Alþýðublaðið - 17.02.1954, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 17. febrúar 1951
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
c
Dr. Jón Dúason:
Annar hluii
GIZUR kannast við það, að
ítrskurður lögmálsþrætu sé
dóms eðlis og telur, að tafsamt
Siefði orðið fyrir Gfænlendinga
að leita til íslands slíkra úr-
skurða og leyfa (bls. 54—55).
iÞað er engin ástæða til að ætla,
að sumarþingið í Görðum hafi
«kki verið ályktarþing í þess-
um efnum eins og voru lands-
Jbing. alþing og mót annarra ný
lendna og hjálendna, eða að
slíkir úrskurðir fra ályktardóm
|)inginu í Görðum hafi ekki í
fiöfuðlandinu haft sama gildi
og dómar og sættir frá Græn-
landi, — svo var þessum mál-
am hagað meðal annarra fornra
germanskra þjóða.
ENN UM GRAGAS
Gizur kennir, að goðarnir
Jhafi haft allt þjóðféiagsvaldið
í íslenzka þjóðfélaginu (bis. 44
og frh.). Þetta er ekki aðeins
rangt, heldur er það og and-
stætt því, sem hann kennir á
fols. 9, að þjóðfélgasskipunin
hafi verið löguneytísréttur, en
samkvæmt því algilda fyrir-
komulagi var þjóðfélagsva’dið
í höndum þegnanna sjálfra, og
þeir fóru sjálfir með það. Á-
gizkun Gizurar (bls. 43), að
íyrirmyndin að upphafi goð-
anna hafi verið „smákonunga-
dæmin norsku“, mundi og
nefndri kenningu hans and-
stæð, því þeir kóngar höfðu
ekkert þjóðfélagsvald. Á bls.
44 segir Gizur, að menn hafi
mátt segja sig úr og í „þing
með þeim goða, er hann kaus
og goðanum var í sjálfsvald
sett, hvort hann vildi taka við
honum eða hafa hann áfram“.
Hvar er þá þjóðfélagsvald goð-
ans?! Gizur játar og, að þetta
hafi aðeins verið „traustssam-
foand aðilja“ (bls. 44). „Undir-
staðan að valdi hans [goðans],“
segir Gizur, „var því enn per-
sónulegt atgervi, ættgöfgi og
ríkidæmi“ (bls. 45). Ekki er
það þjóðfélagsvald.“ Gizur get-
ur þess og, að goðorðið hafi
getað gengið kaupum og söl-
um. ,.En ef verzlað var með
goðorð vofði sú hætta yfir, að
þingmenn segðu sig úr þingvist
og gerðu með því goðorðið að
engu í höndum viðtakanda“
(bls. 45). Hvar var þá þjóðfélags
valdið goðans?! Þetta sama gat
ekki aðeins hent við alls konar
eigendaskipti, heldur og í lífs-
tíð goðans eða hvenær sem
var. — Þar sem goðorðinu
fylgdu engin þjóðfélagsvöld,
eru goðar og goðorð að engu
leyti ákvarðandi íyrir réttar-
stöðu Grænlands. Tilvist goða
á Grænlandi er einungis upp-
lýsandi um hina íslenzku stjórn
skipun Grágásar þar Kenning-
3n um þjóðfélagsvöíd goðanna
er kredda, sem löngu er marg-
'húi'ö að hrekja.
Gizur kennir (bls. 45 og frv.),
að lögrétta hafi „ráðið löggjöf
3andsins“, þ. e. hift allt lög-
.gjafarvaldið í hendi sér, og
„haft fyrirsvar landsins gagn-
vart erlendum bjóðhöfðingj- , „
'um“ (bls. 53). Állt þetta er*ir’ ÞV1 um ekkert að
þetta. Hann reynir heldur ekki eins og önnur æðstu nýlendu-
með einu orði að andæfa rök- þing. En í framhaldinu greinir
semdum mínum og niðurstöð- ; Gizur frá því, að slík málsókn
um um þetta í doktorsritgerð ■ frá Grænlandi til alþingis á fs-
minni eða í Réttarstöðu Græn landi hafi í .framkvæmd verið
lands. Hver og einn getur og svo til ókleif, enda var það svo.
sjálfur séð hið sanna um þetta En í þesu felst ekkert í þá átt,
af Grágás og sögum vorum. að grænlenzkur dómur hafi
Lögrétta var aðeins eins konar ( ekki verið jafngildur íslenzk-
föst þingnefnd fyrir löggjafar- um vorþingsdómum og settur
mál, utanlandsmál og margt við hlið þeirra eins og Grágás
annað. En ályktunarvaldið um j II 389—90 segir.*) Dómarnir í
löggjöf og utanlar.dsmál og : várum lögum voru þegna dóm-
annað var í höndum almúgans, j ar og allir jafnháir, og áfrýjun
sem stóð í Almannagjá, svo og j dóma því ekki til. R'ofnaði vor
í skírskotun þeirri til þjóðarinn þingsdómur á Grænlandi, eða
ar, sem getið er í Grágás í sam
bandi við uppsögn nýmæla á

T jjarnarbíó
ENCORE. Þrjár myndir gerðar eftir sögum eft-
ir W. Somerset Maugham. Þessi mvnd er dzt eftirbátur
fyrirrennaranna Trio og Quartet. Sögur Maughams eru
vfirleitt fvrirtaks kvikmyndaefni og hefur myndatakan
því mjög mikið að segja. Hefur hún tekizt afburða vel ’í
þessum myndum. Sérstaklega næst gott ,.effect“ í apn-
arri myndinni, sjóferðinni, er sýnt er málæði eins far-
þegans, þar sem röddin kemur út um hin furðulegustu
op á skipinu. og á ýmsum öðrum stöðum er myndatak_
an sérlega góð. Um sögurnar er ekkert að segja annað erí,
þær eru eftir Maugham og er það. tryggi.ng, fvrir liðlegrj
frásögn. ■ ■
Leieg. Goð.
Sæmileg.
**** Agæt.
V«:
VlK
alþingi og leiðum. Um sannan-
irnar fyrir þessu vísa ég í fram
angreind rit mín. En allir munu
minnast þess, að erindi um ut-
anlandsmál og löggjafarmál
voru töluð að Lögbergi, en ekki
í lögréttu, og eins það, að orðm
að „ráða lögum og lofum“ hafa
nú fengið aðra merking en þau
höfðu í fornöld.
Þótt goðarnir séu sem valda-
menn öldungis þýðingarlausir
fyrir réttarstöðu Grænlands,
erum við samt, að skoðun Giz-
urar, ekki. lausir við þá fyrir
því.
Á bls. 46 vitnar Gizur í Grá-
gás, Ia, 43: „Goðar allir skulu
koma til þings [alþingis] v. dag
viku er x vikur ern af sumri",
og vill láta þetta taka ýfir alla
goða, sem ákvæði Grágásar ná
til, en það nær auðvitaö aðeins
til þingfararskyldra goða til al-
þingis. Þar sem Grænland var
nýlenda íslands, hafði enginn
goði og enginn maður þar þing
fararskyldu til íslands Þetta
finnst honum. stangast á við
Grágás Ia, 96: „Vér skulum
eiga vorþing á land; voru.
Skulu goðar III eiga þing sarn-
an“, ef þetta lagaboð tæki til
Grænlands, sem auðvitað er, en
einnig þannig skilið fellur það
í Ijúfa löð. Gizur segir cnn
fremur: „Hefði a. m. k. mátt
vænta þess, að réttarstaða
grænlenzku goðanna hefði ver-
ið skýrð, ef alþingi hefði Iiaft
löggjafarvald á Grænlandi, og
þjóðfélagslegt vald goðanna
þar hefði verið allt annað og
minna en vald íslenzku goð-
anna“ (bls. 46). En starfssvæði
goðanna sem og þingmanna á
Grænlandi var sjálfgefið og
sjálfskýrt af nýlendustöðu
Grænlands, sem engtmi gat
dulizt, þar sem engin regluleg
þingsókn var þaðan til alþingis.
Það ér sjálfgefið mál, að á-
kvæðið í Grágás Ia, 96 taki til
Grænlands, því það var þ?jóð-
íélagsleg nauðsyn, að heyja
þar dómþing. En hitt var sjálf-
sagt, að ekki gæti verið nema
eitt lögþing og ein iögrétta í
einu þjófélagi, og engin ástæða
til að eyða bókfelli undir skraf
um það, og sú réttarstaða græn
lenzku goðanna var sjálfskýrð.
En hvað löggjafarvald eða ann-
að þjóðfélagsvald goða á Græn
landi eða hér snercir, þá var
yrði þar kveðið a gogn, matti
st.efna málinu^ til fjórðungs- Grænlandi sem í Noregi.“ Neð- ljúgfróðasti, Vilhjáims Finsens
þmgsms i Görðum, er var a- ar á biaðsíðunni s,endur land
lyktarþing i domsmalum. Þessi sem mótsetning viö iausa aura.
nylendustaða Grænlands var.ð A einum stg6num er um að
til vegna fjarlægðarinnar fra æða yfirráð íslands á hafinu
s^n“1' , , 'fyrir vestan ísland svo og aust
Það er leiðinlegur galli a Ur að miðhafslínunni við Nor-
nefndaralitinu hversu gölluð;eg< og stendur þar auðvitað
þar er meðferðm a tilvitnunum ekki lancl heidur hvað eftir
annað íslands. En á 15 stöðum
og textum einnig úr mínum rit
um. Læt ég öðrum eftir að tína
allt það, en einu get ég ekki
komizt ‘hjá að svara. Á bls. 71
segir Gizur: „Orðin „á landi
hér“ og „á landi voru“ geta því
ekki táknað annaS en Island“,
og því til sönnunar vitnar hann
í 24 staði í Koungsbók og 20
staði í Staðarhólsbók. Af þess-
um 24 stöðum í KonungSbók
merkja orðin á 2 stöðum ís-
land, á 3 stöðum finnst ekkert,
en á einum þeirra er á næstu
blaðsíðu á undan talað um land
í merkingunni bújörð. Á einum
stað er merkingin óljós. Á ein-
um stað er það Grænland: „Svo
skal maður taka dánarfé á
*) Þetta viðurkennir Gizur
og á bls. 85.
stendur land sem heíldarmerk
ing alls þjóðfélagsins eða alls
landsvæðis þess, án aðgreining
ar. Og allar tilvitnanirnar í
Staðarhólsbók eru sömu merk-
ingar og þessar síðastefndu 15.
Á þessu tilvitnanasafni, sem þó
aðeins er hrafl af þeim stöðum,
þar sem orðin kom.a fyrir í Grá
gás, reisir Gizur nafnda full-
yrðingu sína, og á henni aftur
flestar fullyrðingar sínar í
fyrra hluta nefndaralitsins úr
því, sem verða þá sania hald-
lausa vitleysan.
Mér er ekki nauðsynlegt að
fara nánar út í þessa sálma.
Samt ætla ég til vara að bera
fyrir mig orð þess manns, er
allra manna mest og bezt hefur
kannað Grágás og var hinn ó-
hæstaréttárdómara Dana. H'ann jT
segir í óprentuðu ré'ttarsögunm ,
sinni, Á. M„ acc. 6, kap. 2 únch „.
ir yfirskriftinni: Territoriuia .
Grænland [þegnrétturj; „í Grá-
gás er ekki talað um íslenzka..
þjóðveldið sem slíkt. Um þjóð-
arland þess eru höfð orðin: ís»^-
land, hér á landi, land várt I. 1(-,
Og næstu greinaskil fáum lín-
um neðar byrjar hann svóna:
„Frá íslandi byggðist 986 Græs,
land, og þessi nýlenda var talin,r;.
tilheyra hinu íslenzka réttar-
svæði, hér til vísa orðin „í vár- ,£
um lögum“. Það má því telja
víst, að hin íslenzku lög hafi
að sjálfsögðu verið gildandi á
Grænlandi, er rannar sésí að
hafa haft sérstak íþing, Garða-
þing, er virðist hafa verið skap-
þing (ekki sem þau norsku), en
raunar aðeins verið dómþing,
'ekki löggjafarþfng.‘ *) og
nokkru síðar hefur Vilhjálmur
Framhald á 7. síðú.
*) Hér eftir Réttarst. Grænli
bls. 371—-372. — Sjá þar ti'J,- ■
vitnanir Vilhjálms.
Finnur Sigmundsson sextug
FINNUR SIGMUNDSSON t Finnur varð landsbókavörður
er orðinn sextugur í dag, án 112. júní 1944, 5 vikum áður en
þess við, börn 20. aldar, höfum 1 Guðmundur lézt.
nokkurn tíma munað eftir því, | Kona Finns er Kristín Magn-
að hann er sonur hinnar nítj-: úsdóttir, eyfirzk, og börn þeirra
ándu til orðs og æðis og varj —
kominn til einhvers þroska, áð-
ur en Landsbókasafn eignaðist
hús. Það safn fóstrar Finnur,
en hús þess ekki hann. Ef f jórð
ungi bregður til fósturs, má
telja tryggt, að fjórðungur af
svipmóti Landsíbókasafns verð
ur orðinn Finns ve'rk, áður en
starfsævi har.s er öll. Og það
er afrek við stofnun, sem er
eins þung í vöfum og 130 ára
gamalt höfuðsafn, ávöxtur af
elju eða dugleysi fimm kyn-
slóða.
Æviskýrslan skal vera of-
stutt og þurr. Nægir samt.
Fi-nnur fæddist og ólst upp á
Ytrahóli í Kaupangssveit, Eyja
firði, sonur Sigmundar bónda
Björnssonar og Friðdóru Guð-
laugsdóttur konu hans. Hann
Finnur Sigmundsson.
sneri seint til langskólanáms,.
það ekkert, og hvað þetta snert- j varð sthdent tveim vetrum fyr eru Blrgir Finnsson, stud. med.,
tr hví pVkprt skHfa- ' ir þrítugt, mag. art. i íslenzkum Erna> §ift Geir Hallgríms-
fræðum 1928 og starfsmaður . syni b32Íartulltrúa.
Landsbókasafns 1920 og síðan. í Nokkur helztu ritstörf: Ár-
Hann varð 1. bókavörður 1943 bók Landsbókasafns 1944 og
við fráför Guðmundar Finn- \ síðan (ritstjórn og samning
bogasonar landsbókavarðar og margs hins merkasta, sem þar
tók eiginlega vi'ð safninu af er, en hún er alls nærri 1000
honum, þótt dr. Þorkell Jóhann, bls. í 4to). —- Söfnun og út-
esson, sem var í þann veginn að gáfa þjóðfræðasafnanna Ömmu
taka við prófessorsembætti í 1(1935—42) og Manna og minja
sögu, væri þá í miili yfirmaður ;(I—VII, 1946—50). — Útgáfa á
Landsbókasafnsins árlangt, en verkum Bóiu-Hjálmars, 5 bindi
skáldskapur. Að vísu hefurj Á bls. 70 segir Gizur: „Ef all
Gizur hvorki skáldað þetta upp ir dómar frá Grænlandi hefðu
æé heldur kenninguna um verið settir við hlið dóma vor-
vald goðanna. Þið finnið þetta þinga á íslandi, þá hefði mátt
í ritum hinna ágætustu manna, skjóta málum frá þeim til dóm
Konrads Maurers og Vilhjálms stóla á alþingi“ (bls. 70). Ég
Finsens. En það er búið að, hef aldrei sagt, að þetta hafi
hrekja þessar kenningar svo' ekki mátt gera með einhverj-
rækilega, að Gizuri Bergsteins-, um hætti. Ég hef aðeins sagt,
syni var og er vorkunnarlaust J að sumarþingið í Görðum var
2ð vita hið sanna og rétta um | ályktarþing um dómsmál o. fl.
(1949). — Útgáfa margra rímna
(Olgeirs rímur danska, útg. á-.
samt Birni Þórólfssyni, 2 bd.
1947, Hrólfs rímur kraka. 1950);
— Húsfreyjan á Bessastöðum.
— Sonur gullsmiðsins á Bessa—
stöðum (bréfasöfn, er varða
Grím skáld Þorgrímsson og;
Ingibjörgu móður hans). —
Sendibréf frá íslenzkum koríur.a.
1784—1900 (1952). — Úr fórum,
Jóns Árnasonar, I—II (1950—
51). Bókfræðileg verk hana.
(ír.nan Lbs.) og tímaritsgreinar
Finns skal eigi upp telja, þótt.
allmerkt sé sumt, né nærri öLU
rit, sem hann hefur unnið við>
að skilgreina, skýra og gefa úí.
Fræðimannsafköst Finns eru
afarmikil samfara emibætti,.
sem lengstum hlaut að vera,
vinnufrekt. Og hann sparar sér
aldrei erfiðið til að vinna hvern
hlut vel. Örugg og víðtæk þekfe
ing, rökföst ályktunar-áfa ogj
hógvær ínnsýn næmgeðja.
manns í skapferii þess Játnas
fólks, sem hann er að birta bréii'
in og ritin eftir, gera óvart les-
anda bókanna sífellt varan við>
sig í útgáfum þessum og vekja
traust. Örugg smekkvísi og lag
á að láta frumtexta njóta sin
sem bezt, miða skýringar ein-
göngu við nauðsyn og tengja
hluti fáort, með hlutlægri vit-
neskju, sem væru ella sundra-
aðir og þýðingarlitlir íynr
heildarsjónarmið syrpunnar.
Ungir fræðimenn geta lært
Framhald á 7. siðu. j