Alþýðublaðið - 08.10.1949, Blaðsíða 4

Lajlgardagur Í8. októbcri-1019
Útgefandi: Alþýðufiokkurlnn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjári: Renedikt GrðndaL
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasimi: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan hX
Órð Þorodds og leið-
ari Þjóðviljans
ÞJÓÐVILJINN gerir í for-
ustugrein sinni í gær harða
hríð að Framsóknarflokknum
og segir þann augljósa sann-
leika, að hvert það atkvæði,
sem honum sé greitt, sé at-
kvæði með gengislækkun. A-
lyktunarorð Þjóðviljans eru
þau, að ráðamenn Framsóknar
séu fremst í flokki gengislækk-
unarmanna, liðsoddur í sókn
síórgróðamanna og braskara.
En sama daginn og Þjóðvilj-
inn hellir þannig úr skálum
reiði sinnar yfir gengislækkun-
arpostula Framsóknarflokks-
ins, berast þjóðinni þau tíðindi.
að frambjóðandi Kommúnista-
flokksins norður í Eyjafirði
flytji kjósendum þar þann boð-
skap, að þeir, sem við þessar
kosningar treysti sér ekki til
þess að kjósa Kommúnista-
flokkinn, skuli kjósa Fram-
sóknarflokkinn. Fullyrðir Þór-
oddur Guðmundsson, fram-
bjóðandi kommúnista í Eyja-
firði, á hverjum framboðsfund-
inum af öðrum, að fólkið í
Frmasóknarflokknum muni
eftir kosningarnar krefjast
þess, að stjórnarsamstarf verði
tekið upp við kommúnista.
Þess vegna skorar hann á
kjósendur að kjósa sjálfan
hann, en ef þeir treysti sér ekki
til þess, þá biður hann þá að
gera svo vel að kjósa Fram-
sóknarflokkinn, því að þar með
séu þeir óbeinlínis að efla völd
og áhrif Kommúnistaflokksins.
Með öðrum orðum: Skrif-
finnar Þjóðviljans hér suður í
Reykj avík benda á þá stað-
reynd, að Framsóknarflokkur-
inn sé við þessar kosningar
hættulegasti óvinur verkalýðs-
ins og launþeganna, þar eð
hann berst fyrir gengislækkun,
stýfingu kaupgjaldsvísitölunn-
ar og lögbindingu kaupgjalds-
ins. En norður við Eyjafjörð
skorar frambjóðandi komm-
únista, Þóroddur Guðmunds-
son, á kjósendur að fylkja sér
um þennan sama flokk við
kosningarnar í haust og boðar
samvinnu Framsóknarflokks-
ins og Kommúnistaflokksins
eftir kosningar!
*
Þóroddur Guðmundsson seg-
ir norður við Eyjafjörð, að að-
alatriði þessara kosninga sé
það, að Alþýðuflokkurinn tapi
og því næst Sjálfstæðisflokk-
urinn. Hefur hann komizt svo
að orði, að þessir flokkar þurfi
helzt að tapa 7—10 þingsætum
og þau að skiptast milli Kom-
múnistaflokksins og Fram-
sóknarflokksins. Tíminn hefur
undanfarið mælzt til hins
sama, en raunar ekki með sömu
orðum og Þóroddur, enda þótt
tilgangurinn sé einn og hinn
sami. Hann hefur haldið því
fram, að koma verði í veg fyr-
ir, að Alþýðuflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn fái til
samans meirihluta á alþingi.
Hinu hefur hann þagað yfir, að
það, sem hann biður um í raun
og veru, er meirihluti Fram-
sóknarflokksins og Kommún-
istaflokksins. Þóroddur Guð-
mundsson er hins vegar svo
hreinskilinn að segja skýrt og
skorinort það, sem Tíminn að-
eins talar utan að.
Þjóðin veit að sjálfsögðu,
hvað á bak við býr. Hermann
Jónasson hefur enn ekki gefið
upp þá von, að hánn eigi eftir
að verða forsætisráðherra á
íslandi. En hann sér fram á
það, að ráðherradraumur hans
getur því aðeins rætzt, að kom-
múnistar styðji hann til valda.
Þess vegna lætur hann þjóna
sína við Tímann biðja þióðina
um meirihluta Framsóknar-
flokksins og Kommúnista-
flokksins á næsta kjörtímabili
Tilmæli Þórodds Guðmunds-
sonar á framboðsfundunum við
Eyjafjörð sýna og sanna, að
Hermann hefur borið ráð sín
saman við forustumenn Kom-
múnistaflokltsins. Hann er fyr-
ir sitt leyti búinn að semja við
þá bak við tjöldin. Þess vegna
hefur Hermann Jónasson einn
forustumanna lýðræðisflokk-
anna látið hjá líða að lýsa yfir
því, að samstarf við komrnún-.
ista um stjórn landsins komi
ekki til greina. Hann einn óskar
cem sé eftir stjórnarsamvinnu
við þá og mænir til þeirra von-
araugum.
Hitt er eftir að vita, hvað
fólkið segir. Fylgismenn Fram-
sóknarflokksins munu naumast
vilja ganga á bak orða forustu-
aianna sinna og taka höndum
saman við kommúnista um
stjórn Iandsins. Það væri
móðgun við íslenzka bændur
að ætla þeim slíkt. Ekki er
heldur líklegt, að fólkið, sem
hingað til hefur kosið komm-
únista í góðri trú, en á röngum
forsendum, óski eftir samvinnu
yið flokkinn, sem Þjóðviljinn
segir um þann tímabæra sann-
leika, að hann sé nú fremstur
í flokki gengislækkunarmanna,
Iiðsoddur í sókn stórgróða-
manna og braskara. En for-
ustumenn Kommúnistaflokks-
ins myndu hins vegar áreiðan-
lega geta hugsað sér að taka
upp stjórnarsamvinnu við
Framsóknarflokkinn. Þeim er
fyrir öllu að fá að sitja í rík-
isstjórn og koma í veg fyrir
Stórmerkileg kvikmynd í Nýja bíói. — Mál, sem
á erindi til allra bjóða. — Nokkur orð a£ tilefni
bréfs „Náttfara“. — Ástæðulaust asnaspark.
JARNTJALDIÐ, kvikmynd-
samvinnu lýðræðisflokkanna. ,in’ sem N^a Bíó hefur nú byrj-
Hermann Jónasson myndi og að að sýna- er tvímælalaust em
feginn taka höndum saman við , athyglisverðasta og merkileg-
kommúnista. Hann er friðlaus asta kvikmynd, sem hér hefur
maður, ef hann fær ekki að
vera forsætisráðherra, og hann
lætur sig einu skipta, hver
lyftir honum í stólinn, honum
er fyrir öllu að komast þangað
einhvern veginn.
En það er hætt við. að Her-
mann Jónasson og Þóroddur
Guðmundsson verði fyrir sár-
um vonbrigðum eftir kosning-
ar. Það er að sjálfsögðu hægur-
inn hjá fyrir kommúnista að
flokksnýta valdafíkn Her-
manns Jónassonar eins og Jó-
hannes úr Kötlum hefur lagt
til að gert verði. Hermann Jón-
asson yrði heldur ekki í vand-
ræðum með að fá einhverja af
leiðtogum Kommúnistaflokks-
ins í stjórn með sér. En fólkið
í báðum flokkum, sem hingað
til hefur kosið þá í góðri trú,
myndi rísa gegn slíkri stjórn-
armyndun. Og það mun ekki
einu sinni draga það fram yfir
kosningar. Það gerir nauðsyn-
legar varúðarráðstafanir við
kjörborðið 23. október, á þeim
stað og stund, sem við á.
verið sýnd um langt skeið. Efni
myndarinnar er tekið úr opin-
berum skjölum og lýsir því
hyldýpi spillingarinnar, þegar
erlendir ofbeldisflokkar höggva
að lífsmeið þjóðanna. Myndin
segir sögu hinna kommúnist-
isku njósna í Kanada, en það
mál vakti heimsathygli, þegar
uppvíst varð.
BÍÓGESTUR skrifar: „Ég get
ekki staðizt að senda þér nokkr-
ar línur út af bréfi „Náttfara“
um kvikmyndahúsin. Mér
finnst óþarfi að vera að amast
við því, þótt nýtt kvikmyndahús
taki hér til starfa. Hér í Reykja-
vík hafa um margra ára skeið
verið furðanlega fá kvikmynda-
hús, miðað við borgir í öðrum
löndum. Úr þessu hefur nú ver-
ið bætt sæmilega og meg'ura við
vel við una. Að vísu kann ein-
hverjum að virðast sem níu
kvikmyndahús sé óþarflega
mikið, en þess ber að minnast,
að tvö þeirra eru braggahús,
sem vafalaust endast ekki mörg
Ljót saga rifjast upp
FREGNIN um það, hvernig
kommúnistar og íhaldsmenn
á Siglufirði skriðu saman til
þess að reka hinn vinsæla
bæjarstjóra þar úr stöðu
sinni án nokkurs tilefnis,
hefur að vonum vakið andúð
og furðu um land allt. Jafn
óvænt og óskiljanleg, sem
þessi fregn kann að virðast
við fyrstu sýn, þá á hún
marga sína líka, og verður
ósjálfrátt til þess að rifja upp
langa sögu, sem Sjálfstæðis-
menn vildu nú margir að
væri grafin og gleymd.
ÞESSI SAGA er um flokkinn,
sem einu sinni átti hreinan
meirihluta í þessu landi, eins
og mörgum öðrum, íhalds-
flokkinn, sem hér hylur sig
blæju sjálfstæðisnafnsins.
Hér á landi, sem í öðrum
löndum, er þessi flokkur nú
búinn að tar>a hreinum
meirihluta kjósenda, en
hann berst harðvítugri bar-
áttu og nýtur til þess stuðn-
ings auðs og áróðurstækja.
ÍHALDSFLOKKARNIR eiga í
öllum frjálsum löndum einn
óvin öðrum verri. Það eru
jafnaðarmannaflokkarnir. í
Svíþjóð, Danmörku, Noregi
Finnlandi, Þýzkalandi fyrir
daga Hitlers og aftur nú, í
Bretlandi og víðar, — alls
staðar eru það jafnaðarmenn,
sem svipt hafa auðstéttirnar
og íhaldsflokkana völdum
og sérréttindum og komið á
stjórn fyrir hagsmuni fjöld-
ans .
HER Á ÍSLANDI var þetta
nákvæmlega eins. Flettíð
upp úrslitum kosninganna
1933 og þetta verður augljóst.
Kommúnistar voru þá varla
til, Framsókn var klofin og
auðsýnilega komin yfir
blómaskeið sitt. Alþýðuflokk-
urinn var hins vegar í mikilli
sókn og í örum vexti.
ÍHALDSMENN lögðu saman
tvo og tvo. Þennan flokk
urðu þeir að yfirvinna, ann-
ars væri völdum þeirra lok-
ið og aðstaða þeirra í þjóðfé-
laginu í alvarlegri hættu.
Þeir kusu sér því banda-
menn í baráttunni gegn Al-
þýðuflokknum. Þessir banda-
menn voru kommúnistar. í-
haldsmennirnir héldu, að
þeir mundu alltaf geta haft
öll ráð kommúnista í hendi
sér. Þeir vissu ekki, hvílíkan
draug þeir voru að vekja upp.
SÓKNIN gegn Alþýðuflokkn-
um hófst. íhaldið studdi
kommúnista til valda í verka-
lýðsfélögunum, ýtti á eftir
sókn þeirra gegn jafnaðar-
mönnum, hvar sem við varð
komið. Með blessun íhaldsins
og hæðnisglotti tókst komm-
únistum að kljúfa brot úr
Alþýðuflokknum, og svo fór,
að þeir urðu jafnsterkir
jafnaðarmönnum í verkalýðs-
hreyfingunni. Örlítið brot í-
haldsmanna hafði oddaað-
stöðu, og það er vissulega
lærdómsríkt, að foringi þess-
ara fáu íhaldsmanna gerðist
ár og standast varla til lengdar
samkeppni við samkomuhús,
sem eru rúmgóð og smekkleg.
ANNAÐ ER ÞAÐ, sem „Nátt-
£ari“ gerir sig sekan um, en það
er einkennileg og algerlega ó-
þörf hnýtni gagnvart kvik-
myndastjórum. Ég er að vísu
sósíalisti eins og þú ert, Hannes
minn, og við trúum því þar áf
leiðandi, að kvikmyndahús eigi
að vera í eigu bæjarfélaganna
eða ríksins. En þar til slíku fyr-
irkomulagi verður rutt til rúms,
sé ég ekki að það sé meiri erki-
synd fyrir kjötkaupmenn að
skipta sér af kvikmyndahúsa-
rekstri en til dæmis bóksala.
ÉG SKAL taka undir það hjá
,,Náttfara“, sem er aldrei of oft
sagt, að kvikmyndirnar hér
hafa verið mjög lélegar, og þær
þyrftu að batna. En þetta er bó
ekki af því að bóksalar eða
kjötkaupmenn starfi að bíó-
rekstri. Þeir leigja þær myndir,
sem þeir lcomast yfir. Kvik-
myndirnar, sem framleiddar
hafa verið eftir stríðið, eru yf-
irleitt ekki sérlega góðar. Þar
liggur hundurinn grafinn. Auk
þess hafa sumar beztu myndirn-
ar komið frá'löndum eins og ít-
alíu, og er vafasamt að menn
hefðu þeirra full not hér.
KVIKMYNDAHÚSIN okkar
eru ekki stór eftir því sem slík-
ar stofanir gerast. Það stærsta
hefur um 800 sæti, hin flest 4—
600. Ég tel þetta æskilegt. Það
er yfirleitt skemmtilegra að
hafa kvikmyndahús ekki alltof
stór og með fleiri húsum en
smærri fæst meira úrval kvik-
mynda á hverjum tíma og hver
góð mynd gengur lengur, svo
að menn missa ekki af þeim,
þótt þeir komist ekki í bíó
fyrstu vikuna.
EINN GALLA tel ég vera á
öllum kvikmyndahúsum okkar.
Það er alltof lítið af útgöngu-
dyrum, ef til eldsvoða kæmi. í
þessum efnum þekki ég ekkert
land, þar sem kröfur virðast
vera eins lágar. Hinu megum
við ekki gleyma, að kvik-
myndahúsin okkar eru öll msð
fullkominn öryggisútbúnað, svo
að líkurnar á eldsvoða eru
hverfandi. En útgöngudyr ættu
samt að vera fleiri og greiðari.
SKRIF „NÁTTFARA“ spunn
ust út af Stjörnubíó. Ég sé enga
ástæðu til að amast við þessu
nýja kvikmyndahúsi og tel það
eiga meiri rétt á sér og vera
boðlégra almenningi en til
dæmis braggabíóin.“
ÞAÐ ER ALGER misskiln-
ingur hjá „Bíóg>esti“ að „Nátt-
fari“ hafi verið að halda því
fram, að Stjörnubíó væri ekki
þýðusambandsins og þing-
maður kommúnista.
ÞAÐ VAR EKKI fyrr en mjög
nýlega, sem hinir gleggri
íhaldsmenn skildu, hvílíkan
glæp gagnvart lýðræðinu ís-
lenzkir sjálfstæðismenn
höfðu drýgt með dekri sínu
við kommúnista og stuðningi
við þá. Þá fyrst snérist í-
haldið í Reykjavík gegn
kommúnistum og hóf barátt-
una við þann draug, sem það
sjálft hafði vakið upp.
ENNÞÁ MÁ ÞÓ sjá leifar
hinnar gömlu stefnu íhalds-
ins víða á landinu. Á ísafirði
sitja kommúnistar og íhalds-
menn saman í sátt og sam-
lyndi og nú síðast hafa þeir
skriðið saman á Siglufirði.
Þetta er þó ekki alveg nýtt
þar nyrðra. Það hefur verið
vitað mál, að fjöldi íhalds-
manna hefur jafnan kosið
Áka Jakobsson og þar með
tryggt honum þingsæti.
ÞESSI SAGA er vissulega Ijót,
og það er von að íhaldið vilji
sem minnst á hana minnast.
Dæmið um brottrekstur bæj-
arstjórans á Siglufirði er að- , ,,, , , .
eins glöggt dæmi um það, að b°ðlegt gestum Ekki einn ein-
íhaldinu er aldrei hægt að f 1 Ur, ÞT 1
brefi „Nattfara . Eg þykist þess
þvert á móti fullviss, að þetta
treysta. Stefna þess er að
sundra alþýðuhreyfingunni
og tryggja þannig sín eigin
völd.
FJOLDAFANGELSANIR
fara nú fram í Tékkóslóvakíu,
kommúnisti, varð forseti Al- segir í fregn frá London.
nýja kvikmydahús sé hið full-
komnasta og veglegasta í alla
staði og að gestum líði þar vel.
Hitt er rétt, að það var hvsfsni
af „Náttfara“ að kasta hálf-
gerðri hnútu til forstöðumanna
(Frh. á 7. síðu.)