur hundruð
krónur, þá hefur hann gefvi
út bók eftir bók með ljóð-
hröngli og hörmungarlegasta
og óhrjálegasta leirburði,
kostað þetta, aflað sér stund-
um ritdóma fyrir sína Júdas-
peninga og fyrir borgun feng-
ið tónsmiði til að semja lög
yið hans dauðfæddu kvæðis-
óbermi.
En svo eru líka þeir, sem
hafa af óþreytandi elju þrosk-
að hjá sér raunverulega skáld-
gáfu, þrátt fyrir hinar erfið-
ustu kringumstæður. Einn af
þeim er Sigurður B. Gröndal.
Gröndals-ættin er merkileg
skálda-ætt í íslenzkum bók-
Bcienntum. Benedikt Gröndai
yfirdómari var merkur maðut',
en hann var einnig merkara
skáld en allur þorri manna
hefur komizt til vitundar um.
Þjóðin skuldar honum, að
kvæði hans verði gefin út i
góðri, en alþýðlegri útgáfu.
raeð skýringum og ritgerð um
jiann og þá tíma, sem hann
lifði á. Hann sagði:
„Góðmennskan gildir ekki,
gefðu duglega á kjaft,
slíkt hefur, það ég bekki,
þann allra bezta kraft.“
Þetta er siðferðikenning,
sem getur verið gott að muna
.— það er að segja á vissum
stundum, og þá er drengskap-
armenn eiga við dóna. Þessi
vísa er jafnsönn og vísa Jóns
á Bægisá —, jafnheilbrigð og
jafnt byggð á gamalli íslenzkri
lífsspeki, en einnig persónu-
legri lífsreynslu — en krefur
eins og hún, allmikillar hóf-
stillingar og þá um leið menn-
ingar af þeim, sem á að gera
hana sér að boðorði — en vísa
Jóns, sem ég á við, er þessi:
„Hvort tveggja spillir heilsu-
kosti,
hvort tveggja á kroppinn ríður
slig^
of stórt hreinlífi og of stór
losti
eins og að svelta og sprengja
sig.
Það sé allt eftir þörfum manns
þá fer að vilja skaparans.“
Þá er það Benedikt Svein-
bjarnarson Gröndal. Hann var
'undramaður og fór hamförum
um svo að segja allar lendur
mannlegrar hugsunar og þekk-
ingar, en varð stærstur. þar
sem hann í sársauka gerði sér
grein fyrir því, hve hlálega
getur litið út allt bjástur
munneskjunnar og stáss henn-
ar við sjálfa sig, hvort sem

mannanna — hann var ekki
minni barmleikur fyrir það
með tilliti til hverrar einstakr-
ai manneskju. En viss forms-
aíriði sögunnar voru raunar
óþarflega — já, ég segi óþarf-
lega vanköntuð, — því að þar
var ekki um annað og meira
en handverk að ræða, hand-
verk, sem Sigurður Gröndal
eða hver annar er ekki ofgóð-
ur til að læra af öðrum.
Svo ei það síðasta bók hans,
sagan um baráttu og hugar-
stríð piltsins — vitaskuld hlið-
stæðu höfundarins sjálfs —
isem kemst, þá er útþrá hans
og þroskalöngun hefur hvatt
hann að heiman — í hinar ó-
hagstæðu aðstæður með tilliti
til þess, sem hann hefur feg-
urst dreymt og þráð um fram-
tíðina.
Það verður ekki sagt, að
þessi saga Sigurðar B. Grön-
hún hefur þegið keisaradóm í: (jais sé nein fjallganga hans
París,' yfirráð í Austurríki, I upp á hæðir lífs og listar. En
sýslumannsembætti á Skarði hun @r persónuleg, og hún er
eða óðalsbóndastöðu á Fjalli. j jögð í vogarskál þess, sen,
Svo er Benedikt Þorvaldsson shl'ifað hefur verið þannig ð
Sigurður B. Gröndal.
Gröndal, Hann var ekki mikið
ljóðskáld, og aðstæður hans
voru eifiðar, en hann hefur
skrifað nokkrar smásögur, sem
sanna það, að hann hafði auga
fyrir þeim mannlegum og
þjóðfélagslegum fyrirbrigðum,
sem miklu varða, og þær sýna,-
að undir öðrum kringumstæð-
um hefði hann sjálfsagt getað
orðið merkilegt og raunsætt
sagnaskáld. Loks er bað svo
fjórði ættliður, Sigurður Bene-
diktsson Gröndal.
Sigurður B. Gröndal hefur
þegar sent frá sér margar bæk-
ur, Ijóðasöfn, smásögur og
langar skáldsögur. Aðstæður
hans voru óhagstæðar, en
þrekiö og hugurinn til starfa
óbiJandi — og ef til vill hefur
stolt hans verið meira en svo,
einmitt hert af óhagstæðum
Is'andi, að það sé af þörf og i
samhengi við ekki aðein_ pe,-
sónulega þróun höfundarins,
hftidur og þ óðar, sem er í
deiglu sérrhecrar og rnerki-
’ograr þróunar frá því að \'eia
fdrðulegt heimshjafjf 7rir-
brigði — eins konar norræn
Gyðingaþjóð, sem var faliS að
geyma og ávaxta verðmæti
fyrir fyrst og fremst.Iýðræðis-
þjóðixnar á norðurhveli jarðar,
en einnig — og sem enn betur
ir.un verða séð — fyrir mann-
kyn allt.

- Golíat
Stundum leikur tilveran á Golíat, en
oftar leikur Golíat á tilveruna — eða
náungann. Allta-f er harm spaugilegur
og alltaf er eitthvað nýtt að koma
fyrir hann. Ungir jafnt sem gamlir
fylgjast af ánægju með ævintýrum
Golíats á 2. síðu blaðsins daglega.
Áðeins í Alþýðahlaðinu.
Gerizt áskrifendur. - Símar: 4900 & 4908.
HVERT MANNSBARN Nú er komið út bókarkorn
þeirrar kynslóðar, sem fædd- um Látra-Björgu, og heitir
ist um síðustu aldamót, heyrði ^höfundur þess Helgi Jónsson,
iðulega talað um Látra-Björgu j Bókin er 92 blaðsíður í alJ •
og lærði vísur eftir hana. Brá j stóru broti og er ytri búmng-
yiir Björgu, skáldkonuna skap- ur hennar þokkalegur. Útgei-
hörðu, drenglyndu og vitru, andinn er Helgafell.
sem sótt sjó á yngri áriim og
kvað um aflaföng, særót og
Bókin er sjö kaflar og efíi
Siíll Sigurðar hefur þrosk-
azt, orðið meira samræmi milli
hans og efnisins en í nokkurri
af hans fyrri bókum, og þarna
er tekið til athugunar sérstakt
svið íslenzks þjóðlífs um leið
og höfundurinn sýnir aivar-
I i lega og virðingarverða við-
leitni til að gera sér grein fyr-
ir vanaamálum sinnar eigin
aðstöðu og þróunar. Því vænti
ég þess, að Sigurður B. Grön-
sjomennaKu, en flakkaði á efri ,mf^' Fyrsti kaflinn heitir Ætt
árum óbcygð og djarfmælt,! Látra-Bjargar og er þar sagi,
hvern ««jm hún fyrir hiiti, nokkuð frá séra Sæmundi
biarma ævintýi-a og undar- jHrðlfssym, afa hennar, og
legra og iævibiandinn.i skapa. sumum börnum hans, en Björg
- ... _ .. ,1 var komin af höfðingjum, stór--
Eg minmst þess, ao i huga mer 1 brotnum á margan veg) en
var hun ekki flokkukonan, , brokkgengum „í bland“. Þá cr
sem flakkaði ser til fcjargac kaflinn Faðir Látra-Bjargar,
eður sakir þess, að allt heþpar i er gá 24 blaðsiður. Þar-er
rað væ'.'i a reiki eSa allri soma- prentað upp t af skáld_
tilfmmngu og ollu framtaki gkap Eina^ föður Bjargar, og
kollstungið, heldur svo sem faer flegt af þyf frekar vitni um
örlögslegin spekikona, er i
greindan sérvitring, en gott
daytSi sá'sauka si»» og 1.™.» Mld> og þó að ekki'séu þa„a
sína við að rölta um landið,
prentaðar margar vísur eftir
þe^s og marndómur glóðu eins
og dýrir steinar á klæðum töt
dal sé sízt allur sem rithöfund- urhypju, sem hvorki á sér kost
ur. Hann er og ungur maður
enn, maður, sem veit, hvað
hann vill og hvert hann stefn-
ir — og hann er ekki af því
tæi, sem boðið er upp í óskila-
rétt veraldar, vestur eða aust-
ur í heimi.
Guðm. Gíslason Hagalin.
fæðu né fata, þrátt fyrir eign
þeirra gripa, sem væru dýr-
indi í oíH'u umhverfi Og þcss
minnist r-0, að mér íannst
Látra-Björg nær í tímanum
en hún raunverulega var —
svo lifandi stóð hún flestum
fyrir sjónum.
möguleikum, að hann hafi
kunnað sér geð til að leita svo
til annarra um ráð og leiðbein-
ingu, sem börf hefði krafið.
Hann hefur þó náð að rita i
mjög athyglisverðar smásögur,
og tvær seinustu bækur hans
sýna, að hann er í vexti, vex
með þeim viðfangsefnum, sem
hann tekur til meðferðar af
alvöru og íhygli.
Saga Sigurðar frá herráms-
árunum sýndi, að hann hafði
af alvöru leitazt við að gera
| sér grein fyrir, ekki aðeins
þeim þjóðernislegu vandamál-
um, sem þar komu til greina
heldur fyrst og fremst þeim,
sem voru örlögþrungin fyrir
líf márgra einstaklinga, þar MIKIÐ hefur verið þýtt af berklum áður en hann íengi
sem heimsbylur skall á fólki erlendum barnabókum á síð-j að fullu sýnt, hvað í honum
á hjara veraldar. Og hann náði ustu áratugum, og sumt gott, bjó. En eins og áður er getið,
að lýsa þar nokkrum persón- j en annað lítt til þess fallið er talið. að sögur hans um
um svo, að við munum þær og að börn hljóti þar skemmtan, jbörn og fyrir börn muni seint
þeirrá vanda. Þegar ég hugsa fróðleik og aukinn skilnint?, fyrnast, og hefur Norska fé-
til bókarinnar „Dansað í á lífinu. Með frændum okkar i lagið gefio þær út aftur og aft-
björtu“, finnst mér ég hafa Norðmönnum hefur verið gef- ur.
gert höfundinum rangt til í ið'út margt góðra barnabóka, | Annar höfundur, sem riiað
þeim ritdómi, sem ég skrifaði' og sumt af þeim hefur verið : hefur margar ágætar barna-
lita fegurð þess og gæði, horku g6ra Gun]lar Pál þá er þo
pess og harðretti og gera ser sem þar stingi f stúl Þegar
grein fyrir margvislegri gerð Gunnar frétti) aS það hefðj
þess íoíks, er flest var a henr.- verið Einarj er kveðið hefð,
ar öld 3 alogum armmgjadoms flimt scm Gunnar hafði svar.
og úrkostaleysis, svo að gafur aðj kyað hann.
eins . ( _
sStóri Björn og litli Björn
Ef ég þetta oft næ frétta, ergist
lundin.
Verður gletta falleg fundin.
Fást mun sletta að kasta í
hundinn.
Ekki er þess getið, að Einar
svaraði.
Þriðji til sjöundi kafli segja
frá Björgu sjálfri, og eru þeir
samtals 56 blaðsíður. í eftir-
mála greinir höfundur frá
heimildum sínum.
Mikill hluti kaflanna. sem
fjalla um Björgu, eru vísur
hennar, og þó að ýmsar þeirra,
cg flestar þær snjöllustu, séu
mörgum áður kunnar, þá er
gaman að geta gengið að í.
einni og sömu bók jafnmörg-
um þeirra og þarna eru prent-
aðar. En vísur eftir Björgu eru
þarna um 120, og sýna þær
hvort tveggja, að hún hefur
verið að upplagi skáld gott og
að hún hefur verið sérkenni-
Fíoden. Hann hefur og ritáð
um hana ■— ef til vill ekki í þýtt á íslenzku. En margir af
einstökum atriðum, en litið til þeim höfundum, sem beztar
bókarinnar sem heildar. Ég barnabækur hafa ritað með leikrit og er velmetinn sem
verð þess mér meðvitandi, að Norðmönnum, eru hér lítt1 forustumaður meðal mál-
sögur á nýnorsku, er Halvov l°g mjög og allstórbrotin. Hins
ég man úr henni furðu margt,
og er það órækur vottur þess,
að höfundurinn hefur átt al-
vöru og hæfileika til þess að
lifa sig inn í þann harmleik,
kunnir, Svo er til dæmis um j manna. Hann hefur líka verið
Kasmús Löland, sem hefur
skrifaÖ um börn cg fyrir þ!ini
sögur, sem talið er, að lengi
muni lifa. Þar n á nefna Nas-
sem þarna var að gerast — án hyrninginn mikla, Sjálfráð,
þess að unnt væri þó að segja,
að sá harmleikur væri annað
en okkar eðlileg fórn á frels-
isaltari og framsóknarvegi
Kílrn, og Hvað varð ai jolun-
um? Löland var Rogalending-
ur, ritaði landsmál og þótti
efnilegt sagnaskáld, en lézt úr
formaður í Félagi nýnorskra
rithöfunda.
Nýlega hefur mér borizt bók
eftir hann' á íslenzku. Hún
heitir Stóri Björn og litli
Björn. Freysteinn skólastjóri
Gunnarsson hefur þýtt þessa
sögu, en Leiftur gefið út. Er
Framhald á 7. siSu,
vegar eru frásagnir höfundar
af Björgu og það, sem liann
tekur upp úr ritum annarra,
frekar fátæklegt hrafl, og oft
cru þær sthugasemdir, er hann
lætur fylgja vísunum, Iítils-
verðar, stundum ærið álappa-
legar og lafnvel síður en svo
til skilnmgsauka, svo ao segja
mætti út af ýmsum þe'.r*i að
verr sé farið en heima setið —-
þ. e. betra hefði verið að sleppa
i Framh. á 7. siðu. •