Tíminn - 05.01.1964, Blaðsíða 6

Mikil regla
í hinni nýju bók sinni,
Skáldatími, minnist Halldór
Laxness á fyrirlestur, er hann
heyrði SigurS Nordal flytja í
Stokkhólmi. Laxness segir
síðan:
„Vera má að sú saga sé
evrópsk reikisaga sem Sigurð-
ur Nordal sagði í Stokkhólmi
og jafnan hefur a íslandi ver-
ið sögð um tiltekinn mála-
fylgjumann, en hann á að
hafa farið til Danmerkur út af
málarekstri heima á íslandi
að freista þess við danakon-
ung að fá hlut slnn rétt-
an. Sagan segir að þá er hann
heilsaði konunginum hafi
hann aðeins fallið á annað
kné þar sem múgamanni var
skylt að falla á bæði. Þegar
hann var spurður hverju sætti
að hann félli eigi á bæði, svar-
aði hann, „ég krýp hátign-
inni, en stend á réttinum.“
Þetta er kjarni íslenzkrar
stjórnmálasögu í heiminum
allt frá dögum Egils Skalla-
grímssonar. Fleira verður skilj
anlegt í islenzkum bókmennt-
um af þessum formála en
þótt bæði væru Ivitnaðir og
útskýrðir kjarnmiklir póstar
úr höfuðritum. Ég hygg líka
ag við eftirgrenslan á kjarn-
yrðum í samanlögðum bók-
menntum okkar mundi af-
brigði af þessu stefi sannast
að vera mikil regla, þó bundin
missterkri áherzlu, allt frá
svari þess höfðingja sem að
vísu vildi heyra boðskap út-
lendra erkibiskupa, en með
þeim fyrirvara að játast ekki
undir hann, til þeirra margra
undanfærslna við málýtni af
erlendri hálfu fyr og síðar,
þar sem við drógum einlægt
strik undir fyrirvarann í öllum
okkar bréfum og stóðum á
réttargreininní, ef nokkur var,
eins og hundar á roði í vitund
þess að hátignirnar hjaðna
einsog vindbellir, en réttar-
skynið er sterkast afl í mann-
kyninu og heldur uppi
mennsku jarðlífi, hvort sem
það kann nú að vera til ills
eða góðs; og sá, sem skírskot-
ar til þeirrar höfuðgreinar
mun lengst lifa í ragnarök-
um“.
Þá fyrst
Þeir, sem halda því fram, að
fullar sættir hafi náðst í land
helgisdeilu Breta og íslend-
inga með landhelgissamningn
um frá 1961 og veizlum þeim,
sem brezka ríkisstjórnin hefur
nýlega haldið forseta og utan-
ríkisráðherra íslands, þekkja
illa til hinnar „miklu reglu" í
íslenzkri stjórnmálasögu og
íslenzkum bókmenntum, er
Halldór Laxness gerir svo vel
grein fyrir með framangreind
um ummælum. Meðan Bretar
hyggjast beita ákvæðum nauð
ungarsamningsins frá 1961 til
að hindra yfirráð íslendinga
yfir landgrunni íslands, með
lagaflækjum og ranglátri ný-
lenduhefð, mun ekki gróa um
Uppdráttur, sem sýnir landgrunn íslands,
heilt í sambúð þessara þjóða.
Þá fyrst, þegar Bretar hafa
afsalað sér þessum nauðung-
arsamningi eins og þeir hafa
afsalað sér svo mörgum nauð-
ungarsamningum að undan-
förnu, — mun sambúð þessara
þjóða komast í gott horf á ný.
Þá geta íslendingar með góðri
samvizku tekið í hönd Breta
sem vina, er ekki vilja hindra
smáþjóð í því að ná fe.Hum
rétti sínum.
Stöðugar
r • •
Atvikin eru stöðugt að
minna íslendinga á, að þeir
eiga enn óstigið stærsta skref-
ið í landhelgisbaráttunni.
Seinustu árin hafa menn
treyst í vaxandi mæli á miklar
vetrarsíldveiðar fyrir suð-
vesturlandi. Þær hafa brugðizt
það, sem af er þessum vetri, og
þótt eitthvað rætist úr hér
eftir, er þetta áminning um
að treysta ekki um of á þær.
Nú treysta menn á, að hin
venjulega vetrarvertíð bæti úr
og árangurinn af útfærslu
fiskveiðilandhelginnar 1958
segi þar til sín. Þetta myndi
þó vera enn öruggara, ef við
værum búnir að tileinka okk-
ur full yfirráð yfir landgrunn-
inu öllu.
Stj órnarblöðin ræða nú
mjög um, að við eigum að
treysta afkomu okkar með
aukinni stóriðju. Þetta er sjálf
sagt að gera innan þess
ramma, sem viturlegan má
telja. En hætt er við, að sú
vaxandi verkaskipting þjóð-
anna, er hljótast mun af
frjálsari viðskiptum, skapi hér
ekki grundvöll fyrir stóriðju
í rikum mæli, nema þá, er
byggist á auði hafsins. Það er
eðlileg verkaskipting í heimi
framtíðarinnar, að íslending-
ar framleiði fiskafurðir, en að
sjálfsögðu betur unnar og
framreiddar en nú á sér stað.
Þettá veldur þvíý; aðtí^td|rsta
framtíðarmál þjóðafirínáí' er
að tryggja henni full yfirráð
yfir landgrunninu. Það er
nauðsynlegt til að tryggja
framtíð þjóðarinnar sem fisk-
veiðiþjóðar.
Seiglan gildir
Af þeim ástæðum, sem hér
eru greindar, þurfum við að
hamra á tilkalli okkar til land
grunnsins hvenær, sem tæki-
færi gefst. Alveg sérstaklega
þurfum vi^að hamra á þessu
við Breta og sízt af öllu láta
þá halda, að landhelgisdeilan
við þá sé úr sögunni, meðan
þeir láta í veðri vaka, að þeir
ætli að reyna að ógilda tilkall
okkar til landgrunnsins. Meiri
óvinátta verður íslendingum
ekki sýnd. Þess skulum við
lika vera minnugir, er Laxness
segir ,að „hátignirnar hjaðna
eins og vindbellir, en réttar-
skynið er sterkasta afl í mann
kyninu“. Hátignirnar tvær,
sem verst reyndust okkur í
landhelgismálinu, Macmillan
og Selwyn Lloyd mega nú
heita „hjaðnaðar“ og sú þriðja
sem einnig reyndist okkur örð
ug, Home lávarður, fer að lík-
um brátt sömu leiðina. Víð-
sýnni og réttlátari menn eiga
eftir að verða forustumenn
Bretaveldis. Þess vegna mun-
um við fá höft nauðungar-
samningsins frá 1961 afnum-
inn, en þó því aðeins að við
hömrum nógu mikið á því og
lýsum okkur ekki ánægða með
það, sem er. Ef þjóðir þær,
sem Bretar undirokuðu á sín-
um tima, hefðu farið þannig
að, hefðu þær aldrei fengið
frelsi. Það er seiglan, sem gild-
ir í skiptum við Breta.
NauðungaÞ
samningur
í sókn okkar fyrir því, að
Bretar reyni ekki að torvelda
okkur yfirráðin yfir land-
grunninu með lagaflækjum og
skírskotun til ranglátrar ný-
lenduhefðar, er það mikill
styrkur að geta bent á, að
samningurinn frá 1961 var
raunverulega nauðungarsamn
ingur. Fyrir því liggja ský-
lausar yfirlýsingar þeirra ráð-
herra, sem að samningnum
stóðu, að Bretar væru líklegir
til að beita okkur hernaðar-
legu ofbeld' að nýju, ef við
féllumst ekki á samninginn.
Þess vegna væri betra fyrir
okkur að sætta okkur við
samninginn en að vera beittir
ofbeldi að nýju. Öllu greini-
legar verður því ekki lýst, að
samningurinn var nauðungar-
samningur, eins og Framsókn-
arflokkurinn lýsti yfir á Al-
þingi.
Þetta leggur okkur í hendur
mikilvæg rök, þegar við leit-
um eftir því við Breta að fella
saminginn úr gildi. Á þau ber
að leggia hina ríkustu áherzlu.
Svipað hafa t.d. þær þjóðir
gert, er sótt hafa rétt sinn í
hendur Breta. að unönnförnu.
Þá styrkir það okkur í þess-
ari sókn. að Bretar sjálfir eru
UM MENN OG MALEFNI
nú að setja lög, er tileinka
þeim öll auðæfi, er finnast í
botni landgrunns Bretlands.
Það er vitanlega augljóst, að
eigi ríki tilkall til auðæfa, er
felast í botni landgrunnsins,
þá á það ekki síður tilkall til
auðæfanna, sem eru yfir hafs-
botninum. Þeirri skoðun hefur
líka verið haldið réttilega
fram á Bandaríkjaþingi á síð-
astl. ári.
Bandaríkin hafa með sér-
stakri yfirlýsingu tileinkað sér
fyrir allmörgum árum allan
auð, sem finnst í botni land-
grunnsins. Á þingi Bandaríkj-
anna í sumar, lýstu margir
þingmenn þelrri skoðun, að
þessi eignarréttur næði ekki
síður til þeirra auðæfa, sem
væri yfir hafsbotninum, og
lögðu til að fiskveiðitakmörk
Bandaríkjanna yrðu færð út
í samræmi við það.
Regla, sem ekki
má gíevmast
Sú „mikla regla“. sem Hall-
dór Laxness ræðir um í hinni
nýju bók sinni og vitnað er
til hér að framan, má aldrei
gleymast íslendingum. Sú
regla hefur jafnan gefizt okk
ur vel ,og ekki slzt í nýjustu
sjálfstæðisbaráttunni, land-
helgisbaráttunni. í þeim loka-
þætti hennar, sem eftir er,
baráttunni fyrir landgrunn-
inu, megum við sízt af öllum
gleyma henni, því að við þráa
og seiga keppinauta er að
eiga. Þar gildir að draga góð
strik undir alla fyrirvara og
standa fast á réttinum. Heim-
boð eru góð og veizlur eru góð-
ar, ef við gleymum ekki rétt-
inum, heldur notum þessl tæki
færi til að minna á hann. Ann
ars verður ávinningurinn ekki
okkar. Og hversu mjög, sem
við viljum vera góðir vinir
Breta, getur sambúð okkar og
þeirra ekki komizt á traustan
grundvöll fyrr en þelr hafa
viðurkennt einn mikilvægasta
tilverurétt íslenzku þjóðarinn-
ar — réttinn til landgrunns-
ins.
77 þiisund
Eftir kauphækkun þá, sem
verkamenn fengu fyrir jólln,
mun árskaup þeirra nema um
77 þús. kr., miðað við 8 klst.
vinnu alla virka daga ársins.
Þetta er meira en 20 þús.
minna en talið er nauðsyn-
legt til ársframfæris meðal-
fjölskyldu, samkvæmt fram-
færsluvísitölu Hagstofunn-
ar. Þó ætlar framfærslu-
vísitalan meðalfjölskyldunni
ekki nema rúm 10 þús. kr. i
húsnæðiskostnað. Þessar stað
reyndir ættu að sanna. að nú
barf allt annað en að skerða
þetta lága kaup verkamanna
með nýjum, opinberum álög-
um, sem ríkig hefur ekkl þörf
fyrir. Þetta virðist þó vera
helzta úrræði þeirra Emils og
Bjarna. En ekki mumi þeir
draga úr tannskemmdum og
óréttlætl' efnahagskerfisins
með slíkri aðgerð.
6
T í M I N N , sunnudaginn 5. janúar 1963 —