Alþýðublaðið - 17.06.1951, Blaðsíða 5

Sunnudagur 17. júní 1951
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
r
NY SJALFSTÆDISBARATTA
TÍMARITIÐ SKINFAXI, sem gefið er út af ung-
menuafélögunum (ritstjóri Stefán Júlíusson), flytur í
nýútkomnu hefti sínu hugvekju í ritstjórnargrein, sem
á erindi til allra Islendinga, ekki aðeins í sambandi við
komu hins erlenda varnarliðs hingað, heldur og vegna
þeirrar gerbreyttu aðstöðu, sem skapazt hefur landinu
og þjóðinni á hinni nýju öld flugsins og stóraukinna
samskipta við allar nólægar þjóðir.
Alþýðublaðið vill stuðla að því, að þessi hugvekja
komi fyrir augu sem flestra Islendinga og endurprentar
hana hér orðrétta með leyfi ritstjóra Skinfaxa.
HEFUR ÞÚ. lesandi góður,
gert þér í hugarlund, hve al-
varleg og knýjandi sjálfstæðis-
fearátta bíður íslenzku þjóðar-
innar í nánustu framtíð? Hef-
ur þú gert þér ljósa grein fyrir
því, hve víðtæk og almenn
þessi sjálfstæðisbarátta þarf
að verða, ef þjóðin á ekki að
feíða varanlegt tjón á sálu
sinni? Hefur þú íhugað, hvern
skerf þú sjálfur getur lagt til
þessarar baráttu? Hefur þú at-
hugað, hvað er í húfi, ef þú sií-
ur aðgerðalaus hjá? Hefur þú
áttað þig á því til fullnustu,
hve geigvænleg hætt^ steðjar
ao íslenzkri tungu og þjóð-
menningu?
Ef til vill finnst þér helzt til
djúpt tekið í árinni og all-
hvatvíslega spurt. En athugum
allar aðstæður kalt og lileypí-
dómalaust. Erlent herlið hefur
á ný setzt að í landinu. Af
stjórnarvöldum landsins og
miklum meirihluta þjóðarinn-
ar er þetta talið nauðsynlegt
varnarlið, sem einungis sé hing
að komið vegna uggvænlegra
viðhorfa í alþjóðamálum. Þetta
er því vinalið með milliríkja-
samning að bakhjarli. Þjóðin
getur ekki kaldlynt við þetta
lið né fjandskapazt, því rík-
isstjórnin hefur samið um
komu þess og ber því ábyrgð á
veru þess í landinu. Og þótt
margir telji illa nauðsyn, að
til slíks skyldi þurfa að koma,
mun það eigi að síður ýkju-
laust mál, að ýmsir fagni komu
liðsins, bæði vegna ríkjandi á-
stands í heimsmálum og eins
af öðrum ástæðum, sem lítt
eiga skylt við manngildi eða
þegnskap.
Margir munu segja, að sjálf-
stæði landsins geti ekki verið
stefnt í voða með komu þessa
liðs, þegar svo er í pottinn bú-
ið. Ekki mun þetta herlið hafa
reina íhlutun um íslenzk mál-
efni, munu menn segja, og ís-
lenzkir aðilar munu fjalla um
öll samskipta-vandamál ásamt
hinum erlendu. Um þetta skal
ekki deilt, enda verður hér
ekki rætt um pólitískt eða efna
hagslegt sjálfstæði. í þessu
greinarkorni er einungis átt
við andlegt og menningarlegt
sjálfstæði. Það er menningar-
leg sjálfstæðisbarátta, sem hér
um ræðir.
En áður en lengra er haid-
ið, væri ef til vill rétt að stmga
við fótum og staldra ögn við.
Enn þá vakna spurningar:
Hvers virði er okkur tunga og
þjóðmenning? Viljum við enn
freista að viðhalda málinu?
Kjósum við enn að kenna nýj-
um kynslóðum að meta bók-
menntalegan arf og fornhelga
sögu? Vill þjóðin í rauninni <
leggja á sig það aukna erfiði,
sem því fylgir að glata ekki
þjóðlegum verðmætum og sér-
kennum mitt í hringiðu nýrra
þjóða, nýrra siðvenja og nýrra
tungumála? Kýs þjóðin að við-
halda menningarlegu sjálf-
stæði sínu?
Gera má ráð fyrir, að flestir
svari þessum spurningum ját-
andi. Enda má þjóðin vel vera
þess minnug, að fengið frelsi,
hið pólitíska og efnalega sjálf-
stæði, vannst einmitt fyrir at-
beina sögunnar, tungunnar og
andlegra verðmæta þjóðarinn-
ar. En í þessum efnum duga
ekki jáyrðin ein. Menn verða
að gera sér grein fýrir vand-
anum. Og enginn má láta sem
ekkert sé. Vinsamleg samskipti
við aðrar þjóðir og herseta
vinaliðs er tungunni engu
minni hætta en viðskipti við
óvinaþjóð. Sönnu nær mun
vera, að hættan sé enn meiri,
því varúðin er þá sjaldnast
með í leiknum. Hættan er
miklu meiri fyrir hinn veik-
ari, er hann umgengst að stað-
aldrei hinn sterkari. Sé um
stóra bróður að ræða, er litla
bróður þeim mun hættara. Og
þegar ofan á þetta bætist, að
áhrif frá síðasta stríði og her-
námi landsins þá eru síður en
svo algerlega fjöruð út, virðist
full ástæða til sð skera upp her
ör og hefja nýja andlega sjálf-
stæðisbaráttu. Of seint er að
byrgja brunninn, þegar barn-
ið er dottið ofan í. Hér stoðar
ekkert minna en almenn, þjóð
leg vakning.
Ef einhver kynni enn að
yppta öxlum og láta sér fátt
finnast um þessi varnaðarorð,
ætti sá hinn sami að hlusta
stundarkorn á nokkra unglinga
í Reykjavík tsla saman um

Minningarspjöid i
dvalarheimilis aldraðra ^
sjómanna fást á eftirtöld-^
um stöðum í Reykjavík: (
Skrifstofu Sjómannadags- (
ráðs Grófin 7 (gengið inn(
frá Tryggvagötu) sími ý
80788, skrifstofu Sjómannas
félags Reykjavíkur, Hverf- S
isgötu 8—10, verzluninni S
Laugarteigur, Laugateig S
24, bókaverzluninni Fróði ^
Leifsgötu 4, tóbaksverzlun'
inni Boston Laugaveg 8 og •
Smurl brauð.
Sniltur.
NestSspakkar.
Ódýrast og bezt. Vinsam-
Iegast pantið með fyrir-
vara.
MATBARINN
Lækjargötu 6.
Sími 80340.
málefni dags og stundar. Hann
ætti að líta í blöðin og sjá þar
túlkun á ýmsum hugtökum.
Hann ætti að líta í símaskrá og
sjá þar ýmis nöfn á fyrirtækj-
um. Hann ætti að hlusta eina
kvöldstund á útvarp og heyra,
hve mikið af efni þess er á út-
lendu .máli. Svona mætti lengi
telja. Þetta er þó ékki af nöld-
ursemi mælt. Nöldur stoðar
einstt lítið, og hér kemur það I
ekki að neinu gagni. Á þessi t
atriði er aðeins bent til á-
herzlu.
Enginn má skilja þessi um-
mæli svo, að við eigum að
hætta að læra erlend roál. Um
slíkt er tómt mál að tala. Þjóð-
in þarf eð læra erlend mál.
Aðrar þjóðir læra ekki mál
svo fámennrar þjóðar. en Is-
lendingar þurfa einmitt að
kunna góð skil á öllum hlutum
í samskiptum sínum við aðrar
þjóðir. Island er ekki lengur
einangrað land. Tækni nútím-
ans hefur skipað því í þjóð-
braut. Átök í alheimsmálum og
viðsjár með stórveldum gera
það hernaðarlega mikilvægl.
jafnt á friðartímum sem í
stríði. Hér hlýtur því alltaf að
verða gestkvæmt, þótt á frið-
artímum sé. Vandinn leysist
ekki, þótt herlið hverfi á brott.
Samskipti þjóðarinnar við aðr-
ar þjóðir munu enn aukast í
framtíðinni, þótt friður heldisc
í heiminum. — Það er einmitt
með þessar staðreyndir í huga,
sem okkur ber að íhuga alla
málavöxtu.
Og að þessu athuguðu má
það ljóst verða, hve miklir
erfiðleikar bíða okkar í fram-
tíðinni, ef við kjósUm að við-
halda þjóðlegri menningu og
tungu. Tvíbýlið verður hér
ekki einungis í eiginlegri
merkingu. Hér verður og mála
tvíbýli og menningarlegt tvi-
býli, ef svo má að orði komast
Þess vegna er okkur svo mikil
þörf á menningarlegri sjálf-
stæðisbaráttu.
Hverjir eiga þá að heyja
þessa baráttu? Því er fljótsvar
að. Allir sannir Islendingar.
F'élagasamtök, skólar, heimili.
Einstök félög og félagasamtök
eiga að halda uppi skynsam-
legri og hleypidómalausri
gagnrýni á nýja siði og að-
fluttar venjur og vera jafnan
reiðubúin að velja og hafna.
Þeim á að skiljast, að það er
ekki ætíð vandalaust að kunna
að velja og hafna. Hér hlýtur
þáttur blaða og útvarps að vera
stór. Skólarnir eiga að leggja
áherzlu á skvldur æskulýðsins
við þjóðlegen arf og tungu.
Þeir verða að gera ungu fólki
bað ]jóct. að aukið málanám
krefst betri og gleggri kunn-
áttu í móðurmálinu. Of m’kil
stafsetningarkennsla og mál-
fræðiþóf má þoka fyrir lestr'.
góðra bóka, fornra og nýrra.
Hið lifandi mál sé jafnan aðal-
námsefnið í móðurmálx. For-
eldrarnir verða með lagni að
brýma fyrir börnum sínum
vandgð málfar og virðing fvr-
ir þióolesum verðmætum. Þeir
verða að minna þau á, að .það
er auðlærð ill danska. og það
kostar að vera kvistur á merk-
um þióðarmeiði, þótt lítill sé.
og fátækur.
Hér er hlutverk að vinna
fvrir alla. Þjóðin verður að
vera minnu.g þeirra sanninda,
að glati hún virðingu fyrir
tungu sinni og menningarleg-
um arfi, mun skammt að bíða
þess, að hún glati sjálfstæði
sínu að fullu og öllu.
*.« Jp
lorour,
Kl. 13.30 leikur Lúðrasveit Hafnarfjarðar við
Ráðhúsið.
KI. 14.00 hefst skrúðganga þaðan upp á íþrótta
svæðið á HörðuvöIIum.
KI. 14.30 Hátíðin sett.
Skemmtiairíðu
1. Ræða: Kristinn Stefánsson, frtkirkjuprestur.
2. Söngur: Karlakórinn Þrestir.
3. Handknattleikur kvenna (F.H. og Haukar).
4. Stúlkur sýna leikfimi undir stjórn ÞorgerSar
Gísladóttur.
5. Handknatíleikur karla (F.H. og Haukar).
Lúðrasveit Hafnarfjarðar Ieikur á milli skemmt.i. \
atriða.-----KI. 17.30 keppa Haukar og F.H. í
knattspyrnu á íþróttavellinum á Hvaleyrarholti.
Klukkan 20.30 hefst clans á Strandgötunni. —
Gömlu og nýju cEansarnir. — Með hljómsveit- j
inni syngur Skafti Ólafsson.
k
Hjálmar Gíslason syngur gamanvísur.
Dansað verður til klukkan 2.
17. júní nefndin.
A 6. hundrað nemenda í Handíða
og myndíisfaskólanum s.i. vefur
----------------♦-----
Skóíaslit í ^ær; 36 nerneodur braot-
skráðir úr kennaradeildiim skölans*
HANDÍÐA- OG MYNDÍ ÍSTARSKOLANUM var sagt upp
á föstudag. Voru brautskráðir 36 nemendur frá kennaradeildum
skólans. Athenti skó’astjóri, Lúðvíg Guðmundsson. þeim próí-
skírteíni sín; en al!s síunduðu nám í skólanum í vetur á sjötta
hundrað nemendur.
Hæstu einkunn í handavinnu
deildum skólans hlaut Valborg
Hallgrímsdóttir frá Grafardal
í Önundarfirði og hlaut hún
verðlaunapening úr minningar-
sjóði Elínar heitinnar Briem.
Hæstu einkunn í teiknikennara
deild hlaut Guðmundur Guð-
[ mundsson Kirkjubæjarklaustri,
og fór skólastjóri viðurkenning
arorðum um hæfileika hans.
Fleiri nemendur hlutu og viður
kenningu.
Skólastjóri flutti ræðu við
skólaslitin, og rakti í stórum
dráttúm sögu skólans frá stofn
un hans, en hann var stofnaður
sem einkaskóli 1939. Skýrði
skólastjóri frá því, að nú hefði
orðið að ráði, að tvær kennara-
deildanna, handavinnudeild
kvenna og smíðakennaradeild
in, yrði sameinaðar Kennara-
skóla íslands í haust, en takni
kennaradeildin vrði áfram í
Handíðaskólanum, svo og mynd
listardeildin og hin fjölmörgu
námsskeið í verklegum grein-
um, sem skólinn efnir til á
ári hverju.
Auglýsið f
Alþýðublaðinu!