Tíminn - 21.07.1964, Blaðsíða 7

&£SzsTp ^
Utgetandi: FRAMSOKN ARFLOK KU RINN
Framkvæmdast.ióri Kristjðn Benediktsson Ritst.iórar: Þórprinn
Þórarinsson 'áb) Andrés Krist.iánsson Jón Helgason og Indriði
G Þnrsteinsson Fulltrúi ritst.iórnar Tómas Karlsson Frétta
stióri: Jónas Krisíiánsson Auglýsingasti. Sigurjón Davíðsson
Ritstjórnarskrifstofut i Eddu húsinu símar 18300—18305 Skrii
stofur Bankastr 7 Afgr.simi 12323 Augl simi 19523 Aðrar
skrifstofur. simi 18300 Áskriftarg.iald kr 90.00 a mán innan
lands - í lausasölu kr 5,00 eint - Prentsmiðjan EDDA h.i
Furðulegt skuuleysi
Fyrir rúmura fjórum árum eða 27. maí 1960, var sam-
þykkt einróma á Alþingi eftirfarandi tiUaga, er Karl
Kristjánsson og fleiri Framsóknarmenn höfðu flutt:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að beita sér
fyrir því, að athugaðir verði til hlítar möguleikar á að
hagnýta síldarafla landsmanna betur en nú er gert og þá
einkum með það fyrir augum, að sem mestur hluti síld-
arinnar verði fluttur út sem fullunnin neyzluvara".
Ríkisstjóriiin hefur haft, eins og áður segir, rúm fjögur
ár til þess að láta umrædda athugun fara fram. Þó er
hún alveg ógerð enn. Hér er þó tvímælalaust um að
ræða eitt af stærstu framtíðarmálum þjóðarinnar.
Með betri hagnýtingu síldaraflans væri vafalítið hægt
að stórauka útflutningsverðmæti hans, jafnvel margfalda
það. Þetta er hins vegar verk, sem kostar mikinn und-
irbúning og getur verið fjárfrekt í fyrstu. En tvímæla-
laust myndi þó stofnkostaður slíkra fyrirtækja verða
minni en ýmsra þeirra stóriðjufyrirtækja, sem nú er
mest rætt um. Ríkisstjórnina virðist mjög skorta þann
skilning, að fiskveiðar og vinnsla aflans er sú stóriðja,
sem jafnan mun borga sig bezt á íslandi og tryggja
helzt jafnvægi byggðarinnar ,ef rétt er á málum haldið
En ríkisstjórnin hefur ekki aðeins sofið á verðin-
um, hvað snertir bætta nýtingu síldarinnar. Hún hefur
ekki einu sinni fylgzt með því, að skilyrði væj:i aukin til
löndunar á síldinni í samræmi við aukningu báfaClotans
að undanförnu. Þess vegna verða bátarnir nú að bíða dög-
um saman eftir löndun, ef verulegt magn berst að landi
Það er þjóðinni dýrt að hafa ríkisstjórn, sem brestur
þannig skilning og frumkvæði til að sinna ýmsum mik-
ilvægustu atvinnumálum hennar og er meira að segja svo
sinnulaus, að hún hefur að engu einróma þingvilja í þess-
um efnum.
Islenzkt sjónvarp
Rúm tvö ár eru liðin síðan Framsóknarmenn fluttu til-
lögu um það á Alþingi, að hafizt vrði handa um íslenzkt
sjónvarp. Ríkisstjórnin lét fella þá tillögu, en hélt áfram
því áformi sínu að veita erlendum aðila eins konar einka-
leyfi til að reka erlent sjónvarp á íslandi. í engu frjálsu
landi þekkist slíkt einkaleyfi erlends aðila. Engin þjóð.
sem eitthvað hugsar um menningu sína og metnað, hef-
ur farið þannig að Allar slíkar þjóðir hafa keppt að því
að koma upp eigin sjónvarpi áður eða iafnhliða og erlent
sjónvarp næði tii þeirra. Þær hafa réttilega talið það
nauðsynlegt menningu sinni og sjálfstæði.
Hví lætur ríkisstjórnin íslendinga vera án eigin sjón-
varps og búa eina allra þjóða við erlenda forsjá á þessu
þýðingarmikla sviði nútímamenningarinnar?
Efnahagsbandalögin
Fyrir seinustu kosningar. héldu málsvarar stjórnar-
flokkanrw þvi öc,part fram, að það væri úr sögunni. að
ísland þvrfti að taka afstöðu til efnahagsbandalaga í
Evrópu. Það væri aðeins kosningaáróður Framsóknar-
manna í Reykjavíkurbréfi Mbl. í fvrradag er nokkuð
rætt um þessi mál og segir þar m. a ,.að það hljóti að
koma að því fyrr eða síðar. að við Islendingar leit.umst
við að ná einhverjum tengslum við þessi bandalög“ Þann-
ig er Mbl. nú byrjað að játa það. rð þessi mál séu síður
en svo úr .sögunni. eins óg stjórnarsinnar héldu fram
fvrir kosningarnar í fyrra.
f
Ólafur Jóhannesson;
ftirlit meö
sýslu af Alþingis hálfu
Það kemur fram með ýmsum
hætti, að gert er ráð fyrir, að
af Aljiiingis hálfu sé fylgzt með
opinbeni sýslu. Þingbundin
stjórn verður almennt að
standa þing'inu rei.kningsskap
sinna gerða. Þingkjörnir yfir-
skoðunarmenn ríkisreikni'nga
eiga að hafa eftirlit með fjár-
rei.ðum ríkissjóðs. Þingmenn
geta borið fram fyrirsipurnir til
ríkisstjóruarinnar um lagafrarn
kvæmd og hverskonar stjórnar
málefivi Alþingi getur kosið
sérstakar ranmsóknarnefndir,
Alþingí fer með ákæruvald á
henduir ráðherrum út af erti
bættisbrotum þeirra. Þingkjörn
ar nefndir hafa hönd í bagga
með stjórn og rekstur ýmissa
ríkis.stofnana. Sum þessara úr
ræða eru þó ekki mikið notuð.
í reyndinni skortir því þrátt
fyi'ir ailt talsvevt á, að af Al-
þingi.s hálfu sé tryggt nægilegt
rarinhæft eftir'il nteð opinberr>
sýslu, og á þið ek.ki livað sízt
við nú á tímuiu.
Opinbe ■ s< sla verður æ um-
fangsmeiri Velferðarríkið
krefst aukinnsi • íkixafskipta á
... ýmsum sviðum .. .Verkefni al-
mannaýátdsius' verðá ailtaf
l'lei I og margþæltari. Opinber
um stánsmönnúm er 'Töðugt
að fjölga. Við þvílíkar aðstæð
ur er sérstök og vaxandi þör'
á raunhæfu eftirliti með hvers
konar embættisfærslu og amnan
oþinberri sýslu, þ.á.m. sjálf-
stæðum ríkisstofnunumí ekki
aðcins á vegum ríkisstjórnar og
stjórnarráðs, heldur og af hálfn
þjóðþingsi'ns. Slíks eftirlits er
eigi aðeins þörf Vegna þjóð
félagshagsmuna svo sem til
þess að tryggja festu í stjórnar
framkvæmdum, hagsýni og
sparnað í opi'nherum rekstri o
s.frv., helduir einnig — og jafn-
vel fyrst oig fremst — til þess
að tryggja réttaröryggi einstak)
ingsins.. En á tímum mikilla
ríkisafskipta þarf að gæta oess
að hlutur einstaklingsins sp
ekki fyrir borð borinn- — að rétt
ar öryggi hans sé ekki fórnað á
rltari landsföðurlegrar um-
hyggju.
Það er í alla staði eðliiegt
að Alþi'ngi, sem með lögigjöf,
þingsályktunum, fjárveitingum
og sjálfri stjórnarmynduninni,
markar höfuðstefnur um stjórn
arframkvæmdir. láti trúnaðar
menn sína fylgjast með þvi.
hversu til teks-t um lagafram-
kvæmdina og liafi nokkurt eftii
lit með því, að embætt'ismenn
og aðrir opinberir starfsmenn
ræki störf sín með löglegum og
réttmætum hætti. Með eftir
liti þingsins eða trúnaðarmanns
þess er stjórngæzlunni veitt
visst utanaðkomandi aðhald.
Á hinum Norðurlöndunum
öllum kjósa þjóðþingin nú sér
stakan trúnaffarmann — um-
boðsmann — til að hafa á hendj
slíkt þingstjórnarlegt eftirlit
Starfsemi þess trúnaðarmanns
er að sjálfsögðu nokkuð mis
Ólafur Jóhannesson
inunandi i hverju landi, en að
ýmsu leyti munu svipaðar reg)
ur gi.Ida um þessa sérstæðu
embættismenn, liverju nafni
sem þeir nefnast.
Þetta sérstaka þingstjórnai
lega eftirlit á sér lengstan ald
ur í Svíþjóð. Þar hefur þingið
lengi kosið sérstakan embætti«
mann, svokallaðan Justiteom
budsman.' Hanii á að hafa efti.r
lit með því Hvérriig lögunum er
beitt. í framkvænid af dóm-
stólum og stjórnarvöldum
Justiteombudsman-nen er eins
konar trúnaðarmaður ríkisþings
ins, er setur honum starfsregl
ur. Hann er þó sjálfstæður
embættismaður og tekur cigi
vi. ð neinum fyrirmælum frá
þinginu. Justiteombudsmaiuie>n
hefur eftirlit með embættis-
færslu almennt — þó ekki ráð
herra og getur fundið að og
leiðbeint, en uetur hins vegar
ekki gefið embættismötmum
nein binda'iidi fyrirmæli oe því
síður auðvitað refsað þeim
f Finnlandi hefur löggiafar
þingið kosið sérstakar Justite-
ombuds'main síðan 1919. Mun
hann þar gegna svipuðu hiot
verki og i Svíþjóð.
í Danmörku vorn irip |954
sett lög um timboðsmann þjóð
þingsins — Folketingets Om
budsmand Tók hann til -tarfa
árið 1955. Umboðsmaðurinn er
trúnaðarmaður þjóðþingsins, er
velur hann á fyrsta þingi eftir
hverjar almenmar |ijóðbings
kosningair. Umboðsmaður má
ekki vera þingmaður. Þjóðþing-
ið getur vikið umboðsmanni
frá. Vald danska þjóðþingsum-
boðsmannsins nær til ráðherra
og allra annara ríkisstarfs
manna nema dómara. Sveitar-
stjórnir og starfsmenn þeirra
voru í fyrstu undanþegnai eftir
liti umboðsmannsins. en með
lagabreytingu 1961 var starfs-
svið umboð.smannsins rýmkað
og nær nú með nokkrum tak
mörkunum einnig til sveitar
stjórnarmálefna. Umboðsmað
uirínn á einkum að hafa eftir
lit með því, að opinberii stars
menn beiti hvo k'i olögum né
rangsleitni í sýslu simu. Hann
getur ýmist látið mál til sín
taka af sjálfsdáðum eða efti'
kæru Me'nn virðast vfirlei't
saminála um. að starfsemi þessi
bafi gefiff góða raun i Dan
niörku Þjóðþingsumboðsinaður
hefur frá upphafi verið refsi
réttarfræðingiuinn. prófess >r
Stcphan Hurwitz, sem mörgtim
íslendingum er að góðu kunnur
Hefur hann komi.ð hingað tvis
var ti,l fyrirlestrarhalds, og
skrifaði á sínum tíma sérlega
vi» ""’ipga grein í handrita-
m
í Noregi voru árið 1962 sett
lög um Stórþingsumboðsmann
og tók hann þar tiJ starfa l. jan
1963. Þar er uniboðsmaðurinn
valinn af stórþinginu tll
fjöguirra ára í senn. Þar sr
starfssvið umboðsmannsins
fyrst í stað eingöngn búndið
við stjórnarsýshi ríkisiips Dóm
gæzlan er algerlega undanþe’
in eins og i Daninörku Hinn
norski s.tórþingsumboðstprftur
á fyrst og fremst að gæta þess,
að stjórnsýsliimenn jj£gK$. eigi
í starfi sínu seki.r um ranglæ-'i
gagnvart einsfökuihv horgurii'o
Á síðasta AlþiU'gi flutti
Kristján Thorlaeius, sem þá sui
um skeið á þingi. þingsályktun
arti.Iögu um undirbúni'ng löa-
gjafar um embætti lögsögn
manns. Var þar lagt til að skir
uð værj fimm manna nefnd
fjórir eftir tilnefningu þing
flokka, en formaðuir tiVnefndur
af hæstarétti. til þess að nndir
búa löggjöf um stofnun embæ'.í
is lögsögumanns, með sérstakri
hliðsjón af löggjöf á Norður
'öndum um embætti „ombuds-
mands'' Þessi tillaga var ekki
afgreidd. Hún er þó mjög at-
hyglisverð Eg get þó ekki feílt
mig við að lögfesta heitið lög
sögumaður um þennan trúnað-
armann Alþingis. Ennfremur
teldi ég beppilegra að ein
skorða ekki athugun við stofn-
un umboðsman'nsembættis. Eg
held að athugun ætti að beinast
að því með hverjum hætti þing
iegu eftirliti yrði bezt fyrir kom
ið. þar á meðal hvort henta
muni, að Alþingi kjósi sérstak-
an trúna'ðarmann til þessa eftir-
lits-. svo sem á sér stað á Norð
urlöndum Aðstæður ern hér
talsvert aðrar, og öll stjórn-
sýsla miklu einfaldari í sniðum
hér en þar. Athuga þarf einnig
kostnaðarhiiðina. En þörfin á
að tryggja réttaröryggi á sviði
stjórnsýslunnar sem allra bezt
er hin sama hér og annars stað
ar. Hór er þvi málefni sem
næsta Alþingi ætti að sinna
Það þarf að tryggja það betur
en gert er í reyndinn'i, að allir
séu jafnir fyrir Iögunum, að lös
tn gamgi jafnt og réttlátlega
vfir alla.
T í M I N N, þriðjudagur 21. júlí 1964.
Z