Alþýðublaðið - 04.07.1952, Síða 5

’*W»»5»V^*\ , 1 : _?
^'!SSSV-”"'-v--v
i ÞESSA DAGAJSTA stendu.r
yfir í Revkjavík fyrsta al-
þjó51eg-a ráðstefnan, sem hald-
5n hefur verið á íslandi, ef tal-
in eru alþjóðleg þau samtök.
sem eru opin öllum þjóðum
Jieimsins. ICA, alþjóðasamband
samvinnumanna, er nú heldur
aniðstjórnarfund sinn hér með
þátttöku 18 þjóða, telur innan
sínna vébanda tæplega • 60
milljónir samvinnumanna í
rösklega 34 löndum um víða
yeröld. Það er því ljóst, að ís-
lenzkum samvinnumönnum er
S}7ndur mikill heiður með því,
að fundur þessi er hér haldinn,
því að enn hafa fæst hinna 34
líkja haldið fundinn hjá sér,
óg því hljóta sérstakar ástæður
að vera tíl þess, að minnsta
jþáttökuríkið varð nú fyrir val-
inu.
Ástæðan til þess, að ICA
velur sér fundarstað í Reykja-
vík á þessu sumri, er 50 ára
afmæli Sambands íslenzkra
samvinnufélaga og hið mikla
orð, sem fer af starfi íslenzkra
samvinnusamtaka * erlendis.
Blöð samvinnumanna um all-
an heím hafa skvrt frá því, að
á íslandi eru 21% íbúanna
.meðlimir í kaupfélögum, og
atnun aðeins eitt land, Finn-
land, gera örlítið betur í þeim
efnum. Þessi blöð hafa skýrt
frá því, að heildsala SÍS nemi
12 460 krónum á hvern félags-
smann, og mun ekkert land
standa framar að því Ieyti. O"
samvinnublöðin hafa skýrt frá
ýmsu fleira úr starfi systur-
Iireyfingar sinnar hér uppi á
íslandi, til dæmis því, að SÍS
mun vera fyrsta samvinnusam
Ajand heims, er kemux sér upp
eigin kaupskipaflota. Má ai
ollu þessu marka, að íslend-
Sngar hafa tileinkað sér sam-
.vinnuhugsjónina í ríkari mæli
en flestar aðrar þjóðir.
Þegar tugir erlendra gesta
heimsækja land okkar til að
ikynnast samvinnustarfinui hér
á merkisári í sögu þess, er því
pull ástæða fyrir íslendinga
sjálfa að Iíta yfir farínn veg í
þessum efnum og hyggja að
bví, hvern þátt samvinnan
Siefur átt og á í þjóðlífi þeirra.
*
I Hér er ekki rúm til þess að
2"ekja sögu Sambands íslenzkra
samvinnufélaga í hálfa öld,
sem það hefur nú starfað.’
Þingeyingar höfðu af stórhug
og trú á samtakamátt fólksins
xiðið á vaðið og stofnað Kaup-
félag Þingeyinga 1882. Þeim
varð Ijóst, að samvinnan vav
lausn á mörgum vandamálum
landsmanna, og brá'tt mundi
þorf heildarsamtaka kaupfé-
laganna, er þeim fjölgaði og
yxi fiskur um hrygg. Þeir
stofnuðu því, á tuttugasta af-
xnælisdegi kaupfélags síns, 20,
febrúar 1902, Sambandskaup-
félag Þingeyinga, og stóðu að
því þrjú félög með 600 félags-
menn. Smátt var byrjað, og
það er athyglisvert, að Sam-
bandið (sem hlaut núverandi
nafn sitt 1910) varð ekki að
verzlunarfyrirtæki fyrr en
mörgum árum síðar. Það
greiddi fyrir útflutningi kaup-
félaganna með því að gangast
fyrir því, að sendir voru erind-
xekar utan, en það verzlaði
ekki sjálft, heldur lagði aðal
áherzlu á fræðslustarf, baráttu
fyrir aukinni vöruvöndun, og
studdi almenn hagsmuna- og
áhugamál kaupfélaganna.
Það er ekki fyrrr en með
Hallgrími Kristinssyni, sem
Hús Sambancls ísleiizkra samvinnufélaga í Reykjavík.
þetta breyttist. Hann hafði tek j batnaði fjárhagurinn mjög, og
ið upp nýja skipan kaupfélags- ■ var þá hafinn undirbúningur
skapar á Akurevri og komið að mikilli nýsköpun, er friður
fótunum undir KEA. Þegar j kæmist á.
hann tók að sér að verða er- : . ,
indreki (og síðar forstjóri) | arsbyrjun 1946 urðu
Sambandrins, varð hann að ! mannaskipti við st3orn Sam-
byrja á að stofna fvrstu sknf- bandsins. Sigurður Kristins-
stofu þess í Kaupmannaböfn ■ “n; senm venðhafði forstjori, i
1915. og færa í bækur fyrstu j^ arjet af storfum, en við tok
viðskipti þess. jVilhglmur Þor. Var nu raðtzt
ji miklar framkvætnair og
Á fyrri síríðsárunum var j skammt stórra högga á milli.
dýrtíð og vöruskortur hér á j Sama ár tóku Samvinnutrygg-
landi, og notuðu kaupmenn j ingar til starfa, og eru þegar
sér það óspart. Þá sáu lands- j orðnar annað stærsta trygging-
menn mikinn mun á þeim og j arfélag landsins, og fyrir for
að, og sú síjórn er sjálfsagt
með sömu kostum og göllum og
lýðræðið ávallt hefur. En mik-
ill meirihluti manna í þessti
landi hefur ekki komið auga á
betra stjórnskipulag.
*
Kaupfélögin og Sambandið
eru ómetanlegur stuðningur
atvinnulífi hinna ýmsu staða,
þar sem þau starfa. Þau eru
svo nátengd fólkinu sjálfu, að' ■
þau hljóta að beita sér til þess
að levsa hvers konar vanda í
viðskipta- og atvinnumálum.
Þau tryggja, að fjármagnið,
sem skapast á hverjum stað,
festist þar, eða í sameiginleg-
,um framkvæmdum, eins og
skipunum, sem koma hreyfing-
unni í heild að ómetanlegu
gagni. Þau koma á fót atvinnu
fyrirtækjum, auka atvinnu og
framleiðslu og bæta þannig
hagsæld fólksins á ómetanlegan
hátt. Með þessum samtökum
tekst fólkinu að hrinda mörgu
því í framkvæmd, sem, því ella
væri ókleift.
J v -.-■• •-■' j
j Rattækjaeigendur \
Tiýggjtan yBur ódýiustu j
og öruggustu viðgerðir á -
raftækj-am. — Árstrygg- )
5
ing þvottavéla kostar kr.
27,00—67,00, en eláavéla c
3cr. 45,00. ^
Raftækjatryggingar h.f. •
Laugaveg 27. Sími 7601.?

göngv, Sambandsins var OIíu-
féfagið h.f. stofnað. Síðan hef-
ur Sambandið byggt hina nýju
Gefjunni á Akureyri, stækkað
aðrar verksmiðjur og eignazt
nýjar, fjölgað skipum sínum
um tvö og mún sjálfsagt eign-
azt fleiri á næstu árum, og-haf-
ið margs konar nýja starfsémi,
verzlunar'háttum kau.pféla:
anna, og jókst meðiimatala
þeirra hröðum skrefum. Efld-
ist Sambandið þá mjög á
skömmum tíma og var gS
heita mátti á einni nóttu orðið
ein stærsta verzlunarstoínun í
landinu. Sámvinnuskólinn var
stofnaður og Sambandshúsið
byggt, en nokkru síðar byrjað j en aukið hina eldri.
á iðnaði, og keyptur hlutur i \ *
skipi- j Samband . íslenzkra sam-
Kreppan 1920 varð Sam- , vinnufélaga er fyrir löngu orð-
bandinu erfið, en þó stóðst það in voldugasta verzlUnar- og
hana og tók að vaxa á njpan I iSnaðársitofiiun landsins. Það
leik fram undir 1930. Hali--:Velti síðastliðið ár um 440
grímur Kristinsson lézt á bezta j mffljónum króna, og hafði
aldri 1923, en við stárfi hans : hundruð manna í þjónustu
tók Sigurður bróðir hans. Jókst j slnlffl Hjá því verður því varla
nú verzlu.n Sambandsins og j komizi, að það fái á sig nokk-
það steig fyrstu stóru skrefin j urn blæ þesg stórfyrirtækis,
í iðnaðinum, sérstakléga með j sem þag er orðið.
kaupum Gefjunnar 1930. En ! ' , , , , .
þá skall heimskreppan yfir, og ,En ÞV1 ™eff “u,
börðust kaupfélögin og Sarn- fle>Tlnas eru+..,fulTlkoin'
r
: hals á fámn árum
lumið sér lýöhylli
I itœ land allt
■
■ BMHKSeuGtbcnaiButieBBHHutintiEiCDnBtiu
bandið í bökkum nokkurt ára-
bil. Kom þá berlega í Ijós sú
staðreynd, að hagur félaganna
er mjög háður hag félags-
manna, og hagur sambandsins
aftur spegilmynd af hag kaup-
félaganna.
Aftur hófst sóknartímabil og
lega lýðræðisleg samtök. Lands
mönnum er frjáls innganga í
kaupfélögín og geta þar á
íundum krafizt upplýsinga og
slcýringa og ráðið því með at-
kvæðum sínum. hverjir stjórna
félögunum -og hvernig það er
gert. Á sama hátt kjósa hinir
almennu- félagsmenn fulltrúa á
sem
jókst meðlimatala Sambands- ! aðalfund Sambandsins,
ins mjög árin fyrir heimsstyrj- j fer með æðstu ráð í málum
öldina, veltan var vaxandi og I bess og kýs þá menn, sem þar
iðnaðurinn aukinn hröðumjfara með stjórn á milli funda.
skrefum. Á styrjaldarárunum Þannig er Sambandinu stjórn-
Klæðaverksmiðjan Gefjun á Akureyri.
Verzlunin er jþó og verður
meginþáttur í starfi kaupfé-
laganna, og þar eru áhrif þeirra
vissulega margvíslegri og
meiri en allur almenningur
gerir sér ljóst. Sambandið hef-
ur stutt kaupfélög hinna
dreifðu byggða með því að
gefa eftir hálfa álagningu á
matvöru og öðrum nauðsynj-
um; hefur beitt sér fvrir flutn-
ingum beint til hinna ýmsu
hafna landsins, og hefur oft
haldið verðlagi niðri. Þegar
verksmiðjur og saumastofur
Sambandsins sendu í vor á
markaðinn ,.Sólíd''‘-fötin, fyrir
mjög lágt verð, komu aðrir
framleiðendur brátt á eftir og
lækkuðu verð sitt til samræm-
is. Slíks mætti telja æði mörg
dæmi.
•á
Það skiptir í tvö horn um
það meðal hinna ýmsu landa,
hvort samvinnuhreyfing þeirra
hefur orðið til í borgunum eða
til sveita, — hvort hún bjrgg-
ist á stuðningi bænda eða verka
og iðnaðarmanna. Hér á landi
hóf hreyfingin starf sitt í sveit-
únum og á þar enn höfuðstyrk
sinn. En þó er svo komið, að
bændur eru aðeins fjórðungur
félagsmanna kaupfélaganna, en
aðrar stéttir þrír fjórðu hlutar.
Þó á samvinnuhreyfingin mik-
ið land ónumið í þettbýlinu,
sérstaklega á Suðvesturlandi.
Verkalýðshrevfingin hér á
landi hefur stutt samvinnu-
stefnuna í orði, en hvergi
nærri nógu vel á borði. Að vísu
eru margir staðir á landinu
undantekning í þessu efni, en
því miður verður þó ekki neit-
að, að í heild mætti æskja stór
um nánari samvinnu milli bess
ara voldugu hreyfinga. Mundi
það tvímælalaust ■ báðum til
framdráttar, ef gagnkvæmur
stuðningur þeirra gæti orðið
meiri og betri.
Það er mikið' starf, sem ligg-
ur eftir Samband íslenzkra
samvinnufélaga á 50 ára ferli
þess. Þó á það mikið óunnið,
og virðist enginn efi á því, að
það muni í framtíðinni takast
á hendur mörg og mikil verk-
efni, sem hér bíða óleyst, og
öðrum aðilum er ekki betur
treystandi til að leysa. Hinn
endanlegi tilgangur þessa
starfs er og verður sá sami, er
vakti fyrir brautryðjendum
samvinnustefnunnar hér á
landi fyrir 50—70 árum. Hag-
PEMI fótabaðsai
s
s
íSs
s
s
Pedox iótabaS eyðir *
skjótlega þreyta, sárind-' ^
rnn og óþægindmn í fót- V
unum. Gott er að iátaV
dálítið ai Pedox í hár-'^
þvottavatnið. Eítix fárraý
daga, notkus kemur ár-J
angUTÍnn. í Ijós. ^
i
V
s
CHEMIA H.F. v
S
Fsest í jaæstn feráð.
straumlokur (cut-outs) fyr
ir -Dodge, Chrysler, Chevro ■
let o. fi. bíla. Segulrofar á:
startara, í Plymouth o. fl.
Reimskífur á dynamóa ný-
komið.
Rafvélaverkstæði
Halldórs Ólafssonar,
Rauðarársííg 20.
Síxni 4775.
ing, aúkín framleiðsla og þar
með aukin hagsæld fólksins í
landinu.
Benedilri: Gröndál.
Norsk gsmanmynd
STJÖRNUBlÓ sýnir »1)01
þessar mundir norska gaman-
mynd, er nefnist „Ókunni mað
urinh'.
Segir myndin frá lífi stroku
fanga og tilraunum hans til að
forðast klær lögreglunnar.
Lendir hann í ýmsu skemmti-
legu; gerist til dæmis fiskkaup
maður og grósseri. En lögia
sigra, eins og verijuiega.
Aðalhlutverkið leikur Alfred
Mauxstad, en enn fremur eru
í myndinni Urda Arneberg og
Jörn Ording, að ógleymdri
einkavinkonu Reykvíkinga
Lulu Zlegler. Leikstjóri er
kvæmari verzlun og vörudreif Ernst Ottersen.