Alþýðublaðið - 31.01.1950, Qupperneq 5

Þriðjudagur 31. janúar 1950
ALÞÝÐUBLÁÐIÐ
5
Nýsfáriegt Ijóðasafn, en ga
íjörnsson
HALLDÓRA B. BJÖRNSSON
liefur birt eftir sig kvæði á víð
©g dreif í blöðum og tímaritum
xmdanfarin ár, en þó mun
skáldskapur hennar naumast
hafa vakið verulega athygli
fyrr en safnritið „Borgfirzk
ljóð“ kom út. Þar gat hún sér !
slíkan orðstír, að það, er hún
hafði fram að færa, þoldi vel
samanburð við skerf Guðmund-
ar Böðvarssonar, og hcfur þó
Guðmundur lengi verið talinn
til hinna útvöldu meðal skálda
jbjóðarinnar. En margur mun
hafa hugsað sem svo, að skáld-
konan hefði valið sín beztu
ikvæði að þessu tilefni og kynni
síðar að valda aðdáendum sín-
um vonbrigðum, ef hún réðist í
að gefa út ljóðabók. Sá ótti er
ástæðulaus úr þessu. Bók Hall-
•dóru er komin út og sannar, að
hún er mun meira skáld en
ætla mátti af ‘kvæðunum í
„Borgfirzkum ljóðum“.
Þetta er lítil bók, nemur að-
eins 60 blaðsíðum, og ber hið
vfirlætislausa heiti „Ljóð“. En I
á þessar 60 blaðsíður eru prent-
uð 36 kvæði, og er þeim skipt í
jbrjá flokka undir fyrirsögnun- |
um í héimavistinni, Á berjamó
og Þegar blómið hefur angað.
Það væri mikil ósanngirni að
felja nokkurt Ijóð bókarinnar
tiltakanlega lélegt, þó að auð-
vitað séu þau misjöfn, og ágæt-
iskvæðin eru ótrúlega mörg.
Skáldkonan hefur unnið ótví-
ræðan< sigur.
Kvæði Hallaóru eru sam-
ræmdur skyldleiki við tónlist
og málverk. Tækni hennar er
mikil og hugkvæmni hennar
rík, svo að hún virðist leika sér
að því að leysa vanda, sem er
á fárra færi. Hún hefur orðið
fyrir margvíslegum áhrifum,
stundað nám í skóla Jónasar
Hallgrímssonar, Davíðs Stefáns
sonar og Steins Steinarr og sótt
aukatíma til ýmissa annarra
Ijóðasmiða, sem reynast ærið
hættulegir sjálfstæði og per-
sónuleik nemenda sinna. En
Halldóra hefur lært af þessum
skáldum, án þess að verða háð
jbeim urh of. Jafnvel Ijóð eins
og Draumur smalastúlkunnar
og Hlógum við á heiði eru ekki
stælingar af Draumi hjarð-
sveinsins eftir Steingrím og
Ferðalokum Jónasar, þó að
bæði þau kvæði séu fyrirmynd
ir skáldkonunnar. Niðurlagser-
indi síðara ljóðsins sannar
greinilega, að hér er um sjálf-
stæðan skáldskap að ræða, enda
þótt mjög sé teflt á tvísýnu.
Það er svona:
Átt þú ekki, heiði,
hrímguð og köld,
einhverja auða vök?
Heyrist mér lítill
lækur sytra.
Kannski er það kaldavermsl.
Kvæði eins og Bautasteinn
séra Péturs, Ást, Jónsmessu-
draumur, Á berjamó, Dauð-
inn, IJuggun, Hamstur, Ár-
brekkan, Kaþólskt Ijóð og
Órímað ljóð eru öll ágæt, þó
að ríokkuð séu þau misjöfn
og sum ekki samræmd til hlít-
ar. Flest eru þau frumleg, og
öll bergmála þau tóna og spegla
og skögultönn og hló.
Huldan uppi í hamrinum
heyrði ljúfan klið.
Hún læddist út úr hamrinum
og lagði eyrun við.
Hún læddist út úr hamrinum
og lagði eyrun við.
! Síðan hefur hvorugt þeirra
hér um slóðir sézt.
Sá gamli var víst ekki
eins gamall 'og hann lézt.
Sá gamli var víst ekki
eins gamall og harm lézt.
Helgafell hefur búið „Ljóð-
um“ Halldóru B. Björnsson
snotran búning, nema hvað vill-
urnar eru hvimleiðar, þó að
Ilalldóra B. Björnsson. engin þeirra geti talizt stór-
myndir, sem vitna um næma s^a®^eS- Bókin telst til ársins,
og þroskaða athyglisgáfu og . , x
listrænan smekk. En perlur einlíenmlega hljott um hana til
bókarinnar eru þó Þokumynd- Þessa’ Þ° minnzt hafi verið
ir, Karl sat undir kletti og Á a ™argt’,,SelT1 ómerkilegra^er^á
þjóðminjasafninu. Það
eru
kvæði, sem sérhvert samtíðar-
skáldanna væri fullsæmt af að
hafa ort. Karl sat undir kletti
er raunar ekki bezt þessara
þriggja kvæða, en hins vegar
skemmtilegasta sýnishornið.
Það er svona:
Karl sat undir kletti
og korður sínar sló.
Hann hafði skegg svo skrýtið
og skögultönn og hló.
. FYRIR JÓLIN kom út Ijóða stakra skálda væri ástæða til
safn, sem nefnist „íslenzk nú- að fjölyrða, þó að því verSi
tímalýrikk“, en það flytur ' ekki við komið hér. Megingall-
kvæði þrjátíu höfunda. Hafa inn er sá, að þarna eru fcirt
TT u fx- i i - ,..v! þeir Kristinn E. Andrésson og fiölmörg kvæði, sem eru víðs
& J Snorri Hjartarson annazt val- , fjarri þvi að geta talizt Ijoð-
ið, en útgefandi er Þorleifur ræn. Skiptir engu máli, þó að
Gunnarsson. Á þetta að vera sum þessi kvæði séu afbragðs-
úrval Ijóðrænna kvæða, er val- góð og jafnvel tindarnir í
in séu eftir listrænu mati, að ljóðagerð hlutaðeigandi sltálda.
því er segir í formálsorðum Þau eiga ekki heima í safni
safnendanna.- En hætt er við Ijóðrænna kvæða, rjúfa ramma
því, að bókin sé öllu gleggri bókarinnar og bera því vitni,
heimild um bókmenntasmekk að safnendurnir eru annað
Kristins E. Andréssonar og hvort hroðvirkir eða smekk-
Snorra Hjartarsonar en um- lausir, nema hvorttveggja sé.
rædda tegund íslenzkrar ljóða- Sorg eftir Jóhann Sigurjóns-
gerðar á tímabilinu frá Sigurði Son er ekki Ijóðrænt kvæði.
Sigurðssyni til Hannesar Sig- Útilegumaðurinn og í dag —
fússonar, en þeir eru hinn elzti eftir Sigurð Sigurðsson frá
og vngsti fuiltrúanna á þessu Arnarholti eru svo gersneydd
skáldaþingi. Safnendunum héf- ljóðrænu, að það er átakanlegt
ur.sézt yfir ófá ljóðskáld, sem að sjá þau þarna, vegna þess að
hefðu skipað þennan bekk með þetta eru, að minningarkvæð-
sæmd, og kvæðavali ýmissa unum undanskildum, einu Ijóð
höfundanna er að auki svo á- Sigurðar, sem ekki hefðu átt
sem leið, en það hefur verið bótavant, að furðu sætir. En þarma heima, og handahófið við
- - • bókin er að ytri gerð með mikl- kvæðavalið sést bezt á því, 'áð
um glæsibrag, flytur mörg af- ' snilldarkvæði Sigurðar, Lág-
bragðskvæði og er svo skemmti nætti við Laxfoss, er þarna
leg nýbreytni, að hún á vissu- 1 ekki, en Ijóðrænna kvæði get-
lega skilið athygli og vinsæld- Ur naumast, og aldrei hefur
ir, þratt fyrir gallana. I Sigurði betur tekizt. Kveðið í
Ljóðskáld á borð við Guð- gljúfrum eftir Jóhann Gunn-
mund Frímann, Guðmund ar Sigurðsson og bæði kvæðin
Daníelsson, Guðmund Inga ' eftir Jakob Thorarensen brjóta
dóra B. Björnsson skipar í dag Kristjánsson, Heiðrek Guð- ^ greinilega á bága við það sjón-
öndvegi meðal íslenzkra mundsson, Jón frá Ljárskógum, armið, sem safnendurnir ætl-
kvenna, sem fást við ljóðagerð Karl ísfeld, Kjartan J. Gísla- | uðu að leggja ljóðavalinu t.il
og kvatt hafa sér hljóðs í á- j son frá Mosfelli, Kristján Ein-
arsson frá Djúpalæk, Krist-
mann Guðmundsson, Stefán
Hörð Grímsson, Steindór Sig-
urðsson, Þóri Bergsson og Vil-
hjálm frá Skáholti hafa öll ort
sviði bókmenntanna, síðustu
vikurnar. Kverið að tarna mun
þó sannarlega ekki týnast. Höf- ,
undurinn sezt sem sé með þess-1
ari bók sinni í autt sæti Huldu
og Guðfinnu frá Hömrum. Hall-
heyrn þjóðarinnar.
Þrettándanum, 1950.
Helgi Sæmundsson.
grundvallar, og valið á kvæð-
um Jakobs er ærið misheppn-
að. Hlutur Arnar Arnarsonar
er þó öllu lakari. Iiann á þarna
tvö kvæði, Sesam og Þá var ég
ungur. Þau eru raunar á mót-
ÍSAFOLDARPRENT-
SMIÐJA hóf í hittiðfyrra heild
arútgáfu á bókum séra Jóns
Sveinssonar, sem kunnur er
víðs vegar'um heim undir rit-
höfundarheitinu Nonni. Frey-
steinn Gunnarsson sér um út-
gáfu þessa, sem alls mun nema
tíu bindum. Kom ,,.4 Skipa-
Ióni“ út í hittiðfyrra, og var
höfundarins þá getið í greinar-
korni hér í blaðinu. Nú fyrir
jólin kom svo út annað bindi
ritsafnsins, sem ber heitið
„Nonni og Manni“, en það flyt-
ur sögurnar Nonni og Manni
fara á sjó og Nonni og Manni
I fara á fjöll. Var hin fvrri þeirra
kvæði, er rísa mun hærra að . um þess að geta heitið ljóðræn,
listrænu gildi en sumt af því,
sem þetta úrval Kristins E.
1 en þetta eru hörmuleg sýnis-
horn af skáldskap Arnar,
Andréssonar og Snorra Hjartar-
sonar flytur. Allir þessir höf-
undar hafa gefið út Ijóðabæk-
rímmeistara og' stórskálds og
höfundar snilldarlegra ljóð-
rænna kvæða á borð við Ás-
ur og hlotið viðurkenningu og ' rúnu og Frostrósir. En samt
eru svo kunnir af skáldskap | kastar fyrst tólfunum, þegar
sínum, að það er vægast sagt
furðulegt, ef hvorugur safn-
endanna hefur gefið beztu Ijóð-
um þeirra gaum. Hitt er afsak-
anlegra, að þarna skuli vanta
kvæði eftir skáld. sem einvörð-
kemur að Guðmundi Kamban.
Hann á þarna kvæðið Jólleys-
ingi, og þetta er höfundur VíkÞ
vaka! Meira að segja Davíð
Stefánsson á þarna óljóðrænt
kvæði, þar sem Höfðingi smiðj-
ungu hafa birt ljóð í blöðum og unnar er, og valið á kvæðum
tímaritum. Þó hafa að minnsta hans er slíkt hneyksli, að því
kosti tvö slík fundið náð fyrir j getur naumast annað valdið en
augum Kristins og Snorra, og ’ óvild Kristins og öfund Snorra.
er allt gott um það að segja, þar Söknuður eftir Jóhann Jónsson
eð ljóð hlutaðeigandi höfunda er í sama flokki og Sorg eít-
auka fremur en rýra gildi bók- , ir Jóharín Sigurjónsson og þess
arinnar. En var ekki ástæða til vegna utan við ramma bókar-
frumsamin á dönsku, og kom 0g stílylur séra Jóf °r ÓVÍða að hyggja að fleirum í þessum innar. Höggin í smiðjunni eft-
, , « A ,, , , wai. , meiri en í þessum þætti, and-
hun fvrst ut serprentuo 1914,! , * ; J., J
Í I stœður myrkgrs og ljoss, harms
en-hafði áður birzt í blaði.
Seinni sagan var frumrituð á
þýzku og birtist upphaflega
sem framhaldssaga í tímariti,
einnig 1914. í útgáfu Ársæls
Árnasonar á Nonnabókunum
var þátturinn Nonni og Manni
fara á sjó gefinn út sem sér-
og gleði skiptast þarna á, og ó-
gleymanleg er lýsingin ó sál-
arlífi þeirra bræðranna, þegar
öll von virðist úti. Höfundur-
inn túlkar enn fremur móður-
ást sína og bróðurkærleik í íá-
urn og látlausum orðum, en þau
hæfa í mark eins og örvar, sem
Nonr.i og Manni fara á fjöll
Fráríih. á 7: síðu.
stok bok og nefndist þa „ . ... , , , . , , _ *
-T . ö . , ,r . geiga ekki um harsbreidd. Það
,, . . . ...... , dvlst ekki, að þarna er meistari
og Manm fara a fjoll var þar i ’
hluti af „Sólskinsdögum”. 1 a‘ verK1‘
Nonni og Manni fara á sjó er
einhver hin æsiiegasta af
Nonnabókunum. Þátturinn af
hrakningi bræðranna útí á Eyja
firði mun lengi lixa í minni
fleslra lesenda. Æ.skumaðurinn
I les hann milli vonar og ótta,
unz björgunin hefur tekizt. En
þetta er svo sem enginn reyf-
ari, þó að frásögnin sé í meira
lagi spennandi. Höfundurinn
segir hrakningssöguna blátt á-
fram og ýkjuíaust, en svo var
tæpt teflt, að iesandinn stend-
ur á öndinni af eftirvæntingu,
unz liættan er liðin hjá og æv-
intýrið á enda. Frásagnargieði
fjölmenna hópi? Ólafur Jóh. ir Jón Magnússon á þarna ekki
Sigurðsson og Halldóra B. heima fremur en Höfðingi
Björnsson hafa til dæmis ort smiðjunnar eftir Davíð, nema
ágæt kvæði, sem safnendunum ! síður sé, og meðferðin á Jóni
var í lófa lagið að hafa upp á. ' er með þeim endemum, að ekki
Þannig mætti vafalaust lengi ' tekur tali. Sordavala eftir Sig--
telja. Auðvitað hafa stærð urð Einarsson er ekki ljóðrænt
bókarinnar verið takmörk sett. kvæði, og margt hefur Sig-
en það er fyrirhafnarlítið að urður betur ort, þó að þessi
finna í safninu kvæði, sem hljómsterki baráttusöngur
ekki hæfa úrvali og skaðlaust hans sé snjall. Mitt fólk eftir
var að fella burt, auk þess sem Jóhannes úr Kötlum er lýti á
ýmis Ijóð bókarinnar eiga arínars ágætu vali, og Áfangar
þarna alls ekki heimía. j og Við Tungná eftir Jón Helga-
Um valið á kvæðum ein- son eiga Þarna ekki heima,
l þrátt fyrir listrænt gildi beggja
kvæðanna, svo að ekki sé
minnzt á lönguvitleysu Hall-
dúrs Kiljans Laxness, Únglíng-
urinn í skóginum. Hlutur Guð-
murídar Böðvarssonar er mun
miríni í bókinni en vera
ætti, þar eð Hörpuskel vant-
ar og fleiri af oeztu kvæð-
um hans. Valið á ljóðunum
eftir Stein Steinarr virðist
gert af ótugtárskap, sennilega
i bví skyni að láta lesendurna
ætla, að hann sé lakara skáld
en Snorri Bjartarson. Annars
Framh. á 7. síðu.
vantar í fatageymsluna.
Upplýsingar í skrifstofunni.