Alþýðublaðið - 12.03.1954, Qupperneq 4

4
ALÞÝÐUBLABIB
Föstiulagiir 12. marz 1954
ÚtgefeXidi: Alþýðuflokkurinn. Ritstjóri og ábyrgBarmaSur:
HaSnibsI Valdimarssou Meðritstjóri: Helgi SæmundssoK. i
Fréttastiðri: Sigváldi Hjálmarsson. Blaðamenn: Loftur GuS- ,
mundsson og Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri: j
Emm* Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga- i
x£mi: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan, j
Hvg. 8—10. Áskriftarverð 15,00 á mán„ í lausasölu: 1,00. j
Blávafnog andrúmsloff - áburður.
NJÁLL ók skarni á hóla. Nú
framleiða íslendingar sjálfir
tilbúinn áburð úr andrúmslofti
og vátni. Þetta er þróunarsag-
an í íslenzkum Jandbúnaði í
1100 ár.
íslendingar hafa oft farið
smánarlega gálauslega og fá-
víslega með húsdýraáburðinn
o’g áburðarefni fiskúrgangs,
sem hægt hefði verið að nota
til ómetanlegs gagns fyrir land
búnað vorn. En ef til vill læra
þeir nú betur að virða og meta
gagnsemi áburðarins, sem þeir
ver'ða að kaupa fyrir beinharða
peninga.
Mikið þrekvirki hefur verið
unnið. Þann. 7. marz var fyrsti
pokinn af íslenzkum köfnunar
efnisáburði handleikinn af ís-
lenzkum hÖndum. Tæpum
tvéimur árum áður, þann 28.
apríl 1952. var fyrsta skóflu-
stungan stungin fyrir grunni
áíburðarverksmiðjunnar i Gufu
nesi. Nú er mikil verksmiðja
rlsin af grwnni, ekki eitt verk-
smiðjuhús, heldur tíu stórhýsi,
og í þeim er áætíað að fram-
íeiða megi 18 000 smálestir af
köfnunarefnisáburði, sem hing
að til hefur alíur verið keypt-
Ur fyrir erlendaú gjaldeyi’i. 1
Á þessu vori ætla menn, að
bændur geti fengið allt að 500
tonnum af Gufunesáburði, en
alls mun ársnotkunin vera um
10 500 tonn. Alls telja fræði-
menn að verksmiðjan geti
framleitt 18 000 toun á ári af
saltpétri.
Með starfsemi áburðarverk-
smiðjunnar í Gufunesi hefur
stóriðjan hafði innreið sína í
ísland. Og grundvöllur hennar
er auðvitað beizhin fallvatn-
anna í Iandinu.
Þannig er íslenzkur landbún
aður fyrst og fremst orðinn
háður raforkunni, cins og allt
atvinnulíf, sem komið er nokk-
uð áleiðis að þróunarleiðum
tækninnar.
Það er grundvallaratri'ði fyr
ir landbúnað vorn i)ð eiga að-
gang að nægum og góðmn inn-
lendum áburði, og ætti nú að
mega vænta þess, að stórstígar
framfarir í nýi*ækt hefjist á
næstu árum. Það er hryggilegt
að heyra að ennþá séu til nokk
ur hundruð bænda, sem ekkert
hafa ræktað. — Þessi tímamót
verða að vekja þá. Nú verða
þeir einnig að láta hendur
standa fram úr ermum í rækt-
unarmálunum.
Skógrækt er í örum vexti
j ÞETTA verður eílgin grein- , jr
ai’gerð um rits t:i r-f Þórbergs ‘
Þórðarsonar eða.lýs'ng á þess-
um sérstæða og •.■kemmtilega
manni — aðeins kveðja til
hans í tilefni 65 ára afmælis-
ins.
Þórbergur er mestur tíma-
mótamaður íslenzkra nútíma-
höfunda. Hann hóf ungur og
djarfur 'hátt á loft merki nýrr
ar ritsnilldar á íslandi. Fyrst
braut hann braut inn í dular-
heim nýstárlegrar Ijóðagerðar.
Mörgum fundust þetta apa-
kattarlæti, og andlegir íhalds-
menn urðu auðvitað stór-
hneykslaðir. En fyrr en varði
var þessi nýja braut Þórbergs
orðin greiðfær og fjöltroðinn
alfaravegur. Nýlunda ■ Þórbergs
á sviði prósans er þó sýmu
merkilegri. Hann bræddi upp
járn og stál úr kirkjugarði for
tíðarinnar, bætti í deigluna
ýmsum nýjum efnisbútum og
steypti úr benní .einstakan
góðmálm. Þórbergur er fjöl-
hæfasti stílsniliingur pkkar, og
enginn hefur slegið tærari lind
af kletti íslenzkrar tungu en
hann. Það er engix líkara en
hugmyndin forna um áhrif
mikiUa sanda og sæva á sálar-
lífið hafi miðazt við meistara
eins og Þórberg. Sandarnir í
Skaftafellssýslu haía gert geð
mannsíns mikið — og ólgusjór
inn úti fyrir ströndinni heill-
að hann og eggjað til ævintýra
og afreka. En vissulega má
ekki gleyma fjallasýni'nni í
máli og stíl Þórbergs og nið
þeirra fallþungu vatna, sem
eiga sér lindir undir jökulrót-
um. Allt er þetta skaftfellskt,
en Þórbergur hefur gert það
íslenzkt. Suðursveitin á honum
það að þakka, að hún er ævin-
týraheimur allra almennilega
SKÓGRÆKTARFÉLAG Is-
lands og Skógrækt ríkisins
hafa þegar unniS merkilegt
starf. Þeirra mesti sigur er í
því fólginn, að þjóðin er orðin
isannfáerS uxn, að takast megi
að rækta nytjaskóg á íslandi.
Það þarf ekkí að vera nema
einnar aldar tak og kannske
ekki einu sinni það, að íslenzk
ir skógar leggi til allt það timb
ur, sem þjóöin þarf á að lialda,
en það er nú um 75 000 ten-
ingsmetrar.,
, A þessu voi-i er, ætlunin að
gróðursetja rúmlega eina millj
ón ti’jáplanína, en til þess, á-
Ramt öllum öðrum störfum
skógræktarínnar, þarf mikið fé
og mikið vinnuafl. Hvorugt
ætti þó að skorta, ef þjóðin vill.
Unga fólkið — skólaæskan
ætti að vera fús til að leggja
fram viku vinnu ári endur-
gjalds við &ð gróðursetja franx-
tíðarskóga íslands. Á þann hátt
má fá m'óvg þúsund dagsvérk.
Ög jafnframt vinnst þáð, að
unga fólkið fær þekkingu á
skógræktarstörfum og aukinn
áhuga á þvx ao klæða Iandið
skógi.
En hvemig þá með pening-
ana? Er ekki hægt að safna citt
til tvö hundruð þúsund krón-
um á einum degi meðal almenn
ings? Og eru ekki txl mörg auð
ug fyrirtæki í landinu, sem
leggja vilja skógræktarhugsjón
inni lið með ríflegum fjárfram-
lögum? Það má ótrúlegt heita,
ef ;svo er ekki.
Þá má telja víst að flest sveit
ar og bæjarfélög, a. m. k. þar
sem skógræktarframkvæmdir
eru fyrirhugaðar, verði fús til
að leggja fram nokkurt fé. Og
auðvitað styður svo ríkissjóður
augljósan þjóðarvilja með bein
um fjárframlögum meðan ver-
ið er að komast yfir öi’ðugasta
hjallann.
Eftir 20—30 ár verða verstu
örðugleikarnxr yfirstignir. Þá
verður trú þjóðarinnar orðin
að vissu, nytjaskógar oi’ðnir að
veruleika og trjágróðúrinn far
inn að gefa af sér nokkrar tekj
ur, sem létta undir me'ð frek-
ari framkvæmdum.
Þessi kynslóð verður að vera
bjartsýn og fórnfús í skógrækt
armálum. Næstu kynslóðir
munu njóta arðs og yndis ís-
lenzkra skóga.
Þórbergur Þórðarson.
læsra íslendinga, hvað sem
ferðalögum þeirra líðui'.
Bókmenntafræðíngum reyn-
ist erfitt að flokka ritmennsku
Þórbergs. En megineinkenni
hennar er spámannlegur boð-
skapur, þrátt fyrir allan bless
aðan barnaskapinn. Þórberg-
ur er einn af snjöllustu post-
' ulum siðmenningarinnar á ís-
landi og stormurinn, sem gár-
ar forarkennd stöðuvötn brodd
, borgaralegrar leti til líkama og
sálar. Uppreisn Þó.rbei’gs í
, Bréfi til Láru og Pistilinn skrif
aði var eins og þrumuveður
(eftir þokuviku, Iþegar naumast
sá út úr augunum og ekkert
heyrðist nema væl í holti.
Þarna blés íslenzfeur stormur,
en jafnfrarnt brauzt sól fram
úr skýjum og staíaði hlýjum
geislum, fjallið varð hæri'a,
himinninn dýpri og hafið
blárra. Þónbergur hefur ekki
skrifað skáidskap óbundins
máls x bókstaflegum skilningi.
En hver skrifar skáldlegri stíl
en hann, þegar honum tekst
bezt flugið, hver slær skáld-
legri lind af kletti íslenzkrar
turgu en höfundur Bréfs til
Láru, íslsnzks, aðals og Qfvit-
ans? E5a frásögnin um vatna-
daginn mikla austur í Skafta-
fellssýslu! Skyldi hún ekki
eiga heima í sýnisbókum þess,
sem skáldlegast hefur verið
skrifað á íslandi?
Þórbergur Þórðarson hefur
látið þjóðfélagsmál mikið til
sín taka sem maðtir og rithöf-
undur. Alþýðublaðtð naut sarp
vinnu hans, þegar myrkur fas-
ismans var að skelia yfir Ev-
rópu. Þórbergur varaði ís^
lendingu við nótt íasismans og
skoraði á þá að velja daginn,
Mál hans var snjallt, en' í
þrumugný orðanna heyrðu
þeir, er heyra vildu, hjartslátt
drengsins úr Suðursveit, sem
orðinn var spámaður og post-
uli. Þórbei'gur reís gegn ein-
ræðinu, váldi daginn og hafn-
aði 'nóttinni eins og stúikan í
ævintýrínu fagra. Það verður
honum ávallt sæmd og heiður,
þó aldrei nema síðar færi fyrir
honum líkt og Alfinni álfa-
kóngi. Og aldrei verður um
það deilt, hvaða þjóð hjartað
í Þórbergi slær, þó að hann
hafi stofnað háisi sínum, í
hættu vegna þess, sem hann
hyggur stjörnuna í austi'i!
Ég hefði kosið að halda upp
á afmæli Þóxibergs með þeim;
hætti að eiga náðugan dag í
timibui'húsi á brimsorfinni
hrjósturströnd og rifja úpp
einu sinni enn kunningsskap-
inn við snjöllustu kaflana í
Bréfi til Láru og Pistilinn
skrdíaði. önn og áhvggja banna
þann andlega munað. Og því
skai afmælishátíðin. verða sú
fátæklega játning, að Þói’berg
ur er mínn meistari.
Helgi Sænxundsson.
Kanadabréf frá Roberf Jack:
enz
ÞAÐ ER MIKIÐ talað um
þjóðrækni í Vesturheimi. Á
þjóðræknisþingi, sem haldið
er á ári hverju, koma saman
karlar og konur aJL.. íslenzku
bergi brotin til að ræða ýmis
mál viðvíkjandi varðveizlu ís-
’ lenzkrar tungu og menningar
; í löndurtum, sem þau eiga
heima í — Kanada og Banda-
j ríkjunum. Samkvæmt venju
! byrjar þingið á því, að forseti
; þess flytur ársskýrsluna og
hvetur meðal annars fólkið til
að minnast þess, að það er, af
^ íslenzkum ættum og að gera
sitt ýtrasta í öllu því, sem fylg
ir íslenzkri menningu vestan
hafs.
) ibfaðið
Fæst á flestnm veitingastöðum bæjarius,
— Kaupið biaðið um leið og þér fáið yðus'
kaffi
Alpýðublaðið
SÉIÍA Robert Jack, fyrr-
uin presíur í Grímsey, en
nxi þjónandi íslenzkúm söfn
uði í Kanada, Iiefur sent
blaðinu eftirfarandi grein
til birtingar. I bréfi, sem
gi'einimxi fylgdi, Jætur séra
R. Jack vel af dvöl sinni í
Kanada, og hyggnr gott til
starfsins meðal Islendinga
þar.
Ég kom nýlega á þetta þing,
sem haldið var í Winnipfeg.
Það var fjölsótt af fulltrúum
úr ýmsum deildum þjóðrækn_
ishreyfingarinriar víðs vegar í
Kanada og Bandaríkjunum.
Það var fólk frá Vancover við
Kyrraháfsströndina, frá Norð-
ur Dakoía, frá Norður Nýja-ís
landi og auðvitað voru þar ís-
lendingar, sem eiga heima í
borginni sjálfri •— Winnipeg.
Á íallanda fæfi.
A£ því að þetta var fyrsta
þjóðræknisþing, sem ég hef
sótt, var ýmislegt, sem vakti
athygli mína og ég held að sé
þess vert að skrifa um. í fyrsta
lagi var alger skortur á ungu
fólki, og það þýðir, að unga
fólkið — börnin þeirra, sem
sóttu þingið, — hefur lítinn á-
huga fyrir íslenzkum málefn-
um. Og í öðru lag;i, að ís_
lenzka sem tunga er á fallanda
fæti meðal íslenzkrar æsku í
vesturheimi; enzkan er smátt
og smátt að vinna sigur. Það
er að sömu leyti eðlilegt. Ensk-
an er mál Kanada utan Quebec
fylkis, þar sem franskan er
töluð. Á nokkrum heimilunum
er börnum bannað að tala
ensku, og fram að þeim tíma,
sem þau fara í skóla, heyra
þau lítið talað á ensku. En skól
arnir eru ekki lengi að breyta
hugsunai’hættinum og erfitt
hefur reynzt fyrir foreldra að
keppa við mál, sem börnrn
vei'ðá að læra og taka skóla-
próf í. Ég hef hitt marga, sem
kunnu . íslenzku sæmilega af
því að þeir voyu uppaldir að
mestu leyti við málið, en þeir
kjósa heldur rxú að tala ensku.
En það er efth'tekarvert, að
af öllum þjóðflokkum á Noi'ð-
ur Nýja-íslandi, og þar er brot
af Pólverjum, Hvít-Rússum og
Þjóðverjum tala íslendingar
lang bezta ensku. Þeir ei*u
fæddir málamenn, hvort sem
þeir eru austan hafs eða vest_
an.
Hælfan rædd
Á síðasta þjóðræknisþingi
var þessi hætta, hættan, að
málið skyldi glatast með tim-
' anum, tekin til rækilegrar at-
hugunar og var ákveðið að vel
máli farinn Yestur-íslendingur
j skyldi ferðast um íslendinga-,
, byggðir og halda námskeið í
1 íslenzku. Þess skal getið hér,
’ að Finnbogi Guðmundsson
! pi’ófessor hefur gert og gerir
mikið á því sviði hér. — Hann
, hefur sjálfur komið í allar ís-
j lendinga/byggðir, haldið fyrir-
(Frh. & 7. síðu.) j