Alþýðublaðið - 13.03.1954, Síða 4

4
ALÞÝBUBLAÐIÐ
r.áugajrdagar
U.
1954
Útgefand': Alþýðuflokkurinn. Ritstjóri og ábyrgðarm&Sur:
Hantríbtl Yaldimarssðn Meðritstjóri: Helgi Sæmundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamensi: Loftur Guð-
mundsson og Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri:
Emmi Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
riml: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan,
Hvg. 8—10. Áskriftarverð 15,00 á mán„ í lausasölu: 1,00.
Sörnu Iðun kvenna og karla
Á ALÞINGI 1948 bar Hanni
bal Valdimarsson fram frum-
varp til aga um jafnrétti
kvenna og karla. Sjálfstæðis-
menn og Framsóknarmenn
fylktu þá liði gegn frumvarp-
inu og léttu ekki fyrr en þeir
höfðu gengi'Æ af því dauðu.
f þingbyrjun í haust fór
Hannibal aftur a£ stað með
frumtarp sitt, og lét frumvarp
ið nú einungis taka til kröfunn
ar uip jafnrátti kvenna í launa
máluin við karlmenn.
í samræni við samþykkt
seinasta flokksþings Alþýðu-
flokksins var málið nú gert að j
flokkjsmáli, og flutt af öllum j
þingrúönnurr Alþýðuflokksins í'
neðri; deild.
Málið vrr þegar tekið til
fyrstu umræðu og vísað til ann
arrar umræðu og nefndar. En
þar við isitur. Nóvembermán- j
uður leið, cg desembermánúð-
ur leið einnig og ekki fekkst
fram nefndarálit, svo að hægt.
væri að taka málið til annarr- ]
ar umræðu. Eftir að þing komj
saman aftur eftir þinghléið,,
hefur svo Tiver vikan liðið af j
annarri, án þess að frumvarp- j
ið um sömu laun kvenna og
karla komi frá nefnd. Stjórn-,
arflokkarnir hafa lagzt á mál-,
ið. Þetta sýnir berlega, að
stjórnarflol karnir eru ráðnir í
ag drepa málið með því a'ð láta
þaS daga uppi. Afstöðu vilja
þeir ekki (þora ekki að) íaka j
gegn því, og skortir annað- j
hvort réttlætistilfinningu eða,
mannrænu að öðru Ieyti til að j
fallast a sö sömu laun tii
kvenna og karla verði LOG-
FEST hér á landi.
Fyrir nokkru síðan var lagt
fram á a þi.ngi frumvarp til
laga um réttindl og skyldur óp-
inberra starfsmanna, Þar er
skotið inn orðfárri en þýðing-
armikilli grein um að konur í
þjónustu ríkisins skuli. hafa
sömji laun og karlmenn. Eí'tir
öllum sólarmerkjum að dæma,
ver'ður að ætla að þetta frum-
varp verði að lögum á þessu
þingi.
En fari nú svo, að sá gleði-
legi aíburður gerist á alþingi
því, er nú situr, að konum t
þjónustu ríkisins verði löghelg
uð sömú laun og körlum, vjrð-
ist vera ENN SJÁLFSAGÐ-
þýðing og leikstjórn:
SSOFi.
ARA en áður, að jafnframt
verði lögfest fullkomið launa-!
jafnrétti kvenna og karla í
þjónustu bæja og sveitafélaga,
í þjónustu iðnaðarins, kaup- [
sýslunnar og yfirleitt í þjón-
ustu atvinnulífsins.
Þess vegna ætti örugglega
að vera þingmeirihluti fyrir
hendi fyrir samþykkt frum-
varps Alþýðuflokksins um
sömu laun kvenna og karla —
er alþingi hefur afgreitt frv.
um réttindi og skyldur opin-
berra starfsmanna með slíku
jafnréttisákvæði kvenfólkinu
til handa.
Það þriðja, sem gerzt hefur
í þessu máli á yfirstandandi
þingi, er það, að 7 Sjálfstæðis-
menn hafa borið fram tillögu
til þingsályktunar, þar sem
þeir skora á ríkisstjórnina að
samþykkja fyrir Islands hönd
ályktun Alþjóða vinnumála-
stofnunarinnar í Genf frá 1951
um sömu Iaun kvenna og
karla.
Þó að slík þingsályktun
verði samþykkt, hei'ur hún að-
eins gildi út á við. Með stað-
festingu hennar hefði ísland
lýst yfir gagnvart umheimin-
um fylgi sínu við hugmyndina
um launajafnrétfi kynjanna.
Hefði ríkisstjórn Islands auð-
vitað fyrir löngu áít að vera
fcúin að staðfesía þessa sam-
þykkt fyrir sitt levti, þar sem
fulltrúar íslands í Genf áttu
hlut að því að samþykkja hana.
Hins vegar heí'ur liún lítið
eoa ekkert gildi inu á við, því
að atvinnurekendur mundu
ekki telja sér skylt að greiða
konum sömu laun og köiýum,
þrátt fyrir samþykkt liennar.
Málið gæti aðeins fengið lög-
formlega fullnægjandi og bind
andi lausn með samþykkt þess
frumvai-ps, sem Alþýðuflokkur
inn bar fram í upphafi þessa
þings. — En eftir lcgfestingu
á launajafnrétti kvenna og
karla væri yfirlýsing eða áskor
un á ríkisstjórnina ekki aðeins
gagnslaus, heldnr beinlínis
hlægileg.
Þingsályktunin getur því að
eins hafa verið borin fram til
þess eins a‘ð sýnast, þegar sóð
var, að eklii var lengur hægt
að standa gegn málinu.
„SÁ STERKASTI“, sjón_
leikur í þrem þáítum eftir
dönsku skáldkonuna Karen
r P
Bramson, var frumsýndur í
þjóðleikhúsinu síðastliðið
fimmtudagskvöld. Haraldur
Björnsson, sem þýtt hefur
leikritið, annast leikstjórn, og
leikur annað aðalhlutverkið
dr. Gerhard Klenow. j
Leikrit þetta er samið um ‘
síðustu aldamót, og hefur ver-
ið sýnt bæði í frönskum og
dönskum leihhúsum, en þetta
er í þriðja skiptið, sem það er ,
tekið til meðferðar hér á landi. j
Var það fyrst sýnt á Akur- ^
eyri veturinn 1927 og ári síð- í
ar í Reykjavík; stjórnaði Har- :
aldur báðum þeim leiksýning
um og lék dr. Klenow í þeim
báðum. Mun það margra álit, '
að dr. Klenow sé meðal beztu
viðfangsefna Haraldar, og er:
það því ekki aðeins fyllilega
réttmætt, heldur og mjög vel
til fundið, að þjóðleikhúsið
skuli gefa leiklistarunnendum
þess kost/ að sjá hann og
heyra í því hlutverki, þar eð
margir hafa bæzt í þann hóp,
á þeim aldarfjórðungi, sem lið
inn er síðan þessi sjónleikur
var sýndur hér.
Leikritið er, hvað form og ; s&m hann þó þráir mest að
meginlínur snertir, byggt upp ! mega njóta, — og hrifsa frá
í ströngum Ibsenstíl, enda þeim til sín, það sem hann má,
þótt það að efni og atburðarás með hvaða brögðum, sem vera.
minni að flestu leyti meira á ^ skál. Öli afstaða hans til lífs-
betri flokk þeirra fjölskyldu- jns 0g samferðamannanna er
rómana sem mest voru í tízku neikvæð, um leið og hann gerir
í þann tíð, heldur en viðfangs þær kröfur til þess og þeirra,
efni Ibsens. Höfundinn skort. 1 að öll afsíaða til hans sé já-
ir líka margt til þes's að geta kvæð, uppbót, sem hann teíur
fetað slóð meistarans', meðal sjg eiga heimtingu á fyrir allt
Haraldur Björnsson í hlutverki dr. Klenow.
miskunarlausu háði allt það,
sem rétt sköpunum mönnum
er helgast og fegurst, •— en
annars hina fáorðuðu, hnitmið
uðu setningaskipun og hlut-
lausu, köldu frásögn. Það er
það, er hann hefur verið svipt
ur." Fvrir þSssa skefjalausu ó-
K'ahngirm telur hann sjálfum
því ekki laust við, að tal per- sér trú um. að hann sé „sá
sónanna verði á stundum d.á_
Htið langdregið og tilgerðar-
sterkasti“, og það er ekki fyrr
en að hann hefur sjálíur svipt
legt, jafnvel væmið í eýrum j sig því eina, sem hanni ann, —
nútímamanna. En eitt hefur svo miklu leyti,. sera hann
þessi danska skáldkona fram ! getur nokkrú unnað, öðru
en
sjálfum sér, •— að hann
sér, að hann hefur -í raun
réttri aSItáf- verið sá veikasti.
ÁKþýðublaHið
Fæst á fíesíum veitmgastöSum bæjarias.
—• Kaupið blaðið um íeið og þér fáið yður
kaffi.
yfir þann kaldrifjaða hol-
skurðameistara leikritunarinn-
ar, — einlæga samúð með því (
samferðafólki sínu, sem hún j Ekki fyrir iíkamslýti sín, van
stefnir fyrir dómstól áhorf- I heilsu og blindu, heldur fyrír
endanna. — Hún reiðir ekki þá andlegu bæklun og hlindu,
að þeim refsivönd hinnar rök- sem hann hefur sjálfur valdið
föstu skynsemi, eða krefst sak sér. Allt þetta tekzt Haraldi að
fellingar, samkvæmt stærð. I.
fræðislögmálum, heldur biður
þeim miskunnar fyrir veik-
leika sinn, þennan samnefn-
ara þess mannlegra á öllum
tímum.
Haraldur Björnsson hefur til
einkað sér að fullu þetta sjón
armið skáldkonunnar, bæði í
leikstjórn og túlkun sinni á
hlutverki dr. Klenow, hins
gáfaða og lærða heimspekings
'og ritsnillings, sem vegna
bækluoiar sinnar hefur fyllst
gremju og hatri í garð allra
hraustra og glæsilegra manna,
en um Ieið haldin nmeðaumk-
unarkenndri sjáifsélsku og
sjálfsfyrirlitningu. — Bæklun!
hans veitir honum, að hans
dómi, þann rétt, að húðfletta
Guðbjörg Þorbjarnardóttir
í hlutverki Aenetu.
túlka á sannan og ljósan hátt,
fyrir ríka innlifun og samúð.
Honura tekzt að gera dr.
Klenow ógleymanlegan og
aumkunarverðan í sjálfbyrg-
ihgsskap ytri bæklunar sinnar
ar og veikleika og sjálfsb’lekk-
ingu sinnar innri bæklunar.
Hann stillir leik sínum í hóf,
, en hver setning er gerhugsuð,
| hvert viðbragð snitmiðað. Það
er óhætt að fullyrða, að jafn
fáguður og sannur leikur sé
sjaldgæfur hér á sviði, og að
Haraldur auki enn á hróður
sinn með þessu hlutverki.
Guðbjörg Þorbjarnardóttir
leikur hlutverk Agnet-u, hina
aígeru andstæðu dr. Klenows.
Stúlkuna, sem gædd er vtri
fegurð og þeim innri hrein-
leika, sem gróm lífsins festir
e)tki á, og œm verður því ó_
sígrandi í veikleika sínum og
fórnfýsi. Öil afstaða herrnar
til lífsins er já'kvæð, enda þótt
það krefji hana um allt, krefst
hún ekki annars, en að mega
sýna þakklæti og samúð, —
jafnvel ekki, þegar kröfurnar
verða henni ofurefli, og hún á
aðeins misskilningi og van-
þakkiæti að mæta. Hún er
samt ekki neinn dýrlingur írá
höfundarins hendi, enda hefði
^lík missrriíð orðið til þess að
draga úr áhrifum átakanna
milli hinnar neikvæðu rökhugs
uðu heimspeki lífsfyrirlitning-
arinnar, sjálfsmeðaumkunnar-
ixmar og siálfselskunnar ann-
arsvegar og hinnar ósjálfráðu
jákyæðu 0g einföldu eðlis_
bundnu lífsástar og fórnfýsi
hins vegar. Hi'm er fyrst og
fremst' mannleg í véikleika sín
um, þess vegna er hún svo
sterk, að þegar hún fórnar því
eina, sem ást hennar og hrein-
leiki leyfir henni að fórna, ■—■
Framhald á 6. síðu. 1